KUNSTSTOFFEN ONDERgRONDEN

Transcript KUNSTSTOFFEN ONDERgRONDEN

Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
SCHILDER - DECORATEUR
Kunststoffen
ondergronden
2.4
K u n s t s to f f e n
ondergronden

Opgesteld op initiatief en in opdracht van het Fonds voor Vakopleiding in de
Bouwnijverheid (fvb-ffc Constructiv):
Leden stuurgroep:
Luc Defrijn (fvb-ffc Constructiv - directeur Vlaanderen), Eric Dujacquier
(fvb-ffc Constructiv - directeur Wallonië), Monique Hens (fvb-ffc Constructiv
- regiomanager), Omer Vandenrijt (VDAB), Herman De Buck (Boss Paints),
Dominique Vanden Driessche (Akzo Nobel), Robert Surkijn (NMC),
Bruno Déthune (PPG), Jos Mispelters (onderwijs), Nico Goedgezelschap
(onderwijs), Geert Baert (Tony Baert bvba), Geert Ramaekers (Bouwunie), Luc
Vanrenterghem (coördinator)
Coördinator Handboek voor schilders:
Luc Vanrenterghem
Schrijversgroepen:
Werkgroep Pleister: Herman De Buck (voorzitter)
Meewerkende schrijvers : Luc Mariën, Bruno Déthune
Werkgroep Hout: Jos Mispelters (voorzitter)
Meewerkende schrijvers: Guido Tanson, Herman De Buck, Leo Van
Eeckhoven, Thomas Vrambout, Arsène Wendelen
Werkgroep Metalen: Dominique Vanden Driessche (voorzitter)
Meewerkende schrijvers: …
Werkgroep Kunststoffen: Dominique Vanden Driessche (voorzitter)
Meewerkende schrijvers: Robert Surkijn, Nico Goedgezelschap
Werkgroep Werkmethodiek : Luc Vanrenterghem (voorzitter)
Meewerkende schrijvers: Pascal Heydt, Willy Lauwers, Herwig Spitaels
© Fonds voor Vakopleiding in
de Bouwnijverheid, Brussel, 2014
Alle rechten van reproductie, vertaling
en aanpassing onder eender welke vorm,
voorbehouden voor alle landen
versie oktober 2014
D/2014/1698/16
2
Met dank voor medewerking aan:
• het WTCB
• VDAB
• Scholen
• (verf )fabrikanten Akzo Nobel (Herbol, Sikkens, Trimetal), Boss Paints,
PPG (Sigma Coatings), ...
Contact
Voor opmerkingen, vragen en suggesties kun je terecht bij:
fvb•ffc Constructiv
Koningsstraat 132/5
1000 Brussel
Tel.: 0032 2 210 03 33
Fax: 0032 2 210 03 99
website : fvb.constructiv.be
Voorwoord
K u n s t s to f f e n
ondergronden
Voorwoord
Situering
De bouwsector, een draaischijf van onze economie, heeft voortdurend te kampen met een groot aantal
uitdagingen. Een van deze uitdagingen is ervoor zorgen dat de sector over opgeleide arbeidskrachten
beschikt.
Om deze nood aan arbeidskrachten te lenigen, besteedt het Fonds voor Vakopleiding in de
Bouwnijverheid, fvb-ffc Constructiv, bijzondere aandacht aan het bouwonderwijs en aan de jongeren
die kiezen voor een bouwopleiding.
Ook de bij- en nascholing van volwassenen blijft een noodzaak omdat de technieken en materialen
sterk wijzigen en er meer aandacht zal gegeven worden aan het veilig en duurzaam bouwen.
Daarom heeft het fvb, samen met de beroepsorganisaties, opdracht gegeven aan redactieteams om
verschillende handboeken uit te werken. Deze modulaire handboeken kunnen een aanvulling zijn
aan de publicaties van het WTCB. De redactieteams kunnen worden samengesteld uit instructeurs,
docenten en lesgevers. Ook beroepsverenigingen en mogelijk ook fabrikanten kunnen vakspecialisten
uitvaardigen om een handboek te ontwikkelen dat overeenstemt met de huidige realiteit op de
werkvloer.
Het modulair handboek Schilder - Decorateur
De ontdekking van rotsschilderingen van meer dan dertigduizend jaar oud toont het belang dat oude
beschavingen hechtten aan het verfraaien van hun omgeving en het afbeelden van hun leefwereld met
behulp van verf. Waar kleuren aanvankelijk bestonden uit natuurlijke pigmenten, biedt de chemische
industrie van vandaag verven die aan nieuwe eisen beantwoorden.
De huidige ontwikkelingen richten zich op de aanbrengingswijzen (coatings, sprays, sputteren,...), de
performantie van de producten en nieuwe eigenschappen: gezondheid, milieu, geluiddempende
verven, lichtgevende, brandvertragende, fotovoltaïsche, zichzelf herstellende en zelfreinigende verven,...
Voor de bouw, wordt onderscheid gemaakt tussen twee groepen, enerzijds het schilderwerk aan
gebouwen (binnenen buitenschilderwerken aan huizen, winkels, kantoren,...) dat het onderwerp
van dit handboek uitmaakt en anderzijds de industriële schilderwerken (reservoirs, wegen,
elektriciteitspylonen, auto-industrie,...).
Het resultaat is een modulaire handboekenreeks die bruikbaar is als ondersteuning van de lessen voor
verschillende opleidingen en doelgroepen. Deze inhouden worden ook gebruikt om het leermateriaal
digitaal aan te bieden via de website fvb.constructiv.be
Robert Vertenueil
Voorzitter fvb-ffc Constructiv
3
K u n s t s to f f e n
ondergronden
Samenvatting
Samenvatting
Kunststof en verf zijn, chemisch gezien, familie maar zoals het in bepaalde families nogal eens
voorkomt zijn verf en kunststof niet altijd beste vrienden. De oudste kunststoffen zoals bakeliet
dateren uit de 19de eeuw. De meeste zijn echter wel in de 20ste eeuw uitgevonden.
Kunststof dient zoals elke andere ondergrond wel eens geschilderd te worden dit zowel om
de levensduur te verlengen of om esthetische redenen. Daartoe hoeven we, net als bij andere
ondergronden, wel iets te weten over kunststof en de daartoe geëigende verfsoorten.
Kunststoffen kan men onderverdelen in een aantal groepen en zijn in alle vormen te maken. Men
komt ze dan ook steeds vaker tegen in de bouw. Ze kunnen eveneens voorkomen op diverse dragers
zoals papier, vlies, textiel,…Denk hierbij bv. aan vinylbehang, schuimvinyl, enz.
Dit handboek is samengesteld op basis van de kennis en de ervaring van een groep mensen, zowel
mensen uit de schilderswereld en de opleidingssector als verffabrikanten.
De bedoeling is een hulpmiddel te bieden voor voornamelijk de uitvoerders van
bouwschilderwerken. Het is een niet-bindende tekst. Voor een wetenschappelijke en/of juridische
benadering wordt verwezen naar het WTCB (Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het
Bouwbedrijf ).
4
Inhoudstafel
K u n s t s to f f e n
ondergronden
Inhoudstafel
1. M
ATERIALENKENNIS (HERKENNING,
SAMENSTELLING, EIGENSCHAPPEN)�� 7
1.1. Wat is kunststof?�� 7
1.2. Algemene informatie:�� 7
1.3. Verschillende soorten kunststoffen�� 9
1.3.1. Thermoplastische kunststoffen�� 9
1.3.2. Thermohardende kunststoffen�� 9
1.3.3. Elastomeren�� 10
1.3.4. Andere kunststoffen�� 10
2. Overzicht�� 11
2.1. Identificeren van kunststoffen�� 11
2.2. Thermoplastische kunststoffen�� 12
2.2.1. Polyvinylchloride (PVC)�� 12
2.2.2. Polyetheen (PE)�� 13
2.2.3. Polypropeen (PP)�� 14
2.2.4. Acrylonitril – butadieen – styreen (ABS)�� 14
2.2.5. Polymethylmetacrylaat (PMMA)�� 15
2.2.6. Polycarbonaat (PC)�� 16
2.2.7. Polyvinylpropionaat (PVP)�� 16
2.2.8. Polyvinylbutyral (PVB)�� 17
2.2.9. Polystyreen (PS)�� 17
2.2.10. Polyamide (PA)�� 18
2.2.11. Polytetrafluoretheen (PTFE)�� 18
2.3. Thermohardende kunststoffen�� 19
2.3.1. Ureumformaldehyde (UF)�� 19
2.3.2. Melamineformaldehyde (MF)�� 20
2.3.3. Poyurethan (PUR)�� 21
2.3.4. Onverzadigde polyester (UP)�� 22
2.3.5. Epoxy (EP)�� 24
2.4. Elastomeren�� 25
2.4.1. Styreen-butadieenrubber (SBR)�� 25
2.4.2. Butylrubber�� 25
2.4.3. Polybuteen (PB)�� 26
2.4.4. Etheen-propeenrubber (EPR)�� 26
2.4.5. Polysulfiderubber (PSR)�� 27
2.4.6. Polychloorbutadieen of polychloropreen
(Neopreen)�� 28
2.4.7. Siliconenrubber (SIL)�� 28
2.4.8. Schuimrubber�� 29
2.5. Andere materialen�� 30
2.5.1. Gebakeliseerde platen, HPL (High Pressure
Laminate vb. formica-hornit,…)�� 30
2.5.2. Laminaat�� 30
2.5.3. Kunststofvezelplaat (Glasal)�� 31
2.5.4. Betonplex�� 32
3. VOORONDERZOEK�� 33
4. bEHANDELING VAN BEPAALDE KUNSTSTOFFEN EN AANDACHTSPUNTEN�� 35
4.1. Glasal�� 35
4.2. Formica, trespa, HPL�� 36
4.3. Betonplex�� 36
4.4. Schilderen van oude vinyl wandbekledingen
op textiel drager (suwide, vescom,..)�� 37
4.5. Schilderen van schuimvinyl (type somvyl)� 37
4.6. Schilderen van behang waarvan bovenlaag
met schuimvinyl�� 37
4.7. Schilderen van buitengevelisolatiepanelen 38
4.8. Schilderen van geluidsabsorberende
elementen binnen�� 38
5. WAT EEN SCHILDER OP VOORHAND
MOET WETEN�� 39
5.1. Algemene informatie��
5.2. Verfsoorten��
5.3. Herkenning van verf��
5.4. Type grondlagen��
5.5. Type afwerklagen��
5.6. Kitten��
5.7. Gereedschappen��
5.7.1. Werfinrichting en nuttige attributen��
39
40
42
44
45
47
53
53
56
5.7.2. Afplakken en beschermen��
5.7.3. Ontstoffen, afwassen, ontvetten en
schoonmaken�� 57
5.7.4. Schuren en/of verwijderen van
oude verflagen of oude bekledingen�� 58
5.7.5. Stoppen en plamuren�� 61
5.7.6. Schilderen�� 62
5.7.7. Veiligheid�� 65
5
K u n s t s to f f e n
ondergronden
Inhoudstafel
Inhoudstafel
6. VOORBEREIDING�� 67
6.1. Afplakken en beschermen�� 67
6.2. Ontstoffen, afwassen, ontvetten en
schoonmaken�� 68
6.3. Schuren en/of verwijderen van oude
verflagen of oude bekledingen�� 69
7. P
LAATSEN VAN ROZETTEN EN
SIERLIJSTEN�� 71
8.1. Herkenning ondergrond�� 87
8.2. Stoppen en plamuren�� 88
8.2.1. Reparatie�� 88
8.2.2. Plamuren�� 88
8.3. Schilderen�� 89
8.3.1. Grondlagen�� 89
7.1. Rozetten�� 71
7.2. Sierlijsten�� 72
7.2.1. Ondergrondcondities�� 72
7.2.2. Producten�� 72
7.2.3. Materialen�� 72
7.2.4. Controle van de ondergrond�� 73
7.2.5. Uitzetten van de paslijn�� 74
8.3.2. Schilderen van kunststof plafond
in planchet vorm�� 90
8.3.3. Schilderen van kunststof ramen
of deuren�� 90
8.3.4. Schilderen van een nieuwe
kunststof regenpijp�� 93
7.2.6. Aftekenen en verzagen van binnenen buitenhoeken�� 76
7.2.7. Binnen- en buitenhoeken uitpassen
die geen 90 graden zijn�� 80
8.3.7. Siliconen�� 96
7.2.8. Hoe de sierlijsten plaatsen in een ruimte� 81
6
8. S childeren, STOPPEN EN
PLAMUREN�� 87
8.3.5. Schilderen van “Geberit” pijpen�� 93
8.3.6. Schilderen van een kamer met sierlijsten� 94
9. VEILIGHEID EN MILIEU�� 97
10. WOORDENLIJST VAN DE SCHILDER 101
1. Materialenkennis (herkenning, samenstelling, eigenschappen)
K u n s t s to f f e n
ondergronden
1. M
aterialenkennis (herkenning,
samenstelling, eigenschappen)
1.1.
Wat is kunststof?
•• Onder de noemer kunststof zijn alle producten gerangschikt die op
een “ kunstmatige” manier gemaakt zijn.
•• Deze stoffen kan je dus niet vinden in de natuur zoals hout,
metalen, stenen en dergelijke. De mens moet ze zelf maken.
•• Kunststoffen zijn materialen die zowel als grondstof en als
afgewerkt product kunnen gebruikt worden.
•• Ze worden als grondstof gebruikt in verven, lijmen enz., zo zijn ze
chemisch gezien “familie”, maar binnen de familie leven ze niet
altijd in goede harmonie.
•• Als afgewerkt product komen we ze zowat overal tegen: in de
auto-industrie, in verpakkingen maar ook in de bouw.
•• In de bouw worden ze vooral gebruikt enerzijds omdat
kunststoffen een langere levensduur hebben dan natuurlijke
producten ( ramen, stormplanken, afvoerbuizen ) en anderzijds
omdat ze beter moduleerbaar zijn en lichter dan natuurlijke
producten zoals sierelementen, sierlijsten enz.
•• Ook het onderhoud van kunststoffen is in bepaalde gevallen
makkelijker. Andere toepassingen zijn wel ontworpen om te
worden afgewerkt.
1.2. Algemene informatie:
Moleculen
•• Alle stoffen zijn opgebouwd uit zeer kleine delen, die moleculen
worden genoemd.
•• Een molecuul is het kleinst mogelijke deeltje van een stof dat nog
alle eigenschappen van die stof bezit.
•• Een molecuul water heeft nog alle eigenschappen van water. Het
is echter wel mogelijk het molecuul water in nog kleinere delen te
splitsen.
•• Dit noemt men dan atomen, deze stoffen bevatten niet meer
de eigenschappen van water maar hebben elk op zich andere
eigenschappen.
7
K u n s t s to f f e n
ondergronden
Inhoudstafel
Atomen
•• Moleculen zijn opgebouwd uit delen die atomen worden
genoemd. Het molecuul water bestaat uit twee atomen waterstof
en één atoom zuurstof.
•• In de scheikunde wordt dit als H2O geschreven: H is waterstof en O
is zuurstof.
оо In het voorbeeld heeft het atoom zuurstof ( O ) twee
verbindingen: elke verbinding houdt een waterstofatoom (H)
vast.
оо In de scheikunde heet zuurstof tweewaardig en waterstof
eenwaardig.
H
H
H
H
O
O
Het atoom zuurstof (O) heeft twee verbindingen,
elke verbinding houdt een waterstofatoom vast
Koolstof de bouwsteen van kunststoffen
•• Koolstof (C), als belangrijkste bouwsteen van kunststoffen, bezit
zelfs 4 bindingsmogelijkheden.
•• In kunststoffen zullen “ kettingen” ontstaan waar een reeks
koolstof atomen aan elkaar gebonden zijn en ze elk nog twee
bindingsmogelijkheden hebben.
•• Op deze wijze worden grote moleculen gevormd, die
macromoleculen of polymeren worden genoemd. Het proces
waarbij deze polymeren ontstaan, heet het polymerisatieproces.
•• Kunststoffen zijn kunstmatig gemaakte polymeren.
Polymerisatieproces
•• Polymeriseren is het ‘aaneengroeien’ van kleine moleculen of kleine
delen tot een groot complex van moleculen, ook wel polymeer of
macromolecuul genoemd.
•• Polymeren bestaan dus uit heel lange moleculen. Moleculen
van andere stoffen bezitten hooguit enkele tientallen atomen.
Polymeren kunnen uit wel duizenden atomen bestaan.
•• De ‘bouwstenen’ om tot een polymeer te komen heten
monomeren. Door een chemisch proces worden deze monomeren
gedwongen met elkaar te reageren, waardoor een polymeer
ontstaat.
8
Inhoudstafel
K u n s t s to f f e n
ondergronden
1.3. Verschillende soorten kunststoffen
Kunststoffen zijn in de volgende groepen te verdelen:
1.3.1. Thermoplastische kunststoffen
•• De thermoplastische kunststof wordt meestal aangeleverd in de
vorm van korrels (granulaat) of poeder.
•• Als thermoplasten worden verwarmd, worden deze stoffen zacht
en vervormbaar. Het is dan mogelijk om deze zacht geworden
kunststof in een bepaalde vorm te persen en vervolgens af te
koelen. Na het koelen is het product vormvast.
•• Door deze methode kunnen allerlei vormen worden gemaakt.
•• Kunststoffen met een ketenstructuur zijn thermoplastisch.
•• De verbindingen in het netwerk zijn niet erg sterk en kunnen door
verwarming makkelijker verbroken worden.
1.3.2. Thermohardende kunststoffen
•• Thermohardende kunststoffen zijn veel vaster en beter tegen
warmte bestand dan thermoplasten.
•• De moleculen zijn namelijk chemisch aan elkaar verbonden.
•• De kunststof is dan niet meer thermoplastisch, maar
thermohardend.
•• De reactie vindt plaats in een matrijs ( = een vorm ). Na de reactie
heeft de kunststof zijn definitieve vorm. Een thermohardende
kunststof blijft bij verwarming hard. De uitgeharde kunststof kan
dus niet weer opnieuw worden vervormd.
•• Bij sterke verwarming kunnen deze kunststoffen wel ontleden en
verkolen.
De belangrijkste verschillen tussen
Thermoplasten en Thermoharders
Thermoplasten
Thermoharders
temperatuurgevoelig
minder temperatuurgevoelig
verweken in oplosmiddelen
lossen niet op in oplosmiddelen
zijn zachter dan thermoharders
harder en minder elastisch
smelten of branden
zetten meer uit dan
thermoharders
smelten en branden niet
zetten minder uit dan
thermoplasten
9
K u n s t s to f f e n
ondergronden
Inhoudstafel
1.3.3.Elastomeren
•• Elastomeren zijn materialen die wat eigenschappen betreft tussen,
thermoplasten en thermoharders in zitten.
•• Als elastomeren worden verhit, zijn deze stoffen niet meer te
vervormen, maar blijven wel elastisch.
•• Aanvankelijk werd gebruik gemaakt van natuurrubber. Later
werd ook synthetisch rubber uitgevonden en zijn er tientallen
rubbersoorten zoals neopreen, siliconenrubber en schuimrubber.
1.3.4. Andere kunststoffen
•• Naast deze 3 grote families zijn er ook nog plaatmaterialen die een
kunststoflaag hebben. Deze materialen hebben een zeer harde
en meestal al afgewerkte laag. Wanneer zij geschilderd moeten
worden is dat meestal bij een renovatie.
•• Deze platen zijn meestal afgewerkt met een kunststof die onder te
brengen is bij één van de bovengenoemde families.
Enkele voorbeelden:
оо Formica
оо Laminaatvloeren
оо Glasalplaten
оо enz.…
•• Het schilderen van dit soort platen gaat meestal gepaard met een
grondige reiniging, een stevige schuurbeurt en een hechtprimer.
•• Na de hechtingslaag kan men meestal afwerken met een klassieke
verf.
10
2. Overzicht
K u n s t s to f f e n
ondergronden
2. O verzicht
Hieronder beschrijven we de verschillende types en hun meest
voorkomende kunststoffen in detail.
Per kunststof geven we via pictogrammen mee of ze
overschilderbaar zijn en waarvoor ze worden gebruikt. Dit geeft in
een oogopslag weer waar je je kunt aan verwachten.
Pictogrammen:
Overschilderbaar
Niet overschilderbaar
Bouwelement ( vb.: goot, ramen en deuren…)
Gebruiksvoorwerpen
Constructiedelen
Sierelementen
2.1.Identificeren van kunststoffen
Het belangrijkste herkenningsmiddel is de brandproef. De geur
die men kan waarnemen na het doven van de vlam vormt
een bijkomend identificatiemiddel. Alle stoffen die halogenen
bevatten (vb. PVC = polyvinylchloride) zijn slecht tot niet
brandbaar. Alle verbindingen die veel koolstof bevatten, nl
aromatische verbindingen, branden met en sterk roetende vlam.
Daartoe behoren polystyreen PS ( en copolymeren zoals ABS) en
polyetheentereftalaat. De andere kunststoffen, die uit alifatische
moleculen zijn opgebouwd, en in verhouding minder koolstof
bevatten, branden niet roetend, met blauwachtige vlam. Daartoe
behoren polyetheen (PE), polypropeen (PP), polylethylmethacrylaat
(PMMA) en polyoxymethyleen (POML).
11
K u n s t s to f f e n
ondergronden
2. Overzicht
Bij het verbranden wordt de kunststof gedeeltelijk
gedepolymeriseerd. De gevormde monomeren bezitten een
karakteristieke geur. Bij polyolefinen herinnert de geur aan
brandende paraffine-, stearine- of waskaarsen, omdat hun
grondstoffen veel overeenkomst vertonen met de polyolefinen.
Polystyrenen en polystyreencopolymeren ruiken naar styreen, een
zoetige geur die aan teer of aan lichtgas herinnert. Polycarbonaat
(PC) ruikt duidelijk naar fenol (tandarts) en polyamide, met een op
eiwit gelijkende structuur, ruikt naar verbrande hoorn.
Sommige kunststoffen lossen op in bepaalde organische
oplosmiddelen. In perchlooretheen lost uitsluitend polystyreen op.
(bron: Practicum voor leerlingen van het secundair onderwijs)
2.2. Thermoplastische kunststoffen
2.2.1. Polyvinylchloride (PVC)
Herkenning
•• Zacht of weekgemaakt PVC kan met de nagel ingedrukt worden.
Dit lukt niet bij hard Pvc.
•• Bij een brandproef verweekt PVC en geeft een geel/groene
zelfdovende vlam en grijze rook. Er komt chloorgas (zoutzuurgeur)
vrij.
•• Zinkt in water
Eigenschappen
PVC dakgoot
•• PVC wordt aangetast of opgelost door scherpe oplosmiddelen.
•• PVC is wel bestand tegen de meeste zuren, basen en zouten met
uitzondering van enkele sterk geconcentreerde zuren.
•• De kunststof kan tegen een temperatuur van ongeveer 60-65°C.
•• Weervastheid:
оо hard PVC goed,
оо weekgemaakt PVC matig,
оо nagechloreerd PVC goed.
Toepassingen
•• PVC is één van de meest gebruikte kunststoffen.
•• Hard PVC wordt onder andere toegepast voor de fabricage van
pijpmateriaal bijvoorbeeld waterleidingen en rioleringsbuizen,
elektrische leidingen en talloze gebruiksvoorwerpen.
•• Weekgemaakt (zacht) PVC wordt bijvoorbeeld toegepast als
regenkleding en vinyl-wandafwerkingsmateriaal.
•• PVC wordt verwerkt tot schuimmateriaal en wordt het ook gebruikt
in verfbindmiddelen.
•• Er zijn kozijnen en ramen van PVC.
12
2. Overzicht
K u n s t s to f f e n
ondergronden
Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen
•• Hard PVC geeft in de regel weinig problemen bij het schilderen.
Als hulpmiddel bij de fabricage van voorwerpen worden echter
wel eens glijmiddelen gebruikt, zoals paraffine of wasachtige
stoffen. Verwijder daarom de glijmiddelen door het PVC grondig
af te wassen met speciale reinigingsmiddelen. Voor verweerd PVC
is dit niet nodig.
•• Veel meer problemen geeft weekgemaakt PVC.
Weekgemaakte PVC is bijvoorbeeld vinyl wandbekleding.
Er kan drogingvertraging en nakleven ontstaan( migreren
van de weekmakers). Hier is de enige oplossing deze
weekmakers blokkeren. Dit kan door verven te gebruiken
die deze weekmakers niet verder oplossen, maar aangezien
er verschillende soorten weekmakers bestaan raden we aan
om eerst een proefvlak te zetten en daarna de resultaten te
beoordelen.
2.2.2. Polyetheen (PE)
Herkenning
•• PE heeft een wasachtig oppervlak.
•• Aangezien de dichtheid lager is dan die van water, drijft de
kunststof op water. Er zijn slechts enkele kunststoffen met een
dergelijk lage dichtheid.
•• PE brandt traag en geeft daarbij een blauwe vlam met een gele top
en een geur als die van een pas gedoofde kaars.
•• Polyetheen, ook geschreven als polyethyleen en als polytheen, is
met PVC wel de meest toegepaste kunststof
Rol polyetheen
Eigenschappen
•• PE is bestand tegen vele oplosmiddelen en tegen vele chemicaliën.
•• PE is taai en slijtvast.
•• De zwarte soorten zijn goed weervast
Toepassingen
•• Van polyetheen worden afdekfolies, plastic zakken, emmers,
schuimen, mortelkuipen, afvoerleidingen en dergelijke gemaakt.
•• Polyetheenverbindingen worden niet gelijmd maar gelast.
•• Polyetheen wordt in verband met steeds hogere veiligheids- en
milieueisen de vervanger van PVC.
Emmer in polyetheen
Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen
•• PE kan niet worden geschilderd, omdat de verf er niet op hecht.
Van deze eigenschap wordt gebruik gemaakt bij de bekisting
voor betonreparatie met kunststofmortels. De binnenkant van de
bekisting wordt dan met PE bekleed. De kunststofmortel hecht dan
niet aan de bekisting.
Markering voor polyetheen
13
K u n s t s to f f e n
ondergronden
2. Overzicht
2.2.3. Polypropeen (PP)
Herkenning
•• PP lijkt op hard PE.
•• PP heeft een wasachtig oppervlak.
•• Aangezien de dichtheid lager is dan die van water, drijft de
kunststof op water. Er zijn slechts enkele kunststoffen met een
dergelijk lage dichtheid.
•• PP brandt traag en geeft daarbij een blauwe vlam met een gele
top en een geur als die van een pas gedoofde kaars.
Eigenschappen
Emmer in polypropeen
••
••
••
••
PP is echter nog beter dan PE tegen chemicaliën bestand.
is wat minder weervast.
PP is aanmerkelijk sterker.
het verwekingspunt ligt veel hoger.
Toepassing
•• Er worden ongeveer dezelfde producten als van PE gemaakt.
Markering voor polypropeen
Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen
•• Evenals PE is ook PP niet te schilderen
2.2.4. Acrylonitril – butadieen – styreen (ABS)
Herkenning
•• ABS ontbrandt vrij snel. De vlam dooft zelf niet.
•• Bij de verbranding ontstaat een oranje gele sterk roetende vlam,
waarbij een geur van styreen waar te nemen is.
•• Het wordt door scherpe oplosmiddelen aangetast.
Eigenschappen
••
••
••
••
Helm in ABS
Is beter dan PMMA bestand tegen hoge temperaturen.
Is ook goed bestand tegen oplosmiddelen.
Is ook mechanisch sterker dan PMMA.
De weervastheid is matig.
Toepassingen
•• ABS wordt onder andere toegepast voor
warmwaterafvoerleidingen en verder ook voor val- en
veiligheidshelmen.
•• ABS wordt heel veel gebruikt in de auto-industrie onder andere
voor bumpers.
Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen
Markering voor ABS
14
•• ABS kan zonder een bijzondere voorbehandeling, zoals schuren
en/of ontvetten, worden geschilderd met vrijwel alle verf soorten.
•• Een uitzondering is verf op basis van acrylaatdispersies. Dit type
verf hecht slecht op ABS.
2. Overzicht
K u n s t s to f f e n
ondergronden
2.2.5. Polymethylmetacrylaat ( PMMA )
Herkenning
Lichtkap in PMMA
•• PMMA lost op in scherpe oplossers.
•• Deze kunststof is niet krasvast.
•• PMMA heeft bij verbranding (ook bij schuren) een kenmerkende
geur.
•• Het brandt gemakkelijk met een geelblauwe, spetterende en
weinig roetende vlam, die niet zelf dooft.
•• Er zijn verschillende soorten polyacrylaatkunstharsen. PMMA wordt
o.a. in de handel gebracht onder de merknamen ‘Perspex’ en
‘Plexiglas’.
•• PMMA wordt ook gebruikt als bindmiddel voor kleurstoffen, verven
en lijmen.
Eigenschappen
•• Met uitzondering van alifatische middelen als terpentine en
wasbenzine wordt PMMA door veel oplosmiddelen aangetast.
•• PMMA is volkomen lichtvast en kleurloos,
•• PMMA is weervast
•• Bestand tegen de inwerking van vele chemicaliën.
•• Slechts sterk geconcentreerde, oxiderende zuren kunnen het
aantasten.
•• PMMA is slecht bestand tegen mechanische beschadigingen
Toepassingen
Lichtkap in PMMA
•• PMMA wordt veel gebruikt als ‘onbreekbaar glas’ en als zodanig
toegepast in lichtopeningen, lichtkoepels, afdekkappen voor
instrumenten, lichtbakken en plaatmateriaal.
•• Verder worden er verven en lijmen van gemaakt, zowel opgelost in
organische oplosmiddelen als in water gedispergeerde vorm.
Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen
•• De voorbehandeling voor het schilderen van PMMA zijn ontvetten
en schuren.
•• Na de voorbehandelingen hecht een epoxyprimer goed.
•• Vervolgens kan het met een tweecomponenten PUR-verf
afgeschilderd worden.
•• Ook is het mogelijk een alkydharsverfsysteem te gebruiken.
•• Verschillende screenverven (drukinktverven) hechten eveneens
goed.
15
K u n s t s to f f e n
ondergronden
2. Overzicht
2.2.6. Polycarbonaat (PC)
Herkenning
•• PC brandt met een gele, roetende vlam, waarbij tegelijk blaasjes
ontstaan. De vlam dooft zelf.
•• Bij de verbranding ontstaat een fenolachtige geur.
Eigenschappen
••
••
••
••
De kunststof is redelijk weervast, echter niet in die mate als PMMA.
Als plaatmateriaal is het zeer moeilijk te breken.
PC kan koud in een bepaalde vorm worden gezet.
Het is minder goed bestand tegen alkaliën dan PMMA, maar wel
beter tegen hogere temperaturen.
•• Flessen en dergelijke gemaakt van PC kunnen gesteriliseerd
worden in stoom, want het materiaal vervormt nog niet bij 135°C.
Lichtkoepel in polycarbonaat
Toepassingen
•• Polycarbonaat wordt in de handel gebracht onder de merknaam
“Lexan”, het zogenaamde inbraakvrij- of veiligheidsglas.
•• Het wordt in veel gevallen voor dezelfde doeleinden gebruikt als
PMMA, maar is aanmerkelijk duurder. Wel is het veel sterker.
Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen
•• Het materiaal wordt zelden geschilderd. Moet dit wel gebeuren,
dan kan hetzelfde systeem als voor PMMA worden toegepast.
2.2.7. Polyvinylpropionaat (PVP)
Herkenning
•• Ook deze kunststof wordt gebruikt als dispersiebindmiddel in
muurverven.
Eigenschappen
•• Wat de eigenschappen betreft komt dit bindmiddel dicht bij die
van een PMMA-dispersie.
•• De kunststof is lichtvast, weervast en beter dan PVAC bestand
tegen chemicaliën. Een groot voordeel in vergelijking met PVAC is,
dat PVP geen weekmaker nodig heeft.
Schilderen
•• Aangezien PVP geen weekmakers bevat is het risico op reactie met
een ander product miniem en is een verf gemaakt op basis van
PVP goed overschilderbaar
16
2. Overzicht
K u n s t s to f f e n
ondergronden
2.2.8. Polyvinylbutyral (PVB)
Herkenning
•• PVB is vooral bekend door zijn toepassing als folie voor gelaagd
glas en als lijm voor de bekende zelfklevende plasticfolie.
•• De adhesie (hechting) is ook op gladde metaaloppervlakken zeer
groot. Om die reden wordt het ook toegepast als bindmiddel in
washprimer.
Eigenschappen
•• Als kunststof is het volkomen lichtvast, kleurloos en weervast.
folie op glas in polyvinylbutyral
2.2.9. Polystyreen ( PS )
Herkenning
•• Het schuim brandt snel (brandgeleidend),
•• Wordt sterk aangetast door oplosmiddelen,
•• Heeft een oranje gele, sterk roetende vlam, verweekt daarbij en
geeft een hyacintachtige geur af.
Samenstelling
Platen in polystyreen
•• Styreen is een dunne, vluchtige vloeistof met een kookpunt van
ongeveer 146°C.
•• De vloeistof heeft de neiging spontaan te polymeriseren.
•• Bij de opslag van styreen worden daarom stoffen toegevoegd die
dit voorkomen, zogenaamde inhibitoren.
Eigenschappen
•• Polystyreen is een harde, kleurloze, doorzichtige kunststof.
•• Lost op en wordt aangetast in veel oplosmiddelen, behalve in
ethylalcohol.
Toepassingen
Polystyreen
•• Een bekende toepassing is het gebruik van styreen als oplosmiddel
in een zogenaamde onverzadigde polyester, waarbij de styreen
reageert met de polyester. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de
fabricage van kozijnen, buizen, tanks, plaatmaterialen en boten.
•• Een andere bekende toepassing is het gebruik als schuimmateriaal,
polystyreenhardschuim. Het schuim is zeer gevoelig voor
oplosmiddelen of de dampen daarvan.
Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen
•• PS-hardschuimplaten kunnen niet geschilderd worden met een
verf, die een organisch oplosmiddel bevat.
•• Daarom wordt in de regel met waterige dispersieverven
geschilderd.
17
K u n s t s to f f e n
ondergronden
2. Overzicht
2.2.10.Polyamide (PA)
Herkenning
•• Polyamide verbrandt met een blauwe vlam met een gele top,
zonder rookverschijnselen, en ruikt daarbij naar verbrand hoorn.
•• Er zijn praktisch geen oplosmiddelen die polyamide oplossen.
Samenstelling
•• Polyamide is eigenlijk een groepsnaam voor de zogenaamde
nylons. Polyamide is een sterke kunststof met zeer goede
eigenschappen.
Eigenschappen
Tandwiel in polyamide
•• De polyamiden zijn thermoplastische, zeer slijtvaste en taaie
kunststoffen
•• PA is bestand tegen de meeste organische oplosmiddelen.
•• Slechts sterke zuren kunnen de kunststof aantasten
Toepassingen
•• Behalve voor garens wordt polyamide gebruikt voor de fabricage
van netten, veiligheidsgordels, touw, tandwielen, folies en lagers.
Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen
•• PA laat zich moeilijk schilderen
2.2.11.Polytetrafluoretheen (PTFE)
Herkenning
•• Polytetrafluoretheen is beter bekend onder de merknaam ‘Teflon’.
•• Kenmerkend voor de fluorhoudende kunststoffen is hun
ongevoeligheid voor verschillende soorten chemicaliën.
Eigenschappen
•• De kunststof is vrij zwaar
Toepassingen
•• Deze kunststoffen worden als materiaal voor pakkingen gebruikt;
bijvoorbeeld in een airless-installatie.
•• In braadpannen wordt dit materiaal gebruikt als anti aanbak laag.
Bakpan in Teflon
Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen
•• PTFE wordt nooit geschilderd.
18
2. Overzicht
K u n s t s to f f e n
ondergronden
2.3. Thermohardende kunststoffen
2.3.1.Ureumformaldehyde (UF)
Herkenning
•• UF brandt niet.
•• Bij langdurige verhitting kleurt de vlam geel en komt er een
ureumgeur vrij.
•• Ureumformaldehyde lost niet op in oplosmiddelen.
Samenstelling
Schakelaar in ureumformaldehyde
•• Als natuurlijke stof komt ureum voor in de urine van zoogdieren
(de mens scheidt tot 30 gram per dag af ).
•• Ureum wordt kunstmatig bereid uit ammoniak en koolzuur. Bij de
fabricage komt water vrij.
•• De ureumformaldehydeharsen behoren tot de thermohardende
condensatieharsen.
•• Geplastificeerde UF-harsen bevatten een weekmaker.
Eigenschappen
•• De zuivere kunststof is kleurloos, reukloos, smaakloos en lichtvast.
Toepassingen
•• Behalve als bindmiddel voor moffellakken en zuur hardende lakken
wordt de kunststof gebruikt voor de fabricage van schakelaars,
wandcontactdozen, elektrische en ook sanitaire artikelen, meestal
in combinatie met vulstoffen.
•• UF-schuim is in het verleden zeer bekend geworden als schuim bij
na-isolatie in spouwmuren van bestaande woningen.
Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen
•• De met UF afgewerkte producten kunnen na mat schuren met de
meest voorkomende verven worden geschilderd.
19
K u n s t s to f f e n
ondergronden
2. Overzicht
2.3.2. Melamineformaldehyde (MF)
Herkenning
Yvo Borry
•• MF heeft veel overeenkomst met UF Ook worden van
melamineharsen bindmiddelen bereid. Hieruit worden
moffellakken en zuur hardende lakken. samengesteld.
Samenstelling
•• Er wordt vertrokken van en thermoplastisch kunsthars en door
toevoeging van een katalysator wordt hiervan een thermohardend
perspoeder gemaakt. Door dit op zijn beurt weer op te lossen
in een alcohol, ontstaat een impregneerhars. Door weefsels of
bedrukt papier te drenken in deze oplossing en dit te persen bij
hoge temperatuur verkrijgt men een melamineplaat.
Melamine op rol
Eigenschappen
•• Kwalitatief zijn de MF-harsen wat beter dan de UF-harsen. De
harsen bezitten betere mechanische eigenschappen (zoals
gevoeligheid voor krassen) en zijn minder bros.
•• Het materiaal is bestand tegen oplosmiddelen en de meeste
chemicaliën.
Toepassingen
•• MF wordt ook gebruikt voor de fabricage van serviesgoed en om
de decoratieve top laag op plaatmateriaal te impregneren.
•• Verder wordt het verwerkt in bekende merkproducten als “Formica”,
“Resopal’, in dat geval gevuld met vulstoffen.
Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen
•• Het oppervlak moet na ontvetten volkomen mat geschuurd
worden. Daarna kunnen, na een hechtprimer, diverse verfsystemen
worden aangebracht.
20
2. Overzicht
K u n s t s to f f e n
ondergronden
2.3.3. Polyurethaan (PUR)
Herkenning
•• De kunststof brandt slecht, de vlam dooft zelf en heeft een
lichtoranje kleur met een lichtgrijze rookontwikkeling.
•• De pure kunststof is rubberachtig en heeft een grote scheursterkte.
Samenstelling
•• Polyester en isocyanaat = PUR
Isolatieschuim uit polyurethaan
• Polyurethaan
Polyurethanen zijn 2 componentenproducten. De ene
component is isocyanaat, de andere een polyester (of polyether)
met vrije hydroxylgroepen. De daaruit bereide lakken worden
polyurethaanlakken genoemd of ook wel isocyanaatlakken. De
isocyanaatgroepen reageren met de hydroxylgroepen van de
polyestercomponent, waardoor polyurethaan ontstaat.
•• Naast de tweecomponenten producten bestaan er ook één
componenten polyurethaanlakken. Deze verharden onder
invloed van het vocht uit de lucht. Dit vocht is eigenlijk de tweede
component.
• Schuimpolyurethaan
Schuimpolyurethaan ontstaat wanneer meer isocyanaten worden
toegevoegd dan voor de uitharding van kunsthars nodig is.
De rest van de isocyanaat reageert dan met water, waardoor
koolzuurblaasjes ontstaan, die in de langzaam uithardende
kunststof achterblijven.
Sierelement uit polyurethaan
Eigenschappen
•• Na het uitharden is de kunststof nog vrij flexibel, zeer duurzaam,
slijtvast en bestand tegen de inwerking van vele chemicaliën en
oplosmiddelen.
•• Het is maximaal tegen 120°C bestand gedurende kortere tijd.
Toepassingen
•• Het schuim materiaal wordt toegepast als isolatieschuim, vulling
voor zitmeubels en constructiemateriaal.
•• Een andere toepassing is deze van sierelementen in de bouw.
Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen
•• In de vorm van schuim materiaal zal polyurethaan zelden
geschilderd worden. De hechting is dan bovendien een probleem.
•• In de vorm van sierlijsten zijn ze meestal voorbehandeld en
kunnen ze afgewerkt worden zoals een gewone ondergrond.
21
K u n s t s to f f e n
ondergronden
2. Overzicht
2.3.4. Onverzadigde polyester (UP)
Herkenning
•• UP is zeer hard. Meestal is de glasvezel zichtbaar aan de
binnenzijde. Lost niet op in oplosmiddelen.
•• Polyester brandt slecht en ruikt dan naar styreen.
Samenstelling
• Ontstaan van polyester
Onverzadigde polyester op glasvezel
•• Een ester ontstaat door de inwerking van een zuur op een alcohol,
met afsplitsing van water.
•• Door polymerisatie ontstaat een polyester. De polyester
wordt gewoonlijk opgelost in monomeerstyreen of andere
vinylmonomeren. Bij de copolymerisatie komt geen reactieproduct
vrij. Dat maakt de verwerking tot producten tot een vrij eenvoudig
proces
• Peroxide
•• Als verharder wordt vaak een peroxide gebruikt, een zuurstofrijke
stof die bij contact met andere materialen gemakkelijk tot
zelfontbranding kan overgaan. Wat betreft opslag en gebruik zijn
daarom zeer goede veiligheidsmaatregelen noodzakelijk.
•• Contact van de stof met de huid of de ogen is gevaarlijk.
• Versterkte kunststoffen
•• De polyester is zelf niet zo sterk. Voor constructies wordt de
kunststof daarom versterkt met een wapening, bijvoorbeeld van
glasvezels of glasvezelweefsels.
•• Gewapende polyester wordt dan ook versterkte kunststof
genoemd. Als constructiemateriaal is GUP zeer bekend. GUP is
de Engelse afkorting van gewapend onverzadigde polyester. Op
deze wijze worden zeer veel producten gemaakt zoals boten,
lichtkoepels, golfplaten en ander plaatmateriaal.
•• Polyesterconstructies worden vaak met behulp van mallen
gemaakt. Om de hechting van UP aan de mal te voorkomen wordt
gebruikt gemaakt van een losmiddel, waarmee de mal vooraf
wordt ingestreken. Een bekend losmiddel is polyvinylalcohol.
Daarna wordt de eerste laag polyester aangebracht. De laag is
gewoonlijk gekleurd met pigmentpasta’s. Deze eerste laag wordt
gelcoat genoemd. Na droging van de gelcoat worden de volgende
lagen en de glasmat(ten) aangebracht.
22
2. Overzicht
K u n s t s to f f e n
ondergronden
Eigenschappen
•• Polyester zelf is vrij brandbaar, maar door toevoegingen wordt
de constructie brandremmend of zelfdovend gemaakt. Dit is bij
jachten een belangrijke zaak.
•• UP is zeer duurzaam, maar kan op de lange duur oppervlakkig
licht verweren en door microbiologische organismen worden
aangetast.
•• In dat geval kunnen de constructies met goed gevolg geschilderd
worden. Onder water is een aangroei werend verfsysteem
noodzakelijk. De kunststof is goed weervast.
Onverzadigde polyester op glasvezel
Toepassingen
•• Behalve als bindmiddel in lakken, plamuren en dergelijke wordt
UP ook verwerkt als spuitpoeder op metalen kozijnen en andere
metaalconstructies.
Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen
•• Losmiddelen dienen verwijderd te worden met speciale cleaners,
maar kunnen ook met MEK, MIBK of iets dergelijks worden ontvet.
•• Daarna is het noodzakelijk dat het gehele oppervlak mat wordt
geschuurd (eventueel met schuurmatjes). Vervolgens zijn
verschillende systemen bruikbaar, bijvoorbeeld epoxyverf, PURverf en ook alkydharsverf. De voorkeur gaat uit naar polyurethaan.
Verweerd UP moet eveneens geschuurd en ontvet worden.
23
K u n s t s to f f e n
ondergronden
2. Overzicht
2.3.5. Epoxy (EP)
Herkenning
•• Bij verbranding is er een oranjegeel roetende vlam en scherpe geur.
Samenstelling
Epoxyvloer
•• Epoxy ‘s zijn typische producten van de petrochemische industrie.
EP wordt ook wel ethoxyline genoemd. De grondstoffen voor
epoxy zijn namelijk epichloorhydrine en een fenolachtig product,
difenylolpropaan. Epoxy is daarom niet geheel onschadelijk voor
de gezondheid. Bij de verwerking moeten veiligheidsmaatregelen
worden genomen.
•• Als verharder worden hier Aminen gebruikt. Ook aminen zijn
stoffen die bij ondeskundig gebruik schadelijk kunnen zijn voor
de gezondheid. Aanraking met de huid moet worden voorkomen
en tijdens de verwerking van epoxyharsen moet er goed worden
geventileerd.
Eigenschappen
•• Epoxy is een thermohardende kunststof. Zij wordt o.a. als hars
(bindmiddel) gebruikt in verven en coatings. Epoxyharsen
reageren met een verharder. Hierdoor verkrijgt het Epoxyhars zijn
eigenschappen. Epoxyharsen kunnen met verschillende typen
verharders uitharden.
Verharders
• Amineverharders
Eigenschappen
•• Hebben een zeer goede zuur- en alkali bestandheid
Detail epoxyvloer
• Polyamideverharders
Eigenschappen
•• Bezitten een goede watervastheid en hebben goede
bevochtigende eigenschappen t.o.v. ondergronden
• Polyisocyanaatverharders
Eigenschappen
•• Hebben een goede oplosmiddelvastheid, drogen goed bij
lage temperaturen en hebben een goed glansbehoud in de
tijd noodzakelijk. De kunststof is goed weervast.
Toepassingen
•• Epoxy is vooral bekend door de toepassing in verven, lijmen,
kunstmortels en kunststofvloeren. De hechting is op vele stoffen
zeer groot.
•• De verwerking en de opslag van epoxyharsen gelden strenge
veiligheidsvoorschriften.
Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen
•• Het schilderen van EP kan op dezelfde manier gebeuren als bij UP.
24
2. Overzicht
K u n s t s to f f e n
ondergronden
2.4.Elastomeren
2.4.1. Styreen-butadieenrubber (SBR)
Herkenning
•• Heeft een gladde opperhuid, de rest is schuim
Samenstelling
•• SBR is een vervangingsproduct voor de natuurlijke rubber. Het is
een copolymeer van styreen en butadieen.
•• Door de verhoudingen styreen en butadieen te wijzigen kunnen
verschillende soorten SBR worden bereid
Eigenschappen
Styreen-butadieenrubber voor autobanden
•• De eigenschappen van SBR zijn ongeveer gelijk aan die van
natuurrubber.
•• Verder is deze kunstrubber redelijk weervast.
•• Het zwelt in oplosmiddelen en is brandbaar.
•• Door het toevoegen van grote hoeveelheden gas zwart, wordt de
rubber beter bestand tegen Uv-stralen uit het zonlicht.
Toepassingen
•• SBR wordt hoofdzakelijk gebruikt voor autobanden,
transportbanden, delen van vloeren en algemeen gebruik.
2.4.2.Butylrubber
Herkenning
Samenstelling
•• Door copolymerisatie van isobuteen met isopreen ontstaat
butylrubber, ook wel isobuteen / isopreenrubber genoemd.
Eigenschappen
Beglazingsprofiel in butylrubber
•• Deze kunstrubber laat moeilijk gassen door en is om die reden
goed bruikbaar als een afdichtende kit bij de assemblage van
isolerend glas. Butylrubber is goed bestand tegen weersinvloeden
en zeer duurzaam.
•• Bij een langdurige belasting kan er echter een vervorming
optreden. Butylrubber heeft een lagere slijtvastheid dan styreenbutadieenrubber.
Toepassingen
•• Butylrubber is bruikbaar voor afdichtingsmaterialen van
uitstekende kwaliteit, in het bijzonder voor isolerend dubbelglas.
•• Verder worden er ook beglazingsprofielen van gemaakt.
25
K u n s t s to f f e n
ondergronden
2. Overzicht
2.4.3. Polybuteen (PB)
Herkenning
•• Polybuteen was een zeer belangrijke grondstof in het bindmiddel
van butyleenkitten.
Eigenschappen
•• Het zorgt ervoor dat de butyleenkitten plastisch blijven
Toepassingen
•• Butyleenkit komt praktisch niet meer voor als beglazingskit.
Hooguit in onderhoudswerkzaamheden.
•• Er worden ongeveer dezelfde producten als van PE gemaakt.
Buizen in polybuteen
Schilderen
•• De overschilderbaarheid met oplosmiddelhoudende verven is
goed, maar in combinatie met watergedragen verven is het slecht.
2.4.4. Etheen-propeenrubber (EPR)
Herkenning
Samenstelling
•• EPR is een copolymeer van etheen en propeen.
•• Het is een typisch product uit de petrochemische industrie. Voor
70% bestaat het uit etheen, de rest is propeen.
•• Ook deze kunstrubber is vaak zwart, omdat door het toevoegen
van gas zwart de duurzaamheid aanmerkelijk wordt verbeterd.
•• Het is echter ook mogelijk om voor dit doel andere vulstoffen te
gebruiken, waardoor ook een witte EPR leverbaar is.
•• De overschilderbaarheid met zowel oplosmiddelhoudende als
watergedragen verven is slecht
Eigenschappen
•• De kunstrubber is zeer goed bestand tegen veroudering door
weersinvloeden, slijtage en hogere temperaturen.
•• EPR is brandbaar en minder goed bestand tegen de inwerking van
oliën, vetten en oplosmiddelen.
26
2. Overzicht
K u n s t s to f f e n
ondergronden
2.4.5. Polysulfiderubber (PSR)
Herkenning
•• Dit product is bekend geworden onder de merknaam Thiokol. De
grondstoffen zijn dichloorethaan en natrium-polysulfide.
Samenstelling
•• De grondstoffen zijn dichloorethaan en natrium-polysulfide.
Eigenschappen
•• Nadelen zijn dat het vulkanisatieproces bij lage temperaturen
en een hoge vochtigheidsgraad langzaam verloopt terwijl het
product tijdens de reactie onaangenaam ruikt.
Toepassingen
Mallen in polysulfiderubber
•• Polysulfiderubber of Thiokol wordt vooral gebruikt als een elastisch
blijvende afdichtingskit, zowel bij beglazing als dilatatievoegen.
Het is een twee-componenten product. Het mengsel vulkaniseert
uit tot een goed hechtende rubberachtige substantie, die
goed bestand is tegen oplosmiddelen, chemicaliën en tegen
veroudering. Er zijn ook één component polysulfidekitten op de
markt.
•• Wordt ook gebruikt voor het maken van mallen
Schilderen
•• De overschilderbaarheid met oplosmiddelhoudende verven is
redelijk tot goed. Watergedragen verven zijn niet geschikt om
polysulfidekitten te overschilderen.
27
K u n s t s to f f e n
ondergronden
2. Overzicht
2.4.6. Polychloorbutadieen of polychloropreen
(Neopreen)
Herkenning
•• Polychloorbutadieen, ook wel polychloropreen (CR) of neopreen
genoemd.
Samenstelling
•• Polychloorbutadieen ontstaat door polymerisatie van
chloorbutadieen. Chloorbutadieen is een actief reagerende
verbinding die op vele manieren kan polymeriseren. Daardoor
is het mogelijk verschillende soorten te fabriceren met ook
verschillende toepassingen.
Rubberprofiel in neopreen
Eigenschappen
•• Neopreenrubber is zeer duurzaam, ook in de buitenlucht. Het is
goed bestand tegen de inwerking van oliën als gevolg van het
hoge chloorgehalte en de hierdoor veroorzaakte sterke polariteit.
Toepassingen
•• Bekend is de toepassing als rubberprofielen, spatieblokjes bij het
glasplaatsen. Ook wordt deze kunstrubber gebruikt in elastische
afdichtingsmaterialen en dakcoatings.
•• Neopreen wordt niet geschilderd.
2.4.7. Siliconenrubber (SIL)
Herkenning
Samenstelling
•• In de macromolecuul komt het element silicium voor. Dit geeft
deze kunstrubber bijzondere eigenschappen.
Eigenschappen
Behuizing in siliconenrubber
•• Siliconenkit is vrij duur, maar toevoeging van een geringe
hoeveelheid van silicium aan een kit werkt al min of meer effectief.
Tevens verklaart dit de verschillende kwaliteiten en prijzen van de
kitten die in de handel worden gebracht.
•• SIL is weervast, watervast en hecht uitstekend op glas en
keramische materialen. Bij contact met poreuze bouwmaterialen is
het gebruik van een hechtlaag vooraf vaak noodzakelijk
Schilderen
•• Niet alle typen zijn overschilderbaar.
28
2. Overzicht
K u n s t s to f f e n
ondergronden
2.4.8.Schuimrubber
Herkenning
Samenstelling
•• Schuimrubber wordt uit natuurrubber gemaakt en verder ook uit
SBR en IR.
Eigenschappen
Toepassingen
•• Het materiaal wordt gebruikt in de auto- en meubelindustrie. Van
schuimrubber worden ook matrassen gemaakt.
•• Schuimrubber wordt niet geschilderd.
Autozetel met Schuimrubber
Autozetel met Schuimrubber
29
K u n s t s to f f e n
ondergronden
2. Overzicht
2.5. Andere materialen
2.5.1. Gebakeliseerde platen, HPL (High Pressure
Laminate vb. formica-hornit,…)
Herkenning
•• Meestal als bladafwerking op tafels en stoelen.
Toepassingen
•• Dit soort plaatmateriaal wordt als decoratie gebruikt op
verschillende soorten meubelen.
•• Alle soorten van motieven zijn momenteel mogelijk.
Bureaublad in formica
2.5.2. Laminaat
Herkenning (bron Wikipedia)
•• In algemene zin is laminaat een “composiet” plaatmateriaal dat
uit verschillende laagjes is opgebouwd, waarbij eigenschappen
verkregen worden die met enkelvoudige materialen niet verkregen
kunnen worden.
•• In de volksmond wordt de term gebruikt voor een kunststof
vloerbedekking die uit losse panelen bestaat. Het is qua uiterlijk en
eigenschappen enigszins vergelijkbaar met parket.
Samenstelling
Vloerbedekking in laminaat
30
Laminaat als vloerbedekking bestaat meestal uit drie tot vier lagen:
1. een kunststof onderlaag, meestal melamine;
2. een drager, over het algemeen High-Density Fibreboard;
3. een laagje bedrukt papier (over het algemeen bedrukt met een
houtstructuur);
4. een kunststof toplaag, meestal melamine versterkt met korund
ofwel aluminiumoxide.
2. Overzicht
K u n s t s to f f e n
ondergronden
Eigenschappen
•• We onderscheiden tegenwoordig vier typen laminaatvloeren:
1. HPL - High Pressured Laminate (opbouw zoals hierboven
beschreven met uitzondering van de toplaag; Deze bestaat uit
meerdere afzonderlijk geperste melaminelagen en is hierdoor
stootvaster ofwel beter bestand tegen vallende voorwerpen;
2. DPL - Direct Pressed Laminate (opbouw zoals boven beschreven);
3. CPL - Continious Pressed Laminate (opbouw zoals bij 1, echter
toplaag is iets dunner en wordt vanaf een rol aangebracht )en
zorgt voor een continu productieproces));
4. DLP - Direct Laminate Printing (hierbij ontbreekt in de opbouw de
bedrukte decorlaag. In plaats hiervan wordt de HDF dragerplaat
bedrukt en vervolgens afgewerkt met de toplaag).
•• De toplaag of ‘slijtlaag’ is bij goedkope producten meestal dun
waardoor de levensduur korter is.
•• De kwaliteit van het laminaat wordt vaak aangeduid met een
nummer, tussen 21 en 34. Hoe hoger het nummer, des te beter de
kwaliteit.
Toepassingen
•• Laminaat wordt veelal gebruikt voor vloerbedekking,
plafondbekleding.
2.5.3. Kunststofvezelplaat (Glasal)
Herkenning
•• Glasal is een materiaal dat in het verleden regelmatig werd
gebruikt veelal als opvulpanelen van ramen maar ook werden
keukens ermee gemaakt
•• De platen moeten in voldoende goede toestand verkeren. De
bovenlaag moet hierbij intact zijn en mag slechts licht verweerd
zijn. Platen die voldoen aan deze criteria mogen worden
behandeld.
Samenstelling
Gevelbekleding in kunststofvezelplaat
•• Glasal is een materiaal dat asbesthoudend was. De behandeling
van asbesthoudende ondergronden is afhankelijk van de
toestand waarin ze verkeren, en vallen onder de wetgeving van
asbesthoudende producten, en dienen gemeld te worden.
Samenstelling
•• Is een gladde vezelcementplaat met een zeer krasvaste en harde
toplaag.
•• Producties vanaf 1994 zijn asbestvrij.
31
K u n s t s to f f e n
ondergronden
2. Overzicht
2.5.4.Betonplex
Herkenning
Plaat in betonplex
•• Constructieplaat geschikt voor binnen en buitenwerken
•• Bestaat uit een kern met fenol coating afgewerkt.
•• Bestaat naast de standaard uitvoering ook o.a. in een antislip
uitvoering, die bij aanhangwagens en vloeren van steigers wordt
toegepast.
•• Courante afmetingen zijn 250 x 125 cm en 300 x 150 cm, maar
gaan tot maximaal 1250 x 360 cm.
Samenstelling
•• Is een multiplexplaat waarvan de kern met een waterwerende lijm
onder hoge druk en temperatuur is samengedrukt en waarop een
epoxy toplaag is aangebracht Standaard is 120 gram/m2 fenol
coating, maar er bestaan ook zwaardere coatings.
Eigenschappen
•• De epoxy toplaag vormt een harde en waterdichte afwerking van
het hout dat daardoor geen nabehandeling nodig heeft.
Toepassing
•• Werd aanvankelijk speciaal gemaakt om er gladde bekisting van te
maken voor het storten van beton.
•• Vanwege het zeer gladde oppervlak wordt het ook gebruikt bij
aanhangwagens, glijbanen, bekleding van vloeren, wanden van
bedrijfsauto’s, enz.
•• Het materiaal is zeer sterk en bestand tegen vocht.
•• …
32
3. Vooronderzoek
K u n s t s to f f e n
ondergronden
3. Vooronderzoek
Onbehandelde kunststoffen
•• Niet alle kunststoffen kunnen worden geschilderd, zoals PP
(polypropeen) en PE (polyetheen). Andere kunststoffen moeten
weer een speciale voorbehandeling hebben. De herkenning van
kunststoffen is dus van belang. Enkele methoden voor herkenning
zijn hoger al besproken.
•• In dit hoofdstuk wordt ter voorbereiding kort ingegaan op
enkele algemene opmerkingen over verfsystemen op kunststof
ondergronden. De specifieke behandeling van de verschillende
kunststoffen wordt later behandeld.
•• Het voorbehandelen van schilderbare kunststoffen vraagt
voldoende aandacht en het grondig reinigen van kunststof
vooraleer te schilderen is altijd noodzakelijk. Het gebruik van
watergedragen reinigingsmiddelen kan hierbij positiever
zijn dan het gebruik van aromatische en dit niet alleen uit
milieuoverwegingen maar ook omdat deze de weekmakers van de
kunststoffen kunnen aantasten.
•• Het licht opruwen van het oppervlak met “scotch brite” met een
fijne korrel zal meestal de hechting bevorderen.
Algemene opmerkingen voor verfsystemen op kunststoffen
•• In veel gevallen zal voor het schilderen een proef nodig zijn. In
de eerste plaats omdat een kunststof voorwerp op verschillende
manieren gemaakt wordt en in de tweede plaats omdat het vaak
moeilijk is met zekerheid de identiteit van de kunststof vast te
stellen.
•• De verfleverancier kan hierbij meestal goede raad geven, en het
gebruik van specifieke hechtprimers zal meestal teleurstellingen
voorkomen.
•• Een verflaag kan de sterkte van een kunststof soms nadelig
beïnvloeden. Dit is bijvoorbeeld het geval met de kunststof ABS,
waarvan valhelmen worden gemaakt.
•• Geschilderde kunststofconstructies hebben wel minder te lijden
van weersinvloeden. Daarom is het, op een enkele uitzondering na,
verantwoord om een kunststof oppervlak te schilderen.
33
K u n s t s to f f e n
ondergronden
3. Vooronderzoek
Voorbehandeling
•• In het algemeen hechten verflagen, lijmen en plakmiddelen
beter op verweerde dan op niet verweerde of nieuwe
kunststofoppervlakken. In het laatste geval kunnen zich op
het oppervlak nog restanten van losmiddelen, glijmiddelen en
dergelijke bevinden. Deze moeten verwijderd worden met behulp
van een zeepoplossing of een oplosmiddel.
•• Van harde kunststoffen wordt het oppervlak vaak opgeruwd en
daarna nog een keer gereinigd met een oplosmiddel. Dan wordt
onmiddellijk de eerste verflaag aangebracht.
•• Het opruwen kan met fijn schuurpapier of scotch brite. Bij het
schuren komt warmte vrij door wrijving. Thermoplastische
kunststoffen vervormen daardoor. Door de nieuwste
schuurtechnieken met aangepaste schuurmaterialen (nylon web
zoals scotch brite of Hamat) is dit probleem van wrijvingswarmte te
beperken. Soms komt het nog voor dat nat schuren een oplossing
kan bieden tegen de wrijvingswarmte. Om kunststofondergronden
te bewerken kiest men vaak de ‘nylon web’ soorten met een
sponsrug. Op deze manier kan het oplos- en reinigingsmiddel
beter worden vastgehouden voor het verwijderen van vet, vuil en
lossingsmiddelen die op de kunststof aanwezig kunnen zijn.
Geschilderde kunststoffen
•• Wanneer een kunststof al werd geschilderd en de oude lagen zijn
nog in goede staat, wil dit zeggen dat de voorbereiding voor het
oorspronkelijk systeem goed is uitgevoerd. Deze kunnen dus met
een gerust gemoed overschilderd worden met een soortgelijk
systeem.
•• Wanneer we loszittende verflagen tegenkomen moeten we
nagaan wat de oorzaak is; komen de lagen allemaal los (tot op
de naakte ondergrond) is de oorspronkelijke voorbereiding
waarschijnlijk onvoldoende geweest en moeten we weer een
zorgvuldige voorbereiding uitvoeren (zie hoger).
•• Komen de tussenlagen los dan zal grondig schuren en ontstoffen
voldoende zijn.
34
4. Behandeling van bepaalde kunststoffen en aandachtspunten
K u n s t s to f f e n
ondergronden
4. B
ehandeling van bepaalde
kunststoffen en aandachtspunten
4.1.Glasal
Herkenning
Gevelbekleding in glasal
•• Glasal is een materiaal dat in het verleden regelmatig werd
gebruikt veelal als opvulpanelen in ramen maar ook werden
keukens ermee gemaakt
•• Glasal is een materiaal dat tot 1994 asbesthoudend was. De
behandeling van asbesthoudende ondergronden is afhankelijk
van de toestand waarin ze verkeren, en valt onder wetgeving van
asbesthoudende producten welke dienen gemeld te worden.
•• De platen moeten in voldoende goede toestand verkeren. De
bovenlaag moet hierbij intact zijn en mag slechts licht verweerd
zijn. Platen die voldoen aan deze criteria mogen worden
behandeld.
Oorzaak
•• Via evoluerende wetenschappelijk inzichten is het besef gegroeid
dat inademing van asbestvezels gezondheidsrisico’s met zich
meebrengt.
Oplossing
•• De voorbereiding dient het vrijkomen van vezels te voorkomen:
zo bv. door het nat reinigen met een ontvettend product. Als dit
onvoldoende is: reinigen met verdunde ammoniak.
•• De platen mogen nooit worden geschuurd, met hoge druk
worden gereinigd en/of mechanisch worden voorbehandeld om
stofvorming te voorkomen De losse delen verwijderen.
•• Het beste is wellicht het materiaal laten verwijderen door een
gespecialiseerde firma.
•• Indien toch kan geschilderd worden dan is het beste als eerste
laag een watergedragen epoxy primer te gebruiken. Hiermee
wordt over het algemeen een goede hechting verkregen op harde
plaatmaterialen zoals Glasal.
Bijkomende maatregelen
•• Alle werkzaamheden aan asbesthoudend materiaal moeten vooraf
worden gemeld
•• Alle Glasal platen die geproduceerd werden vanaf 1994 zijn
asbestvrij.
35
K u n s t s to f f e n
ondergronden
4. Behandeling van bepaalde kunststoffen en aandachtspunten
4.2. Formica, trespa, HPL
Herkenning
•• Plaatmaterialen die op een of beide kanten een kunststoflaag
bevatten.
•• Deze zijn, meestal slecht of niet te schilderen.
•• Indien we dit wel willen moeten we een extra hechtingslaag
aanbrengen.
Bureaublad in formica
Oorzaak
•• De oppervlakte is zo glad dat er geen product op kan hechten.
Oplossing
•• Door het aanbrengen van een hechtingsprimer kunnen we de
ondergrond voorbereiden om eender welk ander verfsysteem aan
te brengen.
Wandbekleding in trespa
4.3.Betonplex
Oorzaak
•• Door de ontkistingsolie is er een vette laag die
hechtingsproblemen kan veroorzaken
Oplossing
Betonplex
36
•• Zeer goed ontvetten bij voorkeur met synthetische thinner of
afschuren in combinatie met een detergent
•• Aanbrengen van een specifieke hechtingsprimer voor gladde
ondergronden bij voorkeur op basis van epoxy.
4. Behandeling van bepaalde kunststoffen en aandachtspunten
K u n s t s to f f e n
ondergronden
4.4. Schilderen van oude vinyl wandbekledingen
op textiel drager (suwide, vescom,...)
Oorzaak
•• De ondergrond biedt weinig hechting
•• Migreren van de weekmakers kunnen drogingsvertraging en
nakleven doen ontstaan.
Oplossing
suwide
•• Het gebruik van een aangepaste hechtingsprimer is nodig.
•• Het eventueel vooraf reinigen met brandspiritus en licht schuren
met scotch brite kan de hechting bevorderen
•• Verven gebruiken die deze weekmakers blokkeren, meestal lukt dit
met overgepigmenteerde (zet eerst een proefvlak om resultaat te
beoordelen).
4.5. Schilderen van schuimvinyl (type somvyl)
Oorzaak
Schuimvinyl
•• Weekgemaakte (zachte) PVC is bijvoorbeeld schuimvinyl
wandbekleding.
•• Er kan drogingvertraging en nakleven ontstaan (migreren van
de weekmakers). Hier is de enige oplossing deze weekmakers
blokkeren. Dit kan door verven te gebruiken die deze weekmakers
niet verder oplossen, maar aangezien er verschillende soorten
weekmakers bestaan is het aan te raden om eerst een proefvlak te
zetten en daarna de resultaten te beoordelen
•• Bevatten een hoge graad weekmakers welke na lange tijd zelfs
kunnen in onderliggend pleisterwerk dringen en besmetten
Oplossing
•• Verwijder behang, schuur grondig de ondergrond, isoleer de
weekmakers en doe in ieder geval een proef
4.6. Schilderen van behang waarvan
bovenlaag met schuimvinyl
Oorzaak
•• Bij het overschilderen met hoog bindmiddel houdende
dispersieverven zullen de weekmakers doordringen en een
klevende laag veroorzaken
Oplossing
Behang
•• Verwijder behang of schilder bij voorkeur met een
overgepigmenteerde verf.
37
K u n s t s to f f e n
ondergronden
4. Behandeling van bepaalde kunststoffen en aandachtspunten
4.7. Schilderen van buitengevelisolatiepanelen
Oorzaak
•• Deze panelen op basis van polystyreenplaten worden meestal
geplaatst door stukadoors of gespecialiseerde schilderbedrijven en
afgewerkt met een crepi of een putz systeem.
•• Door bevuiling of om esthetische redenen wordt deze na enkele
jaren dikwijls geverfd.
Oplossing
Buitengevelisolatiepanelen
•• Het gebruik van donkere kleuren is hier af te raden. De ondergrond
uit warmte isolerende panelen kan de warmte niet over de
ganse muurdikte verdelen en wordt opgehouden in de toplagen
waardoor barstvorming kan ontstaan in de bezetting. Hierdoor
kan dan verdere beschadiging ontstaan door waterinfiltratie,
vorstbeschadiging enz.
4.8. Schilderen van geluidsabsorberende
elementen binnen
Oorzaak
•• Deze panelen worden meestal gebruikt om het akoestisch effect te
verbeteren. Bij plaatsing zijn dit afgewerkte panelen.
•• Ze kunnen een verschillende samenstelling hebben, nogal dikwijls
uit schuimstof van melaminehars.
Oplossing
Geluidsabsorberende elementen
38
•• Vooraleer later, meestal om esthetische redenen, verfsystemen op
te zetten vraag voldoende informatie bij zowel de fabrikant van
deze panelen als bij een goede verffabrikant om een systeem die
de primaire eigenschap van geluidsabsorptie blijft garanderen.
Neem hierbij ook de nodige aandacht voor vuurverspreiding.
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
K u n s t s to f f e n
ondergronden
5. W
at een schilder op voorhand
moet weten
5.1. Algemene informatie
Temperatuur
Bij een temperatuur van minder dan 10 °C droogt een verf trager
en bij een temperatuur van minder dan 5 °C droogt watergedragen
verf helemaal niet. Zorg in dergelijke gevallen voor verwarming om
de droging te bevorderen. Bij een temperatuur van meer dan 20 °C
droogt de verf sneller en is de verwerking ervan moeilijker. De beste
temperatuur om te schilderen, is tussen 10 °C en 20 °C.
Relatieve luchtvochtigheid
Bij een lage relatieve luchtvochtigheid (RV) van 30% à 40% gaat
de verf sneller drogen. Bij een hoge RV (meer dan 80 %) is de lucht
verzadigd met vocht, waardoor de droging van watergedragen
verven trager verloopt en de kans op lopers groter is. Bij een RV van
100% droogt de verf helemaal niet.
Alkaliteit
Ondergronden op basis van kalk of cement zijn alkalische
ondergronden. Deze ondergronden kunnen verzeping veroorzaken,
voornamelijk bij oxidatief drogende verven. De waarde wordt
uitgedrukt in pH, waarbij een neutrale stof een waarde van 7 heeft.
Problemen met alkaliteit doen zich pas voor nadat de ondergrond
langdurig nat geweest is. Om te controleren of een alkalische stof
geneutraliseerd is, kunnen we fenolftaleïne gebruiken, een stof die
blauw/purperachtig verkleurt in contact met een pH-waarde vanaf 9.
Verluchten
Na de schilderwerken kunnen we de ruimte het best verluchten om
de droging van de aangebrachte verf te stimuleren. Zorg voor een
tochtvrije verluchting, want tocht kan de verf ongelijkmatig doen
drogen.
39
K u n s t s to f f e n
ondergronden
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
Stof
Voor het schilderen kunnen we het best eerst de vloer stofzuigen
en vermijden om hierna nog werken uit te voeren waarbij veel stof
vrijkomt dat in de verflaag kan terechtkomen.
Afwerkingsgraden
Naast het aanbrengen van een verfsysteem (voornamelijk technisch)
onderscheiden we ook afwerkingsgraden van de ondergronden,
die gedefinieerd worden door het WTCB. De afwerkingsgraden van
ondergronden en de voorbereidingswerken die uitgevoerd moeten
worden, zijn opgenomen in de TV (Technische Voorlichting) 159 van
het WTCB.
5.2.Verfsoorten
Verf kunnen we op verschillende manieren indelen, o.a. volgens het
bindmiddel, droogproces of de soort.
Volgens bindmiddel
Acrylaatharsen
•• Kunsthars (polymeer)
•• Meestal als watergedragen dispersie, maar soms ook in
oplossingen (solventgedragen)
•• De dispersies worden op grote schaal gebruikt in de bouw.
•• Verschillende soorten:
оо Verf met 100% acrylaat
оо Acrylaatcopolymeren
•• Bestaat als grondlaag (primer) en als afwerkingslagen
Alkydharsen
•• Kunsthars (polymeer)
•• Meestal solventgedragen
Er bestaan ook watergedragen alkydemulsies.
•• Hebben sinds 2010 een enorme gedaanteverwisseling ondergaan,
onder invloed van de VOC-wetgeving.
40
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
K u n s t s to f f e n
ondergronden
Vinylharsen (latex)
•• Gebruikt in watergedragen dispersies
•• Kunnen toegepast worden op een grote verscheidenheid van
ondergronden, bv. beton, baksteen, bepleistering, gipskarton, oude
verflagen, enz.
•• Vooral gebruikt als eindlaag
Info
• het verschil tussen een emulsie en een dispersie
In de letterlijke zin van het woord zijn zowel een emulsie als een
dispersie emulsies.
Een zuivere emulsie bestaat uit twee onverenigbare
vloeistoffen die in elkaar geëmulgeerd worden door toevoeging
van een emulgator.
Een dispersie is een mengsel van twee onverenigbare stoffen,
waarvan één vloeistof en één vaste stof (polymeer), die in elkaar
gedispergeerd worden door toevoeging van een emulgator.
Volgens droogproces
Chemisch drogende bindmiddelen (oxidatief )
•• Deze bindmiddelen drogen door oxidatie. Door zuurstof uit
de lucht op te nemen zal het bindmiddel veranderen van een
vloeistof in een vaste stof.
Bv.: alkydharsverf.
Fysisch drogende bindmiddelen
•• Deze bindmiddelen drogen door verdamping van de vluchtige
bestanddelen van hun oplosmiddel (acrylaat).
Volgens soort
Klassieke verven
Meestal op basis van de volgende bindmiddelen:
•• acrylaat
•• vinyl
Soms kunnen ook mengelingen van verschillende kunststofharsen
gebruikt worden.
41
K u n s t s to f f e n
ondergronden
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
5.3. Herkenning van verf
Algemeen geldende regels (tips) en herkenning van droge
verfsoorten:
•• Lees aandachtig de mededelingen van de fabrikant van de diverse
producten.
•• Laat nieuwe bepleistering bij voorkeur enkele maanden uitdrogen.
Er is een verschil tussen een woning laten uitdrogen en een wand
laten uitdrogen.
•• Een schilder moet zorgen voor de afwerking: zorg dat de gedeelten
die niet behandeld worden, beschermd zijn met de aangepaste
middelen.
•• Verwijder regelmatig stof, zodat het uiteindelijke resultaat goed
blijft.
•• Denk ook aan veiligheid en hygiëne.
•• ...
In de TV 159 van het WTCB staat een correcte en uitgebreide
analysemethode om diverse verfsoorten te herkennen. De
onderstaande tabel kan helpen om een eerste ruwe schatting van
het bestaande verftype te maken.
42
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
Toelichting bij verftypes
Krijtverf
Dispersie
K u n s t s to f f e n
ondergronden
Opmerkingen
Kan met een natte spons volledig weggewassen worden tot op de
ondergrond. Let op: oppervlakkig wegwassen = verkrijten!
Op hout (acrylaatverf ) en op steenachtige ondergronden (‘tex’-verf ).
De kwaliteit wordt bepaald door het percentage bindmiddel. Wrijf 10 tot
30 seconden met een in alcohol gedrenkt doekje / watten.
Let op: ook siloxaan lost op in alcohol!
Copolymeerdispersie
Siloxaan / acrylaat
Oplosmiddelhoudend
acrylaatcopolymeer
Extra test: dispersies zijn enigszins thermoplastisch. Dat kunnen we
herkennen aan de wrijvingswarmte. Het kan getest worden door met zeer
fijn schuurpapier te wrijven / schuren. De verflaag wordt iets zachter en
elastischer en het schuurpapier loopt vol. Dit werkt bij hout en steen.
Het verschil tussen dispersieverf en siloxaan is het waterafstotende
karakter van siloxaanverf. Dit kunnen we testen door de verf te
besprenkelen met water.
Let op: verwijder bij oudere siloxaanverf altijd eerst vuile en
verkrijte lagen om voldoende zekerheid te krijgen.
Pliolite verftype: lost helemaal op wanneer het 10 tot 30 seconden belast
wordt met een doordrenkt doekje / watten. De verfsoort is duidelijk
omkeerbaar. Let op: dit type lost ook op in xyleen, dus test alleen met
white spirit.
Polyurethaan-alkyd
Alkyd
Alkydharsverven verstenen langzaam wanneer ze verouderen. Door deze
eigenschap is de test moeilijk uit te voeren. Minder oude lagen verweken
licht met xyleen; oude of zeer oude lagen reageren niet op xyleen, de
lagen weken of rimpelen op met afbijt. Voor oudere lagen is meer tijd
nodig: door vuil en verkrijting te verwijderen zal de glans enigszins
terugkomen. Wrijvingswarmte heeft geen invloed. Let op: dit is het
verschil met dispersie: schilfers branden met houtgeur / ‘ouderwets’ (niet
zuur).
Waterverdunbaar PU- bindmiddel
(Kalium-)silicaat
Reageert niet met oplosmiddelen, is niet thermoplastisch, kan
sterk verkrijten en verpoederen (droge stofresten), heeft een groot
absorptievermogen, verdonkert wanneer er veel water aan toegevoegd
wordt en krijgt zijn oorspronkelijke kleur terug wanneer het droog wordt.
Epoxy
Zeer hard oppervlak; chemisch bestendig. Xyleen heeft geen effect.
Verkrijt en vergeelt heel sterk onder invloed van Uv-licht.
43
K u n s t s to f f e n
ondergronden
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
5.4. Type grondlagen
Het is zeer belangrijk dat het schilderwerk goed voorbereid wordt.
Ondergronden kunnen onregelmatig absorberend zijn of in andere
gevallen onsamenhangend zijn, m.a.w. poederig, stofferig of
schilferend. Soms wordt de schilder geconfronteerd met specifieke
materialen of probleemondergronden waar ‘gewoon’ afwassen,
schuren en gronden ontoereikend zijn. Hij zal in al deze gevallen
de ondergrond passend moeten behandelen met de juiste
verfproducten.
Bij het proces van een schilderwerk is de juiste voorbereiding
immers van groot belang. Het vormt tenslotte de basis voor een
verdere, kwaliteitsvolle afwerking.
De mogelijke grondverven voor de voorbereiding zijn:
•• fixerende verf
•• isolerende verf
•• verf die de zuiging egaliseert
Wat is fixeren?
•• Fixeren betekent letterlijk: vastzetten of vastmaken. We gebruiken
een fixeermiddel om poederige of niet-consistente ondergronden
te behandelen, zodat de volgende verflagen zich er goed op
kunnen hechten.
•• Fixeermiddelen zijn meestal solventgedragen, maar er bestaan ook
watergedragen versies.
•• Deze producten drogen over het algemeen kleurloos en
transparant op.
•• Een fixeermiddel zet deze probleemgronden vast, zodat de
volgende lagen een goede hechting hebben.
Wat is isoleren?
•• Door een isolerende verf aan te brengen worden oplosbare
vlekken of verontreinigingen zo afgeschermd of geïsoleerd dat ze
niet kunnen doorbloeden in de volgende verflagen.
•• Onder doorslaggevoelige verontreiniging verstaan we rookaanslag,
roet, nicotine, bitumenvervuiling, stift of krijt met aniline,
waterkringen, roestvlekken, enz.
Wat is zuiging egaliseren?
•• Onder zuiging egaliseren verstaan we het voorbereiden van sterk
absorberende ondergronden, zoals steen, pleister, cellenbeton,
gipskartonplaten en gipsvezelplaten. Door de zuiging te egaliseren
werken we de zuigingsverschillen van de ondergrond weg en
vermijden we absorptievlekken en de bijbehorende wolkvorming
in de eindlaag.
•• De gebruikte producten zijn meestal watergedragen.
44
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
K u n s t s to f f e n
ondergronden
Wat is een hechtprimer?
Opgelet
Sommige grondverven combineren in
mindere of meerdere mate specifieke
eigenschappen, zoals de zuiging
egaliseren, fixeren of isoleren. Volg in
dit verband altijd de aanbevelingen
van de fabrikant.
•• Niet alle kunststoffen zijn “schilder klaar”. Sommige zijn zo glad
van oppervlak dat geen enkel verfsoort een goede hechting kan
garanderen.
•• Een normale primer zal een “ mechanische” hechting hebben,
m.a.w. door de ruwheid van de oppervlakte zal de verf, na droging
een goede hechting vertonen. Wanneer deze oppervlakte te glad
is zal een “ chemische “ hechting het meest aangewezen zijn.
De hechtprimer zal op een chemische manier een hechting
teweeg brengen die voldoet voor een andere verfsoort. Daarom
zijn de droogtijden, die opgegeven zijn door de fabrikant, zeker te
respecteren.
5.5. Type afwerklagen
De afwerklagen moeten maximaal beschermend zijn voor de
ondergrond en reinigbaar en esthetisch zijn.
Afwerklagen worden onderverdeeld volgens eigenschappen zoals:
•• de glansgraad
•• de reinigbaarheid
•• de functie
•• …
1. Volgens glansgraad
Glansgraden worden gemeten met een meetinstrument dat de
hoeveelheid gereflecteerd licht van het verfoppervlak vergelijkt
met de hoeveelheid gereflecteerd licht van een gepolijst zwart
oppervlak en dit onder een bepaalde hoek die verschillend is voor
lakken en muurverven. Hierbij wordt de reflectie van het gepolijste
zwarte oppervlak gekalibreerd op 100%. Deze methode werd
ontworpen door dr. Lange.
Metingen moeten uitgevoerd worden onder verschillende hoeken
in functie van de glansgraad.
Glansgraadmeter
45
K u n s t s to f f e n
ondergronden
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
De glansgraden bij muurverf worden volgens de norm EN 13300/
ISO 2813 onderverdeeld in de volgende categorieën:
Naam glansgraad
Meetwaarde
Doodmat
< 5% (gemeten bij 85°)
Mat
< 10% (gemeten bij 85°)
< 60% (gemeten bij 60°)
≥ 10% (gemeten bij 85°)
≥ 60% (gemeten bij 60°)
Zijdeglans
Hoogglans
Opgelet
Variatie van laagdikte kan leiden tot
verschil in glansgraad!
Fabrikanten gebruiken ook variaties van woorden en
tussenwaarden, zoals: eimat, halfmat, fluweelmat, eiglans, satijn,
blinkend, enz.
Afhankelijk van de glansgraad hebben de meeste verven
verschillende eigenschappen. Algemeen kunnen we stellen dat hoe
hoger de glansgraad is, hoe meer bindmiddel de verf bevat en hoe
beter ze gereinigd kan worden. Hoe matter een verf is, hoe slechter
eventuele gebreken van de ondergrond zichtbaar zijn.
2. Volgens reinigbaarheid
Reinigbaarheid wordt aangeduid volgens de norm EN 13300 / EN
ISO 11998. Hierbij worden verven ingedeeld in vijf categorieën in
functie van hun wasbaarheid, waarbij 5 de laagste en 1 de hoogste
klasse is. Bij de test wordt geschrobd op een verfstaal. Hoe hoger de
weerstand van de verf is, hoe minder verf verloren gaat. Hoe lager
de weerstand, hoe meer verf verloren gaat.
3. Volgens functie
Verven kunnen ook ingedeeld worden volgens hun functie:
•• muurverf
•• plafondverf
•• verf voor vochtige ruimtes
•• schimmelwerende verf
•• …
46
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
K u n s t s to f f e n
ondergronden
5.6.Kitten
•• Door zettingen of kleine blijvende bewegingen in de ondergrond
kunnen gemakkelijk scheuren ontstaan die door de verschillende
uitzettingscoëfficiënten van de materialen niet opgevangen
kunnen worden met een harde mortel, maar enkel met een
elastische kit. Van deze elastische kitten bestaan verschillende
soorten, waarvan we hieronder enkele belangrijke soorten en hun
eigenschappen behandelen.
•• Kitten mogen niet om duurzaamheidsredenen overschilderd
worden, wel uit esthetische overwegingen.
•• Kitten zijn verkrijgbaar in verschillende kleuren (wit, zwart, bruin,
transparant). Er worden ook kitten voor hout geproduceerd in een
aangepaste kleur en kitten in RAL- en/of NCS-kleuren. Kitten om
gaten, barsten, scheuren of aansluitvoegen op te stoppen dienen
om overschilderd te worden.
•• Glasvoegen worden enkel om esthetische redenen overschilderd.
Samenstelling
A. Bindmiddel
Voor plastische, halfelastische en elastische kitten zijn dit speciale
kunstharsen, zoals siliconenhars, polyurethaanhars, polysulfidehars
of een mengsel (hybride kitten).
B. Vulstoffen
Krijt - talk - kaolien - micapoeder - vezelstoffen.
Vulstoffen maken van de kit een dik, pasta-achtig product en zorgen
voor vulling. Ze geven de kit bepaalde eigenschappen, zoals een
soepele verwerking.
C. Pigmenten
Pigmenten worden gebruikt voor de kleur.
D. Hulpstoffen
Versnellers - weekmakers - katalysatoren - oplosmiddelen schimmeldodende middelen - enz.
Hulpstoffen verbeteren bepaalde eigenschappen, zoals de droging,
uitharding en velvorming. Sommige hulpstoffen kunnen echter
een nadelige invloed hebben op de verf waarmee de kitten
overschilderd worden. Zo kunnen alkydharsverven hierdoor
bijvoorbeeld slechter uitharden en kunnen dispersieverven
beginnen te kleven of snel vervuilen.
47
K u n s t s to f f e n
ondergronden
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
Eigenschappen en toepassing van kitten
• Acrylaatkit
Eigenschappen
•• Verdunbaar met water
•• Gemakkelijk verwerkbaar
•• Wordt na droging enigszins stijf, maar blijft ietwat elastisch (plastoof halfelastisch)
•• Kan enige krimp vertonen
•• Goed overschilderbaar
•• Blijft ietwat kleverig, waardoor vuil zich eraan hecht
•• Goed overschilderbaar met alkydharsverven en acrylaatverven
•• In de handel verkrijgbaar in verschillende kwaliteiten
•• Alleen een kit van goede kwaliteit heeft de juiste eigenschappen
en is duurzaam.
Toepassing
•• Aansluitvoegen binnenshuis (3 à 4 mm) en buitenshuis
•• Tussen hout en steen, bv. tussen kozijn en muur, plint en muur
•• Tussen hout en hout (krimpnaden), bv. opengetrokken naden in
oud schilderwerk
•• Scheurtjes in pleisterlagen en beton (3 à 4 mm)
•• Bevestigen van lijsten, plinten, …
•• Een goede acrylaatkit kan ook buitenshuis gebruikt worden.
• Siliconenkit
Siliconenkitten worden geleverd in vele soorten en kwaliteiten.
Er bestaan twee belangrijke soorten:
•• azijnzuurhoudende siliconenkitten
•• niet-azijnzuurhoudende siliconenkitten (neutrale siliconenkitten)
Eigenschappen
••
••
••
••
Zeer elastisch en duurzaam
Zeer goede hechting op glas en andere ondergronden
Moeilijk verwerkbaar
Niet overschilderbaar
Sommige kitten worden ‘overschilderbaar’ genoemd. Dit
betekent dat de verf niet friseert tijdens het overschilderen.
De hechting van de verf is echter altijd onvoldoende.
•• Schimmelgevoelig
•• Sanitaire siliconen zijn minder schimmelgevoelig.
48
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
K u n s t s to f f e n
ondergronden
Toepassing
•• Met toevoeging van schimmeldodende middelen (sanitairkit): als
voegkit in natte ruimtes
•• Kitten met azijnzuur zijn niet geschikt voor gebruik op gevoelige
materialen (natuursteen, …): risico op onomkeerbare verkleuring.
•• Als beglazingskit voor isolerende beglazing (topafdichting) in
aluminium profielen (kit wordt niet overgeschilderd)
• MS-Polymeerkit (Modified silane)
MS-kitten bieden een alternatief voor siliconenkitten. Ze kunnen
beter overschilderd worden.
Eigenschappen
••
••
••
••
••
••
Zeer elastisch
Blijven lang goed
Goede hechting op de meeste ondergronden
Matige tot goede verwerking
Droog of nat afmesbaar (afhankelijk van de fabrikant)
Overschilderbaar
Het is altijd aan te bevelen om eerst een testoppervlak te
overschilderen om de droging, de doorbloeding van weekmakers
(vervuilt de verf ), enz. te testen.
Toepassing
•• Beglazing
•• Dichtings-, uitzettings- en aansluitvoegen, ook buitenshuis
Kitten aanbrengen
Kitten mooi glad en strak aanbrengen is een vak apart. Vele
bedrijven hebben speciale ’kitters‘ in dienst. Wie hier niet veel
ervaring mee heeft, moet vaak de kitvoegen afplakken. Het is een
kunst om een mooie, glad afgewerkte kitvoeg te krijgen.
Afmessen
••
••
••
••
De kit aanbrengen.
Bevochtigen met zeepoplossing of glijmiddel.
Afmessen met bv. een plamuurmes of spatel.
Indien nodig glad afstrijken met de vingers.
Sommige beglazingskitten moeten niet bevochtigd worden voor
het afmessen.
De kunst van het kitten is de kit zo aanbrengen dat hij zo weinig
mogelijk afgemest hoeft te worden. Hiervoor moet de spuittip op
precies de goede breedte en schuinte afgesneden worden en moet
de kit in een vloeiende beweging aangebracht worden.
49
K u n s t s to f f e n
ondergronden
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
Kitten al dan niet overschilderen?
Op de markt zijn vele soorten kitten verkrijgbaar. Sommige zijn
’overschilderbaar‘, andere niet. Als we een kit gebruiken, moeten we
altijd de technische informatie van de kitfabrikant raadplegen. Als
de kit al aangebracht is en we niet weten welke kit gebruikt werd,
kunnen we de bestaande kit het best vervangen of een verfstaal
plaatsen om de overschilderbaarheid te beoordelen.
Verf
Compatibele kit
Acryl
A2, A3, MS2, MS4,
H1, H2
Alkyd-urethaan
geen
Polyurethaan-acryl
A2, A3, MS2, MS4
Kit/verf combinaties die alle tests
met succes doorstonden.
50
Het WTCB verrichtte onlangs proeven op diverse kitten en met
verschillende verftypes waaruit volgende besluiten genoteerd
werden (volledige tekst zie www.wtcb.be).
•• Na deze proeven blijkt dat weinig kit/verf combinaties een
goede compatibiliteit vertonen. Van de 39 geteste verbindingen
slaagden er slechts een tiental in om de proeven zonder schade te
doorstaan, m.a.w. ongeveer 25%. De verf/kit combinaties die alle
tests met succes doorstonden, staan gegroepeerd in tabel 8. Met
uitzondering van de hybride polymeren worden dezelfde kitten
gevonden voor de acrylverven en de polyurethaan-acrylverven.
•• Onder de geteste verven vertonen de acrylverven de minst grote
schade, zowel wat evoluties in het uitzicht als in hun weerstand tegen
de verouderingscycli betreft. De alkyd-urethaanverf is het minst
compatibel met de verschillende geselecteerde kitten. Er werd geen
duidelijke relatie geobserveerd tussen de ftalaten die in bepaalde
kitten werden opgespoord en de vastgestelde incompatibiliteiten.
•• De uitgevoerde proeven bevestigen dat de traditionele silicone
kitten of de zogenaamde ‘beschilderbare’ kitten niet beschilderd
mogen worden. Deze kunnen na de verwerking wel een bepaalde
hechting met de verf vertonen, maar ze kunnen de duurzaamheid
van het systeem onder het effect van verouderingen onder UV of
mechanische vervormingen niet garanderen.
•• De grootste schade werd vastgesteld na de verouderingscycli.
Bijgevolg zal het altijd moeilijk blijven om de duurzaamheid van
het systeem te beoordelen, zelfs indien de verf na de toepassing
een bepaalde hechting op de kit vertoont. Daarom bestaat de
veiligste oplossing erin om de kitten niet te overschilderen, maar
gekleurde kitten te gebruiken.
•• Het verrichte onderzoek vertegenwoordigt een eerste benadering
van de problematiek gerelateerd aan de compatibiliteit van verven
en kitten. De proeven moeten uitgebreid worden naar andere
verfsystemen om de vastgestelde tendensen te bevestigen.
Tijdens deze proeven waren de opgelegde vervormingen aan de
kitten gerelateerd aan hun vervormingsklasse. Voor minder grote
belastingen is het mogelijk dat bepaalde resultaten anders waren
geweest. Men dient dit punt nog te controleren.
•• De eenvoudig uit te voeren toepasbaarheids- en hechtingsproeven
kunnen ook gerealiseerd worden op het terrein om een eerste
idee te geven van de compatibiliteit van een verf met een kit. In
combinatie met de vaststellingen van mogelijke veranderingen
verschenen op de werf, kunnen ze een eerste karakterisering
van de oorsprong van de incompatibiliteiten toelaten: fysischchemisch, gebrek aan hechting of vervorming van de ondergrond.
K u n s t s to f f e n
ondergronden
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
Onderstaande tabel geeft informatie over comptabiliteit tussen kit
en verf, en het gedrag van kitten (Tabellen WTCB).
Code :
••
••
••
••
S = neutrale siliconekit,
A= Acrylkit,
MS = Modified Silane-polymeer
H = Hybride polymeer
Verworven resultaten met alkyd-urethaanverf
VervorCodekit mingsklasse
S1
20
S2
25
S3
25
S4
20
A1
N.C.
A2
15
A3
12.5
MS1
20
MS2
25
MS3
25
MS4
Proeven
Toepasbaarheid
Onzuivere rand van de verfstrook
Hechting
UV- en
vóór verouvochtigheidscycli
dering
Thermomechanische cycli
Hechting na
veroudering
Compatibiliteit tussen
kit en verf
√
√
Verlies van hechting
van de kit aan de
proefondergrond
√
- (1)
√
Onthechting
van de verf
Onthechting van de
verf
Onthechting
van de verf
Nee
√
Onthechting
van de verf
Onthechting van de
verf
Onthechting
van de verf
Nee
Rimpelvorming en incorrecte
uitspreiding van de verf, vergeling
van de kit
Rimpelvorming en incorrecte
uitspreiding van de verf, vergeling
van de kit
Rimpelvorming en incorrecte
uitspreiding van de verf, vergeling
van de kit
Rimpelvorming, vergeling van de
verf
Rimpelvorming, vergeling van de
verf
Rimpelvorming, vergeling van de
verf
√
Vergeling van de verf, bepaalde
zones drogen niet
Vergeling van de verf, bepaalde
zones drogen niet
√
√
Onthechting van de
verf
Onthechting
van de verf
Nee
√
√
Scheuring van de verf
√
Nee
√
√
√
√
Nee
√
Plooivorming
Scheuring van de verf
√
Nee
√
√
Barsten en scheuren
√
Nee
√
√
Barsten en scheuren
√
Nee
√
√
Breken van de kit
-
- ( 2)
25
Rimpelvorming, vergeling van de
verf en de kit
√
Barsten in de verf
√
Nee
H1
25
Vergeling van de verf, bepaalde
zones drogen niet
√
Barsten in de verf
Onthechting
van de verf
Nee
H2
25
Wittere zone aan de rand van de
verf
√
Barsten en scheuren
√
Nee
Zones met
verschillende
kleuren
Zones met
verschillende
kleuren
√
Tabel 5 - Overzicht van de verworven resultaten met alkyd-urethaanverf
√ : geen afwijkingen
1: thermomechanische cycli konden niet uitgevoerd worden
2: thermomechanische cycli konden niet uitgevoerd worden door breuk van de kit
51
K u n s t s to f f e n
ondergronden
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
Verworven resultaten met polyurethaan-acrylverf
VervorCodekit mingsklasse
Proeven
Toepasbaarheid
Hechting
vóór veroudering
UV- en
vochtigheidscycli
Hechting na
veroudering
Compatibiliteit
tussen kit en
verf
Onthechting
Nee
Onthechting
Nee
Onthechting
Nee
Onthechting
Nee
√
√
√
Nee
Ja
Ja
Scheuring van de verf
√
Nee
Thermomechanische cycli
Onthechting en barsten
van de verf
Onthechting en barsten
van de verf
Onthechting en barsten
van de verf
Onthechting en barsten
van de verf
Scheuring van de verf
√
√
√
√
Onthechting
van de verf
Onthechting
van de verf
Onthechting
van de verf
Onthechting
van de verf
Plooivorming
√
√
Scheuring van
de verf
√
√
√
Breken van de kit
√
-
Ja
- (1)
√
√
√
√
Ja
Barstjes in de
verf
Onthechting
van de verf
Onthechting en
scheurvorming
Onthechting en
scheurvorming
Onthechting
Nee
Onthechting
Nee
S1
20
Onthechting
Nee
S2
25
Incorrecte uitspreiding
Nee
S3
25
Incorrecte uitspreiding
Nee
S4
20
√
Nee
A1
A2
A3
N.C.
15
12.5
√
√
√
MS1
20
MS2
MS3
25
25
MS4
25
√
√
√
Scheuren aan de rand van
de verfstrook
√
√
Lichte scheurvorming aan
de rand van de verfstrook
H1
25
√
√
H2
25
Scheuren aan de rand van
de verfstrook
√
√
Tabel 6 - Overzicht van de verworven resultaten met polyurethaan-acrylverf
√: geen afwijkingen
1: thermomechanische cycli konden niet uitgevoerd worden door breuk van de kit
52
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
K u n s t s to f f e n
ondergronden
5.7.Gereedschappen
5.7.1. Werfinrichting en nuttige attributen
Halogeenstraler
Eigenschappen
•• Kan verblindend werken.
•• Beperkte levensduur van de lamp, voornamelijk door de minder
goede stootvastheid.
•• Hoger verbruik van elektriciteit.
•• Wordt zeer warm.
•• Kan ook op een uitschuifbare voet gemonteerd zijn.
Halogeenstraler
Industriële stof- en waterzuiger
Eigenschappen
•• Moet krachtig zijn en geleverd worden met de nodige toebehoren.
•• Schuurmachines moeten er probleemloos op aangeschakeld
kunnen worden met een automatische startmodule.
Industriële stof- en waterzuiger
IJzerzaag
Eigenschappen
•• Ideaal om kunststoffen te zagen.
IJzerzaag
53
K u n s t s to f f e n
ondergronden
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
Kleurlezer
Eigenschappen
•• Toestel dat de kleur van een effen, niet-gestructureerd oppervlak
opmeet en omzet naar een kleurcode uit keurcollecties.
•• Kan niet gebruikt worden voor stoffen of gedrukte kleuren
(kleurpixels).
•• Werkt met batterijen of een stroomadapter.
Kleurlezer
Stellingen en ladders
Eigenschappen
•• Stellingen en ladders zijn onderworpen aan normen en
gebruiksbeperkingen die door het NAVB opgesteld zijn. Raadpleeg
in dit verband het navb-dossier 119 over het gebruik van ladders en
stellingen via de onderstaande link: http://navb.constructiv.be en zoek
een publicatie.
•• ….
Stelling
Verfmenger
Eigenschappen
Verfmenger
•• Vervangt een roerstok voor het mengen van grotere hoeveelheden
verf.
•• De draaisnelheid kan geregeld worden.
•• Verschillende soorten roerstaven, waaruit een keuze gemaakt
wordt in functie van het te mixen verftype.
Verfrolreiniger
Eigenschappen
•• Gebruikt om verfrollen uit te spoelen en droog te zwieren die
gebruikt zijn met waterverdunbare verven.
•• Gemakkelijk aan te sluiten op de waterleiding.
•• Het vuile water kan opgehouden worden, zodat we het daarna
milieubewust kunnen verwijderen. Dit is dus interessant om op de
werf te gebruiken.
Verfrolreiniger
54
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
K u n s t s to f f e n
ondergronden
Verlengkabel
Eigenschappen
•• Een verlengkabel moet altijd geaard zijn, voldoende belasting
toelaten en voldoen aan de keuringsvereisten.
•• Bij gebruik moet hij ook volledig afgerold zijn.
Verlengkabel
Verstekbak
Eigenschappen
•• Verstekbak zal ons helpen om de kunststof sierlijsten onder een
perfecte hoek te zagen.
•• Instelbaar onder al de mogelijke hoeken.
•• Bevat tevens een goed klemsysteem waarbij de sierlijst niet wordt
beschadigd.
Verstekbak
Verwarmingskanon
Eigenschappen
•• Gebruikt om de temperatuur van een lokaal te verhogen.
•• Kan elektrisch of op gas werken.
•• Bij gebruik van een gastoestel is het belangrijk om aandacht te
hebben voor de aanvoer van verse lucht.
Verwarmingskanon
Werfverlichting
Eigenschappen
•• Mogelijkheid tot montage op een statief.
•• Beschermde tl-lampen in armatuur die meestal nog een
aanvullend stopcontact bevat.
•• Laag elektriciteitsverbruik.
Werfverlichting
55
K u n s t s to f f e n
ondergronden
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
5.7.2. Afplakken en beschermen
Afdek- of protectiekarton
Eigenschappen
Afdek- of protectiekarton
•• Een dunne, waterdichte bescherming die veelal gebruikt wordt om
vloeren en trappen af te dekken en te beschermen.
•• Beschikbaar in rollen.
•• De waterdichte tussenlaag voorkomt dat mogelijke
vloeistofvlekken doorsijpelen, maar kan door het uitzweten van de
ondergrond ook condens vlekken veroorzaken op de onderzijde.
•• Zeer dun, zodat deuren nog kunnen opendraaien.
•• Neemt geen stof op en kan desnoods vochtig gereinigd worden.
•• Kan het best niet rechtstreeks op de ondergrond vastgekleefd
worden ter voorkoming van lijmresten op de ondergrond.
Afdekfolie
Eigenschappen
Afdekfolie
•• Bestaat in vellen en op rollen, is beschikbaar in verschillende diktes
en wordt gebruikt als bescherming tegen zowel vocht als stof.
•• Grotere diktes worden meestal gebruikt voor vloeren en kleinere
diktes om meubels af te dekken en te beschermen.
•• Indien nodig moet de ondergrond kunnen ademen.
Condensvorming tussen de afdekfolie en het te beschermen
materiaal moet voorkomen worden.
Breekmes
Eigenschappen
•• Metalen geleiding, automatische vergrendeling van het mes,
kunststofgreep.
•• Bestaat in uitvoeringen met brede en smalle vervangmesjes.
Breekmes
Maskeerapparaat
Eigenschappen
Maskeerapparaat
56
•• Dit handafrolapparaat is tijdbesparend. Het wordt gebruikt om
smalle stroken papier snel af te plakken met de hand of met een
uitvouwbare, statisch geladen folie. Dit gebeurt met toevoeging
van plakband die aangepast kan worden in functie van de uit te
voeren werken. Dit alles is gecombineerd met een afscheurmes.
•• De handmatige dispenser is een compacte kunststof dispenser die
gebruikt kan worden met een statisch geladen folie met plakband
aan één zijde. Deze dispenser kan in verschillende uitvouwbreedtes
verkregen worden.
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
K u n s t s to f f e n
ondergronden
Plakband (tape)
Eigenschappen
•• Bestaat in verschillende breedtes en uitvoeringen. Afhankelijk
van de fabrikant worden verschillende kleuren gebruikt voor
een langere of minder lange UV-bestendigheid, voor buiten- of
binnengebruik, voor delicate ondergronden, …
•• Moet aangebracht worden op een schone en droge ondergrond.
•• Mag niet uitgerekt worden, maar moet gewoon aangedrukt
worden en aan de zijkanten goed gewreven worden.
•• Mag niet op verwarmingsbronnen of in de zon liggen.
•• Mag niet onnodig op de ondergrond blijven plakken.
Plakband (tape)
5.7.3. Ontstoffen, afwassen, ontvetten en
schoonmaken
Afwasmiddel
Eigenschappen
•• Zuiver water, ammoniak of universele ontvetter.
•• Vroeger was ammoniak de ontvetter bij uitstek. Tegenwoordig
bestaan er universele reinigingsmiddelen met minder
onaangename nevenverschijnselen.
•• Ongeacht het gebruikte product is het altijd belangrijk goed na te
spoelen.
Afwasmiddel
Spons en zeemleer
Eigenschappen
Spons en zeemleer
•• Natuursponzen zijn afkomstig van zeediertjes, onregelmatig van
vorm en nemen veel water op.
•• Kunstsponzen hebben een regelmatigere vorm.
•• Een natuurlijk zeemleer, ook wel zeemvel genoemd, is ook
onregelmatig van vorm, van dierlijke oorsprong en neemt goed
water op.
•• Sponzen worden gebruikt om af te wassen en af te spoelen. Een
zeemleer wordt dan weer gebruikt om afgewassen voorwerpen af
te drogen.
•• Belangrijk is dat ze na het gebruik goed uitgespoeld worden,
want resten van afwasmiddelen, zepen of ammoniak kunnen
vooral sponzen schade toebrengen. Een zeemleer mag nooit
uitgewrongen worden.
57
K u n s t s to f f e n
ondergronden
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
Stofborstel
Eigenschappen
Stofborstel
•• Wordt gebruikt in combinatie met een stofzuiger om schuurstof
droog te verwijderen. Heeft meestal een houten handvat dat
volgens de klassieke fabricatiemethode van huishoudborstels met
paardenhaar of varkenshaar is bezet.
•• Het haar mag nooit in aanraking komen met verf of lijm. Anders
gaan de haren samenkleven.
5.7.4. Schuren en/of verwijderen van oude verflagen
of oude bekledingen
Schuurblok
Eigenschappen
Schuurblok
•• Rechthoekig, rubberen handschuurblok waarop schuurpapier
gemonteerd wordt.
•• Dit schuurblok is waterbestendig.
•• Het bevat velcro voor aangepast schuurpapier en is ook geschikt
voor ronde kanten.
Schuurmachine : Excentrisch roterende schuurmachine
Eigenschappen
Combinatie van excenter- en rotatiebeweging. Schuurpapier wordt
vastgehouden met een klitsysteem. Wordt gebruikt in combinatie
met een stofafzuiging.
• De roterende beweging
Excentrisch roterende schuurmachine
58
оо De roterende beweging geeft een grovere afname en maakt een
planetaire baan.
оо Afschuren van oude verf en lak.
оо Renovatiewerkzaamheden, zoals bijv. het schuren van
traptreden.
оо Bewerken van houtmateriaal.
оо Minerale grondstoffen schuren en/of lijsten.
оо Voor- en grofschuren van plamuur.
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
K u n s t s to f f e n
ondergronden
• De excentrische beweging
оо Eindschuren van vulmateriaal.
оо Excentrische beweging voor het bekomen van hoogwaardige
vlakken zonder krassen.
оо Kan gebruikt worden om tussen de verflagen te schuren.
оо De nieuwe generatie schuurzolen geven een goede
stofafzuiging en een actief stoftransport. Ze zorgen voor
luchttoevoer wat resulteert in een goede ventilatie.
Schuurmachine : Orbitale schuurmachine
Eigenschappen
Orbitale schuurmachine
•• Maakt een orbitale schuurbeweging met een ronde schijf. De
schuurkorrel beweegt volgens een willekeurig patroon om
terugkerende schuurkrassen te voorkomen. Bevestiging met een
klitsysteem.
•• Zorgt voor een zeer goede afwerking, kan gebruikt worden met
verschillende korrelgroottes van schuurpapier. Kan met één
hand gebruikt worden voor zowel plamuurwerk, kaalschuren
als tussenschuren. Een bijpassende stofzuiger maakt het werken
aangenamer.
Schuurmachine : Vibrerende schuurmachine
Eigenschappen
•• De schuurkorrel beweegt zich in een cirkelvormig patroon (orbitale
schuurbeweging). Het schuurpapier wordt tegenwoordig meestal
vastgehouden met een klitsysteem.
•• Ideaal voor vlakschuren: levert een aanzienlijke tijdwinst op.
Stofafzuiging is zowel ideaal om stofontwikkeling tegen te gaan als
om de levensduur van de machine te verlengen.
Vibrerende schuurmachine
59
K u n s t s to f f e n
ondergronden
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
Schuurpapier
Eigenschappen
Schuurpapier
•• Bestaat in rollen en bladen, eventueel aangepast aan een type
schuurmachine, met de rug in velcro.
•• Welke soort gebruikt wordt, hangt voornamelijk af van de
samenstelling van de korrel en de wijze van verlijming:
•• Zandschuurpapier: onregelmatige verdeling van de korrels –
goedkope uitvoering. Korrel tussen 60 en 180.
•• Droog schuurpapier (geel, groen of rood gekleurd): afhankelijk van
fabrikant geschikt voor het schuren van solvent- of watergedragen
verven. Korrel tussen 40 en 240.
•• Waterschuurpapier: bestaat enkel in bladen, door de samenstelling
geschikt om nat te gebruiken. Wordt gebruikt voor het nat schuren
van alle verfwerk en voor het matteren en het schuren van harde
onderlagen of plamuur. Korrel tussen 60 en 1200.
Schuursponzen
Eigenschappen
•• Behalve afwassen kunnen we er ook de ondergrond enigszins nat
mee schuren en zo vuil gemakkelijker verwijderen.
•• Bestaan in verschillende uitvoeringen, zoals homogene
schuurtampons of gecombineerd met een spons of schuurkorrel.
Raadpleeg hiervoor de fabrikant of leverancier van de verschillende
merken.
Schuursponzen
60
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
K u n s t s to f f e n
ondergronden
5.7.5. Stoppen en plamuren
Kitpistool
Eigenschappen
•• Skeletpistool voor het inbrengen van kokervullingen.
•• Bestaat ook in gesloten vorm voor vullingen in zakjes en
tegenwoordig ook op batterijen.
Kitpistool
Plamuurmes
Eigenschappen
Engels plamuurmes
•• Er bestaan verschillende soorten plamuurmessen.
•• De bekendste plamuurmessen zijn de Engelse plamuurmessen. Ze
hebben de beste eigenschappen voor goed plamuurwerk.
•• Naast Engelse bestaan er ook Franse en Japanse plamuurmessen.
•• Engelse plamuurmessen worden gemaakt van prima veerkrachtig
staal. Het handvat is gemaakt van kokospalm en ligt prettig in de
hand. Een messing ring zorgt ervoor dat het handvat niet scheurt.
•• Het lemmet is in horizontale en in verticale richting geslepen.
•• Bij het plamuren is de veerkracht van groot belang. Daarom is het
lemmet bij Engelse plamuurmessen veel dikker bij het handvat dan
bij het werkeinde.
•• Van het werkeinde is één punt langer gemaakt.
•• De bedoeling is dat deze punt bij het plamuren altijd naar de kant
van de duim is gekeerd.
•• Als we de normale plamuurregels in acht nemen, zal deze extra
veerkrachtige punt zorgen voor een goede overlapping van het al
geplamuurde gedeelte.
Dubbelbladige vlakspatel
Dubbelbladige vlakspatel
••
••
••
••
••
Een breed lemmet met een tegenmes.
Het lemmet is rechtstreeks in de houten handgreep vastgemaakt.
Bestaat in een roestvrije uitvoering.
Om efficiënter te plamuren zonder sporen.
Verkrijgbaar in verschillende breedtes.
Japans mes
•• Heeft een rechthoekig lemmet dat zeer buigzaam is.
•• Heeft geen handvat.
•• Breedtes verspringen elke centimeter van 2 tot 12 cm.
Japanse messen
61
K u n s t s to f f e n
ondergronden
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
5.7.6.Schilderen
Manueel
Borstels
Eigenschappen
Eigenschappen borstels
ronde borstels
platte borstels en blokkwasten
62
•• Volgens de vorm kunnen we schilderborstels onderverdelen in
ronde borstels (de meest gebruikte), ovale borstels (meest gebruikt
bij verniswerken, kunnen als brede en als smalle borstel gebruikt
worden), platte borstels (voor verniswerken en dunne producten),
radiatorborstels (voor moeilijk bereikbare plaatsen) en blokkwasten
(om decoratieve verven of verven op onregelmatige gronden
aan te brengen). Daarnaast bestaat er nog een reeks borstels
voor speciale doeleinden, zoals tamponneerborstels, teerborstels,
scheepsborstels, enz.
•• Borstels kunnen uit verschillende natuurlijke (voornamelijk Chinees
varkenshaar) of synthetische haren (Chinex, Orel, …) worden
gemaakt. Ze moeten soepel zijn en een capillaire eigenschap
bezitten. Ze moeten de verf ook maximaal opnemen en ze achteraf
soepel, gelijkmatig afgeven op de ondergrond. De steel speelt ook
een rol, want ervaren schilders maken een draaiende beweging bij
het schilderen. Daarvoor hebben ze een ronde steel nodig die niet
te glad is, maar ook niet remmend werkt.
•• Borstels uit Chinees varkenshaar (zwart) zijn zeer goed bestand
tegen solventen en hebben een conische vorm, waardoor ze in
tegenstelling tot cilindrisch gevormde haren (eerste generatie
synthetische haren) naar binnen gericht blijven. Ze zijn wel minder
goed bestand tegen water. Door de opkomst van watergedragen
verven zijn daardoor nieuwe types ontwikkeld, o.a. de Orel-vezel,
die hol is met een geschubd oppervlak, en de Chinex-vezel, die
vol is en gesplit aan de uiteinden, waardoor hij gelijkmatiger en
gladder kan uitstrijken. Een mengeling van soorten biedt de ideale
oplossing voor de schilder.
•• Een nieuwe borstel moet eerst gezuiverd worden van losse
haartjes, enz. Dit doen we door hem voor het eerste gebruik over
een ruw oppervlak of schuurpapier te wrijven en hem daarna heen
en weer te rollen tussen onze handen.
•• Na gebruik moet de borstel gereinigd worden met een gepast
verdunningsmiddel in functie van de verf die ermee verwerkt werd.
Dit kan o.a. water, olie, white spirit of alcohol zijn. Daarna wordt de
borstel los van de bodem opgehangen in een ’borstelpot’. Enkel
de haren mogen in het water komen. De borstel kan ook goed
uitgewassen worden met water en zeep. Verwijder eventuele
verharde verf met een borstelreiniger.
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
K u n s t s to f f e n
ondergronden
Rollen
Eigenschappen
Rollen
Types rollen
•• Volgens de vorm kunnen we verschillende soorten onderscheiden:
het normale model, de radiatorroller, het buizenrollertje en het
hoekrollertje.
•• Naargelang van het type en de samenstelling van de rollen zijn de
eigenschappen en de toepassingen verschillend.
•• De vacht kan uit kunstvezels of uit natuurlijke vezels
(schapenvacht) bestaan en van verschillende lengte zijn.
•• Langharige rollen worden gebruikt voor gestructureerde verven en
op oneffen ondergronden. Voor muurverven binnenshuis kunnen
rollen met middellang haar gebruikt worden en voor de fijnere
afwerking gebruiken we kortharige rollen. Deze laatste zullen
minder verf opbrengen. Om synthetische lakken op te brengen
wordt een mohairrol gebruikt. Voor watergedragen lakken en
kleinere oppervlakten zijn o.a. moltopreenrollen, velvetrollen, Anza
viltrollen en Modacryl rollen geschikt.
•• Om op de juiste manier met een verfrol te kunnen werken hebben
we bij voorkeur een verfrooster nodig om de verf gelijkmatig over
de rol te verdelen.
•• Voor het gebruik van een nieuwe rol moeten we ze eerst grondig
uitspoelen met water om loszittende deeltjes of haartjes te
verwijderen.
•• Ook een verfrol moet onderhouden worden en moet bij een
werkonderbreking beschermd worden tegen aandroging. Dit
kan bijvoorbeeld door ze in een folie te wikkelen. Na het gebruik
verwijderen we zo veel mogelijk verf door de rol met een
niet-kwetsend voorwerp af te schrapen en ze daarna met het
oplosmiddel uit te spoelen en verder met zeep te reinigen. We
zorgen ervoor dat een gereinigde rol los hangt, zodat ze geen
vezelvervorming veroorzaakt tijdens het drogen.
Verfbakken
63
K u n s t s to f f e n
ondergronden
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
Mechanisch
Conventionele spuitappatuur
Eigenschappen
••
••
••
••
••
••
••
Conventionele spuitappatuur
Vrijwel perfecte afwerking.
Zeer goed regelbare pistolen.
Vlugge en gemakkelijke reiniging.
Grote hoeveelheid spuitnevel.
We hebben altijd een compressor nodig.
Pistolen met onderbeker, bovenbeker of drukvat.
Hoofdzakelijk gebruikt voor schrijn- en meubelwerk.
HVLP-spuitapparatuur (High Volume Low Pressure)
Eigenschappen
HVLP-spuitapparatuur
•• Lagedruk-spuitapparatuur.
•• De grotere luchtstroom en hogere luchtdruk zorgen voor een
hogere productiviteit met minder verdunning.
•• De verf moet verdund worden.
•• Weinig nevel: geschikt voor toepassingen in woningen.
•• Lage werksnelheid.
•• Geschikt voor een breed gamma aan fijne afwerkingstoepassingen.
•• Licht en compact.
•• Door de hogere efficiëntie dan standaardturbines is het
energieverbruik lager en de levensduur langer.
•• Toepasbaar voor radiatoren, deuren, sierlijsten, trappen, kleine
renovatiewerken en omheiningen.
Lagedruk-spuitappatuur
Eigenschappen
Lagedruk-spuitappatuur
64
•• Minder nevel door het lagedrukprincipe.
•• Minder verfverbruik.
•• De lucht wordt door de weerstand in de slang opgewarmd, wat de
kans op lopers verkleint.
•• Gemakkelijk te onderhouden.
•• Kan ook uitgebouwd worden met een compressor en een drukvat.
•• We kunnen niet rechtstreeks uit de verfverpakking spuiten.
•• Iets minder mooie afwerking (sinaasappeleffect).
•• Trage werksnelheid.
•• De verf moet goed verdund worden.
5. Wat een schilder op voorhand moet weten
K u n s t s to f f e n
ondergronden
5.7.7.Veiligheid
Handschoenen
Eigenschappen
•• Veel verschillende types die voornamelijk de huid beschermen bij
het gebruik van schadelijke stoffen.
Handschoenen
Maskers
Eigenschappen
•• Beschermingsmateriaal voor fijn stof en/of verfnevel, dat
beschermt tegen de inademing van schadelijke stoffen.
•• Verkrijgbaar in verschillende types met of zonder uitlaatventiel, met
actievekoolfilter.
•• Het is belangrijk dat ze voldoen aan de toepasbare Europese norm
in functie van het gebruik.
Maskers
Veiligheidsbril
Eigenschappen
•• Dient als bescherming tegen opspattende deeltjes of producten
(gevaarlijke vloeistoffen), die zowel frontaal als zijdelings kunnen
aankomen.
•• Moet goed aansluiten op het hoofd en gebruikt worden volgens
de arbeidswetgeving.
Veiligheidsbrillen
65
66
6. Voorbereiding
K u n s t s to f f e n
ondergronden
6. Voorbereiding
Een goede voorbereiding is noodzakelijk om een goed
eindresultaat te verkrijgen.
6.1. Afplakken en beschermen
Wanneer en waarom?
•• Per definitie moeten gedeelten die niet behandeld worden, altijd
beschermd en/of afgeplakt worden.
•• Het gebruik van beschermingsmiddelen is echter geen waarborg
dat er niets kan mislopen en moet bovendien aangepast zijn
aan de werken die uitgevoerd worden. Een bescherming tegen
vallende voorwerpen zal anders zijn dan een bescherming tegen
stof.
•• Bij een correct gebruik van de juiste middelen kan veel tijd
bespaard worden, omdat er nadien een propere omgeving
achtergelaten wordt en de eventuele reiniging beperkt blijft.
•• Een schilder zal in het bijzonder bij het gebruik van minder
gemakkelijk verwerkbare en/of verspoten producten voor een
efficiëntere en mooiere afwerking kunnen zorgen.
Gereedschappen
••
••
••
••
••
••
Plakband
Afdekfolie
Afplakpapier
Afdek- of protectiekarton
Afdekvlies
Maskeerapparaat
Werkmethode
•• Verwijder zo veel mogelijk zaken uit de te behandelen ruimtes.
Verwijder ook verlichtingstoestellen, afdekplaatjes van schakelaars
en stopcontacten, deurklinken en slotplaatjes. Bescherm de
gedeelten die niet behandeld moeten worden, voldoende met
aangepaste middelen. Bescherm ook glas, voorkom krassen
in glas bij het schuren en let goed op met gezandstraald glas,
dat onuitwisbare vlekken kan nalaten in de gezandstraalde
gedeelten. Halfzachte en harde vloeren of vensterbanken uit hout,
natuursteen of marmer, enz. kunnen we het best beschermen
tegen vallende voorwerpen, maar we moeten er ook voor zorgen
dat de bescherming de ondervloer laat ademen. Ook bepaalde
vloeistoffen kunnen de ondergrond aantasten door de damp
alleen al. Zo kan ammoniakgas eik verkleuren.
67
K u n s t s to f f e n
ondergronden
6. Voorbereiding
•• Voor we de afscherming aanbrengen zorgen we ervoor dat alle vuil
onder het afdekmateriaal verwijderd is. Voor het aanbrengen van
plakband is een schone en droge ondergrond nodig. We drukken
de plakband aan zonder hem uit te rekken, leggen hem nooit op
een radiator, beperken de periode van afplakken zo veel mogelijk
en vermijden de zon zo veel mogelijk.
•• Bij gebruik van afdekmaterialen proberen we zo veel mogelijk
dunne en vloeistofdichte materialen te gebruiken. Zo kunnen
deuren en andere doorgangen gemakkelijker geopend worden
en loopt de ondergrond een kleiner risico op beschadiging door
vochtinfiltratie.
•• Wanneer we plakband gebruiken, mogen we niet vergeten dat
warmte of oplosmiddelen in de gebruikte producten de kleeflaag
van de plakband kunnen oplossen en moeilijk verwijderbare
vlekken kunnen opleveren in de ondergrond.
•• We zorgen ook dat de ondergrond verder kan ademen. Zo
voorkomen we schimmel of andere vlekken bij natuursteen,
marmer, parket, enz. We denken er ook aan dat het nodig kan zijn
dat de dekvloer (chape) kan uitdrogen om achteraf vloerbekleding
te kunnen plaatsen.
•• De bescherming kan ook verkleuring in de ondergrond
veroorzaken, wat nog moeilijk weg te werken is, bv. een houten
trap (beuk, eik, …) die transparant afgewerkt moet worden.
•• Kleef de dikte van het aan te brengen product te kort af. Wanneer
een structuurpleister van 2 mm aangebracht zal worden, kleven we
de ondergrond bijvoorbeeld 2 mm te kort af.
•• Bij gebruik van banen afdekkarton kleven we de banen aan elkaar
en niet aan de ondergrond.
6.2. Ontstoffen, afwassen, ontvetten en
schoonmaken
Wanneer en waarom?
•• Stof, vuil en verontreinigingen vormen geen geschikte ondergrond
om door een schilder behandeld te worden. In de eerste plaats
moeten ze verwijderd worden met aangepast materiaal.
•• Ook oude watergedragen producten zoals ’blanc fixe’ en
verpoederende verven moeten altijd eerst grondig afgewassen
worden, omdat er anders geen goede hechting verkregen kan
worden.
•• Poreuze ondergronden kunnen dikwijls beter niet afgewassen
worden omdat het vuil daardoor niet verwijderd wordt. Een
aangepaste grondlaag biedt hier een betere oplossing.
68
6. Voorbereiding
K u n s t s to f f e n
ondergronden
Gereedschappen
••
••
••
••
Stofborstel
Industriële stof- en waterzuiger
Schuurspons
Reinigingsmiddel
Werkmethode
•• Bij droog reinigen werken we van boven naar onderen. Aangepaste
stofmaskers kunnen prikkelingen in de luchtwegen beperken. Ook
een krachtige industriële stofzuiger is een goed hulpmiddel. Bij nat
reinigen van bijvoorbeeld blijvend schilderwerk werken we echter
van onderen naar boven omdat aflopende druppels blijvende
markeringen kunnen veroorzaken. Ondergronden die herschilderd
moeten worden, kunnen het best van boven naar onderen
gereinigd worden.
6.3. Schuren en/of verwijderen van oude
verflagen of oude bekledingen
Wanneer en waarom?
•• We wassen af, ontvetten en ontglanzen de ondergrond voor
een goede hechting. Om gebreken weg te werken schuren we,
bijvoorbeeld om borstelstrepen, lopers, stofdeeltjes, scherpe
randen of oude laklagen te verwijderen.
Gereedschappen
••
••
••
••
••
••
••
••
Muurschaaf of vlakschaaf
Schuurblok
Schuurpapier
Behangstomer
Vlakschuurmachine
Excentrische schuurmachine
Haakse schuurmachine
Roterende schuurmachine
69
K u n s t s to f f e n
ondergronden
6. Voorbereiding
Werkmethode
•• Er bestaan twee schuurmethodes, nl. manueel en machinaal
schuren. Dat schuren gebeurt meestal met een vlakschuurder of
een excentrische schuurmachine.
•• Schuren bestaat uit drie fases: de voorbereiding, het tussenschuren
en de afwerking. Op beschadigde of niet-intacte ondergronden
kan de voorbereiding intensief zijn, terwijl ze op bijna intacte of fijn
gestructureerde ondergronden een fijne klus is. Het tussenschuren
is voornamelijk het schuren van onderlagen en plamuur. Het
afwerkingsschuren behelst dan weer het fijn vlakschuren van
oppervlakken en afrondingen om een hogere afwerkingsgraad te
verkrijgen.
•• Afhankelijk van de toestand van de ondergrond kan het nodig zijn
om eerst de ondergrond te reinigen voor we beginnen te schuren.
•• Maak een juiste keuze voor de methode en het schuurpapier.
Watergedragen verven gedragen zich anders dan solventgedragen
verven. Bij bepaalde ondergronden kan schuurpapier vlug
vollopen.
•• De keuze van de korrelgrootte van het schuurpapier wordt
afgestemd op de staat van de ondergrond en de gevraagde
afwerking. Vooral bij onderhoudsschilderwerk volstaat het om
intacte verflagen te matteren om te voorkomen dat schuurkrassen
zichtbaar zijn in de eindlaag van watergedragen verfsystemen.
•• Te gebruiken korrelgrootte bij conventionele verfsystemen:
оо Verwijderen van oude laklagen: P 40 - 80
оо Schuren van oude laklagen: P 120
оо Schuren van grondlagen: P 180
оо Schuren voor aflakken: P 220 / grof schuurvlies
•• Te gebruiken korrelgrootte bij watergedragen verfsystemen:
оо Verwijderen van oude laklagen: P 40 - 80
оо Schuren van oude laklagen: P 180
оо Schuren van grondlagen: P 280
оо Schuren voor aflakken: fijn schuurvlies
•• Hou het schuurwerk ordelijk en georganiseerd. Werk niet
ongeordend door elkaar.
•• Zorg voor een regelmatig schuurpatroon.
•• Bij geprofileerde oppervlakken beginnen we altijd met de
moeilijkst bereikbare gedeelten om met de vlakke gedeelten te
eindigen.
•• Denk eraan dat niet alles machinaal geschuurd kan worden en zorg
ervoor dat rechte of scherpe hoeken blijven zoals ze bedoeld zijn
en niet afgerond worden.
•• Bespaar niet op schuurpapier, want hier geldt de regel: “De
gierigheid bedriegt de wijsheid.”
•• Na het schuren moet het volledige oppervlak grondig en degelijk
ontstoft worden vooraleer we met de schilderwerken starten. Zorg
zeker dat alle stofdeeltjes verwijderd zijn.
70
7. Plaatsen van rozetten en sierlijsten
K u n s t s to f f e n
ondergronden
7. Plaatsen van rozetten en sierlijsten
7.1.Rozetten
•• Markeer de plaats van de rozet op het plafond.
•• Voor het plaatsen een passend gat snijden voor de bevestiging van
een luster
•• De afgefreesde kant stofvrij maken en voldoende lijm aanbrengen.
•• De rozet aan drukken ( eventueel vastzetten met spijkers die
nadien worden verwijderd)
•• De voeg afkitten met lijm
•• Lijmresten verwijderen en onmiddellijk met een vochtige spons
schoon maken.
•• Na 24 u kunnen de rozetten geschilderd worden
71
K u n s t s to f f e n
ondergronden
7. Plaatsen van rozetten en sierlijsten
7.2.
Sierlijsten
7.2.1.Ondergrondcondities
•• Vooraleer de sierlijsten geplaatst zullen worden, moet er controle
uitgevoerd worden aan plafonds, muren, binnenen buitenhoeken.
•• Muren en plafonds die te veel golvingen vertonen en niet waterpas
zijn zullen het plaatsen van de lijsten bemoeilijken.
•• Binnen - en buitenhoeken (90 graden) worden gecontroleerd door
gebruik te maken van een winkelhaak
Controle met een winkelhaak
•• Als de ondergrond op een juiste manier wordt voorbereid geeft dit
alleen maar voordelen in het plaatsen van de sierlijsten.
•• De mogelijkheid om de ondergrond in de juiste conditie te krijgen
(uitvlakken- plamuren) zal niet altijd haalbaar zijn omwille van de
kostprijs.
•• Het blijft wel belangrijk dat de lijsten worden geplaatst op een
vaste, stevige en zuivere ondergrond.
•• Sterk zuigende ondergronden vooraf behandelen door bv. te
fixeren.
7.2.2.Producten
•• Volg de plaatsingsvoorschriften van de fabrikant. Hou bij het
plaatsen van de sierlijsten rekening met de lijmen die de fabrikant
voorstelt. Zij verschillen naargelang het materiaal van de lijst.
Gebruik geen andere lijmen. Wanneer er vroeg of laat problemen
ontstaan heeft de plaatser geen enkel verhaal.
7.2.3.Materialen
•• Een vouwmeter om de hoogte van de sierlijst te bepalen.
•• Voor het uitzetten van de paslijnen kunnen we gebruik maken
van verschillende gereedschappen zoals lazer op statief, (laser)
waterpas, (digitale) pasdarm.
•• Een potlood om te markeren en een krijtkoord om een krijtlijn
te spatten over de markeringen, om zo een juiste aftekening te
krijgen over de volledige kamer waar de sierlijsten moeten komen.
•• Een winkelhaak om rechte hoeken te controleren of ze 90 graden
zijn. Zo weten we al in welke hoek we zonder problemen kunnen
zagen in een verstek van 45 graden en in welke hoeken er op een
ander manier zal moeten te werk gegaan worden.
Statief
72
7. Plaatsen van rozetten en sierlijsten
Waterpas
K u n s t s to f f e n
ondergronden
•• Indien de hoeken geen 90 graden zijn zal er gebruik gemaakt
worden van een zwaaihaak en een meetlat.
•• Voorzie een goede verstekbak die kan ingesteld worden op de
hoogte en de breedte van de sierlijst en eveneens instelbaar is om
hoeken onder verschillende graden te verzagen.
•• Aan de materialen aangepaste zaag. Naargelang het materiaal zal
de vertanding fijner of grover zijn (zie voorschriften fabrikant).
•• Een kitpistool gebruikt men bij lijm in kokers. Het kitpistool zal ook
gebruikt worden om lijmtekorten aan te vullen tijdens het plaatsen
van de lijsten.
•• Als de lijm uit potten komt kan men gebruik maken van
plamuurmessen. Meestal gebruikt mendaartoe Japanse
plamuurmessen. Deze zijn flexibeler en kunnen ook gebruikt
worden om naden en verstekken verder uit te werken.
•• Spons en een emmer warm water om gereedschap en sierlijsten
proper te maken.
Waterpas
7.2.4. Controle van de ondergrond
Waterpas
•• Om een zicht te krijgen over de staat van het plafond kan je voor
aanvang een lang waterpas nemen die de stukadoor gebruikt om
te controleren of plafond en muren voldoende vlak(waterpas)
bepleisterd zijn of indien er gipskarton geplaatst is deze waterpas
is geplaatst.
•• Als bij controle met de lange waterpas op het plafond geen
golvingen aanwezig zijn en het plafond geen verschil vertoont ten
opzichte van de linkse of de rechtse kant (het plafond zwaait niet)
heb je de ideale situatie om sierlijsten te plaatsen. Het plafond is
waterpas.
•• In weinige gevallen zal je op de werkvloer de ideale situatie
tegenkomen.
Waterpas
73
K u n s t s to f f e n
ondergronden
7. Plaatsen van rozetten en sierlijsten
7.2.5.Uitzetten van de paslijn
•• In dit verhaal vertrekken we vanuit de mist gunstige
ondergrondcondities. Dit maakt het voor de plaatser mogelijk om
in de meeste situaties de lijsten op een degelijke manier te kunnen
plaatsen.
•• Kijk in de documentatie naar de hoogte van de sierlijst. Deze
gegevens heb je nodig om de juiste paslijn te bepalen.
Hoogte van de sierlijst
•• De sierlijst die zal geplaatst worden heeft een hoogte van 8,5 cm.
•• We gaan een eerste paslijn uitzetten.
•• De hoogte van de eerste paslijn moet hoger zijn als de hoogte van
de lijst
•• Hier nemen we 10 cm.
•• Meet 10 cm vanuit het plafond naar beneden toe en zet een
potloodstreepje in één van de hoeken.
Paslijn uitzetten
•• Hier maken we gebruik van een digitale pasdarm. Bepaal in alle
hoeken de hoogte en zet een potloodstreepje.
Bepalen van de hoogte
•• Neem een krijtkoord om een krijtlijn te spatten over de
potloodstreepjes om zo een juiste aftekening te krijgen over de
volledige kamer waar de sierlijsten moeten komen.
74
Aanbrengen krijtlijn
K u n s t s to f f e n
ondergronden
7. Plaatsen van rozetten en sierlijsten
•• Indien de muren te lang zijn kunnen er meerdere streepjes
geplaatst worden. De krijtkoord is misschien niet lang genoeg om
de volledige muur te overspannen. Het koord kan niet voldoende
aangespannen worden bij een te lange lengte
•• Meet in de hoeken en bij lange muren op verschillende plaatsen
de afstand tussen plafond en de paslijn. Op het punt waar je
meet schrijf je de afstand direct op de muur. Er kunnen zich nu
verschillende metingen optekenen. Nu kan duidelijk worden dat
er golvingen in het plafond zitten. Het kan ook zijn dat het plafond
recht of links een verschil optekent (het plafond zwaait weg)
Paslijn uitzetten
•• Als er zich grote verschillen optekenen zal dit als de lijsten
geplaatst zijn kunnen opvallen afhankelijk van de lichtinval. Betrek
de klant er bij en bespreek de situatie om nadien discussies te
vermijden.
•• Hieronder geven we weer hoe je deze situatie kunt aanpakken.
plafond
10 cm
9,8 cm
10,2 cm
paslijn
•• De hoogte van de eerste paslijn moet hoger zijn dan de hoogte
van de lijst. Hier nemen we 10 cm.
•• De grootste afstand is 10,2 cm. De kleinste 9,8 cm.
•• Er zal nu een tweede paslijn aangebracht moeten worden.
•• Neem daarvoor de kleinste afstand 9,8 cm. Trek de hoogte van de
sierlijst af van de kleinst gemeten afstand. 9,8cm – 8,5 cm = 1,3 cm.
Paslijn uitzetten
plafond
nieuwe paslijn
10 cm
8,5 cm
9,8 cm
10,2 cm
1,3 cm
paslijn
75
K u n s t s to f f e n
ondergronden
7. Plaatsen van rozetten en sierlijsten
Nieuwe paslijn uitzetten
•• Deze nieuwe paslijn ( blauwe lijn) zal gebruikt worden om de lijsten
op te richten. De sierlijst zal op de kleinste afstand (9,8 cm) mooi
aansluiten tegen het plafond. Op de grootste afstand (10,2 cm) zal
de lijst 4 mm van het plafond staan. Dit wordt aangevuld met de
lijm. Men kan de lijst eventueel een beetje meer aanduwen tegen
het plafond om de afstand te verminderen. Dit kan maar minimaal.
Nadeel is dat de verstekken niet meer mooi aansluiten en open
komen te staan. Bij lijsten met een motief kan dit ook opvallen.
•• Indien men niet op deze manier had tewerk gegaan en vanuit de
hoeken de hoogte van de lijst (8,5 cm) vanuit het plafond naar
beneden had gemeten om dan een paslijn te plaatsen, dan zou
bij plafonds die golvingen vertonen of wegzwaaien, de lijst op de
kleinste afstand onderuit komt te staan. De lijst kan niet tussen de
paslijn en het plafond. De verstekken komen open te staan. Bij een
sierlijst met een tekening zou het onderuit staan kunnen opvallen.
•• Wanneer de lijsten niet pas staan en men zou de ruimte schilderen
in verschillende kleuren zal dit ook opvallen.
•• Als de behanger een bekleding plaatst met een motief zal dit ook
geaccentueerd. De afstand tussen plafond en motief tekent in de
ruimte verschillende waarden op. In het slechtste geval verlies je
een deel van de tekening. Dit valt op.
7.2.6. Aftekenen en verzagen van binnenen
buitenhoeken
•• Stel de verstekbak in op de grootte van de sierlijst.
•• De lijst ligt zo in de verstekbak dat de zijde die tegen het plafond
komt op de bodem van de verstekbak geplaatst word en de zijde
die tegen de muur komt tegen de wand van de verstekbak staat.
•• Zorg dat er voldoende geoefend is op het verzagen van de binnenen buitenhoeken om fouten uit te sluiten.
Verzagen sierlijst met verstekbak
76
7. Plaatsen van rozetten en sierlijsten
K u n s t s to f f e n
ondergronden
Binnenhoeken
•• Ga naar de muur om een visueel beeld te krijgen hoe het verstek
zal moeten gezaagd worden.
Rechterbinnenhoek
Aflijnen
•• We beginnen met een rechterbinnenhoek. Richt u met de lijst naar
de muur waar deze zal geplaatst worden. Aan de rechtse kant van
deze lijst gaan we het verstek zagen. Trek met een potlood een
diagonale lijn van onder naar boven. De onderkant van de lijst
moet de langste kant zijn.
•• Wanneer er in de lijst een tekening aanwezig is zal deze moeten
doorlopen in de hoeken.
•• Niet vergeten de lijst te draaien zodat plafondzijde op de bodem
van de verstekbak komt te liggen.
•• Door de aantekening van de potloodlijn zie je nu in welke richting
je het verstek moet zagen.
•• Grote lijsten achteraan ondersteunen zodat deze door spanning
niet komen onderuit te liggen in de verstekbak.
•• Rustig verzagen zodat er geen schade aan lijst of verstekbak komt.
•• Na het verzagen de kanten lichtjes ontbramen en nadien afstoffen.
Bijschuren sierlijst
Linkerbinnenhoek
•• Ga naar de muur om een weer een visueel beeld te krijgen hoe het
verstek zal moeten gezaagd worden
•• Richt u weer met de lijst naar de muur waar deze zal geplaatst
worden. Aan de linkse kant van deze lijst gaan we het verstek
zagen. Trek met een potlood een diagonale lijn van onder naar
boven. De onderkant van de lijst moet de langste kant zijn.
•• Als je een lijst met tekeningen moet plaatsen zal de tekening die
stopt aan het rechtse verstek, wegvallen bij het verzagen van het
linkse verstek.
Aflijnen
•• Om een goed overzicht te krijgen over te tekening, plaats je het
al verzaagde verstek, naast de lijst waar het verstek nog moet van
verzaagd worden. Zo krijg je een beter beeld over welke tekening
je al heb en welke je nog moet hebben.
•• Het rechtse stuk van het deel dat je nog moet verzagen heb je niet
nodig.
•• De tekening die je op het al verzaagde verstek al had (rode pijl) zal
er op het deel dat je moet verzagen afvallen (blauwe pijl).
Zagen sierlijst
77
K u n s t s to f f e n
ondergronden
7. Plaatsen van rozetten en sierlijsten
•• Bij het verzagen moet er ook rekening gehouden worden met de
dikte van de zaag.
•• Zo ziet het verstek van de binnenhoek er uit.
Verstek binnenhoek
•• Het verstek komt mooi tegen elkaar en de tekening loopt door
Verstek binnenhoek
Buitenhoeken
Rechterbuitenhoek
•• Trek met een potlood een diagonale lijn van onder naar boven. De
onderkant van de lijst moet de kortste kant zijn. De diagonale lijn
moet bovenaan voorbij de muur lopen
Aflijnen
•• Vergeet niet de lijst weer te draaien zodat de plafondzijde op de
bodem van de verstekbak komt te liggen.
•• Door de aantekening van de potloodlijn zie je weer in welke
richting je het verstek moet zagen
Verzagen sierlijst met verstekbak
78
7. Plaatsen van rozetten en sierlijsten
K u n s t s to f f e n
ondergronden
•• Na het verzagen terug de kanten lichtjes ontbramen en afstoffen
Bijschuren sierlijst
Linkerbuitenhoek
•• Richt u weer met de lijst naar de muur waar deze zal geplaatst
worden. Aan de linkse kant van de lijst gaan we het verstek zagen.
Trek met een potlood een diagonale lijn van onder naar boven. De
onderkant van de lijst moet de kortste kant zijn.
•• De diagonale lijn moet bovenaan voorbij de muur lopen.
•• Indien er een tekening aanwezig is, pas je hetzelfde systeem toe als
bij de binnenhoeken
Aflijnen
•• Zo ziet het verstek van de buitenhoek er uit
Verstek buitenhoek
•• Het verstek komt mooi tegen elkaar en de tekening loopt door.
Verstek buitenhoek
79
K u n s t s to f f e n
ondergronden
7. Plaatsen van rozetten en sierlijsten
7.2.7. Binnen- en buitenhoeken uitpassen die geen
90 graden zijn
Zwaaihaak
•• Voor het verstek wordt verzaagd zal er met de winkelhaak
gecontroleerd worden of de hoek 90 graden is (haaks).
•• Indien dit niet het geval is zal er gebruik gemaakt worden van een
zwaaihaak.
•• Hoeken die groter of kleiner zijn dan 90 graden worden in ieder
geval uitgepast met de zwaaihaak.
•• Plaats de zwaaihaak met de benen goed tegen de muur en draai
aan zodat de benen vast komen te staan.
•• Wanneer de verstekbak is aangepast aan de sierlijst en je weet in
welke richting je zult zagen, plaats je de zwaaihaak met één been
tegen de wand van de verstekbak.
•• Neem een meetlat en plaats die tegen het uiteinde van de benen.
•• De afstand die je bekomt deel je door twee. In dit geval 43 cm: 2
=21,5 cm. Het verstek is hier dus 21,5 graden...
Meetlat tegen het uiteinde van de benen
Instellen verstekbak
Eindresultaat
80
Instellen verstekbak
Instellen verstekbak
•• Plaats bij het aanpassen van de verstekbak de zaag omgekeerd
in de beugel zodat er geen schade aan verstekbak of meetlat kan
komen. Kijk boven de zaag en zorg dat die juist boven de 21,5 cm
staat. Het zaagblad moet ook het midden van de zwaaihaak raken
•• De verstekbak staat nu juist ingesteld om het verstek te zagen.
•• Verwijder de zwaaihaak en meetlat en zaag het verstek.
•• Wanneer het verstek verzaagd is plaats je het andere been van
de zwaaihaak tegen de wand van de verstekbak om het andere
verstek te verzagen. Herhaal de stappen zoals al besproken. De
hoeken zullen mooi aansluiten.
7. Plaatsen van rozetten en sierlijsten
K u n s t s to f f e n
ondergronden
7.2.8. Hoe de sierlijsten plaatsen in een ruimte
Aanbrengen lijm met Japanse plamuurmes
Verlijmen met het kitpistool
•• Meet de ruimte op zodat je weet hoeveel lijsten er nodig zullen
zijn. Kijk in de documentatie hoe lang de lijsten zijn en hou
rekening met het verlies als er binnen en buitenhoeken zijn.
•• Begin in een binnenhoek die het minste opvalt. Dit is vooral
belangrijk als je een sierlijst met tekening moet plaatsen. Bij het
samenkomen op het einde zal de sierlijst met tekening zelden juist
aansluiten.
•• Controleer de binnenhoek met de winkelhaak. Indien de
binnenhoek geen 90 graden bedraagt wordt er gebruik gemaakt
van de zwaaihaak zoals al besproken.
•• Teken de binnenhoek af en verzaag zoals al besproken.
•• Ontbraam het verstek en stof af.
•• Voor men de lijm aanbrengt kan men eventueel de delen die
moeten voorzien worden van lijm licht bevochtigen met een
spons zodat de lijm goed contact krijgt met de lijst.
•• Afhankelijk van de fabrikant kan de lijm verpakt zitten in kokers of
potten.
•• Voor de lijm uit potten zal men gebruik maken van
plamuurmessen. Nadeel is dat het langer duurt om de lijm aan te
brengen als de kokers met het kitpistool.
•• De Japanse plamuurmessen lenen zich daar gemakkelijker toe
omdat ze flexibel zijn en nadien kunnen gebruikt worden om de
overtollige lijm te verwijderen en verstekken en naden proper uit
te werken.
•• Bij het verlijmen met het kitpistool mag de spuittip voorzien zijn
van een grote opening.
•• Druk met het kitpistool de lijm een beetje naar beneden zodat
deze niet bol komt te liggen en goed aan de sierlijst hecht. Spuit
de lijm niet te veel op de buitenrand, anders zal de lijm er bij het
plaatsen van tussen vallen. Er zit dan te weinig lijm tussen de lijst
en de ondergrond
Plaatsen van lange sierlijsten
•• Plaats lange sierlijsten met twee personen. Organiseer voor je van
start gaat. Voorzie twee trapjes (of kleine rolstelling), water, spons,
Japanse plamuurmessen en kitpistool met de lijm.
•• Plaats eerst de onderkant van de lijst gelijk met de paslijn en duw
dan de lijst op zijn plaats.
•• Als de lijst juist tegen muur en plafond aansluit, is het goed dat er
nog een beetje lijm tussenuit komt.
•• Wanneer het plafond niet waterpas is of golvingen vertoont kan
het zijn dat er met het kitpistool nog lijm moet aangevuld worden.
Indien de muur golvingen vertoont worden die lijmtekorten ook
aangevuld.
Opvullen holtes met kitpistool
81
K u n s t s to f f e n
ondergronden
7. Plaatsen van rozetten en sierlijsten
•• Haal de overtollige lijm weg met het Japanse plamuurmes.
Aanbrengen lijm met Japanse plamuurmes
•• Lijmrestanten zorgvuldig afvegen met de spons.
•• Opgelet want lijmresten die achterblijven zijn later zeer moeilijk te
verwijderen.
•• Ondergrond en materiaal zijn dikwijls zachter dan de lijm.
•• Wanneer men de lijm probeert weg te schuren, kan dit schade
toebrengen aan de ondergrond.
Verlijmen met het kitpistool
•• Wanneer er geen volledige lengte tussen lijst en binnenhoek kan,
meet je de afstand tussen de lijst en de hoek.
•• Hou rekening met de voorschriften van de fabrikant. In de meeste
gevallen zal er tussen de naden van de lijst 2 mm afstand moeten
zijn. Dit om spanningsverschillen te kunnen opvangen.
•• De naden worden opgevuld met de lijm. Grote lijsten zijn op de
zijkant voorzien van openingen. In die openingen komen houten
tapjes te zitten. De lijst komt mooi op zijn plaats te zitten en zijn
met elkaar verbonden.
Plaatsen van lange sierlijsten
•• Je kunt eventueel direct een aantekening maken op de lijst die er
zal tegenkomen.
•• Draai de lijst zodat de plafondzijde onderaan is.
•• Hou ze langs de krijtlijn juist onder de al geplaatste lijst.
•• Teken bovenaan af rekening houdend dat je twee millimeter
opening voorziet tussen de lijsten.
Aftekenen
82
7. Plaatsen van rozetten en sierlijsten
K u n s t s to f f e n
ondergronden
•• Teken de juiste hoek af (in dit geval de binnenhoek). Als je nu de
lijst in de verstekbak plaatst zie je bovenaan de markering staan (de
lijst niet vergeten draaien).
Aftekenen
•• Bij het verzagen moet er rekening gehouden worden langs welke
kant van het streepje er moet verzaagd worden. Bekijk wel stuk je
nodig hebt. Het streepje moet nog zichtbaar zijn op het stuk dat je
gaat plaatsen. Zaag niet op het streepje. De dikte van de zaag zal er
voor zorgen dat de lijst te kort is. Zaag je langs de verkeerde kant
van het streepje zal de lijst zeker te kort zijn.
•• Na het verzagen ontbramen en ontstoffen.
Verzagen
•• Voorzie de lijst van houten tapjes. Deze worden voor de helft in de
lijst geduwd. Breng lijm aan en voorzie ook lijm aan de kant waar
de tapjes zijn ingebracht.
Aanbrengen houten tapjes
•• Duw voorzichtig de lijst tegen de al geplaatste lijst. Zorg dat de
tapjes goed in de gaten komen en er een opening van twee
millimeter tussen de naden blijft. Hou eventueel de al geplaatste
lijst tegen dat ze niet kan verplaatsen. Zeker als dit een klein stuk
betreft.
Plaatsen
83
K u n s t s to f f e n
ondergronden
7. Plaatsen van rozetten en sierlijsten
•• Naad proper uitwerken met het Japanse plamuurmes.
Afwerken van de naad
•• Indien muren en plafonds golvingen vertonen zal de lijst kunnen
weggeduwd worden van het oppervlak.
•• Voorzie stalen pinnetjes om dit op te vangen.
•• Sla deze voorzichtig in de lijst tot dat de lijst terug op zijn plaats
blijft hangen. Als de stalen pinnetjes langs de naden moeten
geplaatst worden, zorg je er voor dat het Japanse plamuurmes er
nog tussen kan om de naad uit te werken.
•• De volgende dag mogen deze terug verwijderd worden en hou de
lijst een beetje tegen bij het verwijderen
Fixeren met stalen pinnetjes
•• Hou bij het verzagen van het volgende verstek rekening met de
tekening.
Rekening houden met de tekening voor volgend stuk
•• Het stuk lijst dat overbleef ga je nu gebruiken op de volgende
muur.
•• Zaag de binnenhoek en hou rekening met de tekening.
•• Lijm, plaats en werk de lijst proper af. Corrigeer indien nodig de
hoek met de Japanse plamuurmessen als het verstek niet mooi
aansluit. Was voorzichtig af met de spons zodat de bijgewerkte
hoek niet terug beschadigd geraakt.
Corrigeren met Japans plamuurmes
84
7. Plaatsen van rozetten en sierlijsten
Opvolgen van alle hoeken
K u n s t s to f f e n
ondergronden
•• Hou rekening met alle stappen die al besproken zijn om de rest
van de ruimte af te werken, en zo is het mogelijk om de sierlijsten
op een correcte manier te plaatsen..
•• Hoeken en naden mogen dezelfde dag nog niet uitgeplamuurd
worden. Geef de lijsten tijd om goed te doordrogen.
•• Als de lijsten voldoende geklimatiseerd zijn mogen ze waar nodig
bijgeplamuurd worden. Gebruik de juiste plamuur. Deze is over het
algemeen niet gekoppeld aan het merk van de sierlijsten.
•• Om de hechting te bevorderen schuur je de lijst eerst lichtjes op
voor je overgaat tot het eventueel bijplamuren van naden en
hoeken.
•• In de meeste gevallen is de lijst al voorzien van een grondlaag.
•• Gebruik voor het bijplamuren een hallogeenstraler om
verrassingen uit te sluiten.
•• Het bijplamuren herhalen indien nodig. Respecteer de droogtijden.
Schuur de plamuur op.
•• Sierlijsten mogen tussen plafond en muren voorzien worden van
een elastische voeg. Dit om spanningsverschillen op te vangen.
Kleine lijmtekorten kunnen worden opgekit om zo een mooie
strakke belijning te krijgen als er met meerdere kleuren word
gewerkt. Er wordt een mooi optisch zicht bekomen.
•• Het opkitten zal meestal gebeuren na het schilderen van de eerste
lagen zodat de kit een goede hechting krijgt op de ondergrond.
•• Controleer na de grondlaag het geheel. Corrigeer indien nodig
naden en hoeken.
•• Mocht er nog bijgeplamuurd zijn schuur je de plamuur op en werk
je de geplamuurde delen terug bij met diezelfde primer.
•• Schuur na het drogen de lijst lichtjes op. Pas de korrel van het
schuurpapier aan in functie van de afwerkingslaag.
•• Werk de lijst af met lakverf.
Eindresultaat
85
86
8. Schilderen, Stoppen en plamuren
K u n s t s to f f e n
ondergronden
8. Schilderen, Stoppen en plamuren
8.1. Herkenning ondergrond
Naast de beschreven methode van herkenning zijn er ook nog
andere manieren om kunststoffen te identificeren. Deze tabel geeft
de belangrijkste weer. Uiteraard kan ook bij de kunststoffenfabrikant
informatie worden ingewonnen. Desondanks vereist het herkennen
van kunststoffen enige ervaring. Moeilijker wordt het wanneer een
mengsel van kunststoffen is toegepast (zoals een mengpolymeer,
een copolymeer of een terpolymeer).
Sommige producten bevatten ook vulstoffen, vezels en weekmakers
die het uiterlijk en de eigenschappen van de zuivere kunststof
min of meer veranderen. Zo kunnen weekgemaakte kunststoffen
problemen geven bij het overschilderen, wanneer de weekmaker
migreert. Bij het ouder worden van kunststoffen treedt de
weekmaker soms uit.
KUNSTSTOF
UITZICHT
ACETON
WASBENZINE
REACTIE OP VUUR
PVC hard
Transparant of dekkend Lost op
Zwelt
PE / PP
PS
Melkwit
Zwelt
Scheurt
Geelgroene vlam, veel roet, zelfdovend,
scherpe geur
Niet zelfdovend, geur van kaarsen
Sterke roetvorming
Geen
Geelblauwe vlam, knettert; zoete geur
Geen
Wel/geen
aantasting
Gele roetvorming; smelt
PMMA
PC
Lost op
Lost op
Hoogglans transparant
Lost op
helder
Zwak geel transparant Zwelt
GUP
Aantasting
MF
Geen
Geen
PUR
Geen
Geen
PVC zacht
Transparant of dekkend Lost op
Zwelt
Roetvorming, verkoolt
Beperkt brandend, roetvorming, sterke
ammoniakgeur
Geelbruin schuim, knispert,
roetvorming
Brand ook buiten de vlam, geelgroene
vlam, zoete geur
87
K u n s t s to f f e n
ondergronden
8. Schilderen, Stoppen en plamuren
8.2 Stoppen en plamuren
Hou rekening dat de kunststoffen ondergrond een andere
uitzettingscoëfficiënt zal hebben ten opzichte van de daarop
gebruikte stop, vulmiddelen of plamuur welke daardoor tot
onthechting kan leiden.
8.2.1Reparatie
Vooraleer we met vul- of plamuurwerken starten moeten
we nagaan of de ondergrond draagkrachtig is, en of er geen
aangepaste voorbereiding toegepast moet worden. Raadpleeg
hiervoor de richtlijnen van de fabrikanten.
Wanneer en waarom?
•• Bij kunststof ondergronden komt het wel eens voor dat reparaties
of bijwerkingen moeten worden uitgevoerd.
•• Slechts kleine tot middelgrote gebreken in de ondergrond kunnen
hersteld worden met aan de ondergrond aangepaste producten.
Welke producten?
•• Polyesterplamuren zijn een uitkomst voor het uitvlakken van kleine
beschadigingen.
•• Bij grote reparaties vervangt men meestal het geheel of vinden er
deelvervangingen plaats.
•• Meestal zullen deze nat dienen geschuurd te worden
Gereedschappen
•• Plamuurmes
•• Schuurblok
8.2.2Plamuren
Wanneer en waarom?
•• Volplamuren is bij kunststoffen ondergrond niet aangewezen en
zal leiden tot ontgoochelingen.
•• Slechts een lokale reparatie kan hoogstens nog eens nagezien
worden (schraal plamuren), maar raadpleeg steeds de fabrikant om
het juiste product te gebruiken.
•• Vermijd hardere grondstoffen op elastische ondergronden te
gebruiken.
88
8. Schilderen, Stoppen en plamuren
K u n s t s to f f e n
ondergronden
8.3Schilderen
8.3.1Grondlagen
•• Bij kunststoffen zal de grondlaag meestal ook een hechtprimer
zijn, zeker bij die kunststofmaterialen die normaal niet geschilderd
moeten worden.
•• Respecteer altijd de droogtijd van de verf. De verf moet voldoende
droog zijn voor we ze mogen overschilderen. Een niet drogen
kan zijn oorzaak vinden in het onnauwkeurig reinigen van de
ondergrond.
•• Ook hier geldt de regel, wanneer je niet weet met welk type
kunststof je aan het werken bent, raadpleeg de technische fiche of
de fabrikant.
De meest toegepaste primertypen voor kunststoffen zijn:
• Primers op basis van een watergedragen bindmiddel
оо De watergedragen grondlakken of primers voor hout geven
meestal een goede hechting op diverse kunststoffen.
• Oplosmiddelhoudende primers
оо Eén-component-hechtprimers op basis van alkydhars. Op
alle tot nu voorkomende kunststoffen behalve polypropyleen
en polyethyleen kan een sneldrogende hechtprimer worden
toegepast. Deze sneldrogende één-component-hechtprimer is
zonder schuren overschilderbaar.
оо Tweecomponenten-hechtprimers op basis van epoxy of
polyurethaan Deze primers hechten zeer goed. Ze bevatten
schadelijke stoffen waardoor toepassing vanuit milieuwetgeving
onder druk staat. Wel vindt toepassing plaats in de industriële
werksfeer waarbij goede voorzorgsmaatregelen zijn genomen
voor werknemer en omgeving. Sommige 2 componenten
primers bevatten een etsend bestanddeel zodat de ondergrond
wordt aangetast en de hechting verbeterd.
89
K u n s t s to f f e n
ondergronden
8. Schilderen, Stoppen en plamuren
8.3.2Schilderen van kunststof plafond
in planchet vorm
•• Wanneer een plafond bestaat uit planchetten ( kunststof ) moeten
we eerst bepalen welk type kunststof er is gebruikt. Meestal zijn dit
kunststoffen die niet voorzien zijn om te overschilderen. Daarom
is het aangewezen om, na het ontvetten en ontstoffen van de
ondergrond een geschikte hechtprimer te gebruiken alvorens deze
af te werken.
•• Anders dan bij een gewoon plafond gaan we dit NIET in vakjes
indelen, in dit geval zullen we het plafond schilderen in de lengte
richting van de planchetten.
8.3.3 Schilderen van kunststof ramen of deuren
•• Ramen en deuren in kunststof zijn oorspronkelijk gemaakt om
niet te overschilderen. Na een aantal jaren kan er verwering
optreden en wil de eigenaar wel overschilderen. Ook hier is een
hechtingstest het meest aangewezen alvorens met een klassiek
product af te werken
•• De methodiek die hier besproken wordt kan zowel voor
watergedragen als voor synthetische verf toegepast worden.
•• Maak een juiste keuze van borstel(s) in dikte. Kies de juiste
haarsoort naargelang de soort verf.
•• Afplakken van het glas en/of andere hindernissen kan indien dit
voorzien is.
•• Let ook op bij het schuren geen krassen te maken in het glas.
90
8. Schilderen, Stoppen en plamuren
K u n s t s to f f e n
ondergronden
•• Schilder eerst de vaste delen zodat zij voldoende droog zijn. Indien
de klant bij het beëindigen van de dagtaak niet thuis is, zullen deze
moeten gesloten worden. Controleer de dag nadien op gebreken.
Herstel indien nodig.
Schilderen van kunststof ramen
•• Zorg bij het uitvoeren van de ondergrondvoorbereidingen dat de
juiste kanten worden geschuurd.
•• In het voorbeeld is dit voor de buitenkant tot aan de rode pijl. Als
het vensterraam open staat moet dit één geheel vormen. Als je van
buiten naar binnen kijkt moet dezelfde kleur zichtbaar zijn.
•• Als het venster gesloten is moet het kleine kantje waar de gele pijl
aan staat één geheel vormen met de rest van de binnenkant.
Ondergrondvoorbereidingen
Schilder eerst dieper gelegen delen
•• Schilder eerst het vaste gedeelte en dan het draaiende deel. Zo
vermijd je dat je in de verf gaat hangen of dat de al geschilderde
delen tegen de muur zouden kunnen komen.
•• Schilder eerst de delen die uit het zicht vallen. Dit zijn de dieper
gelegen delen (tussen de blauwe pijlen).
•• Begin in een binnenhoek en schilder dit deel over de volledige
breedte (tussen de blauwe pijlen) mee. Dit geeft snelheid. Werk het
diepst gelegen deel volledig rondom af.
•• Controleer telkens de stukken die net geschilderd zijn door het
licht op te zoeken. Indien er nog fouten zijn in de verflaag kan het
nog bijgestuurd worden omdat deze dan nog nat is.
•• Bij het schilderen van deze delen wordt er nog teveel gebruik
gemaakt van enkel een penseeltje. Dit gaat niet vooruit en kan
een slechte verfverdeling tot gevolg hebben. Maak dus een juiste
borstelkeuze.
•• De borstel zal niet altijd tot in de diepte of tot in de hoeken kunnen
reiken. Gebruiken dan pas het penseeltje om bij te sturen waar
nodig.
91
K u n s t s to f f e n
ondergronden
8. Schilderen, Stoppen en plamuren
•• Controleer de delen die niet mogen geschilderd worden. Zorg dat
er een propere vod voor handen is en kuis af indien nodig. Wacht
niet te lang met het controleren want afhankelijk van de soort verf
en de omstandigheden zal er snel gehandeld moeten worden.
•• Na het schilderen van de dieper gelegen delen kan men de
zichtkant van het vaste deel afwerken (tussen de blauwe pijlen).
Probeer zo min mogelijk aansluitingen (lassen) te hebben. Laat de
aansluiting samenkomen op een punt waar dit het minst opvalt. In
het geval van dit vensterraam zal de las (gele lijn) onderaan liggen.
•• Schilder het vaste deel volledig rond (rode pijl) om terug samen te
komen aan de gele lijn.
Schilder daarna de zichtbare vaste delen
•• Let op want in de meeste gevallen mogen de scharnieren en het
raambeslag niet mee geschilderd worden. Afdichtrubbers worden
ook niet mee geschilderd. Verwijder ze indien dit mogelijk is. Indien
dit niet kan wordt er afgelijnd. Afplakken kan ook maar de rubbers
laten zich niet zo gemakkelijk afplakken.
•• Als laatste schilder je het draaiende deel.
•• Plak het glas af indien voorzien. Voor watergedragen lakken zal
dit een vlottere manier van werken geven omdat er meerdere en
grotere delen tegelijk kunnen geschilderd worden.
•• Indien er wordt afgelijnd zal er meer moeten opgedeeld worden.
•• Probeer terug zo min mogelijk aansluitingen (lassen) te hebben.
•• De zijkant, bovenkant, onderkant alsook de glaslatten worden
direct mee geschilderd wanneer de zichtkant wordt geschilderd
(rode pijlen). Deze manier van werken kan alleen maar als er
afgeplakt is. Anders moet er terug meer opgedeeld worden.
•• Laat de aansluiting weer samenkomen op een punt waar dit het
minst opvalt (gele lijn).
•• Schilder in de volgorde van de rode pijl.
•• Sluit op het einde mooi aan bij het beginpunt (gele lijn).
•• Uiteraard is het ook mogelijk om in de andere richting rond te
werken.
•• Controleer het geheel.
Schilder als laatste de draaiende delen
92
8. Schilderen, Stoppen en plamuren
K u n s t s to f f e n
ondergronden
8.3.4. Schilderen van een nieuwe kunststof regenpijp
•• Bij nieuwe afvoerpijpen moet men rekening houden dat er residu’s
kunnen achterblijven uit de fabricatie. Het is dus zeker nodig om
deze te ontvetten en lichtjes op te schuren ( matteren) alvorens te
schilderen.
•• Na het aanbrengen van een hechtprimer kan men afwerken met
elke gewenste verf.
8.3.5. Schilderen van “Geberit” pijpen
•• In de bouw komen we meer en meer dit type buis tegen. Deze
zijn meestal gemaakt van PE. PE bevat weekmakers die naar de
oppervlakte migreren. Het schilderen van dit type buizen is af te
raden. Wanneer er toch moet geschilderd worden is een testvlak
met hechtprimer aan te raden.
93
K u n s t s to f f e n
ondergronden
8. Schilderen, Stoppen en plamuren
8.3.6. Schilderen van een kamer met sierlijsten
Het verfsysteem is bepaald en het schilderen kan beginnen.
Volgorde van werken
We proberen in de mate van het mogelijke een logische
werkvolgorde te respecteren en denken altijd goed na over de
situatie voor we beginnen. Basisprincipes veranderen niet, maar
situaties wel.
1. Eerst schilderen we het plafond. We stoppen in de hoek waar de
sierlijst begint. Het kleine kantje van de sierlijst dat het plafond
raakt, schilderen we niet mee. In projectwerk wordt dit dikwijls
wel gedaan om sneller te werken, maar esthetisch is dit niet
verantwoord. Het doet afbreuk aan de schoonheid van de lijst.
2. Wanneer het plafond geschilderd is, schilderen we de lijsten.
•• We schilderen eerst de plafondlijst.
•• Voor het schilderen van de lijsten in de eerste laag kunnen we de
verf tot in de hoek aflijnen. Dit hoeft bij de eerste laag nog niet
perfect te zijn.
•• Naargelang van de situatie van de ondergrond, het soort verf
of het gemak kunnen we ook kiezen om plakband te plaatsen.
Afplakken kunnen we ook doen om sneller te kunnen werken.
•• Watergedragen verven laten zich moeilijker aflijnen, want snelheid
en een juiste laagdikte zijn belangrijk. De verwerkingstijd is korter
dan bij synthetische verven. Afplakken is hier aangewezen.
•• We schilderen vervolgens de lijst van het bovenkader.
•• Daarna kunnen we de muurlijst schilderen.
•• Nadien schilderen we de lijstjes van de kleine kaders.
94
8. Schilderen, Stoppen en plamuren
K u n s t s to f f e n
ondergronden
•• Als laatste schilderen we de plint.
•• Alle lijsten zijn nu geschilderd en we hebben van boven naar
onderen gewerkt. Zo hebben we ook vermeden dat we in ons
eigen werk gaan hangen.
3. Vervolgens schilderen we bovenaan de buitenste muurdelen rond
de grote kader. Deze delen worden ook wel de buitenspiegel
genoemd. Ook hier maken we weer de keuze tussen aflijnen of
afplakken.
4. We schilderen bovenaan het binnenste muurdeel, ook wel
de binnenspiegel genoemd. Het is ook mogelijk om eerst de
binnenspiegel en dan de buitenspiegel te schilderen, maar het
oppervlak van de binnenspiegel is hier groter, waardoor ook de
kans op schade veel groter wordt omdat we ons als schilder nog
rond de binnenspiegel moeten verplaatsen om het buitenste
deel te schilderen. Een goede vakman kan met de beide situaties
overweg.
5. We schilderen onderaan de buitenspiegel.
6. Nadien schilderen we de binnenspiegels. Ook hier kunnen we
de situatie omdraaien, aangezien het hier gaat om kleinere
binnenspiegels. We moeten wel proberen om een beetje
uniformiteit te krijgen in het werk en mogelijk hetzelfde systeem
aan te houden.
7. Nadat alle voorbereidingen gemaakt zijn, kunnen we de tweede
laag schilderen. De volgorde van werken is dezelfde als bij de
eerste laag. Eerst schilderen we het plafond en vervolgens volgen
we hetzelfde stappenplan.
•• We kunnen de lijsten afplakken vooraleer we de muurdelen
schilderen. Aflijnen kan ook, maar vraagt meer tijd en bij een
hogere afwerkingsgraad moet de aflijning zo perfect mogelijk zijn.
•• De gelakte ondergrond (lijsten) is sterker om af te plakken dan
de muren. Daarom schilderen we beter eerst de lijsten en dan
pas de muurdelen. Op natte en droge bepleistering kunnen we
de ondergrond sneller beschadigen bij het verwijderen van de
plakband.
•• Als we op lijsten afplakken, zullen we een betere lijn verkrijgen
omdat de ondergrond van lakwerk strakker en minder
gestructureerd is dan een muur.
•• Het optische zicht is ook beter als de kleur van de muren 2 mm
doorloopt op de lijsten. Als de lijsten, zoals in de tekening, een
lichte kleur hebben en we die 2 mm op de muur laten doorlopen,
lijkt het alsof we te vroeg voor de lijsten gestopt zijn met de kleur
van de muren.
•• We verwijderen telkens de plakband na ieder deel dat is afgewerkt.
•• Als er verf onder de plakband is gevloeid, kunnen we die misschien
nog verwijderen terwijl ze nog nat is. Er is ook minder kans dat we
schade toebrengen aan de delen die al geschilderd zijn.
95
K u n s t s to f f e n
ondergronden
8. Schilderen, Stoppen en plamuren
8.3.7.Siliconen
Bij het gebruik en de toepassing van siliconen wordt dikwijls
onzorgvuldig gewerkt tegenover aansluitende delen en wordt
onvoldoende afgeveegd, zodat er uiteindelijk restanten van het
product kunnen overblijven. Bij het overschilderen van deze
ondergronden die met siliconen bevuild zijn, zullen deze restanten
hechtingsproblemen veroorzaken.
96
9. Veiligheid en milieu
K u n s t s to f f e n
ondergronden
9. Veiligheid en milieu
Kunststoffen worden ook als chemisch afval beschouwd en moeten
dus zorgvuldig worden opgeruimd.
Het gebruik van gevaarlijke producten is in de laatste jaren
sterk toegenomen. Hierbij gaat het niet alleen over chemische
producten, zoals zuren en basen, maar ook over vele preparaten,
zoals solventen, lijmen, verven en vernissen, die dagelijks gebruikt
worden.
•• Oplosmiddelen vormen een gevaar als er te veel van wordt
ingeademd of als ze in contact komen met de huid. Een in België
erkende beroepsziekte die veroorzaakt wordt door langdurige
blootstelling aan hoge concentraties oplosmiddelen, is OPS
(Organisch Psychosyndroom), waarbij het centrale zenuwstelsel
onherstelbaar wordt aangetast.
De beste manier om ons hiertegen te beschermen, is het gebruik
van solventarme en watergedragen verven. Verder is het bij
binnenschilderwerken nodig om voldoende te ventileren. Bij
het spuiten van verf is ademhalingsbescherming met adequate
maskers noodzakelijk. Voorkom dat oplosmiddelen op de huid
komen door gepaste handschoenen te dragen, zeker bij het
spuiten van verf.
•• Bij twee verftypes veroorzaakt contact met het bindmiddel een
gevaar voor de gezondheid. Het gaat vooral om epoxyharsen (2K)
en 2K-PUR. Contact met bindmiddel uit verven kan veroorzaakt
worden door bv. spatten of morsen tijdens het mengen en het
aanbrengen, en door verfstof in de lucht en op de huid tijdens het
schuren van verflagen.
Epoxyharsen zijn gekende veroorzakers van huidallergieën en
kunnen allergisch eczeem veroorzaken. De verharder (isocyanaat)
in 2K-polyurethanen irriteert de huid, ogen en luchtwegen, wat
een allergie kan veroorzaken. Op de huid uit zich dat in eczeem,
in de luchtwegen in astma.
Ons tegen de gevaren van bindmiddelen beschermen, doen we
o.a. door:
оо Te mengen bij lage snelheid.
оо Gepaste handschoenen te dragen, ze eenmalig en niet langer
dan 4 uur te dragen en te zorgen dat ze niet vervuild raken.
оо Ademhalingsbescherming te gebruiken wanneer we verspuiten.
оо Waar mogelijk verpakkingen te gebruiken met afgepaste
hoeveelheden hars en verharder.
Het etiket is een eerste informatiebron over een bepaalde stof. Voor
verfproducten bestaat een Europees etiketteringssysteem met
gevarencodes en veiligheidszinnen.
97
K u n s t s to f f e n
ondergronden
9. Veiligheid en milieu
9.1 De gevarencodes
Wijzen op chemische eigenschappen van het product en hebben
de onderstaande inhoud en symbolen:
Gevarensymbool
Pictogram
Omschrijving
vanaf 1 juni 2015 (GLS)
Voorkomen van ongelukken
C
Corrosief: stoffen die bij aanraking
Huidcontact vermijden, een
een vernietigende werking kunnen
veiligheidsbril dragen, eventuele
hebben op levende weefsels, huid
speciale instructies opvolgen.
en ogen.
E
Explosief
F
Licht ontvlambaar: producten
met een vlampunt beneden
21°C krijgen de vermelding ‘licht
ontvlambaar’. Bij een vlampunt
tussen 21°C en 55°C blijft het
symbool achterwege en wordt de
aanduiding ‘ontvlambaar’.
N
O
T
Xi
Xn
98
Pictogram
De stof niet wrijven (bv. in een
mortier) en niet verhitten.
Geen vuur in de buurt: bij het
werken met deze stof mogen geen
branders aanstaan.
Geen lucifers gebruiken. Niet
werken met apparaten die
elektrische vonken kunnen
afgeven. Hete voorwerpen uit de
buurt houden.
De stof niet door de afvoer van de
gootsteen spoelen.
Milieugevaarlijk: giftig tot zeer
De stof niet in de vuilnisbak gooien.
giftig voor organismen die in het
De richtlijnen voor chemisch afval
water leven.
opvolgen.
Deze stoffen weghouden van
Oxiderend – brand bevorderend:
brandbare stoffen.
stoffen die bij aanraking met
andere stoffen reacties veroorzaken Zuurstof mag niet in contact
komen met kleding.
waarbij veel warmte vrijkomt.
Giftig: stoffen die bij inademing of
opname via de mond of de huid
ernstige gevaren, tot zelfs de dood,
met zich meebrengen.
Irriterend: producten die bij
rechtstreekse, langdurige of
herhaalde aanraking met de huid
of de slijmvliezen een ontsteking
kunnen veroorzaken.
Schadelijk: producten die bij
inademing of opname via de
mond of de huid beperkte
gevaren kunnen opleveren, bv.
misselijkheid.
Extra instructies opvolgen.
Niet eten of drinken bij gebruik.
Huidcontact vermijden.
Niet eten of drinken bij het gebruik.
Huidcontact vermijden.
Een veiligheidsbril kan nuttig zijn.
Extra instructies opvolgen.
Niet eten of drinken bij gebruik.
Huidcontact vermijden.
Een veiligheidsbril kan nuttig zijn.
9. Veiligheid en milieu
K u n s t s to f f e n
ondergronden
9.2 De H en P zinnen (voorheen : R en S zinnen)
De bovenstaande symbolen moeten aangevuld worden met de
nodige H - en P –zinnen. Bij de invoering van het nieuwe labeling
systeem in de Europese Unie wordt een nieuw systeem van indeling
en etikettering van gevaarlijke stoffen gehanteerd:
•• H-zinnen of gevarenaanduidingen (de H van hazard)
•• P-zinnen of voorzorgsmaatregelen (de P van precaution)
De H- en P-zinnen vervangen de vroegere Europese R- en S-zinnen
en zijn verplicht op de etikettering vanaf 1 december 2010 voor
zuivere stoffen en 1 juni 2015 voor mengsels.
Voorbeeld:
•• H-zinnen : H200 Ontplofbare stoffen, instabiel => “Instabiele
ontplofbare stof.”
•• P-zinnen : P223 “ Contact met water vermijden.”
9.3Hygiëne
De opname van gevaarlijke stoffen in het organisme kan op
meerdere manieren gebeuren:
•• via de mond
•• via de huid (inclusief de ogen)
•• via de longen
Daarom moeten we als schilder nauwlettend hygiënische
voorzorgen nemen. Deze zullen voornamelijk bestaan uit het
gebruik van preventieve middelen:
•• Tegen (o.a. fijn of schadelijk) stof of schadelijke gassen kunnen
we ons beschermen door maskers te gebruiken. Deze maskers
bestaan in verschillende types, naargelang van de fijnheid en de
samenstelling van het stof of de gebruikte producten.
•• Onze huid beschermen we met behulp van de handschoenen die
voor het gebruikte producttype het meest geschikt zijn.
•• We kunnen onze huid ook beschermen met huid crèmes die we
voor aanvang van het werk in een dunne laag aanbrengen.
•• We vermijden zo veel mogelijk contact met de producten
waarmee we werken en verwijderen verfproducten zo vlug
mogelijk van onze huid, bij voorkeur met een droge doek. Daarbij
gebruiken we zo weinig mogelijk oplosmiddel.
•• Voor we eten, wassen we onze handen en trekken we vervuilde
kledij uit.
•• We verzorgen onmiddellijk alle kwetsuren, ook de kleine.
99
K u n s t s to f f e n
ondergronden
9. Veiligheid en milieu
Daarnaast zijn ook de persoonlijke beschermingsmiddelen
(PBM’s) een niet te verwaarlozen aandachtspunt: aangepaste
beschermende kledij (lange broek, lange mouwen, …),
bescherming tegen vallen of vallende voorwerpen,
gehoorbescherming tegen lawaai, … Het is geen overbodige luxe
om deze middelen te gebruiken, want meestal beschermen ze ons
tegen onherstelbare schade.
9.4Werkmiddelen
Ongevallen door het niet of niet correct gebruiken van aangepast
materieel, kunnen en moeten we voorkomen en vermijden. Ook
een juiste houding bij het werken is belangrijk. Het navb heeft
hierover specifieke brochures uitgebracht betreffende de preventie
van rugklachten in de bouw en het gebruik van ladders en steigers.
navb dossier 115 behandelt de preventie van rugklachten; NAVB
dossier 119 geeft een duidelijke uitleg over het gebruik van ladders
en steigers tijdens de afwerkingsfase. navb dossiers 125 en 126 (deel
1 en 2) geven een aanvullende uitleg over werken op hoogte.
Al deze dossiers zijn te raadplegen op de website
www.constructiv.be ; zoek in het tabblad navb naar de gepaste
informatie.
100
10. Woordenlijst van de schilder
K u n s t s to f f e n
ondergronden
10. Woordenlijst van de schilder
Een uitgebreide woordenlijst van de schilder vinden we in de TV
112 van het WTCB via de onderstaande link:
http://www.wtcb.be en consulteer via tabblad publicaties TV 112.
101
102
10. Woordenlijst van de schilder
K u n s t s to f f e n
ondergronden
De handboeken zijn tot stand gekomen dankzij de bijdrage van de volgende organisaties :
fvb•ffc Constructiv
Koningsstraat 132/5, 1000 Brussel
t +32 2 210 03 33 • f +32 2 210 03 99
constructiv.be • [email protected]
© Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid, Brussel, 2014.
Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen
103
Schilder - decorateur
1. Technieken
1.1
Imitatie- en decoratietechnieken
2. Ondergronden
2.1
2.3A
2.3B
2.4
Pleister en gipsachtige ondergronden binnenshuis
Hout en houtachtige ondergronden - Deel A : Theorie
Hout en houtachtige ondergronden - Deel B : Praktijk
Kunststoffen ondergronden
Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
HANDBOEK SCHILDER-DECORATEUR
HANDBOEK SCHILDERDECORATEUR
IMITATIE- EN
DECORATIETECHNIEKEN
DEEL 1:
PLEISTER EN GIPSACHTIGE
ONDERGRONDEN BINNENSHUIS
Decoratietechnieken-constructiv.indd 1
30/06/2011 10:00:15
Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
Schilder - decorateur
Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
Schilder - decorateur
Hout en HoutacHtige
ondergronden
Theorie
SCHILDER-pleister_gipsachtige_ondergronden_binnen_BAT.indd 1
27/08/12 12:07
Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
2.3B
Hout en HoutacHtige
ondergronden
PRAKTIJK
SCHILDER - DECORATEUR
2.4
Kunststoffen
ondergronden
building your learning
de digitale bibliotheek
Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid
N454SD
SCHILDER-DECORATEUR Kunststoffen ondergronden
9000000000525
2.3a

KUNSTSTOFFEN ONDERgRONDEN

Transcript KUNSTSTOFFEN ONDERgRONDEN

Directory