Transcript trendy of noodzakelijk?

Colloquium Zorg & Vastgoed – 20 maart 2014
“Samenwerken in de zorg: uitdagingen en opportuniteiten”
Geïntegreerde zorg:
trendy of noodzakelijk
Stefan Van Eeckhout
Zorgstrateeg – Directie Zorgbedrijf Antwerpen
Wat volgt
• (Zorg)context, vandaag en morgen
• Patiënt of zorgbehoevende persoon ‘komt
altijd van rechts’…
• Noodzaak en urgentiegraad tot samenwerking
• Enkele korte theoretische beschouwingen
rond samenwerking
• Praktijkvoorbeelden van samenwerking
• Slotbedenkingen
2
(Zorg)context: vandaag en morgen
Zorgvragen en zorg spelen
zich af binnen een snel evoluerende en
complexer wordende maatschappelijke
context
3
Collectieve brainstorming ‘trends’
- Zoekconferentie februari 2013 (Flanders’ Care)
Prof. Dr. Chantal Van Audenhove
LUCAS - KU Leuven
> Chronisch zorgmodel
Vaststellingen
 Demografische samenstelling… groeiende diversiteit
 Schaarser wordende (overheids)middelen… (beperkt
financieel kader)
 Toenemende gezondheidskloof (zie recente RIZIV-studie)
 Chronisch zorgmodel en multimorbiditeit (chronische
aandoeningen zowel fysiek als psychisch)
 Meer scherpere ethische vragen
 Mankrachtprobleem (artsen en zorgpersoneel): uitbreidingsvraag in combinatie met vervangingsvraag
 Hoge verwachtingen en ambities van de burger /
zorgbehoevende persoon
 De-institutionalisering & vermaatschappelijking van zorg
6
Ambitie van (zorgbehoevende) personen
op vlak van welzijn, wonen en zorg
•
•
•
•
Zo lang mogelijk gelukkig zijn… eigen (resterende)
levensdoelen (levensproject) realiseren
Zo lang mogelijk ‘eigen regie’, zelf beslissen, zinvol en
zingevend participeren aan de samenleving…
Zo lang mogelijk, kwaliteitsvol, betaalbaar thuis blijven
wonen in de vertrouwde wijk…
Indien zorgbehoevend, wensen zij een geïntegreerde en
afgestemde (totaal)oplossing mét zorggarantie en zorg–
continuïteit 24/7 (*)
(*) Zorgbehoevende personen zijn niet geïnteresseerd in
organisaties (backoffice), maar in het verkrijgen van een
totaaloplossing (geïntegreerde zorg) en het automatisch
verkrijgen waar ze recht op hebben.
7
Hamvragen
 Kunnen personen met een zorgbehoefte beperking deze ambitie vandaag realiseren?
 Leveren we vandaag al “geïntegreerde zorg” of
“maatschappelijk verantwoorde zorg” in
Vlaanderen?
 Zijn we hierop vandaag al in Vlaanderen
beleidsmatig én operationeel in de welzijns- en
(gezondheids)zorgsector georganiseerd?
8
Antwoord
Neen, vandaag bieden we aan de
zorgbehoevende persoon / patiënt
geen “geïntegreerde zorg”
(wel gefragmenteerde zorg)
… en dit zowel vanuit beleidsmatig als
organisatorisch perspectief
9
Zorg
Omwille van …
 Verzuild en categoriaal georganiseerd woonzorgaanbod;
toenemende specialisatie en individualisering (zorgshoppen)
leidt tot ‘gefragmenteerde zorg’
 Onvoldoende afstemming tussen zorgactoren (over de “lijnen”
heen) en te weinig ingebed in de lokaliteit
 Geen of onvoldoende afstemming over beleidsdomeinen heen
(wonen, welzijn, zorg, onderwijs, werk,…): voorbeeld uit Britse
gezondheidszorg
 Verschillende financieringsmechanismen en personeelsnormeringen in de diverse categoriale, verkokerde
woonzorgvormen (federaal versus Vlaams gefinancierde en
gereglementeerde woonzorgvormen)
10
Wonen
 ‘Aanpasbaar bouwen’ is nog niet de norm… (architecten
– bouwsector versus zorgsector)
 Onvoldoende gedifferentieerde woonzorgvormen
(keuzevrijheid / aangepast aan leefstijl)
 Woonomgeving – ruimtelijke ordening: niet altijd goed
toegankelijk (kwaliteit straatbeeld primeert…)
 “Er niet geraken”… mobiliteitsproblematiek
(haalfuncties versus brengfuncties)
 Verdwijnen van (buurt)winkels, bank, post …
Welzijn – Preventie
 Te weinig beleidsaandacht (lees: financiële middelen)
11
Vaststellingen
• Categoriale zorgverlening: onvoldoende
antwoord op de nood aan “geïntegreerde
zorg- en dienstverlening”
• Er is bewustwording van noodzaak tot
samenwerking… maar urgentiegraad is
nog niet volledig doorgedrongen…
12
Nood aan verandering
• Nieuw zorgmodel dat geïntegreerde en
maatschappelijk verantwoorde zorg mogelijk
maakt
 waarin de zorgvrager (ongeacht leeftijd) als
uitgangspunt wordt genomen
 waarin ‘samenwerking én netwerking’ de regel is,
alsook noodzakelijk is (multidisciplinariteit in functie
van totaalaanpak, efficiëntie en doelmatigheid)
 met een faciliterende en stimulerende overheid: o.a.
• ‘ontkokerde’ regelgeving en financiering die samenwerking
bevordert
• performant elektronisch dossier per zorggebruiker
• inventieve en aangepaste ruimtelijke ordening
13
Samenwerking binnen en tussen
overheden: voorbeeldfunctie!
• Binnen de Vlaamse overheid
 Voorbeeldfunctie van Vlaamse overheid… van categoriale
bevoegdheden ministers evolueren naar een aangepaste
clustering van bevoegdheden of transsectorale
bevoegdheden (ook hier ‘ontkokering’ nodig!)
 Bewerkstelligen van coherentie in wetgeving en beleid
• Tussen Vlaamse en federale overheid
(ook na 6de staatshervorming…blijvend probleem rond
afstemming tussen federale en Vlaamse beleidsmakers)
• Met voldoende aandacht voor de Europese dimensie…
14
Aangepast regelgevend kader…
• Faciliterend en stimulerend in functie
van samenwerking (ook regelluw)
• ‘Ontkokerd’ en ‘leeftijdsonafhankelijk’
Bijv. VAPH en 65j als leeftijdsgrens
• Responsabiliserende en
samenwerkingsbevorderende
financiering (>< prestatie-financiering)
15
Schuchtere aanzetten…
Woonzorg
Huis van het Kind
Lokaal samenwerkingsverband tussen actoren
mbt preventieve
gezinsondersteuning
(decreet m.i.v. 1/4/2014)
SEL’s
Multidisciplinair overleg in
de thuiszorg (MDO- &
GDT-financiering)
Project Art 107 –
psychiatrie Netwerking binnen de
psychiatrische sector
(intra- en extramuraal)
Samenwerking en netwerking
tussen organisaties
Enkele algemene theoretische
beschouwingen rond samenwerking
Wanneer en waarom samenwerken
(organisatienetwerk)?
 Als er nood is aan competenties die verspreid zijn
over verschillende soevereine organisaties
 Als antwoord op complexe problemen of
vereisten: er komen veel dingen bij kijken en die
dingen zijn interdependent
 Het leveren van maatwerk:
een unieke product/dienst/ervaring
Samenwerken tussen meerdere organisaties
of organisatienetwerken …
resultaat
…. verbinden en delen van
informatie, middelen,
activiteiten en competenties van
soevereine1 en unieke organisaties om
samen een outcome/resultaat (waardecreatie) te bewerkstelligen die geen van
de organisaties afzonderlijk tot stand kan
brengen. *
1
geen eenheid van eigendom en leiding
* Prof. Dr. Patrick Kenis
Academic Dean Antwerp Management School
Integratie door bezieling
voor een doel

Een duidelijk doel
Resultaat
(= in zorg moet in de eerste plaats
de patiënt er beter van worden!)
›
Op het niveau van het organisatienetwerk.
›
In termen van toegevoegde waarde voor een concreet iets
(een eindgebruiker).
Niets nieuws onder de zon…?
De huidige economie bestaat meer en meer
uit organisaties die, al dan niet, tijdelijk met
elkaar verbonden zijn.
Bijv. Douwe Egberts en Philips = Senseo
“Alliances have become an integral part of
the contemporary strategic thinking”
Fortune Magazine
22
Publiek-private samenwerking *
• PPS is een samenwerkingsverband waarin de
publieke en de private sector, met behoud van
hun eigen identiteit en verantwoordelijkheid,
gezamenlijk een project realiseren om
meerwaarde te realiseren, en dit op basis van
een heldere taak- en risicoverdeling. De
meerwaarde kan financieel, maatschappelijk of
operationeel zijn.
* Vlaams Kenniscentrum PPS
http://www2.vlaanderen.be/pps/
Openbare Infrastructuur
Lucht
•Luchthavens
Wegen
•Wegen
•Bruggen
•Tunnels
•Servicestations
Spoor
•Spoorwegen
•Stations
ICT
•Telefonie
•Datatransport
Energie
•Verwekking
•Transmissie
Afval
•Opruiming
•Verwijdering
•Behandeling
Water
•Transport
•
Waterwegen
•
Havens
•Voorzieningen
•
Ontginning
•
Zuivering
•
Distributie
Publiek Vastgoed
Privaat Vastgoed
Residentieel
Administratie
•Administratieve centra,...
•Provinciehuizen,...
Zorg
•Ziekenhuizen, Rusthuizen,..
•Woon-/Zorgcombinaties
•...
Onderwijs
•Schoolgebouwen
•Hoger Onderwijs, Universiteiten
•Kinderopvang
Wonen
•Sociale Huisvesting
Sport & Cultuur
•Sportfaciliteiten
•Musea, theaters
•...
Veiligheid
•Gevangenissen
•Politiegebouwen
•Kazernes
•...
Parkeren
•Publieke parkeergelegenheden
•Appartementen, lofts
•Woningen
•Private parkeergarages
Commercieel
•Winkelruimte
•Hotel, congres
•Horeca, fitness
•...
Bedrijfsvastgoed
• Bedrijfsgebouwen
• Kantootgebouwen
24
Succes- en faalfactoren
Succesfactoren
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Heldere visie en doelstellingen
Organisatorisch alignement op alle
niveau’s
Benoemen gezamenlijke prestatie
indicatoren
Heldere juridische contracten
Duidelijke financiële afspraken
(investeringen, kosten, winst)
Aandacht voor culturele aspecten
(bijv. normen en waarden)
Kennis en ervaring met
samenwerkingsverbanden
Continue evalueren en bijsturen
Investeren in vertrouwen
Transparante open communicatie
Multidisciplinaire aanpak
Faalfactoren











Korte termijn oriëntatie
Gebrek aan vertrouwen
Beperkte ervaring
Onduidelijke doelstellingen
Niet benutten van Conflicten
Cultuurverschillen
Gebrekkige juridische afspraken
Angst voor verlies (autonomie,
omzet, klanten, etc.)
Miscommunicatie
Onbegrip
Eenzijdige oriëntatie (financieel,
technische, etc)
25
Enkele lessen uit onderzoek over de
praktijk van effectief netwerken
 Uitsluiten dat de doelstelling niet op een eenvoudigere
manier te bereiken is (bijv. bi-lateraal).
 Doelstelling die gemeenschappelijk is.
 Aanwezigheid van de noodzakelijke mix van competenties.
 Deelnemende organisaties dragen bij aan waardepropositie.
 Wederzijdse waardering van de sterktes van de
deelnemende organisaties.
 Sturing van het netwerk is helder en wordt door
organisaties erkend.
26
Samenwerking binnen en tussen
(zorg/welzijn)organisaties:
noodzakelijke voorwaarde voor
geïntegreerde (totaal)zorg…
Studietweedaagse (6 en 7 februari) Samenwerken in de ouderenzorg: trendy
of noodzakelijk?
Zorgnet Vlaanderen organiseerde op 6 en 7
februari 2014 in samenwerking met diverse
actoren uit de zorgsector een studietweedaagse
over samenwerken in de ouderenzorg.
Alle presentaties:
http://www.zorgnetvlaanderen.be/publicatie/Pages/Studietweedaagse(6
en7februari)-Samenwerkenindewoonzorg.aspx
28
Samenwerkingsvormen in zorg
– Horizontale netwerken:
• over àlle lijnen, sectoren en disciplines heen steeds
vertrekkend vanuit de klant… met klantbegeleider of
casemanager als verbindende schakel (concept van
volledige netwerken = integratie van 1ste, 2de en 3de lijn met
het oog op geïntegreerde zorg & ondersteuning en
zorgcontinuïteit)
• samenwerken zo dicht mogelijk bij klant / patiënt… in de
lokaliteit / buurt (woonzorgdecreet wil woonzorgnetwerken
die lokaal ingebed zijn…)
• situatie vandaag?
– Verticale netwerken:
• gespecialiseerde verticale netwerken nodig voor behandeling
van complexe, intensieve of zeldzame zorgnoden
• focus op één aandoening
29
Praktijkvoorbeelden
– Nachtzorg (diensten gezinszorg en
aanvullende thuiszorg)
– Artikel 107 psychiatrie
– Zorgbedrijf Antwerpen als woonzorgnetwerk
30
Samenwerking tussen
zorgorganisaties en andere
sectoren / organisaties
Noodzakelijk in kader van
innovatie en “slimmer zorgen”
31
Samenwerking tussen zorgorganisaties en
andere sectoren / organisaties:
noodzakelijk in kader van innovatie
• SamenwerkingsGIDS - “Innoveren in de zorg =
samenwerken” (Nederlands ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport)
– Behoefte aan innovatie is groot (cfr. Slimmer werken in de
zorg)
– Samenwerking is een belangrijke voorwaarde voor het
komen tot een geslaagde innovatie
32
http://www.zorgvoorinnoveren.nl/uploads/dossier/SamenwerkingsGids%202014%20v7_1.pdf
Starterskit voor
samenwerkingsverbanden
Download de gratis Starterskit van Vilans en
ontdek hoe u tot soepele samenwerking komt.
http://www.kennispleinchronischezorg.nl/docs/KCZ/Starterskit_ketenzor
g_model_web.pdf
Praktijkvoorbeelden (1)
• Zorgproeftuinen: samenwerking bedrijfswereld en
welzijns- en zorgorganisaties = proeftuin van
“samenwerking”
36
Vlaamse Zorgproeftuinen als voorbeeld
http://www.zorgproeftuinen.be/nl
37
ACTIEF ZORGZAME BUURT (AzoB)
DOEL
•
Het platform Actief Zorgzame Buurt is een samenwerkingsverband waarbij Antwerpse en
Brusselse partners een buurtgericht model van zorgorganisatie willen ontwikkelen in een
grootstedelijke context, zodat ook ouderen met een verminderde zelfredzaamheid zo lang
mogelijk comfortabel en zelfstandig thuis kunnen blijven wonen. Hierbij ligt de klemtoon op
het versterken van de zelfredzaamheid, de mantelzorg en het uitbouwen van informele
buurtzorgnetwerken. De formele zorg of professionele woonzorg zal hierbij ondersteunend,
faciliterend en complementair zijn.
•
Het platform wil model staan voor de ontwikkeling van een Actief Zorgzame Buurt in
Vlaanderen en daarbuiten. Dit is een buurt die levensloopbestendig is; waar bewoners
elkaar kennen en helpen; die mogelijkheden tot ontmoeting biedt; waar zorgbehoevende
personen en mantelzorgers ondersteuning krijgen van gedreven professionals en waar
zorggarantie en zorgcontinuïteit geboden wordt.
•
Het platform beoogt het realiseren van 'maatschappelijk verantwoorde zorg', dit wil zeggen
de juiste kwaliteitsvolle zorg die betaalbaar is (en blijft) voor de gebruiker alsook voor de
samenleving. Dit is dan ook de eerste proeftuin in Vlaanderen waarbij onderzocht wordt
hoe de professionele zorg de zelfzorg, de mantelzorg en informele zorg kan ondersteunen
en versterken en zichzelf consequent op de tweede lijn houdt.
38
AzoB
HOE
•
Het platform wil een experimenteeromgeving creëren voor bedrijven en (zorg)organisaties
om de huidige en toekomstige noden van gebruikers te capteren en hun innovaties daarop
af te stemmen. Hiermee biedt de Actief Zorgzame Buurt ondersteuning om op een
concrete, efficiënte en effectieve manier innovatieve diensten, processen en producten
sneller te implementeren, bij te sturen en te valoriseren.
WIE
•
Het zorgzame buurtmodel wordt parallel in twee grootsteden uitgetest. Het Kenniscentrum
Woonzorg Brussel vzw test het concept in buurten uit de Brusselse gemeenten Etterbeek
en Schaarbeek. Zorgbedrijf Antwerpen en de stad Antwerpen testen het model bij
thuiswonende, zorgbehoevende en kwetsbare ouderen in de Antwerpse wijk OudMerksem. Aristoco International (een online app platform Cubigo) en DKV Belgium
(verzekeringen) staan beide steden bij in de ontwikkeling van de gewenste methodiek.
•
Het platform Actief Zorgzame Buurt staat open voor initiatiefnemers die in de lokaliteit van
een buurt een product, dienst of (zorg/dienstverlenings)proces wensen uit te testen met als
doel het versterken van het zorgzame karakter van de buurt.
39
Praktijkvoorbeelden (2)
• Sociaal huisvesting en doelgroepenbeleid:
samenwerking tussen GGZ en SHM
• Systeem van personenalarmering
40
“Alles begint én eindigt bij de
zorgbehoevende persoon – patiënt”
• Actief luisteren naar de stem van de
eindgebruiker (cliëntparticipatie)
• Actief betrekken via co-creatie (bijv.
hulpmiddelen / technologische
hulpmiddelen - domotica) in functie van
draagvlak en gewenste resultaat (bijv.
therapietrouw)
41
“Echt nieuwe ontwikkelingen in de
wereld ontstaan door samenwerking”
Gerard Kleisterlee
42