Transcript Evidence-based. Wat een feest. Ellen Gerrits

Evidence-based - Wat een feest!
Ellen Gerrits
Alle Taal Centraal 2014
Evidence-based logopedie (EBL)
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Evidence-based logopedie (EBL)
• Een klinische beslissing nemen op basis
van het best beschikbare bewijs
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
5 stappen in het toepassen van
evidence-based logopedie
1. Het klinisch probleem (casus) vertalen naar een
beantwoordbare vraag
2. Het efficiënt zoeken naar het beste bewijsmateriaal
3. Het wegen van het gevonden bewijsmateriaal
4. Het nemen van een beslissing
5. Het evalueren van deze beslissing
Kalf & De beer (2011)
Sackett e.a. (1996)
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Een klinische vraag stellen…..
Vragen die je hebt bij een bepaalde patiënt/kind/leerling
• Wanneer start ik met therapie? (etiologie/risico)
• Welke test ga ik gebruiken om de taalvaardigheid te
meten? (diagnose)
• Welke therapie ga ik inzetten? (therapie/preventie)
• Welke methode kies ik? (therapie/preventie)
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Systematiek voor het stellen van een
klinische vraag
• PICO
•
•
•
•
Patiënt
Interventie
Comparison (vergelijking)
Outcome (uitkomst)
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
PICO systematiek
P 3 jarig kind met TOS
I woordenschattherapie
C geen therapie
O passieve woordenschat (Peabody)
P 8 jarig kind met dyslexie
I Flitswoorden
C Foneembewustzijn oefenen
O technisch woordlezen (DMT)
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
P 4 jarig kind met spraakstoornis
I Hodson & Paden
C PROMPT
O percentage consonanten correct
Efficiënt zoeken: Waar vind je het
antwoord?
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Wetenschap of pseudowetenschap?
Voorbeelden?
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Dyslexie
• Visuele therapieën
– Speciale brillen / Prisma bril
– Van Gemert therapie
– BrightStar
• Dyslexie is een gave
– beelddenken
– Ron Davis
– Matrix Methode / therapie
• Motorische therapieën
– B.S.M. de Jong
www.tbraams.nl
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Geluidstherapie - Sound therapy
•
•
•
•
Tomatis
Samonas klanktherapie / Ingo Steinbach’s klanktherapie
Bio-tuning
Shaman Voice
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Kenmerken pseudowetenschap?
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Kenmerken pseudowetenschap
1.
2.
3.
4.
5.
Werkt bij veel uiteenlopende problemen
Inhoud behandelingen vaag (hersentraining)
Gebaseerd op niet toetsbare theorie
Oorzaak iets ingewikkelds medisch/brein
Exclusief door getrainde therapeuten (kosten
voor patiënt)
6. ‘Research’
•
•
•
•
website is leeg
krantenartikelen
samenvattingen van ongepubliceerde ‘eigen’
studies
Oude studies / achterhaalde theorieën
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
www.tomatisassociation.org
Wetenschappelijke artikelen over het effect van Tomatis:
– Opzet studie
– Eigen publicaties
– Artikelen in populaire tijdschriften
– Geen peer reviewed wetenschappelijke artikelen
(CAT Singer en Gerrits, in prep)
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Waar vind je een betrouwbaar
antwoord op je PICO?
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Efficiënt zoeken in … boeken?
Publicaties in peer reviewed
wetenschappelijke tijdschriften.
Databases:
• Pubmed (Pediatrics, Journal of
Communication Disorders)
• Psychinfo
• Scholar.google.nl
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Het wegen van het
bewijs:
Wat bepaalt de kracht
van het bewijs van een
effectstudie?
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Richtlijn
Controle over ongewenste factoren die
uitkomst kunnen beïnvloeden
• Effect therapeut:
– Blinding interventie? Geen placebo
– Blinding pre- en posttest
• Controle voor spontane vooruitgang
– Controlegroep
• Gerandomiseerde toewijzing interventie
• Intention-to-treat analysis
• Voldoende patiënten om effect te kunnen meten (pilot)
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Controle over ongewenste factoren die
uitkomst kunnen beïnvloeden
• Effect therapeut:
– Blinding interventie? Geen placebo
– Blinding pre- en posttest
• Controle voor spontaan herstel
– Controlegroep
• Gerandomiseerde toewijzing interventie
• Intention-to-treat analysis
• Voldoende patiënten om effect te kunnen meten (pilot)
• Gouden standaard in geneeskunde is de RCT:
randomized-controlled trial
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Richtlijn
Meta-analyse en
systematische
reviews
Obv
Randomizedcontrolled trial
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
En past de studie in de Nederlandse
praktijk?
• Verschil NL en UK?
• Vragen over bias en relevantie staan in
beoordelingsformulieren. Zie bv bijlagen van
boek Evidence-based logopedie en cochrane
website
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
En past de studie in de Nederlandse
praktijk?
• Meeste studies over effect taaltherapie uit UK =
groepstherapie logopedie-assistent
• Groepstherapie in UK is effectief, maar
individueel door logopedist ook (Boyle ea, 2007;
Dicjson ea, 2009)
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Het wegen van het bewijs: waar vind je
betrouwbaar bewijs voor effectiviteit?
In richtlijnen, meta-analyses en systematische reviews wordt de
kwaliteit van de effectstudies meegewogen
• Evidence-based klinische richtlijn: www.nvlf.nl
– In 2015 start ontwikkeling richtlijn Taalontwikkelingsstoornissen
• ASHA Evidence maps: ncepmaps.org
– Speech Sound Disorders in Children
– Spoken Language Disorders in School-Age Children
• EU logopedie richtlijnen: www.cplol.eu
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
The Communication Trust: What
Works database
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Database effectieve jeugdinterventies
www.nji.nl
• Sinds 3 oktober 2014 is behandeling TOS in
behandelgroepen NSDSK opgenomen in de databank
van NJI, Nederlands Jeugdinstituut
Classificatie
1. (Theoretisch) Goed onderbouwd
2. Effectief volgens eerste aanwijzingen
3. Effectief volgens goede aanwijzingen
4. Effectief volgens sterke aanwijzingen
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Meer bronnen
• www.speechbite.com: met artikelen over Best
Interventions and Treatment Efficacy (ook al
beoordeeld op bewijskracht)
Open access artikelen in NL
• www.sstp.nl
• www.simea.nl/vhz
Als je lid bent: www.nvlf.nl
En ook: linkedin , Facebook, twitter (NVLF, BeaSpek,
HannekeKalf, lectorlogopedie, NVSST, SpeechBite, EBP)
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Is logopedie bij kinderen met een
taalontwikkelingsstoornis effectief?
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Effect taaltherapie in meta-analyse
Law, Garrett & Nye, 2003
• Fonologie: sign effect treatment-no treatment. Groter
effect therapeut dan ouders
• Woordenschat: sign effect woordenschattest door
indirecte therapie ouder vs no treatment. Effect
woordenschattest treatment-no treatment. Geen
verschil ouder-therapeut. Meer woorden bij treatmentno treatment, maar niet versus cognitieve therapie
• Syntaxis: geen sign effect treatment-no treatment.
– geen verschil mimicry en modelling zinnen, focused
versus algemeen. Meer effect spel met kind zonder
dan met TOS, geen verschil ouder-therapeut
– Spreiding effect veel groter dan bij fonologie
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Review Nelson e.a. (2006) Kinderen
tot 5 jaar Effecten woordenschat
• Positief effect therapie versus geen therapie
• Positief effect intensieve therapie versus minder
intensief
• Positief effect therapie via ouders (Hanen) versus geen
therapie
• Positief effect modeling versus imitatie
• Geen verschil: therapeut versus ouder
• Effecten: meer woorden, meer multiwoord uitingen (groter
MLU), meer verschillende woorden, meer complete uitingen,
meer gebruik van target woorden.
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Conclusies effect bij kinderen met
receptieve taalstoornis (Boyle et al,
2010)
•
•
•
•
Weinig bewijs voor effect behandeling
Auditieve training of intensieve usual care niet effectief
Nieuwe RCTs nodig bv effect woordenschat training
Nieuwe studies waarbij interventie zich richt op
omgaan met SLI-R, compensatiestrategieen en
ondersteuning communicatie, schoolvaardigheden en
–succes
• Maar Broomfield & Dodd (2011): taaltherapie wel
effectief
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Prismabril
Morfosyntaxistraining
Met
Woorden
in de Weer
Hanen
oudercursus
Auditieve
training
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Dyspraxie
programma
Fonologisch
bewustzijn en
letterkennis
Hodson &
Paden
Visualiseren
Dyspraxie
programma
Comprehension
monitoring
Woordenschat
training
Mondmotoriek
-oefeningen
Fonologisch
bewustzijn en
letterkennis
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Broomfield & Dodd (2011) Gerandomiseerde
gecontroleerde studie effect logopedie bij TOS
• 73% van de kinderen met een taalstoornis gaat vooruit
door logopedie
• Maar 39% gaat ook vooruit zonder logopedie
• 1 op de 3 kinderen (34%) gaat echt vooruit als een effect
van logopedie (NNT)
• Kinderen met een taalstoornis hebben 1.9 keer meer kans
op vooruitgang in taalvaardigheid met logopedie dan
zonder logopedie (relative benefit)
• Bij kinderen met TOS stijgt de kans op vooruitgang in
taalvaardigheid met 90% door logopedie tov geen
logopedie (relative benefit increase)
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Resultaten subgroepen
(Broomfield & Dodd, 2011)
Taalbegrip
• Kinderen met receptieve TOS hebben door
logopedie 50% meer kans op vooruitgang in taal
dan zonder logopedie (relative benefit increase)
Taalproductie
• Kinderen met expressieve TOS hebben door
logopedie 40% meer kans op vooruitgang in taal
dan zonder logopedie (relative benefit increase)
Spraak
• Kinderen met spraakstoornis hebben door
logopedie 290% meer kans op vooruitgang in
taal dan zonder logopedie (relative benefit
increase)
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
5 stappen in het toepassen van
evidence-based logopedie
1. Het klinisch probleem (casus) vertalen naar een
beantwoordbare vraag
2. Het efficiënt zoeken naar het beste bewijsmateriaal
3. Het wegen van het gevonden bewijsmateriaal
4. Het nemen van een beslissing
5. Het evalueren van deze beslissing
Kalf & De beer (2011)
Sackett e.a. (1996)
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Meulenberg-Brouwer, A. & Van der Pol-Top, H. (Red.)
(2014). Dialoog: een theoretisch en praktisch perspectief op
de beroepsrollen van de logopedist. Den Haag: Boom
Lemma Uitgevers.
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Kalf, H. & de Beer, J. (2011). Evidence-based logopedie.
Bohn Stafleu Van Loghum.
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Master Logopediewetenschap
• Verdieping van alle domeinen in de logopedie:
– gehoor, stem, spraak, taal, slik
• Onderzoeksvaardigheden:
– Diagnostisch onderzoek
– Therapeutisch onderzoek
– Etiologisch/risico onderzoek
– Prognostisch onderzoek
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Master Logopediewetenschap
• Organisatie door UMC Utrecht samen met UU en HU
• Deeltijdstudie: 2 jaar
– Lessen op vrijdag. 20 uur studietijd per week.
• Voorbeeld docenten:
– KNO-arts dr Digna Kamalski
– Neuroloog prof dr Jaap Kappelle
– Psycholinguïst prof dr Frank Wijnen
– Logopedist dr Rob Zwitserlood
– Logopedist dr Lizet van Ewijk
• Gastdocenten dr Marie-Christine Franken en Mark Pertijs
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Evidence-based – Wat een
feest!
Kenniscentrum/
Innovatie van zorgverlening
www.kenniscentrumivz.hu.nl
Ellen Gerrits