NL

I Sit Like a Garbage God Het feminisme in 14 gedichten

LITEWoman_vg_A5.indd 1 6/12/14 2:47 PM

LITEWoman_vg_A5.indd 2 6/12/14 2:47 PM

Inhoud Daniela Seel – Over het ongezellige als kwaliteit – inleiding Ann Cotten – Solidus Dolores Dorantes – ‘We kwamen je bed bezoeken…’ Athena Farrokhzad – Ons gezin arriveerde hier in een marxistische traditie Kim Hyesoon – Vuilnis van de hele wereld verenigt u!

Hiromi It ō

– Kanoko doodmaken Lebogang Mashile – Reïncarnatie Courtney Sina Meredith – Razende Pop Els Moors – ‘onderweg naar een huis…’ Chus Pato – ‘De oorlog die we verloren was geen atoomoorlog…’ Ariana Reines – Glas Warsan Shire – Gesprekken over thuis (in het uitzetcentrum) Hind Shoufani – Hoe mijn opvoeding tekortschiet bij het omgaan met verlies 23 Cecilia Vicuña – K’isa / alangó / sidderende stoornis 24 Laura Wittner – Vanuit een badkuip gezien 26 17 18 20 21 2 4 5 6 14 15 7 9 Over de dichters 28 1 LITEWoman_vg_A5.indd 1 6/12/14 2:47 PM

LITEWoman_vg_A5.indd 2

Over het ongezellige als kwaliteit – inleiding

‘Nothing feels more complicated and more relevant to me than figuring out the relationships between language and power, language and gender, language and racism, language and sexuality, language and systemic violence, language and incarceration, language and citizenship ... I imagine that their feminist poetics are going to be complicated, and I imagine that they might be un-gentle, and it’s likely their feminist poetics are going to want to undermine all kinds of ideas, undermine all kinds of

systems—and I hope they do it.’ – Sarah Vap Bij mijn zoektocht naar teksten voor deze reader heb ik me vaak afgevraagd: waarnaar zoek ik eigenlijk als ik naar feministische gedichten zoek, wat zijn de specifieke kenmerken ervan? Zoek ik andere kwaliteiten dan wanneer ik een niet uitdrukkelijk feministische bloemlezing zou samenstellen? Kan er iets als een feministische standaard bestaan, is dat zinvol? Mijn antwoord luidt: nee. Een van de basiskenmerken van feministische gedichten is juist de kritiek op normering, die omgekeerd vaak uitsluiting en discriminatie teweegbrengt voor wie zich afwijkend gedraagt of er anders uitziet. Ook het uitdagen van gewoontes is er een kenmerk van, trouwens van alle kunst die iets anders en meer wil dan bemind te worden of ornament te zijn – net wat de rolcatalogus van vrouwen nog al te vaak verwacht, van het dagelijkse leven tot in Hollywood. De gedichten en de dichteressen in I Sit Like A Garbage God komen uit heel verschillende culturen, tradities, generaties, spreekwijzen, talen. Wat ze verbindt is dat ze dingen ter discussie stellen. Machtsstructuren, zich eigen gemaakte gedragspatronen, manieren van kijken, privilegies, ook die van jezelf, ook die van mij – iets wat ik niet alleen waardeer maar ook noodzakelijk vind. Want zonder vervreemding door anderen, enkel teruggeworpen op mezelf, zouden mijn leven en denken, zou mijn ervaringshorizon stukken armer zijn. Zij schrijven woedend en grappig, brutaal en droevig, muzikaal, smerig, reflecterend, ongezellig, liefkozend, provocerend en ga zo maar door. Zij maken het zich niet gemakkelijk, zichzelf niet en mij als lezeres evenmin. Als Warsan Shire vluchtelingen in de gevangenis voor uitgeprocedeerde asielzoekers laat spreken over hun geboorteland, het lyrisch ik van Hiromi It ō haar kind wil doden of Chus Pato nadenkt over het verband tussen fascistische oligarchie en patriarchaat, krimpt mijn maag ineen en tuiten mijn oren. Dat kunst erin slaagt zulke directe lichamelijke reacties op te roepen, is voor mij een teken van haar kwaliteit. Een kwaliteit die ook van haar lezeressen en lezers meer en iets anders verlangt dan overgave, consumeren en affirmatief genieten. En 2 6/12/14 2:47 PM

door waarden op hun kop te zetten en niet te berusten, strijden ze – voor ‘mogelijkheidszin’, voor een niet door discriminatie begrensde wereld. Jammer genoeg kan ik u hier slechts 14 dichteressen voorstellen, ieder met slechts één gedicht. Maar ik hoop dat u zich door de lectuur laat inspireren om ergens anders verder te lezen of te luisteren: in een boekwinkel, op een festival, op het internet (bijvoorbeeld www.poetryinternationalweb.net of www.lyrikline.org. Of om andere dingen te doen, want zoals Cecila Vicuña zegt: ‘Een tekst lezen in het Thai is tibot tack: de tekst stukslaan.’ Daniela Seel Reykjavík, 28 april 2014

Vertaald uit het Duits door Erik de Smedt

LITEWoman_vg_A5.indd 3 3 6/12/14 2:47 PM

LITEWoman_vg_A5.indd 4

Ann Cotten

Solidus

De klinker bij Kinker / de daling in Staring / het Waterlooplein / de druipende naalden / de loop door de kamer / het deksel / het geeuwen / de blinkende daken / de stap van het type dat achter me loopt / de stappen op trappen / de vlekken op trappen / het kraken van gangen / de liefde in hallen / het mooie van versmaat / de hinkende versmaat / het scandeerhuis / de trucjes / de lasser / het liegende bed / de slogans op bussen / de zeiler op reis / het voorlaatste blaadje / het voorlaatste blad / de regen op daken / de duiven op bordjes / de zangval van zinnen / de passende maat / het beukende ritme / het smeulende peukje / de spiegel / de haven / de wratten / de arm Het schuine verzetten / de hand onder water / het radicale het kiepen van flessen / het kieken in huis / het knippen in niksigs / de stromende lucht / de verbeterde grap / en kevers / en breuken / en drinken / en tonnen en banden die piepen en randen / en plagen / en laarzen / atomen / atomen in banken / verbindingen / slogans / en zwendel / en schuren met reeën en hooi / vervaging in nachten / verscheping in kisten / insomnia / kraken / en volume control / en dammen / en blaten / en blikken, gewiekste / zich legende kisten / en kennis / en schisma’s / tropismen en neuken / ontglippende sokken / het gonzen van dieren / register van dingen / het gloeien van wangen / het trekkende lachen / het malle van grappen / het op zijn van wijn / het dweilen van vloeren / het kijken naar striemen / het jij-woord / het zwellen / het glippen van riemen / de hoogbouw / het hondje / verdelers / vervangers / en kammen / en dimmen / en liefjes / kantines / en floppen / en kusjes / en raspen / en kieuwen / de longen in stalletjes / slingeren rond

Vertaald uit het Duits door Erik de Smedt

4 6/12/14 2:47 PM

Dolores Dorantes

“8.—We kwamen je bed bezoeken. Een troep schatjes. Alles was heel dubbelzinnig. Alles was zonder bloed. We kwamen. Om je te enteren. Om jouw handen te zoeken voor de marteling. Om je vuil te maken voor wanneer je wakker wordt. We zijn een troep schatjes die spelen dat ze elkaar kussen. En jouw handen pakken. Verblind ons. We doen niets kwaads. We zijn pijn noch vermoeidheid noch dood.” “12.—Met pijn in de hemel gevatte edelsmeedkunst, we willen omkeren. We willen dat je ons dwingt op onze buik te liggen. Jouw brandende codes. Het gebied dat je niet kunt betreden. We willen dat je ons zachtjes ondersteunt. Rijen graven en ontvoeringen voor jouw gebruik. Inwisselbare gezichten. Poppenbenen. Wanneer jij wilt opent de hemel zijn mond. Wanneer jij wilt draait de hemel zich om en verbergt jou boven onze wapendepots. We bedekken ons kleine meisjesgezicht. We zijn de oorlog.” “17.—Territorium zonder haven, land zonder halte, lichaam met leeg hart. Leeggebloede plaats en wij al jouw vrouwen snellen voort. Allemaal snellen we voort om jou binnen te gaan. We zijn een zee van naakte lekkere meiden. Gelukkig te midden van het gegil. We komen bij jouw borst. Gewapend met meisjesmaskers en dierentongen. Je sterft bijna. Meer dan dit territorium van de onzekerheid. We zijn van jou. Voor jouw wil en wij willen ons deel. We gaan voorwaarts, we maken het ons daarginds gemakkelijk. Verwarmen het daarginds. We snellen voort zoals het bloed en de lobelia’s van de angst voortsnellen. We gaan gelijk met de frisheid naar binnen. We stellen ons ordelijk op zoals militairen of juwelen.” “29.—We zijn gekomen als de ontkenning opdat jij ons uitroeit in de poging. Jij moet beslissen. Welke mentale maatregel. Met welke lapsus en met hoeveel tussentijd. Denk aan de tijd. Elke dag weer. De tijd brengt vragen voor meisjes voort. De afstand brengt maatregelen voor meisjes voort. Hij geeft ons precies genoeg. Wij meisjes dragen jouw masker van volmaakt presidentschap. We zingen als meisjes en laten onze dierentong zien. Wij meisjes werken – zonder ijzer en zonder hout – als slaafse bloemen, verzamelen honing. We staan erbij als betoverende bloemblaadjesregen. Laat ze ons bezoeken. Laat ze het wonder aanschouwen dat er over de meisjes en hun bloed heen wordt gelopen. Laat ze beleven dat de hemel loopt.”

Vertaald uit het Spaans door Mariolein Sabarte Delacortu

5 LITEWoman_vg_A5.indd 5 6/12/14 2:47 PM

Athena Farrokhzad

Ons gezin arriveerde hier in een marxistische traditie

Mijn moeder begon meteen het huis vol kerstmannetjes te zetten en woog voor- en nadelen van een plastic kerstboom tegen elkaar af als was het haar probleem Overdag maakte ze onderscheid tussen lange en korte klinkers Als konden de klanken die uit haar mond kwamen de olijfolie uit haar huid wegwassen Mijn moeder liet bleekmiddel door de zinsbouw lopen Aan de andere kant van het leesteken werden haar lettergrepen witter dan een winter in Norrland Mijn moeder bouwde aan een kwantiteitsvolle toekomst voor ons In de voorraadkelder van de villa in de voorstad stelde ze conservenblikken in rijen op als voor een oorlog ´s Avonds zocht ze recepten en schilde aardappelen als stond haar geschiedenis gecodeerd in het ovengerecht met ui en ansjovis En dat ik aan die borsten heb gezogen En dat zij haar barbarij in mijn mond heeft gestopt

Vertaald uit het Zweeds door Lisette Keustermans

6 LITEWoman_vg_A5.indd 6 6/12/14 2:47 PM

Kim Hyesoon

Vuilnis van de hele wereld verenigt u!

Op de stoel die jij verliet, twee bierflessen een sigarettenpeuk twee memo velletjes. Waarom bemoei jij je met mijn telefoon? Waarom bemoei jij je met mijn smsjes? Is er niets anders om je op die manier mee te bemoeien? Jij bent de bourgeois van de communicatie. Waarom ben ik altijd bang voor de telefoon? Als ik jou aankijk, dan is het altijd alsof ik in iets anders zou moeten veranderen. Hoe zou het zijn als ik veranderde in een op de bank neergekwakte bundel kleren? Of in een dunne roze kauwgum die hangt aan iemands lippenals de zielige buik van al die beesten die liggen te spartelen zodra ze op hun rug zijn gedraaid? Ken je dit? De oogbolnavelgod. De onderarmoorschelpgod. De batatenknieappelpitgod. De varkensteennagelkuikengod. De dromende-waterkever-essengod. De hielenteennagelvaneenschattigmeisjegod. De mierendemonkattenooggod. De rattengatkattenlichaamkadavervochtgod. Deonderarmvandemevrouwdieallesgoeduitschudtolifantgod. De brakendespeekselfonteindienogvernederenderkotsmisselijkmaaktdande verrottemondgeurvaneenlijkwaaruitspeekseldruppelsalsfreongasnaarbuiten spattengod. Ken je al die lieve goden die vastzitten aan onze ledematen? Op de stoel die jij verliet, een doorweekte handdoek, een uitgespuugde kauwgum, een platgedrukte tomaat. De dankbare lieve zwarte plastictasjes rond het hele lichaam waar ieder van hun om had verzocht. De samengevou wen onderarmen van het beton en het staal en het venster onder mijn voeten! Omhoog met de machinehameronderamen die de onderarmen koppig naar beneden slaan! De varkens van de hele wereld verenigt u god. De alle katten van de hele wereld laten wij boter worden god. De polsen, ontkom aan de onderarmen god. De aan de mond van een voetballer ontspruitende berg scheldwoorden makrelenlijk god. Er zijn 3 miljoen lieve goden in Indië. Hoeveel mensen leven daar met zijn allen? Tal van lieve goden die met zijn allen vanuit hemel aarde en zee aanstormden. Op de stoel die jij verliet zit ik als een vuilnisgod en wist je ja of nee dat ik zit 7 LITEWoman_vg_A5.indd 7 6/12/14 2:47 PM

te wachten op de groene vrachtauto, die naar de vuilstort gaat als die smerig opperste lieve god die het tot op de dag van vandaag door zijn honger naar mensen heeft uitgehouden? Wist je dat ons haar dat elke dag weer uitvalt zich in die verre zee vermengt met het smeltwater van een ijsberg? Of wist je dat niet? Hardnekkigedruppelaaneenjeukendeneushaarinjeneusgatgod!

Vertaald uit het Koreaans door Lucas Hüsgen

LITEWoman_vg_A5.indd 8 8 6/12/14 2:47 PM

Hiromi It

ō Kanoko doodmaken

“Kijk, een been. Om de lengte van de foetus te bepalen is een been of arm het beste. Dit komt overeen met vijftien weken.” de lengte is ongeveer zeven-en-een-halve centimeter groot. die bestaat uit een afgerukte dij, een knie, een kuit een been, vijf tenen.

“Twee keer per week wordt er een levend geboren. Hier op de vloer waar de vrouwen allemaal in het reine proberen te komen met hun gevoelens over het laten aborteren van hun eigen baby, daar hoor je dan het gehuil van een baby.” las ik in een boek toen mijn zusje zei ik heb laatst het kreng weg laten halen zo praat mijn zusje het kreng is weggehaald van harte gefeliciteerd ik heb Kanoko niet laten weghalen Hiromi, heb jij dat wel eens gedaan?

zegt mijn zusje, dus antwoordde ik ja maar een kreng weg laten halen, zo praat ik niet Kanoko werd niet weggehaald ik heb een zwangerschap onderbroken van een foetus die erg op Kanoko leek een foetus die erg op Kanoko leek groeide ik had misschien een kindje gekregen dat erg op Kanoko leek maar Kanoko was het niet geweest van harte gefeliciteerd met de verdelging van harte gefeliciteerd met de verdelging van harte gefeliciteerd met de verdelging ik heb door curettage een zwangerschap onderbroken van harte gefeliciteerd met de verdelging je baby was groot, dus je zult wel stuwing hebben, zei de arts toen me dat gezegd werd, kon ik niks anders verzinnen dan stom te glimlachen stom glimlachen stom glimlachen stom 9 LITEWoman_vg_A5.indd 9 6/12/14 2:47 PM

stom maar toch van harte gefeliciteerd ik kreeg echt stuwing mijn borsten zwellen niet zo op dat als ik er stevig in kneep er een witte vloeistof uitkwam en jeuken doen ze ook niet schattig zijn ze al helemaal niet van harte gefeliciteerd hoe dan ook als je melk geeft is dat een felicitatie waard uit iets waar niets was welt iets op dat zoet smaakt iets waarvan je groot wordt iets dat lijkt op ‘melk’ die je voor geld koopt dat scheid ik af ik scheid iets af dat op plas lijkt ik scheid iets af dat op spuug of tranen of vaginale afscheiding lijkt uit anus uit mond uit pisbuis uit vagina wellen enorme hoeveelheden melk op ik word gelukkig ik word blij van harte gefeliciteerd ik heb mijn zwangerschap afgebroken ik heb gevraagd of de baby een jongen of een meisje was, maar het een baby noemen is een leugen je moet foetus zeggen natuurlijk zeggen ze niet of het een jongen of en meisje is want de schok is groot voor het moederlijf het moederlijf vraagt zich af was het een meisjesfoetus die op Kanoko lijkt of een jongensfoetus die op Kanoko lijkt ik had ooit een zwangerschapsvergiftiging 10 LITEWoman_vg_A5.indd 10 6/12/14 2:47 PM

ik had ooit mola-zwangerschap ik zag alle klompjes in de baarmoeder woekeren die moeten toch ook op Kanoko geleken hebben ik heb ooit baarmoederhalskanker gehad ik heb mijn baarmoeder en eierstokken laten verwijderen ik ben ooit bevallen ik ben ooit bevallen met een pomp vanwege zwakke weeën ik ben ooit ingeknipt ik heb ooit een fijne zwangerschap gehad mijn baarmoeder was gevuld mijn lijf was goed doorbloed ik at naar hartenlust als ik aan bevallen dacht kon ik eindeloos masturberen ik beeldde me het hoogtepunt van baren in de werking van vrolijk zwangere vingers ik heb daarom ooit de borst gegeven van harte gefeliciteerd met de verdelging zes maanden zijn voorbij gegaan Kanoko heeft tanden gekregen ze bijt op mijn tepel, wil mijn tepel afbijten ze kijkt altijd uit naar het moment waarop zij mijn tepel kan afbijten Kanoko vreet mijn tijd Kanoko snaait mijn voedingstoffen Kanoko bedreigt mijn eetlust Kanoko trekt mijn haren uit Kanoko eist dat ik al Kanoko’s poep opruim ik wil Kanoko weggooien ik wil die smerige Kanoko weggooien ik wil Kanoko die mijn tepel afbijt weggooien of doodmaken vóór Kanoko mijn bloed laat vloeien wil ik haar weggooien of doodmaken ik heb ooit een zuigeling gedood ik heb ooit een lijkje gedumpt als je het meteen na de geboorte doet is het makkelijk 11 LITEWoman_vg_A5.indd 11 6/12/14 2:47 PM

als het niet ontdekt wordt is het makkelijker dan een abortus ik heb voldoende zelfvertrouwen het te kunnen zonder ontdekt te worden ik kan heel veel Kanokos begraven van harte gefeliciteerd met je begraven Kanoko van harte gefeliciteerd de seks die ik moet hebben de tientallen Kanokos waarvan ik zwanger moet worden de tientallen Kanokos die ik moet uitwieden behalve één dat is de huidige Kanoko die wil mijn tepel afbijten van harte gefeliciteerd met de verdelging van harte gefeliciteerd met de verdelging van harte gefeliciteerd met de verdelging van harte gefeliciteerd met de verdelging van harte gefeliciteerd met de verdelging van harte gefeliciteerd met de verdelging het vrolijk tuchtigen van een stiefkind het vrolijk doodmaken van een stiefkind ik heb het ooit gedaan mijn eigen is me liever gefeliciteerd gefeliciteerd van harte gefeliciteerd met de verdelging gefeliciteerd gefeliciteerd iedereen feliciteert me Gen’ichir K ō Shir ō ō met een Medoc Higuchi met een roos hei met een konijn Ishizeki met een teddybeer Miyashita met een luiertas yasu met een hond van papier-maché Abe en Iwasaki met geld Non met een taart Kaneko met een achtmillimeterfilm 12 LITEWoman_vg_A5.indd 12 6/12/14 2:47 PM

Ozaki met een telegram dank je dank je een gelukkige Kanoko bijt mijn tepel af gefeliciteerd gefeliciteerd ik wil Kanoko er vrolijk uitgooien ik wil niet vreugdeloos en zonder schuldgevoel Kanoko in Tokio weggooien van harte gefeliciteerd van harte gefeliciteerd met de verdelging van harte gefeliciteerd met de verdelging Teruko gefeliciteerd met je abortus Mihoko gefeliciteerd met het weggooien van je Take Kumiko gefeliciteerd met het doodmaken van Tomo Mari zou je Nono niet eens weggooien?

Mayumi was je foetus een jongen? of een meisje?

Riko het wordt tijd voor K de dochters de zonen ō ta laten we ze allemaal samen weggooien die hun tanden slijpen om tepels af te bijten

Vertaald uit het Japans door Ivo Smits

13 LITEWoman_vg_A5.indd 13 6/12/14 2:47 PM

Lebogang Mashile

Reïncarnatie

Wild konijn Jungle aap Donkerder dan een vortex Zwart en funky Walgelijk Het residu dat overblijft Op plaatsen waar we niet meer heen willen Als de zwaartekracht ontbreekt Stijgt alles als stoom En de nachtmerrie van gisteren Wordt de droom van vandaag Nog voor er sprake was van ras Bleek kleur al een feit De som van alles Is rijk Is bespot Is herboren Is vuil Is edel Is zwart

Vertaald uit het Engels door Els Moors en Sarah Posman

14 LITEWoman_vg_A5.indd 14 6/12/14 2:47 PM

Courtney Sina Meredith

Razende Pop

Ik doe niet aan ethiek want je huid is magnifiek Mij hoef je niks te leren de jongens worden dommer baksteen verslijt, autobanden plat, gettobaby’s zijn nu zwarte soldaten in de woestijn Zaad sterft bomen verbergen littekens in de gezichten, van pittbulls zonder leibanden en brutale hippe meiden Supermarktprijzen toppen de zwijnerijen van het ongeremde schrijven – Mijn toestand die van een misplaatste Engel, asfalt crimineel, high op het subliminale En ik smeek elke keer om een geile stoot die ‘m smeert Ik knokte met de zoute wiegende golven van de westkust de vrouwen aan mijn bed hebben mannen in het graf – de dingen die we vervloekten in onze gesprekken veranderden mij op het laatst gaat er melk in je thee en kijk je veel teevee Mijn verzen worden gestalkt mijn gedichten kregen dochters Ik zoek nog een pappie voor mijn embryonaal verhaal Vanwaar hij kijkt begrijpt hij de eindigheid hij is mijn nieuwe chemie set, mijn DJ deck. Ik wil – geen gefronste blikken meer zwanger vee in derde wereld dorpen, succes mannen als gevangenen modellen naakt in mijn slaperige nest wortelsap drinkend om de waarheid te zien in het donker.

Ik wil een activist zijn maar mijn land slaapt Ik dacht dat ik actrice kon worden maar mijn afkomst slorpt alles op battle met de apen die het van de junkies willen halen ‘Het geluk’ heeft mij niet nodig maar ik ben ziek van het lot of – geloof in de nieuwe wereld met zijn oude naam.

Ik ben een meisje in een meisje in een meisje in een meisje Razend ben ik een Russische Pop.

15 LITEWoman_vg_A5.indd 15 6/12/14 2:47 PM

En uitkeringen zijn een bron van inkomsten, modder voor mollen ook maffiakoninginnen willen tunnels om in weg te rennen op straat zijn de ogen op mij gericht want wie het eerst wegkijkt is zwak – zo gaan de waaghalzen bijna aan het huilen zelfs verliefd, zijn we wanhopig.

Dit is mijn moment, ik word geoogst, de gietijzeren maan speelt niet met de bergen van suikerschuim eronder een stukje rots in het regenseizoen een stukje ster tussen je tanden ik ben een Razende Pop.

Vertaald uit het Engels door Els Moors en Sarah Posman

LITEWoman_vg_A5.indd 16 16 6/12/14 2:47 PM

Els Moors

onderweg naar een huis waar een kat op me wacht is het broeierig mijn longen kreunen onder het gewicht van tegels vloeren en dan weer rotsblokken de pijl die ik hartstochtelijk heb toegelaten de voorwaarde voor mijn niet-aflatende extase of hoe de zomer hoog bij me naar binnen glijdt een avondmaal van lauwe door de zon verwarmde kerstomaten en sardienen harde witte eieren waarmee ik me de ogen dep benen waarmee ik over het schoteltje melk heen kan zitten de woorden wijd en mijn vinger diep LITEWoman_vg_A5.indd 17 17 6/12/14 2:47 PM

Chus Pato

De oorlog die we verloren was geen atoomoorlog maar ook geen conventionele. Het despotisme van die oligarchie duurde veertig jaar dat cellen migreren betekent niet dat ze zich verplaatsen; wanneer een embryonale klier zich op haar plaats vestigt kunnen sommige, archaïsch, doorgaan met leven en het lot van weefsel delen van een dier zouden we kunnen zeggen: zijn hele lichaam is een technologie auteurs (m./vr.) uit het verleden scheppen orde in mijn syntaxis, ik moet maar weinig doen: ik zorg ervoor dat ik mij met tijd verbind, zo zal Kronos mij een intelligente kloof gunnen als je schrijft wijken de woorden, je beoefent insnijdingen, het zijn circuits van evenwicht de loop van de Melkweg volgen is het einde van de Aarde bereiken maar zij (m./vr.) zoeken de kracht van het grandioze ze dringen aan ze lopen naar kameraden (m./vr.) van hun generatie die op slagvelden gestorven zijn, in gevangenissen, op plekken van uitroeiing en ballingschap in oorlogsscènes die aanhouden, aanhouden Antonio’s verdwenen lichaam kan met gelijk welke fictie gevuld worden, de fabel van zijn relatie met mij opent alle mogelijkheden we worden geboren recht tegenover jou, moeders van de horde primaten die in jou de inplant van de toekomst dragen en de staande stenen (postneolithisch ? ja, ja prepaleolithisch, postneolithisch) hedendaags 18 LITEWoman_vg_A5.indd 18 6/12/14 2:47 PM

een ogenblik * misschien is het daarom dat vanuit het standpunt van het patriarchaat vrouwelijke wezens dichtbij dierlijkheid staan, terwijl in de tussenruimte het vlees (dat de soort verwekt en voedt) verwant en onverschillig staat tegenover elke prothese of technologie de cesuur plaatst mensen in tegengestelde hemisferen. Aan de ene kant plaatsen we vrouwen, mannen en de territoria waarop wij leven onder opperheren van gemediatiseerd rendement, aan de andere degenen die optimale toegang hebben tot de conjunctie van hand-en-hersens de tamme dierlijkheid van mensen en territoria rechtvaardigt hun uitsluiting uit het charter van rechten dat is een operatief standpunt, het treft het merendeel van mensen en ecosystemen, het wordt imperiaal biofascisme genoemd.

Op een mooie dag kunnen we de brandkast niet openmaken met de gebruikelijke code, als dus een boek gesloten wordt, loop ik, de auteur, heen en weer met alle uitgesloten gedichten in een soort limbus van uitdrijving en met een kartonnen doos, één maar, om de helderheid van de dromen te bewaren zo zal ik op een dag alle deuren horen slaan, de ene na de andere achter mij dat je bestaat vergemakkelijkt de perfectie van de taken nee, wat je ziet is geen berkenbos, het zijn zwermen witte vlinders aan de boomschors vastgeklit; je ziet de botten van de voorvaderen en van de ontelbare huisdieren die met hen stierven, en die fonkelen in permafrost

Vertaald uit het Galicisch door Bart Vonck

19 LITEWoman_vg_A5.indd 19 6/12/14 2:47 PM

Ariana Reines

Glas

Formalisme en grammatica zijn manieren om dun te zijn.

Emoties en de bevestiging ervan In pasgeborenen zijn manieren om vrouw te zijn.

Dunne vrouwen zijn manieren om de wereld te zien.

Een medium is een apparaat waardoor een wereld zich laat kennen of zien of horen.

De wereld raakt me in het midden van mezelf daar waar ik niet heet of koud ben.

Wanneer ik me lichtjes slecht voel maar niet slecht genoeg moet ik drinken tot ik niet meer recht kan staan En dan eten wanneer ik misselijk ben en niets kan binnenhouden. Wanneer je me zegt hoe vreselijk je van me houdt dan heb ik het nodig precies zoals je wil dat we het doen.

Ook al reageer ik minzaam en doe ik alsof je me overvalt Je overvalt me niet. Ik kan alles aan wat je op me afstuurt.

Mijn lust.

Ik wil het zo. Dat ik hier ben om te verkondigen dat ik Op mijn eigen speciale manier moet kunnen bestaan is een deel van mijn probleem Van wat ik weet hoe het moet ben ik dat het liefst.

Toen ik mooi schreef voelde ik me een oplichter Maar dat is hoe je je voelt als je echt bent.

Ik begon lelijk te schrijven Om mij te kunnen losweken van het vrouw-zijn en enkel nog Een mens in bas-reliëf te zien met cruciale onderdelen en karikaturaal Verdriet. Optutten en mode resulteren in een verleiding Om de gruwels van de dag te verbergen.

Ik moet wel slecht zijn om zo te kunnen zijn. Voor jou zal ik ermee stoppen. Ik denk dat ik er klaar voor ben. Als ik nu nog ziek word dan om een andere reden.

En ik gedraag me als een ander soort mens, een schrijver Met ideeën, in plaats van een zelf, een vrouw met waarden Ze is meer dan schrammen en jaren en je weet wel hm tranen.

Vertaald uit het Engels door Els Moors en Sarah Posman

20 LITEWoman_vg_A5.indd 20 6/12/14 2:47 PM

Warsan Shire

Gesprekken over thuis (in het uitzetcentrum)

Wel, volgens mij heeft thuis me uitgespuwd, de black-outs en uitgaansverboden zijn als een tong tegen loszittende tanden. Mijn god, weet je hoe moeilijk het is, om te praten over de dag dat je eigen stad je bij het haar voort sleurde, voorbij de oude gevangenis, voorbij de schoolpoorten, voorbij de de torso’s die op palen in de grond geplant stonden te branden als vlaggen? Als ik anderen ontmoet die op mij lijken, herken ik het gehunker, het gemis, de herinnering aan as op hun gezicht. Niemand verlaat zijn thuis tenzij thuis de bek van een haai is. Ik heb het oude volkslied al zo lang in mijn mond gehouden dat er geen ruimte is voor een ander lied, een andere tong of een andere taal. Ik ken een schaamte die je volledig omhult, je totaal overspoelt. Ik verscheurde mijn paspoort en at het op in een luchthavenhotel. Ik ben opgeblazen met taal die ik in geen geval mag vergeten.

* Ze willen weten hoe ik hier terecht ben gekomen. Zie je dat niet aan mijn lichaam? De Libische woestijn rood met immigrantenlijken, de Golf van Aden opgeblazen, de stad Rome zonder jas. Ik hoop dat de reis meer betekende dan alleen maar mijlen want al mijn kinderen bevinden zich in het water. Ik meende dat de zee veiliger was dan het vasteland? Ik wil vrijen maar mijn haar stinkt naar oorlog en wegrennen en wegrennen. Ik wil ergens gaan liggen maar deze landen zijn als ooms die je aanraken als je jong bent en je ligt te slapen. Overal zie je dezelfde grenzen, schuimbekkend met kapotgemaakte en wanhopige lichamen. Ik ben de kleur van hete zon op mijn gezicht, het stoffelijk overschot van mijn moeder is nooit begraven. Dagen en nachten heb ik doorgebracht in de maag van een vrachtwagen, toen ik er weer uit kwam was ik voorgoed veranderd. Soms voelt het alsof een ander in mijn lichaam woont.

* Wat ik zeker weet. Ik weet niet waar ik heenga, en de plek waar ik vandaan ben gekomen, is aan het verdwijnen, ik ben niet welkom en mijn schoonheid telt hier niet als schoonheid. Mijn lichaam brandt van schaamte, omdat ik hier niet thuishoor, mijn lichaam hunkert. Ik ben de zonde van 21 LITEWoman_vg_A5.indd 21 6/12/14 2:47 PM

het zich herinneren en het ontbreken van elk geheugen. Als ik naar het nieuws kijk verandert mijn mond in een bloederige poel. De rijen met wachtenden, de formulieren, de mensen aan de balie, de oproepbrieven, de migratieambtenaren, het nagekeken worden op straat, de koude die zich diep in mijn botten nestelt, de avondlessen Engels, hoe ver ik precies verwijderd ben van huis. Maar Alhamdulilah alles is beter dan de geur van een vrouw die helemaal in brand staat, of een vrachtwagen tot aan de nok gevuld met mannen die eruitzien als mijn vader en die me mijn nagels en tanden uittrekken, of veertien mannen tussen mijn benen, of een geweer, of een belofte, of een leugen, of zijn naam, of zijn geslacht in mijn mond.

* Ik hoor ze zeggen, ga naar huis, ik hoor ze zeggen, fucking immigranten, fucking vluchtelingen. Zijn ze dan echt zo arrogant? Beseffen ze niet dat stabiliteit een minnaar is die een lieve mond op je lichaam legt, voor even en het volgende moment lig je huiverend onder het puin en waardeloos als oude pasmunt te wachten op zijn terugkeer? Ik kan alleen maar zeggen, vroeger was ik net zo, de apathie, het medelijden, het ondankbare van de situatie, en nu is mijn thuis de bek van een haai, nu is mijn thuis de loop van een geweer. We zien elkaar aan de andere kant.

Vertaald uit het Engels door Els Moors en Sarah Posman

22 LITEWoman_vg_A5.indd 22 6/12/14 2:47 PM

Hind Shoufani

Hoe mijn opvoeding tekortschiet bij het omgaan met verlies

Ik ben nooit goed geweest in wiskunde. Jij deed dit, toen deed ik dat, toen deed jij dit, toen vergelijkingen van verschil, inert.

Hoe dit optellen van tijd en handen die elkaar vastklemmen kan worden samengeteld tot een gat, een onpeilbare diepte.

Vermindering.

Ik ben nooit goed geweest in wetenschap.

Jij raakte mij aan, en cellen ontwaakten, en ik raakte jou aan, en de aarde draaide nog steeds.

Hoe al deze fysieke materie eindigde in verbranding, gepulveriseerde stoom achterlatend ooit hield ik ervan jouw huid af te likken, nu een eeuwigheid geleden.

Ik ben nooit goed geweest Ik ben nooit goed geweest in zaken, jij gaf dit, en toen gaf ik dat, en jij nam weer, en nog een keer en hield je vuist open voor geschenken waarvan ik niet eens wist dat ze kostbaar waren.

Hoe al deze zegeningen ons berooid achterlieten, mijn bekken uitgehold vol met buitenlandse bankbiljetten, waardeloos.

Maar ik was altijd goed met woorden.

En jij, was nooit goed in luisteren.

Hoe alle letters van onze taal stuksloegen op deze begraafplaats van kennis een woordenboek dat toen nog liefde heette.

Dubai, 30/03/2011

Vertaald uit het Engels door Els Moors en Sarah Posman

23 LITEWoman_vg_A5.indd 23 6/12/14 2:47 PM

Cecilia Vicuña

K’isa / alangó / sidderende stoornis

Een woord verzet een weinig lucht

Nachman van Bratzlaw

God is de essentie van de lettertekens verborgen in de potloodstift van de dichter

Sumanasantaka Een tekst lezen in het Thai is tibot tack: de tekst stukslaan.

Het tayilgezang is zoals de Mapuche zeggen “de enige stoffelijke manifestatie van de onzichtbare werkelijkheid.” “Zang heft de grenzen tussen werelden op,” zegt Lawrence Sullivan.

Een sidderende stoornis, een incantatie buigt de tijd om.

Ook een beeld is een “interferentiepatroon,” een ritme dat ontstaat op het raakpunt van licht en oog.

“We zien geen licht, we zien met licht,” zegt iemand.

Een woord in de lucht laat je een beeld horen een klank zien.

Daarom zeggen mensen in de Andes dat een beeld hoort en een weefsel ziet.

(Je zet geen masker op om gezien te worden, maar om met andere ogen te zien.) Er bestaat echter geen woord voor “schoonheid” (een zang moet nooit de juiste toon aanslaan) in plaats daarvan zeg je K’isa, de trage kracht om te veranderen.

24 LITEWoman_vg_A5.indd 24 6/12/14 2:47 PM

El suave endulzar de una fruta secándose al sol.

Haat en woede worden peace and love.

Een traag drogende vrucht.

Het spectrum is ook een factor.

Een gradatie is een poging van het licht om schaduw en licht te verenigen.

“De motor van een regenboog,” zegt men.

Gradaties weven is een illusie weven. Een illusie die het oog treft als een destello.

“Niet om middels een illusie te misleiden, dan wel om de rol van de illusie te verhelderen in onze perceptie van de werkelijkheid.” Alangó in Java, schoonheid, is geen naamwoord, maar een god, een bovenaardse manifestatie.

Simultáneamente arrobado y arrobante, extase bewerkstelligt de staat.

K’isa, alangó.

Vertaald uit het Engels door Kurt Devrese

LITEWoman_vg_A5.indd 25 25 6/12/14 2:47 PM

Laura Wittner

Vanuit een badkuip gezien

Dan volgt een discussie.

Maar nu moet je vooral de ogen sluiten, ze gesloten houden ter hoogte van het water, ademen, opnieuw kopje onder gaan.

De grens tussen water en lucht valt samen met de lijn van het denken die in gelijk welke orde een paar scènes of sequensen, foto’s genomen met een automatische camera, altijd min of meer hetzelfde materiaal, smelt en hersmelt, – dat is wat je kon samenbrengen – wilde dieren die naderen tot ze op de voorgrond staan, iemand die een meisje leert hoe ze in de woestijn een pistool moet gebruiken, of ook iemand in een badkuip – en hier komt de discussie opzetten : wie is die iemand wie houdt de lijn van het denken aan, of wie haalde de trekker over, maakte de foto, wie gaf de positie door waar je je zou moeten bevinden om uit de lucht een goed zicht te krijgen op de badkuip.

Vertaald uit het Spaans door Bart Vonck

26 LITEWoman_vg_A5.indd 26 6/12/14 2:47 PM

LITEWoman_vg_A5.indd 27 6/12/14 2:47 PM

Over de dichters

Ann Cotten, geboren in 1983, woont in Berlijn en Wenen. Ze schreef o.m. Fremdwörterbuchsonette (2007) en Florida-Räume (2010. In het Nederlands verscheen Alle zwanen heten Reinhard (Zegwerk, 2012). Voor haar werk kreeg ze de Clemens Brentanoprijs en de Reinhard Priessnitzprijs.

Dolores Dorantes, in 1973 geboren in Mexico, schreef haar eerste zes boeken in Ciudad Juárez. Daar werkte ze 25 jaar als cultureel activist met mensen in minderbedeelde wijken van de stad, tot ze doodsbedreigingen kreeg. Nu leeft ze in ballingschap in de Verenigde Staten. www.

doloresdorantes.blogspot.com

Athena Farrokhzad werd in 1983 geboren in Iran en groeide op in Zweden. Ze schrijft in groepen als G=T=B=R=G, is actief als literair criticus, doceert creatief schrijven en organiseert een reeks literaire festivals. Vitsvit, haar eerste poëziebundel, kwam in 2013 uit. Kim Hyesoon, in 1955 geboren in Zuid-Korea, publiceerde tien poëziebundels. Ze kreeg diverse literaire prijzen en verschillende van haar boeken werden in het Engels uitgegeven. Ze doceert creatief schrijven aan het Seoul Institute of the Arts.

Hiromi It ō

en de dood. , in 1955 geboren in Tokio, wierp zich in de late jaren 1970 op als een van de leidende stemmen van de Japanse poëzie met een reeks vernieuwende en sensationele werken over vrouwelijke psychologie, seksualiteit en het moederschap. Sinds 1997 woont ze in Californië en publiceerde ze diverse boeken over migratie, taal, identiteit, familiebanden Lebogang Mashile, geboren in 1979, is een Zuid-Afrikaans dichter en activiste op het gebied van gender en mensenrechten. Met haar poëzie, die werd genomineerd voor de DaimlerChrysler South Africa Poetry Award, oefent ze een bepalende invloed uit op de poëzie van jonge vrouwen. http:// lebomashile.tumblr.com/ Courtney Sina Meredith, in 1986 geboren in Nieuw-Zeeland, publiceerde in 2012 Brown Girls in Bright Red Lipstick, haar eerste poëziebundel. Haar bekroonde toneelstuk Rushing Dolls verscheen in een bloemlezing getiteld Urbanesia, een woord dat Courtney bedacht om te verwijzen naar stedelijke Pasifika-gemeenschappen. http://courtneymeredith.com

Els Moors, geboren in 1976, is een Vlaams dichter die in Brussel woont. Haar poëzie werd bekroond met de Herman de Coninckprijs voor het beste debuut. In 2013 publiceerde ze haar lovend onthaalde tweede bundel Liederen van een kapseizend paard, waaruit het hier gepubliceerde gedicht komt.

28 LITEWoman_vg_A5.indd 28 6/12/14 2:47 PM

Chus Pato, in 1955 geboren in Galicië (Spanje), publiceerde heel wat poëziewerken, alle in het Galicisch. Ze is lid van het Frente Popular Galega, een communistische politieke partij die ijvert voor onafhankelijkheid. Ariana Reines is een Amerikaans dichter, toneelauteur en vertaler. Ze publiceerde de poëziebundels The Cow (2006), Coeur de Lion (2007) en Mercury (2011). In 2009 was ze Roberta C. Holloway-docent poëzie aan de University of California, Berkeley. http://arianareines.tumblr.com/ Warsan Shire, in 1988 geboren in Kenia, is een Somalisch dichter, schrijver, redacteur en pedagoog met standplaats Londen. Haar debuut, Teaching My Mother How to Give Birth, verscheen in 2011. In 2013 won ze de eerste Afrikaanse-poëzieprijs van Brunel University. Ze is tevens de Londense Young Poet Laureate. http://warsanshire.tumblr.com/ Hind Shoufani, in 1978 geboren in Libanon, is een Palestijns cineast en schrijver. Ze weet niet zeker waar ze woont, maar waar ze ook gaat, verschijnen beelden, woorden en glamour in haar kroezelende kielzog. Als je zoekt, vind je haar gemakkelijk op het internet en ze schopt ook graag herrie in het Midden-Oosten. Ze is de aanvoerder van de Poeticians en heeft een paar boeken op haar naam staan. www.hindshoufani.com

Cecilia Vicuña is een dichter en kunstenaar die in 1947 werd geboren in Chili. Ze toont en voert haar werk op in Europa, Latijns-Amerika en de Verenigde Staten. Ze is ook politiek actief en is medeoprichter van Artists for Democracy. Sinds 1980 woont ze in New York en Chili. www.

ceciliavicuna.org

Laura Wittner werd in 1967 geboren in Buenos Aires. Ze behaalde een literatuurdiploma aan de universiteit van Buenos Aires en werkt als vertaler Engels-Spaans. Ze publiceerde zes poëziewerken en vier kinderboeken. www.

selodicononlofaccio.blogspot.be

Over de curator

Daniela Seel, geboren in 1974 in Duitsland, is dichter en uitgever van kookbooks – Lab for Poetry as Life Form en initiator van interdisciplinaire literatuurprojecten als MotionWriter. Poetry meets Dance en DarkFieldVoices. Text / Percussion / Sound / Visuals. Ze was te gast op verschillende internationale poëziefestivals en publiceerde ich kann diese stelle nicht wiederfinden (2011).

29 LITEWoman_vg_A5.indd 29 6/12/14 2:47 PM

Colofon

I Sit Like a Garbage God is een project van BOZAR LITERATURE en verscheen in juni 2014 als literaire interventie in de tentoonstelling Woman:

The Feminist Avant-Garde from the 1970s. Works from the Sammlung Verbund.

Samenstelling en inleiding: Daniela Seel Redactie: Tom Van de Voorde Productie: Frederik Vandewiele Lay-out: Olivier Rouxhet Foto cover: Cindy Sherman Untitled (Bus Riders I) (1976/2000, Serie van 15 zwart-witfoto’s, detail © Cindy Sherman, New York / Metro Pictures, New York / Sammlung Verbund, Wenen).

Partners: Österreichisches Kulturforum, Korean Cultural Center Brussels, Ambassade van Chili in België, Ambassade van Argentinië in België, Ambassade van Mexico in België en Luxemburg, Ambassade van Zweden in België, Vlaams Fonds voor de Letteren.

Met dank aan de auteurs, de vertalers en aan Laura Bacquelaine, Per Bergström, Olivier Boruchowitch, Leen Daems, Theresa Dann, Christophe De Jaeger, Frederic Eelbode, Dzenita Ferizovic, Melanie Godin, José Hernández, Yun-suk Kang, Barbara Lefebure, Madeleine Lilliehöök, Patrick Peeters, Silvia Reyes, Dries Robbe, Florencia Salerno, Jamie-Lee Sienes, Ulrika Sundberg, Lydia Vandam, Gerd Van Looy & Mario Vielgrader.

LITEWoman_vg_A5.indd 30 30 6/12/14 2:47 PM

LITEWoman_vg_A5.indd 31 6/12/14 2:47 PM

LITEWoman_vg_A5.indd 32 6/12/14 2:47 PM

Partners bru LITEWoman_vg_A5.indd 3 Paper offered by Paperlinx Cover printed on Garda 170g - Inside pages on Garda 135g 6/12/14 2:47 PM

LITEWoman_vg_A5.indd 4 6/12/14 2:47 PM