Genesis 6 : 9 – 22 en Lukas 11 : 29 – 30

Gemeente van onze Heer Jezus Christus,

Doopdienst, GWK, 24/08/ 2014 1.

In het doopgebed dat we gebeden hebben komen de volgende regels voor: U hebt de aarde omhoog geroepen uit het water van de oervloed. U hebt met uw schepping een nieuw begin gemaakt door het water van de zondvloed. Toen ik Ronnie en Kasia vroeg welk Bijbelverhaal we zouden lezen in deze dienst noemde Kasia het verhaal van Noach. Nee, niet vanwege de vele hevige buien van de afgelopen week of omdat je de regenboog vaak kunt zien met zulk weer. Die zag ik vanmorgen toen ik naar de kerk fietste ook nog… Hoe kwam ze dan wel op het verhaal over Noach? Nou, ze had de Bijbel-drama-film gezien die dit voorjaar uitkwam met Russell Crowe als Noach, Jennifer Connelly als de vrouw van Noach, en verder onder andere Emma Watson en Anthony Hopkins. En daarnaast is het verhaal van Noach natuurlijk een bekend kinderbijbelverhaal met mooie tekeningen van een ark vol dieren en aan het eind van het verhaal de regenboog… Die regenboog en een scheepje op hoge golven staan ook op het dooppaneel waar we de naam van Karolina zojuist op hebben bijgeschreven. Maar waar gaan die symbolen, waar gaat dat verhaal van Noach en de ark nou eigenlijk over?

2.

In ons gesprek over de doop ging het vooral over twee dingen:  De dankbaarheid voor en de verwondering over het leven van zo’n gaaf kindje als Karolina  De zorg die je kunt hebben als je je afvraagt in wat voor wereld zij is geboren mens. en zal opgroeien. Niet voor niks wordt onze samenleving een risicosamenleving genoemd. Want dat brengt die film over Noach, een moderne versie van het oude verhaal, je wel goed bij. In de Bijbel staat: de aarde was in Gods ogen verdorven en vol onrecht. De film laat dan een verschroeide aarde zien met kale boomstronken. Een totaal verpeste natuur en alleen in steden schijnt leven nog mogelijk te zijn. De samenleving, waar Noach volgens de film buiten was gebleven, staat onder leiding van Tubal Kaïn. In Genesis 4 : 22 lezen we over deze nakomeling van Kaïn, de broer van Abel en zoon van Adam en Eva. Tubal Kaïn was dus ook een rechtstreekse afstammeling van Adam en Eva, ook een Hij was de eerste smid op aarde en werd de stamvader van allen die brons en ijzer bewerkten. 1

In de film wordt dat vertaald als: de vader van de wapenindustrie. Tubal Kaïn is in de film de leider van de samenleving die alles op de productie van wapens zet. En de mensen lijden honger omdat de bewapening boven alles gaat. Er loopt een verhaallijn door de film die vraagt wie het menselijk geslacht mag voortzetten. Wordt de aarde straks bewoond en beheerst door nakomelingen van Tubal Kaïn of door nakomelingen van Noach en zijn zonen? We voelen daarin de klemmende vragen van onze tijd. Wie zullen de aarde en onze samenleving beheersen? De rebellen, de losgeslagen huursoldaten die een MH17 uit de lucht schieten? De IS die over zoveel oliedollars beschikken dat ze Jezidi’s en christenen kunnen dwingen om zich tot de ‘Islam volgens de IS’ te bekeren of te vluchten – met achterlating van al hun bezittingen? Of wat denkt u van de spanningen in de Verenigde Staten van Amerika waar 200 miljoen (!) wapens in omloop zijn onder burgers en waar de politie tot een soort binnenlands leger is geworden? Of de Hamas die Israël de zee in wil drijven of Israël die de Hamas wil vernietigen? Geen wonder dat iemand vroeg; dominee kun je niet eens komen praten over hoe we nu vanuit het geloof met al die verschrikkelijke dingen kunnen omgaan? Hoe kun je kinderen opvoeden in zo’n wereld, wat geven we ze mee in het nieuwe schooljaar, waar ga je als kerk in het nieuwe seizoen aan werken, wat zou de regering op Prinsjesdag moeten aankondigen …?

3.

Het is dan wel riskant om het verhaal van Noach te gaan lezen. Want daar zegt God zelf dat hij al het leven op de aarde gaat vernietigen. Als je het scherp zegt in de taal van onze tijd gaat het daar over een God die een grote ecologische ramp veroorzaakt en een ultieme terroristische aanslag pleegt … Je kunt je nog voorstellen dat mensen het verhaal van Noach lezen vanuit de gedachte dat zij aan de goede kant staan, tegenover de slechteriken in de wereld. Dat je vanuit die positie denkt: goed zo, laat God maar ingrijpen, ‘sent in the marines’ dat zal ze leren… Maar zo zit het niet; we staan niet aan de kant; we zijn zelf onderdeel van het probleem, mede verantwoordelijk, hoe dan ook, voor de scheve verhoudingen die mensen tot radicaliteit brengt. Zullen we dan het verhaal van Noach maar overslaan en daarbij een groot deel van het Oude of Eerste Testament maar voorgoed sluiten? Nee. Wat we moeten doen is: goed leren lezen. Dat wil zeggen: vooral de Bijbelverhalen leren lezen op hun transformerende kracht. Want Bijbelverhalen zijn verhalen over verandering die uit zijn op verandering. De kracht van Bijbelverhalen is dat ze verandering teweeg kunnen brengen. Bij ons persoonlijk en in de wereld. Daarvoor zitten we zondag aan zondag in de kerk, om ons dat aan te laten zeggen en om ons daarin te oefenen. 2

Vandaag en volgende week oefenen met het verhaal van Noach.

4.

Het hele verhaal draait om waar het mee begint en waar het mee eindigt. Het begint met: Genesis 6 : 13 waar God zegt tegen Noach: ik heb besloten een einde te maken aan het leven van alle mensen, want door hen is de aarde vol onrecht. En het eindigt met Genesis 8 : 21 waar God zegt: Nooit weer zal ik de aarde vervloeken vanwege de mensen; nooit weer zal ik alles wat leeft doden, zoals ik nu gedaan heb. En als teken, symbool, van die belofte verschijnt de regenboog. Dan is het verhaal rond, dan heeft de verandering zich voltrokken!

5.

De eerste verandering is dus dat God zelf verandert, van gedachten verandert. Daar kom ik volgende week nog op terug. Een tweede aspect van verandering vinden we in de manier waarop het verhaal van Noach wordt verteld. God zag dat alle leven op aarde door en door slecht was. Daar worden maar een paar regels aan gewijd. We krijgen het kwaad niet uitgebreid geschilderd zoals in de film. Dat hoeft ook niet, want iedereen die met open ogen in de wereld staat kan het kwaad zien en de dreiging voelen. Altijd weer opnieuw; en elke tijd heeft genoeg aan zijn eigen kwaad..! Wat we wel krijgen in het verhaal is een uitgebreide beschrijving van de bouwopdracht voor de ark. De houtsoort, drie verdiepingen, een luik hier, een deur daar… ‘Dat is saaie lectuur’, zegt de één. ‘Kom, dat gaan we nabouwen’, zegt een ander. Ik geloof dat de laatste poging om de ark na te bouwen in Dordrecht aan de kade ligt. Maar daar gaat het niet om. Het gaat erom dat er zoveel aandacht is voor de beschrijving van hoe je met simpel handwerk bouwen kunt aan het bewaren van het leven. Niet de vernietiging krijgt de volle aandacht, nee, juist de inspanningen om het leven te beschermen. Er zijn in de eerste vijf boeken van de Bijbel, de Thora maar twee bouwprojecten zo uitvoerig en in detail beschreven: dat zijn de ark van Noach en de tabernakel, de tent der samenkomst voor het volk Israël in de woestijn. De ark en de tabernakel: twee plekken waar de mensen en God elkaar ontmoeten en leren om het leven te behoeden en te bewaren. Het verhaal over Noach begint over het kwaad in de wereld maar het gaat vooral over de geweldige inzet om het leven te bewaren. Het vertelt over het dreigende water maar vraagt veel meer aandacht voor hoe het water zakt en dan het leven toch weer mogelijk maakt. Noach kan bijna niet wachten tot de duif met de olijftak terug komt. 3

Noachs verhaal is het verhaal van de verandering, door de dood heen, uit de dood weg, naar nieuw leven.

6.

Nog zo ’n Bijbelverhaal over verandering, over transformatie, is het verhaal van Jona. Jezus betrekt dat op zichzelf. Hij nam brood en brak het: gebroken leven. Hij nam wijn en goot die uit: als vergoten bloed. Twee symbolen van bedreigd leven in een risicosamenleving. Maar hij gaf ze een nieuwe, hoopvolle betekenis. Brood en wijn werden tekenen van vergeving en verzoening; de grootste transformatie die denkbaar is. Met het oog op die verandering zijn wij gedoopt. En aan die verandering is wereldwijd nog steeds, misschien wel meer dan ooit, grote behoefte. Christen zijn betekent: dat verhaal van de grote verandering kennen en weten hoe je dat vandaag de dag vertelt. Of in ieder geval probéren dat verhaal te vertellen en te vertrouwen dat het die kracht tot verandering in zich draagt. Amen. 4