Transcript Beeldenreeks - KARL DER GROSSE. Macht Kunst Schätze

KARL DER GROSSE. Macht Kunst Schätze
In 814 stierf Karel de Grote in Aken. Zijn werk en leven staan – 1200 jaar na datum – centraal in de
tentoonstelling „KARL DER GROSSE. Macht Kunst Schätze“. Deze wordt gehouden in drie uitverkozen
locaties binnen de Akense palts. Dit paleis is de best bewaarde Karolingische palts van Europa en was
ooit het centrum van macht en cultuur van het reusachtige Frankische rijk. Een presentatie met hoge
verwachtingen: de curatoren tonen aan hand van de nieuwste onderzoeksresultaten aan hoe de staat en
de maatschappij van de Karolingen functioneerden en presenteren culturele topstukken uit deze tijd.
„Machtscentra“: In de „Krönungssaal“ van het historische stadhuis, waar ooit de koningshal
van Karel de Grote stond, komen de bezoekers meer te weten over de Akense palts als machtcentrum.
Ze kunnen kennis maken met het sociale leven aan het hof van Karel de Grote en zien de economische
en politieke basis waarop de heerschappij van de keizer beruste. Archeologische artefacten, een
manshoge krijger in vol ornaat en interactief Infotainment – de organisatie van de tentoonstelling heeft
kosten noch moeite gespaard om de geschiedenis en de verhalen op een spannende en levendige wijze
te vertellen.
„Karel de Grote en de kunst“: In het „Centre Charlemagne“ kan de bezoeker 31 topkunstwerken uit de
hofschool van Karel de Grote bewonderen. Deze uitgelezen verzamelstukken, die voor de tentoonstelling
terugkeren naar de plaats van herkomst, zijn tegenwoordig de eigendommen van de grote musea van
deze wereld.
„Verloren Schatten“: De „Domschatzkammer“ exposeert kostbaarheden uit haar eigen kerkelijke schat
en verloren gegane werken die speciaal voor de tentoonstelling terugkeren.
De Duitse Bonspresident Joachim Gauck, de president van de Italiaanse Republiek Giorgio Napolitano
en de president van de Franse Republiek François Hollande treden op als de beschermheren van de
tentoonstelling. Op 19 juni 2014 zal Bondspresident Gauck „KARL DER GROSSE. Macht Kunst Schätze“
feestelijk openen.
Met ondersteuning van de Europese Raad, het Europees Parlement en het Goethe-Instituut in België,
Frankrijk, Italië, Luxemburg, Portugal en Spanje.
„Machtscentra“
in de „Krönungssaal“
Hoe zag Aken er in de Karolingische tijd uit? Waarom groeide de Akense palts uit tot machtcentrum en
culturele drijfveer van het reusachtige Frankische rijk? Hoe slagen heersers erin macht op te bouwen, veilig
te stellen en te consolideren – ook nu nog?
De grote cultuurhistorische tentoonstelling van de trias „KARL DER GROSSE. Macht Kunst Schätze“ in de
Krönungssaal van het stadhuis probeert deze vragen te beantwoorden. Verdeeld over tien themagebieden
wordt de indrukwekkende ontwikkeling getoond van het Frankische ambulante koningschap tot een
Karolingische rijk met een representatieve zetel op een vaste locatie. De tentoonstelling slaat een brug
tussen de middeleeuwse machtcentra in Europa en de virtuele „zetels van macht“ van onze tijd.
Karel de Grote ontvangt de bezoeker in zijn residentie. Hij gunt hun een inkijk in het economische en sociale
leven aan het keizerlijk hof. De bezoeker kan meekijken achter de schermen – naar de mensen, personages
en perikelen van een Europese samenleving, die net als nu haar kracht om anders te denken putte uit het
internationale karakter van haar bevolking. Archeologische vondsten en artefacten, multimedia en de
3D Karelsschrijn – de organisatie van de tentoonstelling heeft kosten noch moeite gespaard om de
geschiedenis en de verhalen op een spannende en levendige wijze te vertellen.
Over de locatie van de tentoonstelling is zorgvuldig nagedacht: de kroningszaal staat op het fundament van
de voormalige Karolingische koningshal. Eeuwenlang legden de koningen van het Heilige Roomse Rijk hier
met veel pronk en praal hun eed af. Vanuit deze plek heerste Karel de Grote over zijn rijk, ontving vooraanstaande gezantschappen en hier resideerde hij. De fresco's die schilder Alfred Rethel in de 19e eeuw aanbracht, maken deel uit van de inrichting van de kroningszaal. Ze tonen – in het kader van de tentoonstelling
met slaglicht in scène gezet – cruciale gebeurtenissen uit het leven van de keizer. Verder laten ze zien hoe de
verhalen rond de Karolingische keizer in de loop der tijd uitgroeiden tot mythes – een mythevorming die in de
tentoonstelling ook aan bod komt maar kritische onder de loep wordt gelegd.
Ook de conventionele geschiedschrijving wordt geanalyseerd. Recente archeologische uitgravingen en een
interdisciplinaire herbeoordeling van oude bronnen tonen onder meer aan dat het alom bekende beeld van
de palts bijgesteld moet worden. Een nieuwe, verbeterde reconstructie laat zien hoe de Akense palts was
ingebed in de stad.
„Machtscentra“ is qua oppervlakte de grootse van de trias „KARL DER GROSSE. Macht Kunst Schätze“.
Op deze historische plaats van de koningskroningen worden meer dan 320 cultuurhistorische objecten
geëxposeerd.
Curator: Prof. Dr. Frank Pohle, historicus RWTH Aken
Krönungssaal
Rathaus, Markt
www.rathaus-aachen.de
www.route-charlemagne.eu
Beeldenreeks
„Machtscentra“ 1
Spatha, zogehete Ulfberht zwaard, rond 800 (vondst uit Mannheim)
© Germanisches Nationalmuseum, Neurenberg
Oorlog. Het zwaard werd in 1960 tijdens baggerwerkzaamheden gevonden. Het maakt deel uit van een
groep zwaarden uit de 9e t/m 11e eeuw, waarvan de lemmeten zijn gesigneerd met de naam van de
werkplaats (ULFBERHT). Vermoedelijk werden ze in het Rijn-Maas gebied geproduceerd. Het staal van de
lemmeten is van hoogwaardige kwaliteit. De zwaarden waren zo gewild dat imitaties in omloop waren,
voorzien van dezelfde of een vergelijkbare merknaam.
Model boerderij bij Parijs, Mansus III de nederzetting Villers-le-Sec
(Ile de France), model (Cergy-Pontoise, Conseil général du Val d'Oise),
object nr. 1067, schaal 1:40
Vrede. Deze hofstede hoorde bij de nederzetting Villiers-le-Sec, 24 km ten noorden van Parijs, een plaats die
ooit begon als antieke vestiging langs straten. Karolingische huizen waren eenvoudige constructies van hout,
leem en stro.
Kopie van de troon van Dagobert, brons verguld,
82 x 104 cm, 7e -9e eeuw, Parijs, Bibliothèque nationale de France,
inv. nr. 55.651, Cabinet des Médailles
Reizen. Dit faldistorium (vouwstoel) is uiterst geschikt als verplaatsbare troon en staat symbolisch voor het
ambulante koningschap. Abt Suger van St. Denis (+1151) gaf de troon zijn naam en legde het verband met
de Merovingische Dagobert (+638/39). Hoe oud de troon precies is, kan door de vele aanpassingen niet
worden vastgesteld. Uit de artistieke bewerking van het brons valt af te leiden dat het een vroegKarolingisch kunstwerk is, waarschijnlijk afkomstig uit Keulen of Aken-Luik en gemaakt tijdens de
heerschappij van Karel de Grote.
Deze en andere beelden als download
www.karldergrosse2014.de/presse
passwoord: KDG2014
Beeldenreeks
„Machtscentra“ 2
Hanger, hamers van Thor, Warendorf, 2de helft 8ste eeuw, Münster,
Westfälisches Museum für Archäologie, © LWL-Archäologie für Westfalen/Stefan Brentführer
Christianisatie. Enkel aanhand van deze hanger met de hamers van Thor en een handvol andere artefacten
kan worden bewezen dat Germaanse goden voor en tijdens de christianisatie werden vereerd. Ze duiken tussen de 8ste en 11de eeuw op met name in Scandinavië, Denemarken, Engeland en Rusland, een paar zelfs in
Noord-Duitsland. De Warendorfse hamers van Thor horen tot de vroegste exemplaren. Omdat de vindplaats
een heel stuk zuidelijker ligt dan het verspreidingsgebied lijkt het aannemelijk dat deze stukken zijn
geïmporteerd. Het is nog onduidelijk of deze hamers al voor de christianisatie in omloop waren, of een reactie op de verspreiding van het kruis en een demonstratie van niet-christelijke geloofsovertuigingen. De
hamers van Thor en het kruis werden in dezelfde gietvorm gegoten, waaruit valt op te maken dat beide niet
als polariserende attributen werden beschouwd.
Apostelhoofd uit het Triclinium-mozaïek van Leo III, Vaticaanstad,
Musei Vaticani / Museo Sacro, © Animabit Multimedia Software GmbH
Rome. Het mozaïek is waarschijnlijk afkomstig uit het beroemde Triclinium-mozaïek, dat paus Leo III rond
799/800 liet aanleggen in de hoofdapsis van de troonzaal van het Lateraans paleis, de pauselijke residentie
in Rome. Afgebeeld is onder andere Petrus die paus Leo III het pallium en Karel de Grote de banier van
Rome overhandigt. Dit tafereel is bewaard gebleven in de kopie die paus Benedictus XIV in 1743 aan de
zijde van de kapel van het Sancta Sanctorum liet aanbrengen. Het grootse gedeelte van het mozaïek werd
toen vernietigd. Enkele reststukken zijn bewaard gebleven, waaronder ook deze apostelafbeelding. Tijdens
restauratiewerkzaamheden in de 17e eeuw werden hoofdzakelijk delen van de linker gezichtzijde opnieuw
ingelegd. Het overgrote deel van het gelaat is origineel en het vroegste voorbeeld van de nieuwe stijl in de
werkplaatsen voor mozaïek onder paus Leo III. Donkere, bijna grafische lijnen vormen de contouren van het
gezicht, maar door het gebruik van glazen kubussen moest de lichtintensiteit van laatantieke voorbeelden
worden geëvenaard.
Deze en andere beelden als download
www.karldergrosse2014.de/presse
passwoord: KDG2014
Beeldenreeks
„Machtscentra“ 3
Denarius met Karel de Grote (portretkop voorzijde), munt Aken?,
geslagen na 11 september 813? Staatliche Museen zu Berlin, muntenkabinet,
object nr. 18202749
Economie. De munten met portretkoppen van Karel de Grote zijn de enige afbeelding van de keizer uit de
tijd waarin hij leefde; wereldwijd zijn er ongeveer nog 30 stuks. Het merendeel van de munten heeft geen
portret maar een monogram. Tot nog toe zijn de onderzoekers het niet eens over waar en waneer de
portretmunten zijn geslagen. Sommige zijn voorzien van plaatsnamen maar de meesten zijn zonder
plaatsbepaling of hebben slechts een letter op de buste van de keizer (C, F, M, V). Deze letters zijn
waarschijnlijk afkortingen van de muntslag. Dit exemplaar (het enige met de letter C) wordt toegeschreven
aan de muntslagerijen Mantua (Cenomania), Koblenz (Confluentia) en Keulen (Colonia). Dit blijft echter
allemaal speculatief. Het portret op de munten is afkomstig van dezelfde hand, wat zou betekenen dat ze
uit dezelfde muntslag komen, waarschijnlijk in Aken.
Kelk met Karel de Grote,
© Kulturgeschichtliches Museum, Osnabrück / Stephan Kube
Mythe Karel. De geraffineerde versieringen en de complexe afbeeldingen op de „Grote Kelk“ gemaakt
van Osnabrücks raadszilver zijn uniek. In 1544 liet de stadraad veranderingen aanbrengen aan de
middeleeuwse bokaal, waarschijnlijk het kader van de reformatie die in 1543 was ingevoerd. Hierbij werd
de figurine van koning David van de deksel naar de schaal verplaatst en vervangen door Karel de Grote in
het harnas. De sokkel van de figuur is versierd met het keizerlijk wapen. Deze tweevoudige rijksverwijzing
getuigt van het zelfbewustzijn van de stadsraad van Osnabrück, die ten aanzien van hun bisschoppelijke
landsheer nagenoeg als rijksvrije stad kon ageren.
Deze en andere beelden als download
www.karldergrosse2014.de/presse
passwoord: KDG2014
„Karel de Grote en de kunst“
in het Centre Charlemagne
„Karel de Grote en de kunst“ in het Centre Charlemagne belicht de kunsthistorische kant van de
tentoonstelling „KARL DER GROSSE. Macht Kunst Schätze“. De hier gepresenteerde prachtvolle
handschriften, het filigraan ivoorsnijwerk en het sublieme edelsmeedwerk kwamen voort uit de
„Karolingische renaissance“. Ze maken duidelijk dat de Frankische heerser belangrijke impulsen
gaf aan kunst en cultuur maar daarnaast veeleisend was.
Het was van meet af aan duidelijk dat „Karel de Grote en de kunst“ een tentoonstelling van kostbaarheden moest worden met uitsluitend originele werken. In tegenstelling tot de Aachener Monumentalschau in 1965 ligt het accent nu op een gelimiteerde selectie uitgelezen topstukken. De uiteindelijke
beslissing om de selectie tot ca. 30 werken te beperken – direct afkomstig uit de hofschool of uit het
Karolingische tijdperk – werd genomen na zorgvuldig overleg tussen curatoren en internationale experts
op het gebied van middeleeuwse kunstgeschiedenis tijdens besprekingen die in 2011 in Aken werden
gehouden. De wetenschappers stelden een lijst op met wensobjecten. Op enkele stukken na die niet
vervoerd kunnen worden, zijn al deze objecten in de tentoonstelling te zien. Hiertoe behoren ook
kunstwerken die uiterst zelden in bruikleen worden gegeven zoals het Godescalc-evangelistarium, het
Dagulf-psalter en de boekplatten van het Evangeliarium van Lorsch, de fibula van Dorestad en de kelk
van Tassilo, de meest beduidende bewaard gebleven middeleeuwse gouden kelk.
Met name in de handschriften, waaronder het prachtige evangeliarium van Soissons dat de eretitel
„style Charlemagne“ verwierf, is Karel als reformator te zien. Hij had niet alleen veel hoogachting voor
boeken, maar zag hij ze ook als instrumenten van zijn hervormingspolitiek. De keizer verwierf oude
codices en liet aan zijn hof nieuwe schrijven. De ivoren reliëfs tonen veel raakvlakken met de
boekverluchting omdat ze meestal als boekversiering werden gemaakt. Ondanks hun kleine formaat zijn
ze nagenoeg de enige getuigenissen van figuurlijke sculpturen uit dit tijdperk. Ze bewijzen nadrukkelijk
dat de zowel artistieke als technische kwaliteit van de werken tegen 800 met sprongen vooruit is
gegaan. Karel de Grote wordt in verschillende bronnen als goedgeefse stiftsheer van talrijke
goudsmeedwerken geroemd. In de tentoonstelling zijn naast de kelk van Tassilo ook reliekhouders zoals
die van paus Paschalis en een waardevolle Oost-Frankische pyxis te zien.
„Karel de Grote en de Kunst“ is een tentoonstelling van kostbaarheden binnen de trias „KARL DER
GROSSE. Macht Kunst Schätze“. Te zien zijn 31 unieke topstukken uit de Karolingische goudsmedenkunst, de boekverluchting en de ivoorsnijkunst. Vele zijn afkomstig uit de hofschool van Karel de Grote.
Curatoren: Peter van den Brink, directeur stedelijke musea Aken
Sarvenaz Ayooghi, kunsthistorica
Centre Charlemagne – Neues Stadtmuseum Aachen
Katschhof (tussen stadhuis en Dom)
www.route-charlemagne.eu
Beeldenreeks
„Karel de Grote en de kunst“ 1
Fibula van Dorestad, Reichenau (?) of kanton
Wallis, Zwitserland (?), rond 800, 8,4 cm diameter,
Leiden Rijksmuseum van Oudheden /
© Erik de Goederen
De Fibula van Dorestad is een mantelspeld, gemaakt van bladgoud en ingelegd met edelstenen,
parels, glas en email. Ze is op 18 juli 1969 gevonden in een waterput in Wijk bij Duurstede, een
stadsdeel van het Karolingische Dorestad. Deze vicus famosus was in de 8ste en 9de het meest
noordelijke emporium van het Karolingische rijk: een kadegebied met eigen douanerecht, een
internationale afzetmarkt en belangrijke munterslagerijen. De stad genoot speciale bescherming van
Karel de Grote en zijn opvolgers en stond bekend als centrum voor christelijke missionering. Eveneens
afkomst uit Dorestad zijn andere luxe voorwerpen zoals een Scandinavisch kleinood gemaakt van
goud en zilver en een zwaard met verguld handvat. De fibula past in het beeld van een stedelijke elite.
De Fibula van Dorestad is uniek: zij is het enige juweel dat twaalf eeuwen lang in een waterput
lag en niet in een schatkamer was opgeborgen en bovendien de enige archeologische vondst van
Karolingische hofkunst voor de high society.
Kelk van Tassilo,
na 763 en voor 788,
© Kremsmünster,
benedictijnenklooster,
foto: Josef Leithner
De kelk van Tassilo uit het benedictijnenklooster Kremsmünster, uit de
2e helft van de 8ste eeuw wordt gerekend tot de meest beduidende nog
resterende middeleeuwse kelken. De kopervergulde kelk is terug te
leiden op de stichtheer van het klooster, Tassilo III hertog van Beieren en
was waarschijnlijk een geschenk ter gelegenheid van zijn huwelijk met
Liutpirg, de dochter van Koning der Longobarden. De oprijzende vazal
en bijdehante bondgenoot was een hardnekkige tegenstander van zijn
neef Karel. Deze sommeerde Tassilo in 788 naar een synode in Ingelheim
en beschuldigde hem van eedbreuk. Hoewel het vermeende misdrijf
25 jaar eerder was gebeurd, was het voldoende om Tassilo ter dood te
veroordelen. In een goedhartige bui liet Karel het vonnis veranderen in
levenslange gevangenisstraf. De hertog en zijn familie werden verspreid
over kloosters door het hele Frankische rijk. Een jaar na het proces
moesten alle vrije mannen Karel hun trouw zweren. De kelk van Tassilo,
heeft sinds de oprichting van het stift in 777 Kremsmünster nooit eerder
verlaten en is nu voor het eerst te zien buiten de kloostermuren –
uitgerekend in Aken, het voormalige machtcentrum van Karel de Grote.
Deze en andere beelden als download
www.karldergrosse2014.de/presse
passwoord: KDG2014
Beeldenreeks
„Karel de Grote en de kunst“ 2
Godescalc-evangelistarium
Fontein des leven en
sierpagina met initiaal (folia 3v-4),
Aken, hofschool Karel de Grote,
781-783, Parijs, Bibliothèque
nationale de France
Het Godescalc-evangelistarium, tussen 781 en 783 vervaardigd voor Karel de Grote en zijn vrouw
Hildegard, moest voldoen aan de eisen van de Frankische liturgie die op aandringen van de keizer naar
Rooms voorbeeld was hervormd. De tekst bestaat uit 250 opeenvolgende evangelieteksten, een
kalender, een feestdagenkalender met de datums voor Pasen voor de jaren 779 t/m 816 en een
lofgedicht met dedicatie. In navolging van laatantieke tradities is het handschrift gemaakt van purper
perkament waarop in zilveren en gouden unciaal is geschreven. Alleen aan het einde van het manuscript
gaat de auteur over op de Karolingische minuscel, die toen pas in gebruik was genomen. De zes
paginagrote miniaturen zijn afbeeldingen van de evangelisten, hun symbolen, de Majestas Domini en de
fontein des levens. De verluchting, ongeëvenaard in de schilderkunst, is het werk van kunstenaars die
trachtten op de laatantieke stijl in te haken. Ze werkten waarschijnlijk onder leiding van Godescalc over
wie verder weinig bekend is. Een rondreizend kunstenaar, voor de één de „magister“ van het
scriptorium aan het hof van Worms, voor de ander een figuur uit de cirkel rond Karel de Grote.
Het Godescalc-evangelistarium wordt gerekend tot de vroegste werken uit de Akense hofschool.
De ivoren boekband van het evangeliarium van Lorsch, Aken,
hofschool Karel de Grote, rond 810
Links: voorplat (Mariatafereel),
© London, Victoria and Albert Museum
Rechts: achterplat (Christustafereel), Vaticaanstad,
© Biblioteca Apostolica Vaticana, behorend bij Pal Lat. 50
Het Evangeliarium van Lorsch kent een tumultueuze geschiedenis: rond 810 vervaardigd in Aken verbleef
het tot 1556 in het klooster van Lorsch alvorens het in de Bibliotheca Palatina van Heidelberg terecht kwam
van waaruit het handschrift met de kostbare ivoren boekband tijdens de dertigjarige oorlog in alle windrichtingen werd verstrooid. De achterplat met het christustafereel bevindt zich samen met de tekst van het
Lucas en Johannes evangelie in het Vaticaan, ofschoon sinds de 19e eeuw van het handschrift gescheiden.
Wanneer precies de boekplat met de tronende Moeder Gods en het eerste deel van het handschrift met het
evangelie van Matheus en Marcus van elkaar zijn gescheiden, is niet bekend. Dit deel van het manuscript
geraakte in de 18e eeuw, klaarblijkelijk zonder boekplat, via de aartsbisschop van Wenen naar Zevenburgen (tegenwoordig in Boekarest). De boekplat met het mariatafereel dook voor het eerst op in 1853 bij de
veiling van de collectie van Peter Leven in Keulen en werd vervolgens gekocht door het Victoria and Albert
Museum in Londen. De boekplatten van Lorsch worden gezien als het hoofdwerk van de ivoorsnijderij uit de
tijd van Karel de Grote.
Deze en andere beelden als download
www.karldergrosse2014.de/presse
passwoord: KDG2014
„Verloren Schatten“
in de „Domschatzkammer“
Een camee met Maria gemaakt van bergkristal en fragmenten van kostbaar textiel zijn slechts
enkele voorbeelden van verloren gegane stukken uit de Schatkamer van de Dom van Aken die nu
voor korte tijd terugkeren.
De Domschatkamer van Aken is een van de belangrijkste en grootse kerkelijke schatten van Europa.
De relieken die Karel in Aken verzamelde, geheel tegen het gebruik van zijn tijd in, behoren tot zijn
grootste kostbaarheden en vormen ook nu nog de kern van de heiligdomsvaart. Maar wat
overbleef, hoe waardevol ook, is slechts een schamel deel van wat er ooit aan schatten was. Er zijn
uiteenlopende verklaringen voor het verloren gaan. Zo waren er de rooftochten, de grote stadbrand
en de Tweede Wereldoorlog. Daarnaast gaf het praktische beweegredenen om de collectie te
decimeren: de kroningsmantels en lijkwade van de Franse koningen werden verwerkt tot parament
en textiel, ja zelfs kussenslopen. In de 18e eeuw zag het stift zich genoodzaakt oude handschriften
te verkopen. En dan waren er personen die misbruik maakten van hun ambt, soms te goeder trouw
en zich zelf autoriseerden de schat te verkleinen. De meest twijfelachtige figuur onder hen is de
kanunnik Bock uit Aken. Als kunsthistoricus was hij hooggeleerd en vereerd, maar dit weerhield
hem er niet van om bij voorkeur heimelijk originele doeken te verknippen en van de hand te doen.
Zelfs de sterfelijke resten van Karel de Grote leden nog niet lang geleden zware verliezen. De
omvang van zijn schedel in de Karelsbüste is in de laatste 100 jaar drastisch verkleind zonder enige
vorm van uitleg. De resterende stukken tonen sporen van deskundig en ondeskundig ingrijpen in de
relieken. Dit moet het werk van „insiders“ zijn geweest.
De poging in 2014 om deze verloren stukken op te sporen, kan heeft enkel een voorbeeldfunctie.
Bijzondere aandacht verdient ook de terugkeer van de twee emaille platen die toebehoren aan het
Armreliquiarium van Karel de Grote, een geschenk van keizer Frederik Barbarossa ter ere van de
heiligverklaring van de Karel de Grote. Opmerkelijk is ook het Ottoonse ivoren kistje met
fragmenten van de groten heiligdommen, dat bisschop Berdolet ooit aan Napoleons vrouw schonk.
„Verloren Schatten“ haalt in ieder geval voor korte tijd 61 stukken uit de domschat terug naar
Aken. Ze passen in de omgeving waar de troon van Karel de Grote, de Proserpina Sarcofaag ( het
eerste graf van de keizer), de Karlsbüste en het Lothariuskruis van oudsher thuishoren.
Curator: Dr. Georg Minkenberg, directeur „Domschatzkammer Aachen“
Domschatzkammer
Papst-Johannes-Paul-II-Straße
(ingang tegenover de Dominformatie)
www.aachendom.de, www.route-charlemagne.eu
Beeldenreeks „Verloren Schatten“
Emaille plaat met de personificatie van
Temperantia, behorend bij het Armreliquiarium
van Karel de Grote, afkomstig uit het Maasland,
rond 1165, champlevé email, koper, verguld,
H: 5,1 cm; B: 5,1 cm, Inv. nr. G691, Keulen,
Museum Schnütgen
De emaille plaat, tegenwoordig in het bezit van het Louvre, diende oorspronkelijk ter versiering van
het Armreliquiarium van Karel de Grote. Afgebeeld is Temperantia, Gematigdheid, een van de vier
Platonische kardinale deugden. Het pendant Justitia, ook een emaille plaat, bevindt zich nog altijd in
de Schatkamer van Aken en maakt deel uit van de sokkel van een flabellum. De emaille plaat
memoreert de heiligverklaring van Karel de Grote op 29 december 1165. Keizer Frederik Barbarossa
en zijn vrouw Beatrix lieten het Armreliquiarium voor deze gelegenheid vervaardigen en schonken het
de Mariakerk. In 1794 tijdens de Franse bezetting werd de reliekhouder naar Parijs gebracht waar het
zich ook nu nog bevindt. De afbeeldingen oriënteren zich qua iconografie aan de Karelsschrijn: het
politieke en religieuze idee van de mythevorming rond Karel de Grote als manifestatie en verheffing
van machtslegitimatie voor de opvolgers van Karel de Grote.
Ivoren kistje, Nedersaksen (?), 1ste helft 11de eeuw, ivoor, knook,
L: 14,2 cm; B: 4,6 cm; H: 5,5 cm, Keulen, Museum Schnütgen, B 159
Het ivoren kistje, tegenwoordig zonder inhoud, werd gemaakt tijdens een grote bloeiperiode van het
Akense Mariastift. Met aan zekerheid aangrenzende waarschijnlijkheid is dit het kistje dat aan keizerin
Josephine tijdens haar bezoek aan Aken werd overhandig als reliekhouder met een fragment van de
windselen van Christus en het gewand van Maria.
Deze en andere beelden als download
www.karldergrosse2014.de/presse
passwoord: KDG2014
Het panel
Marcel Philipp, burgemeester van Aken
Domproost Msgr. Helmut Poqué
Susanne Schwier, wethouder onderwijs en cultuur, school, jeugd en sport van Aken
Prof. Dr. Rudolf Schieffer, lid van het wetenschappelijk adviescollege van de tentoonstelling
Prof. Dr. Frank Pohle, curator van de tentoonstelling „Machtscentra“ in de kroningszaal
Peter van den Brink, directeur Stedelijke Musea, curator van de tentoonstelling
„Karel de Grote en de kunst“ in het Centre Charlemagne
Sarvenaz Ayooghi, curatrice van de tentoonstelling „Karel de Grote en de kunst“
in het Centre Charlemagne
Dr. Georg Minkenberg, directeur Schatkamer Dom van Aken en curator tentoonstelling
„Verloren Schatten“
Hubert Herpers, voorzitter van het bestuur van de Sparkasse Aken en vertegenwoordiger van de
premiumsponsor Sparkassen-Finanzgruppe
Pers en media
Stadt Aachen
Presse und Marketing
Haus Löwenstein, Markt 39
D-52058 Aken
Tel. +49 (0)241 432-1309
Fax +49 (0)241 28121
[email protected]
www.karldergrosse2014.de/presse
KARL DER GROSSE. Macht Kunst Schätze
Dr. Jutta Göricke
Tel. +49 (0)241 432-1331
(Tekst en afbeeldingen als download, paswoord: KDG2014)
Evenementenprogramma/museumpedagogiek
Evelin Wölk
Tel. +49 (0)241 432-1316
Vergunning voor fotografen en cameramannen/-vrouwen voor de „Domschatzkammer“
Sisi Ben Kayed
Tel: +49 (0)241 47709-107
Tentoonstellingsbureau
Kulturbetrieb der Stadt Aachen
Mozartstr. 2-10
D-52058 Aken
Tel. +49 (0)241 432-4902
Fax +49 (0)241 432-4999
[email protected]
Service
De tentoonstelling „KARL DER GROSSE. Macht Kunst Schätze“
wordt gehouden op drie locaties in de binnenstad van Aken
„Machtscentra“ in de „Krönungssaal“
Markt, 52062 Aken
„Karel de Grote en de kunst“ in het „Centre Charlemagne“
Katschhof, 52062 Aken
„Verloren Schatten“ in de „Domschatzkammer“
Johannes-Paul-II.-Straße, 52062 Aken
Openingstijden
zondag t/m woensdag van 10.00-18.00 uur
donderdag, vrijdag en zaterdag van 10.00-21.00 uur
Begeleidende publicaties
Bij „Machtscentra“ verschijnen een catalogus en gebundelde essays in het Duits: Karl der
Große / Charlemagne. Orte der Macht. Uitgegeven door Frank Pohle voor de stad Aken,
Sandstein Verlag Dresden, ca. 500 of 300 pagina's, 24/29 Euro (in de tentoonstelling).
Bij „Karel de Grote en de kunst“ verschijnt een Duitstalige catalogus: „Karl der Große /
Charlemagne. Karls Kunst“, uitgegeven door Peter van den Brink en Sarvenaz Ayooghi voor de
stad Aken, Sandstein Verlag Dresden, ca. 280 pagina's, 24 Euro (in de tentoonstelling).
Bovendien verschijnt een gezamenlijke korte gids voor de tentoonstellingen „Machtscentra“ en
„Karel de Grote en de kunst“ in het Duits, Nederlands, Frans en Engels, 6 Euro
Bij „Verloren Schatten“ verschijnt in het Duits de publicatie: „Verlorene Schätze: Ehemalige
Schatzstücke aus dem Aachener Domschatz“. Uitgegeven door Georg Minkenberg en Sisi Ben
Kayed, softcover, 96 pagina's, ca 100 afbeeldingen in kleur, bij uitgeverij Schnell & Steiner,
Regensburg, 12,95 Euro.
Aanvullend programma
De tentoonstelling „KARL DER GROSSE. Macht Kunst Schätze“ zal het hele jaar door worden
begeleid van een gevarieerd programma.
Alle datums vindt u op www.karldergrosse2014.de/Veranstaltungen
Foto’s bij het programma vindt u op
http://www.aachen.de/images/pressefotos/
veranstaltungen_karlsjahr_2014.zip
kosteloos als download en klaar om te printen
Tickets
Tickets kopen
op www.karldergrosse2014.de/shop of aan de kassa in het stadhuis, het Centre Charlemagne
en in de Dominformatie tegenover de Schatkamer
Combiticket voor alle drie de tentoonstellingen
Entree 14 Euro / gereduceerd tarief** 10 Euro
Groepen vanaf 10 personen 10 Euro
Scholieren in schoolverband (leraar gratis) 5 Euro
Families: 2 volwassenen met max. 4 kinderen onder de 18 jaar 32 Euro
1 volwassene met max. 4 kinderen onder de 18 jaar 20 Euro
Ticket voor één tentoonstelling
Entree 6 Euro / gereduceerd tarief* 4 Euro
Groepen vanaf 10 personen 4 Euro / Groepen gereduceerd tarief vanaf 10 pers. 3 Euro
Scholieren in schoolverband (leraar gratis) 3 Euro
Families 2 volwassenen met max. 4 kinderen onder de 18 jaar 18 Euro
2 volwassenen met max. 4 kinderen onder de 18 jaar 10 Euro
Entree vrij
Kinderen onder de 6 jaar, de begeleiding van gehandicapten „B“ of „H“
Charlemagne-Ticket
Met het Charlemagne-ticket van de VVV Aken kunt u het ticket combineren met een bus en/of
treinkaart tegen een voordeliger tarief.
Meer info op www.avv.de
*Alle kassa's zijn rolstoeltoegankelijk.
**Gereduceerd tarief voor scholieren (nicht met school),
studenten, beroepsleerlingen, gehandicapten, werkelozen
Rondleidingen
Groepsrondleiding
Duits
Diverse vreemde talen
Schoolverband Duits
Schoolverband vreemde taal
Duur rondleiding
„Krönungssaal“*
75 Euro
90 Euro
60 Euro
75 Euro
60 Min.
Centre Charlemagne* „Domschatzkammer“*
50 Euro
50 Euro
65 Euro
65 Euro
40 Euro
40 Euro
35 Euro
35 Euro
45 Min.
45 Min.
Alle prijzen exclusief entree per persoon tarief groepen
Aanspreekpunt boekingen groepsrondleidingen
aachen tourist service e.v.
Tourist Info Elisenbrunnen
Friedrich-Wilhelm-Platz
D-52062 Aken
Tel. +49 (0)241 18029-60 of -61/
Fax +49 (0)241 18029-69
[email protected] / www.aachen-tourist.de
Openbare rondleidingen
Combirondleiding „Machtscentra“ en „Karel de Grote en de kunst“
dagelijks om 11.15 en 15.15 uur / do, vrij, za ook om 19.15 uur
2 Euro exclusief entree
Audioguides
De audioguides voor „Machtscentra“ zijn verkrijgbaar in de talen Duits, Engels, Frans en Öcher Plat
(Akens dialect). De audioguides voor „Karel de Grote en de kunst“ in de talen Duits, Engels en Frans.
Een audioguide voor alle tentoonstellingen kost 5 Euro; een audioguide voor één tentoonstelling
4 Euro. De audioguide voor kinderen „Machtscentra“ in het Duits kost 2 Euro.
*Alle tentoonstellingen zijn barrierevrij.
Wij verzoeken slechthorende bezoeker
het hoorapparaat op „T“ te zetten.
Premium Sponsor
Sponsoren
Partners
Stiftung Rathaus Aachen
Lohmann-Hellenthal-Stiftung
Wij willen ons graag bedanken bij onze sponsoren, donateurs
en partners.