Transcript Journaal nr. 03 2014 - Noordzeekanaalgebied(*)

JOURNAAL
NR 3 - 2014
“Passen en meten in het NZKG, ruimte
intensivering op bedrijventerreinen”
- Jaarlijks congres Bestuursplatform NZKG -
O
p donderdag 11 december 2014 vond in het
Bimhuis in Amsterdam het jaarlijkse ­congres
plaats van het Bestuursplatform NZKG.
Het congres stond in het teken van ruimte-­intensivering
op de bedrijventerreinen in het Noordzeekanaalgebied,
één van de d
­ oelstellingen van het Bestuursplatform.
Oftewel, eerst het bestaande gebied zo intensief ­mogelijk
gebruiken voordat wordt overgegaan tot uitbreiding.
Minister van IenM Melanie Schulz van Haegen,
­gedeputeerde Elisabeth Post van de provincie Noord-­
Holland en wethouder Kajsa Ollongren van de gemeente
Amsterdam zetten op het congres hun ­handtekening
onder de bouw van een nieuwe grote zeesluis in
IJmuiden. Zoals dagvoorzitter Kees Driehuis het treffend
­verwoordde, het was eigenlijk meer dan een congres.
Het was een soort ­feestdag, maar wel een feestdag met
inhoud. In dit NZKG-Journaal een terugblik.
•
Gedeputeerde Elisabeth Post
Voorzitter Bestuursplatform NZKG
ECONOMISCH HART
‘Het Noordzeekanaalgebied heeft een toegevoegde
waarde van 6 miljard euro en 120.000 banen. Als je op je
handen blijft zitten, behoud je die positie niet. Je zult wat
moeten doen om het economisch hart van Noord-Holland
vast te houden. Van de wereldhandel gaat maar liefst 90%
via de scheepvaart. Vroeger concentreerde die handel zich
rond een havengebied, nu wordt er ook door getranspor­
teerd richting bijvoorbeeld Duitsland. We worden dus
meer en meer een schakel in de keten. Daarom is de
nieuwe zeesluis zo belangrijk. Maar er is tot 2040 ook
behoefte aan 300.000 extra woningen in de regio. Veel
regio’s in Nederland hebben te maken met krimp, maar
deze regio groeit nog altijd.’
vrije kavels uit te geven, maar de milieuruimte is beperkt.
Een oplossing kan zijn om de geluidscontouren aan te
passen door ze aan de ene kant te verruimen en aan de
andere kant in te krimpen. Op die manier kun je wonen en
werken meer integreren.’
‘We hebben het over 5.000 ha bestaand gebied, dat
probeer je zo intensief mogelijk en nog beter te gebruiken.
Je kunt de ruimte ook maar één keer uitgeven, dus dat
moet een weloverwogen beslissing zijn. En dan moet je
ook nog rekening houden met het specifieke karakter
van dat terrein. Als je wonen en werken wilt combineren,
moet je ervoor zorgen dat ze geen last van elkaar krijgen.
•
Kortom, het is zoeken naar innovaties.’
INNOVATIES
‘Al die verschillende functies claimen ruimte en die ruimte
is schaars. De combinatie wonen/werken is dan ook een
spannende opgave, maar het ís te combineren. Er zijn wel
‘De combinatie wonen/werken
in het NZKG is een spannende opgave,
maar het ís te combineren.’
KEES DRIEHUIS IN GESPREK MET ELISABETH POST
2
NOORDZEEKANAALGEBIED - JOURNAAL
‘Doe het samen, open met elkaar
nieuwe werelden en vergroot uw
aandeel in de regio.’
Melanie Schulz van Haegen
Minister van IenM
‘Toen zo’n 150 jaar geleden het Noordzeekanaal werd
Een feestje waard. De nieuwe sluis maakt veel mogelijk.
aangelegd voelde iedereen zich aandeelhouder, omdat het
U staat als regio aan het stuur, aan u dus de kans om de
nieuwe werelden opende. Er zijn nog steeds veel aandeel-
mogelijkheden te benutten.’
houders, maar nu verloopt het iets ­gecoördineer­der en
minder chaotisch. Het is nog altijd ‘passen en meten’, maar
KANSEN
veel meer in evenwicht.’
‘U heeft als regio met elkaar afgesproken ruimte te
NIEUWE ZEESLUIS
­intensiveren, bijvoorbeeld door het aanpassen van de
geluidsnormen. Mijn deur staat open als het gaat om
‘Het Noordzeekanaalgebied is een economische motor.
­uitnodigingsplanologie, ‘komen met iets beters dan er al
De haven van Amsterdam is de grootste benzine-, cacao-
was’. Zoek die ruimte, benut concrete kansen. Zo’n 150
en kolenhaven ter wereld. Dat maakt ontwikkelingen
jaar geleden voelde iedereen in de regio aan dat er iets
mogelijk als het gaat om werken, wonen en recreëren.
bijzonders mogelijk was. En dat is nu weer het geval.
Mijn rol is om dat mede mogelijk te maken door te
De kansen zijn goed en liggen voor het grijpen. Doe het
­investeren in infrastructuur, een nieuwe zeesluis.
samen, open met elkaar nieuwe werelden en vergroot uw
­Overeenstemming daarover is een proces geweest van 20
aandeel in de regio!’
jaar, maar vandaag wordt voor de nieuwe sluis getekend.
•
NR. 3 - DECEMBER 2014
3
‘Bij duurzaam ruimtegebruik is
zelden sprake van de charme van
eenvoud, de werkelijkheid is
meestal veel complexer. ‘
Henk Puylaert
adviseur gebiedsontwikkeling en mede eigenaar van H2ruimte
‘Een blokkendoos is een mooie metafoor voor passen
‘Het inrichten van een binnentuin gaat nog een stap verder:
en meten. Ruimte is niet schaars, die is er altijd en even
welke functie wil ik waar? Hier moet je ook gaan nadenken
veel. Je kunt blokken op verschillende manieren in een
over de omgeving. Bijvoorbeeld de plaats ten opzichte van
doos doen, maar als je een beetje behendig bent en met
zon en wind, je moet eventueel rekening houden met je
kleuren werkt krijg je mooie patronen en kan de deksel
buren, enz.’
dicht. We zijn allemaal in staat mee te denken over
ruimtelijke inrichting, over passen en meten.’
DENKKADER
OPTELSOM
‘Het begrip ruimtelijke kwaliteit is eigenlijk niet meer
en minder dan de optelsom van de gebruikswaarde (is
Henk Puylaert, adviseur gebiedsontwikkeling en mede
het ­functioneel?), de belevingswaarde (ziet het er goed
eigenaar van H2ruimte, reikte de deelnemers van het
uit, voelt het goed, geeft het een positieve emotie?) en
congres een denkkader aan dat kan helpen in het gesprek
toekomst­waarde (kan ik het morgen en overmorgen ook
over duurzaam ruimtegebruik. ‘Het inrichten van een
nog g
­ ebruiken?). Als we daarbij ook het begrip duurzaam-
tienerkamer is ook een soort blokkenkar, je moet passen
heid introduceren, gaat het om de balans tussen de sociale,
en meten om je spulletjes kwijt te kunnen. Maar nu
­ecologische en economische dimensie.’
hebben we het al over multifunctioneel ruimtegebruik:
het combineren van studeren en slapen. Je creëert een
‘Er is zelden sprake van de charme van eenvoud, de werkelijk­
omgeving waar je de dingen kunt doen die je wilt doen
heid is meestal veel complexer. Je hebt te maken met
en die praktisch is. Je wilt bijvoorbeeld niet elke dag je
meerdere spelers, zo ook in het NZKG. Je hebt te maken met
bed verplaatsen.’
tijdsdruk, terwijl projecten vaak lang duren. Dus vinden er
verschuivingen plaats van spelers, budgetten en belangen.
Dat maakt het complex, hoe gaan we daarmee om?’
4
NOORDZEEKANAALGEBIED - JOURNAAL
UITGANGSPUNTEN
‘Duurzaam ruimtegebruik is overal anders en voor
iedereen verschillend. Daar moet je het gesprek over
aangaan met elkaar. Vorm en inhoud geven aan duurzaam
ruimtegebrek is een groeiproces met een cyclisch ­karakter.
Het is een soort ontdekkingsreis om te bepalen wat je
nu eigenlijk wilt. Denk in cirkels, van beleven, streven,
plannen en maken, blijf in beweging. De gebruikers en
beheerders beoordelen uiteindelijk of er sprake is van
duurzaam ruimtegebruik.’
INTENSIVEREN
Het nieuwe bezitten is delen! Denk slimmer na over delen
De heer L.S. van der SchEEr,
Dorpsraad Wijk aan Zee
van ruimte én ruimte 24 uur per dag benutten. Op dit
‘Ik ben heel positief over dit ­congres.
moment is veel ruimte nog gebaseerd op piekbelasting.
Gedeputeerde Post heeft een goed
We moeten meer toe naar het combineren van functies in
totaaloverzicht geschept en de
ruimte en tijd. Bijvoorbeeld de voetbalkantine die door de
­generieke problematiek komt terug
weeks als kinderdagverblijf wordt gebruikt.’
in de presentaties. Er wordt een
‘Als je ruimte wilt intensiveren, gebruik dan overcapaciteit.
zekere basis gelegd voor de
‘Wat het lastig maakt, is dat ruimte intensivering soms
een verhoging van overlast met zich meebrengt. Het risico
bestaat ook dat functies met per saldo meer ruimtebeslag
worden verdrongen. En hoe verdeel je de kosten, baten en
risico’s? Er liggen dus nog wel wat uitdagingen. Maar het
is bovenal je boerenverstand gebruiken en een kwestie
van slim handelen. Laat een ruimte in ieder geval altijd
achter zoals je hem hebt aangetroffen. Dan kunnen de
mensen na jou hem ook goed gebruiken!’
•
­workshops vanmiddag.
Als dorpsraad zijn wij vóór groeiende
bedrijvigheid, maar onder de randvoorwaarde van minder overlast.
De koepelaanpak biedt kansen bij
her­schikking. Je kunt maar beter
voorop lopen, zij die nu pijn lijden
zijn de winnaars van de toekomst.”
NR. 3 - DECEMBER 2014
5
Jerry de Rijke
Legal counsel Philips Environment & Safety,
Philips Innovation Services
van de High Tech Campus Eindhoven
HIGH TECH CAMPUS EINDHOVEN
Het succes van een milieukoepelvergunning valt of
staat met het vertrouwen
tussen de initiatiefnemers
en het bevoegd gezag.
Op de High Tech Campus in Eindhoven zijn meer dan 130
bedrijven gevestigd en werken zo’n 10.000 onderzoekers,
ontwikkelaars en ondernemers aan toekomstige technolo­
gieën en producten. Het heeft een zeer internationaal
karakter en vele eigen faciliteiten als een supermarkt,
kapper en kinderdagverblijf.
De campus is opgericht door een aantal samenwerkende
partijen als Philips, het Ministerie van Economische
Zaken en de gemeente Eindhoven. De centrale vraag was:
hoe nu verder in mondiale concurrentie? Het antwoord
luidde: open innovatie, samen nieuwe ideeën en markten
ontwikke­len. De High Tech Campus bruist en borrelt, er
gebeurt van alles.
Jerry de Rijke, Legal counsel Philips Environment & Safety,
Philips Innovation Services van de High Tech Campus
Eindhoven: ‘Wij zijn in contact gekomen met het Projectbureau Noordzeekanaalgebied, er was veel interesse in
hoe we de milieuvergunningen hadden geregeld in het
Eindhovense. Onze oplossing: een koepelvergunning.’
KOEPELMILIEUVERGUNNING
‘De HTCE is een hoge drukketel, dus er moet overzicht
zijn op het gebied van veiligheid en milieuhygiëne. De
oplos­sing is gevonden in één milieuvergunning voor de
Coöperatieve Vereniging Milieu (CVM) met vrijwillige
privaatrechtelijk deelvergunningen per gebruiker. Die zijn
verbonden aan de huur-of gebruikersovereenkomst.’
‘De CVM kan dwingen tot maatregelen, maar de kosten
worden in gezamenlijkheid gedragen. Het is nooit nodig
geweest, tot nu toe gaat alles in goed overleg. Een
handhavings­convenant borgt het onderling vertrouwen
tussen de CVM en de gemeente Eindhoven.’
AANDACHTSVELDEN
‘Het succes van een dergelijke constructie valt of staat
met het vertrouwen tussen de initiatiefnemers en het
bevoegd gezag. Anders heb je geen verhaal. En het is een
beetje een open deur, maar van het begin af aan moet je
de omgeving meenemen in je plannen en laten weten
wat er gebeurt. Goed omgevingsmanagement is dus een
absolute voorwaarde.’
6
NOORDZEEKANAALGEBIED - JOURNAAL
•
De heer J. Blom, Peterson IJmuiden
“Alle deelnemers van het congres, van
divers pluimage, vinden het ­onderwerp
ruimte intensivering op
­bedrijventerreinen belangrijk
genoeg om hier de hele dag
te zijn. Daar moeten mooie
dingen uit kunnen komen. Wel
vraagt iedereen zich af wat ze
­individueel met intensivering kunnen.”
De heer Winkelman, SHIJ
“Vooral in Beverwijk zitten veel bedrij­
ven aan het water die niets met water
van doen hebben. Je kunt aan ‘uitruilen’
tussen water en droog denken, maar dan
komt er natuurlijk weer geld bij kijken.
Als je je eigen toko hebt, is het moeilijk
over ­grenzen heen te kijken. Vroeger hield
het RON NZKG zich daarmee bezig, maar
bestaat dat nog?”
Ton Bossink, provincie Noord-Holland
en oud-projectleider Visie NZKG 2040
in gesprek met wethouder Verkaik,
gemeente Velsen
Ton Bossink: ‘Ik ben wel benieuwd hoe we de
koepelmilieu­vergunning zouden kunnen toepassen
op delen van het NZKG, bijvoorbeeld op het terrein
van Zeehaven IJmuiden. Eén vergunning voor het
hele gebied is niet haalbaar, omdat er sprake is van
meerdere milieu categorieën. Maar het gaat om het
mechanisme.
Wethouder Verkaik: ‘Ik denk dat het bestaande gebied
te complex is om een dergelijke parkmanagement­
achtige constructie toe te passen. Privaatrecht is wel
een stuk goedkoper. Ik zie wel kansen voor toepassing
op nieuwe bedrijventerreinen.”
Ton Bossink: ‘Het is de koppeling tussen privaat­recht
en publiekrecht die interessant is. Het concept is goed,
de flexibiliteit, de snelheid. Maar hoe ga je om met
bedrijven met diverse profielen? We zijn ­getriggerd.’
NR. 3 - DECEMBER 2014
7
Workshops pilotstudie
Monitor ruimte intensivering
IJmond-Zuid
Het middagdeel van het congres stond in het teken van
workshops over ruimte intensivering op bedrijventerreinen
in het NZKG. De deelnemers van het congres werden
uitgedaagd mee te denken over indicatoren waarmee het
ruimtegebruik in het gebied IJmond-Zuid, waar ook de zeehaven zich bevindt, structureel kan worden gemeten. De
input wordt gebruikt voor de pilotstudie Monitor Ruimte
intensivering in opdracht van het Bestuursplatform.
Als inleiding op de workshops presenteerden Jaap Broer,
partner bij Decisio, en John Breen, stedenbouwkundige
Jaap Broer, partner bij Decisio
‘Het is echt een puzzel om de juiste
indicatoren naar boven te tillen
en dan ook nog op de juiste manier
te gebruiken.’
en projectleider bij Urhahn Urban Design, de eerste
resulta­ten van de pilotstudie in IJmond-Zuid. Daarbij
is een gebiedstypering opgezet waarop de indicatoren
worden losgelaten. Jaap Broer: ‘Het is echt een puzzel om
de juiste indicatoren naar boven te tillen en dan ook nog
op de juiste manier te gebruiken.’
Als de indicatoren uit de pilotstudie Monitor Ruimte
­intensivering in IJmond-Zuid goed werkbaar blijken,
worden ze ook gebruikt voor de overige 25 bedrijven­
terreinen in het Noordzeekanaalgebied.
8
NOORDZEEKANAALGEBIED - JOURNAAL
•
FOTOVERSLAG
WERKATELIERS
INDICATOR
RUIMTE
INDICATOR
MILIEU
INDICATOR
ECONOMIE
NR. 3 - DECEMBER 2014
9
Door om de paar jaar
de thermometer in het
gebied te houden, kan
worden vastgesteld of
het gebied intensiever benut
WORDT of niet.
Peter van de Meerakker
ALGEMEEN directeur Zeehaven IJmuiden
Het congres op 11 december had de toepasselijke titel ‘Passen en meten in het Noordzeekanaalgebied’.
Een aantal jaren geleden heeft de Zeehaven IJmuiden een film laten maken over het gebied, met de titel
‘Passen en meten bij de ­Zeehaven’. Toen al was bij de inzet van kaden voor scheepvaartverkeer regelmatig
sprake van passen en meten. De druk op de schaarse ruimte in ­havengebieden is sindsdien alleen maar
groter geworden.
MONITOR RUIMTE INTENSIVERING
Omdat wordt voorzien dat er in de komende jaren weinig
ruimte bij zal komen, is het heel belangrijk dat we zorgvuldig kijken naar hoe we met de beschikbare ruimte
omgaan. Daarom verleent de Zeehaven IJmuiden N.V.
graag medewerking aan de pilotstudie Monitor Ruimte
intensivering, uitgevoerd door Desicio BV en Urhahn Urban
Design in opdracht van het Projectbureau NZKG. Hierin
worden indicatoren ontwikkeld waarmee we kunnen
meten hoe we daadwerkelijk omgaan met ruimte in
10
NOORDZEEKANAALGEBIED - JOURNAAL
haven­gebieden. De eerste resultaten van onder meer
de indicatoren werkgelegenheid, arbeidsplaatsen en
­toegevoegde waarde per hectare zijn verrassend.
Met goede indicatoren kun je ook in andere gebieden in
het NZKG aan slag. Het zou mooi zijn te kunnen vast­stellen
of het havengebied over een reeks jaren i­ntensiever benut
is of niet, door om de paar jaar een thermometer in het
gebied te houden. Die gegevens kunnen besluitvormers
en beleidsbepalers weer gebruiken om te bepalen of het
zin heeft in bepaalde gebieden meer of minder te inves­
Door de opstallen van Vomar in de haven te verwerven,
teren. Of dat bijvoorbeeld echt het moment is gekomen
konden we 9.000 m2 heroveren en 480 m nieuwe kade
om nieuwe terreinen tot ontwikkeling te brengen, omdat
realiseren (waar voorheen een onbruikbaar talud was).
in de bestaande terreinen geen extra winst meer valt te
­behalen. Het is dus een voortgaand proces.
Deze terreinen en kaden hebben een nieuwe, haven
gebonden bestemming gekregen. We zijn daar een
DE PRAKTIJK
Een mooi voorbeeld van intensivering van het ruimte­
gebruik is de herstructurering van het Middenhavengebied
in IJmuiden. Omdat de supermarktketen Vomar ooit door
een IJmuidenaar is begonnen, zaten het distributiecentrum
en hoofdkantoor achterin het Middenhavengebied. Een
drogere functie dan een distributiecentum van een supermarkt is er niet, dus veel vrachtverkeer ging het haven­
gebied in en uit om de diverse supermarkten van Vomar te
bevoorraden. We hadden daar het laatste talud en konden
er geen scheepvaartverkeer afhandelen. Een geluk bij een
ongeluk stelde de Zeehaven in staat een dubbelslag te
slaan. Vomar vestigde zich in de Boekelermeer in Alkmaar.
containerterminal gestart voor de afhandeling van de
diep­gevroren viscontainers naar deep sea terminals in
­Rotterdam. Een ander deel van het terrein is uitgegeven
aan Breman Offshore, die daar constructies maakt voor
olie- en gasplatforms en offshore schema. Een treffend
voorbeeld daarvan is de ‘gripper’, een grote greep voor op
het schip Aeolus van Van Oord. De gripper is de afgelopen
maanden ingezet om de fundatiepalen voor offshore windmolenpark Luchterduinen voor de kust van Noordwijk te
realiseren. Daarmee is de vestiging van Breman Offshore
weer een mooie toevoeging aan het offshore windcluster
dat zich met de vestiging van Eneco en Vestas Offshore
in de IJmondhaven begint te vormen. Het grijpt allemaal
mooi in elkaar.’
•
LEDEN VAN HET BESTUURSPLATFORM
Elisabeth Post - provincie Noord-Holland
Liz van Duin - Rijkswaterstaat West-Nederland Noord
Kajsa Ollongren - gemeente Amsterdam
Koen Overtoom - Havenbedrijf Amsterdam NV
Tim de Rudder - gemeente Beverwijk
Wim Westerman - gemeente Haarlemmerliede & Spaarnwoude
Peter van de Meerakker - Zeehaven IJmuiden N.V.
Kees Gerretse - Tata Steel IJmuiden B.V.
Arjen Verkaik - gemeente Velsen Donné Slangen - het Rijk
Dennis Straat - gemeente Zaanstad colofon
Met vragen en opmerkingen over het NZKG kunt u zich wenden tot het Projectbureau NZKG,
Sluisplein 60, 1975 AG IJmuiden
T (0255) 56 05 00
F (0255) 56 05 08
e-mail: [email protected]
website: www.noordzeekanaalgebied.nl
@PBNZKG
Het NZKG journaal is een uitgave van het Projectbureau NZKG.
Tekst: Projectbureau NZKG, Muriel Sinselmeyer
Foto’s: partnerorganisaties, Projectbureau NZKG, Hein van Leeuwen Fotografie
Vormgeving en druk: Bundelmedia, Beverwijk