14

Slow Management Nr 28 Voorjaar 2014 Zorg in beweging ■

Interview

Slow Management Nr 28 Voorjaar 2014

15 Interview

■ Zorg in beweging

Nieuwkomer Opvoedpoli daagt gevestigde jeugdzorg uit

EÉN

GEZIN

, ÉÉN ÉÉN

PLAN

, Zoals Buurtzorg de thuis- en ouderenzorg heeft uitgedaagd met een nieuwe manier van werken, zo laat de Opvoedpoli de verkokerde jeugdzorg zien dat het echt anders, sneller en beter kan. En ook nog eens goedkoper. Hoe? Door wrap around care: hulpverlening op maat, georganiseerd rondom kind, gezin en omgeving. Slagvaardig en kleinschalig. Eigenlijk precies zoals het in de toekomst zou moeten gaan, met de gemeente in de rol van regisseur. Maar is er werkelijk plek voor out-of-the-box-denkers? ‘Gaat het ons echt lukken om de schotten af te breken?’ vraagt zorgondernemer Anne Punter van de Opvoedpoli zich af.

TEKST LUCY HOLL FOTOGRAFIE MIRJAM VAN DER LINDEN

We schrijven 2008. Anne Punter en zijn vrouw Linda Bijl hebben jarenlang op verschillende plekken en niveaus in de zorg gewerkt, op het laatst beiden als interim-manager in de jeugdzorg en het jeugdbeleid. Maar ze bedenken dat ze het anders willen gaan doen. Ze hebben het helemaal gehad met de verkokering, lange wachtlijsten en bureaucratie in de jeugdzorg en met de enorme geldpotten die reguliere instellingen haast auto matisch toegeschoven krijgen. Dus richten ze de Opvoedpoli op.

Het valt echter niet mee om de zaak echt in bewe ging te krijgen, erkent Punter. Veel professionals hebben het hart op de goede plaats, maar lopen vast in een cultuur van angst en wantrouwen met veel protocollen, regels en controles. Ouders heb ben vaak weinig te kiezen als ze hulp zoeken voor hun kinderen of ze krijgen een leger van steeds andere hulpverleners over zich heen. Wie geld heeft of de juiste verzekering, kan de beste thera peut kiezen. Wie geen geld heeft, komt via Bureau Jeugdzorg bij een niet zelf gekozen aanbieder terecht. Anne Punter: ‘Een ambtenaar zei eens tegen mij: “Sorry, we gaan niet met de Opvoedpoli in zee. Bureau Jeugdzorg regelt alles voor ons.” Maar bij de deur wilde hij wel een foldertje van ons. Want ja, met zijn dochter ging het niet zo

16

Slow Management Nr 28 Voorjaar 2014

Punter: ‘Als we willen dat ouders en kinderen de beste zorg krijgen die er is, moeten we zelf gaan ondernemen.’

Zorg in beweging ■

Interview

goed en je weet maar nooit. Dan klopt er toch iets niet in het systeem als iemand zijn eigen kind er niet aan toevertrouwt?’

Zelf ondernemen

Het jeugdzorgstelsel is rot en het gaat niet lukken om dat van binnenuit te veranderen, meenden Van Bijl en Punter zes jaar geleden al. ‘Onze conclusie was: als we willen dat ouders en kinderen de beste zorg krijgen die er is, moeten we zelf gaan ondernemen.’ Met hun Opvoedpoli willen ze laten zien dat het werkelijk anders, sneller en beter kan. En goedkoper. Ze nodigden bij de start gelijkgestemde collega’s bij hen thuis uit en tij dens etentjes legden ze hun ideeën voor: ‘Wat vind je ervan, willen jullie bij ons werken?’ Uit die begintijd stamt ook hun ‘bijbel’ die onder de titel ‘Van het kastje en de muur’ nog steeds op de website staat. Hun onder neming (‘creatief, onconventioneel, commercieel zelfs’) is er voor iedereen met vragen over ouderschap, opvoe ding en de ontwikkeling van kinderen van 0 tot 25 jaar en biedt ‘eigentijdse vormen van jeugdzorg, geestelijke gezondheidszorg en hulp bij schoolproblemen’.

Opvoeden is hip, moderne ouders maken zich erg druk of zij het allemaal wel goed doen. Maar los van die ‘nor male’ zorgen en twijfels is het een feit: één op de tien kinderen (in de grote steden één op de zes) heeft echt iets extra’s nodig om op te groeien tot een zelfstandige, gezonde en betrokken burger. De Opvoedpoli werkt vanuit

wrap around care:

de omgeving.’ de cliënt staat centraal en de zorg is vraaggestuurd. Wat is er nodig om een kind weer goed te laten functioneren? Wat wil hij of zij zelf? Rondom kind en ouders wordt hulp-op-maat gebouwd. Een gezin heeft één coach die alles coördineert en er is één plan met concrete doelen. Uit de Opvoedpolibij bel: ‘Als je problemen van kinderen wilt oplossen, moet je vaak óók bij de ouders zijn. Maar in de traditionele jeugdzorg en jeugd-ggz kom je met dat idee niet ver. Wij werken systeemgericht: wij zien het kind, het gezin én

Poliprofs

De Opvoedpoli ziet geen grenzen of concurrenten. Ze bouwt aan een optimale combinatie van alle gewenste formele en informele zorg voor een kind. Sinds de start in 2008 stromen de ouders in groten getale toe met hun

Interview

■ Zorg in beweging

DE OPVOEDPOLI WERKT VANUIT

WRAP AROUND CARE:

DE CLIËNT STAAT CENTRAAL EN DE ZORG IS VRAAGGESTUURD.

kinderen. Ze prijzen de frisse, overzichtelijke, persoon lijke aanpak. De Opvoedpoli (vorig jaar 25 miljoen euro omzet) won in 2011 een groeiers van

High Growth Award het Financieele Dagblad

Zorgmanager van het Jaar.

en eindig de op de zevende plaats in de Gazelle 2012 van snelle . Het blad

Zorgvisie

beetje volgens de ideeën van wijlen Eckart Wintzen. Bij meer dan dertig medewerkers wordt de groep gesplitst. Elke directeur van een cel is niet alleen verantwoorde lijk voor zijn eigen team, maar ook inhoudsdeskundige, en doet veel zelf. ‘We willen geen aparte afdeling p&o, zijn wars van complexe overlegstructuren en doen vaak bureaucratiechecks’, aldus Punter. ‘We willen korte lij nen. En we hanteren het vier-ogen-principe: bij belang rijke beslissingen kijkt er altijd iemand mee.’ Zo’n tach dit moment zo’n 350 in totaal. Onder hen pedagogen, nomineerde directeur Linda Bijl in 2012 voor de titel De Opvoedpoli werkt met een cellenstructuur, een tig procent van de zorgprofessionals is in dienst, op psychologen, onderwijsbegeleiders, maatschappelijk Slow Management Nr 28 Voorjaar 2014

17

De tien basis principes van de Opvoedpoli

1. Er is één gezin met één coach en één plan.

2. Teamwerk staat voorop: een relevante groep mensen uit het formele en informele netwerk ondersteunt. 3. In het netwerk gebeurt het werk. Het begelei dingsteam zorgt ervoor dat iedereen meedoet.

4. De teamleden werken samen en nemen verant woordelijkheid voor het geheel. 5. Het werk is

community based:

het gaat om het functioneren van het kind en het gezin in eigen huis, op school en in de buurt.

6. De teamleden zijn cul tureel bekwaam, tonen respect en hebben oog voor culturele diversiteit.

7. Maatwerk wat betreft interventies, strategieën en diensten staat voorop.

8. Eigen kracht is cruciaal: het gaat om het vergroten van vaardigheden en ken nis van het gezin.

9. Het behalen van de doe len vraagt doorzettings vermogen en passie.

10. De Opvoedpoli werkt resultaatgericht.

18

Slow Management Nr 28 Voorjaar 2014 werkers en medisch specialisten. Daar omheen zit een schil van zzp’ers. Vrijheid en eigen verantwoordelijkheid kenmer ken deze ‘poliprofs’. Punter: ‘Een poliprof verstaat zijn vak, kan goed naar zijn eigen functioneren kijken, doet aan intervisie en twijfelt in de goede zin van het woord: doen we het juiste, is dit werkelijk het beste voor déze cliënt?’

PUNTER: ‘EEN POLIPROF VERSTAAT ZIJN VAK, DOET AAN INTERVISIE EN TWIJFELT IN DE GOEDE ZIN VAN HET WOORD: DOEN WE HET JUISTE, IS DIT WERKELIJK HET BESTE VOOR DÉZE CLIËNT?’

Weinig overhead

Het moederkantoor bij het Westerpark in Amsterdam is tevens behandellocatie en bovendien ontwikkelpoli. Hier worden innovaties bedacht en beproefd. Sinds kort is er bijvoorbeeld sam!, waaraan alle Amsterdamse instellingen meewerken. Het is een virtueel platform, een soort booking.com, maar dan om een hulpver lener te kunnen kiezen. De ontwikkelpoli experimenteert met hulp op afstand (e-health) en coör dineert onderzoek om de werkmethoden te staven.

Deloitte kwam vorig jaar met een klinkend rapport over de meerwaarde van de Opvoedpoli. De wachttijden en de doorlooptijden zijn beduidend korter. De ondersteuning komt gemiddeld een derde per cliënt goedkoper uit, de Opvoedpoli levert dus goed werk voor twee derde van de gangbare prijs. En Deloitte rekent nog even door: als álle pakweg 275.000 jeugdigen in Nederland die ggz-hulp of jeugdzorg krijgen, op de Opvoedpoli-manier behandeld zouden worden, zou dat de maatschappij een slordige zevenhonderd miljoen euro per jaar kunnen schelen. Dat komt vooral door die

wrap around care

en efficiënte bedrijfsvoering met weinig overhead.

Dwangsom

En toch moest de Opvoedpoli eind vorig jaar afscheid nemen van zo’n honderd van de toen nog 450 medewer kers. ‘Inhoudelijk zit het bij ons wel goed, maar de zorg zit nog steeds verstrikt in de oude verkokering en wet geving’, zegt Anne Punter. Vanaf volgend jaar worden de gemeenten verantwoordelijk voor de hele jeugdzorg Zorg in beweging ■

Interview

met de bijbehorende, zij het flink lagere budgetten. Nu komen veel vergoedingen via de zorgverzekeraars en die weten niet altijd hoe ze met een eigengereide organisa tie als de Opvoedpoli om moeten gaan. Dus keren ze minder uit of besluiten om gedaan werk maar helemaal niet uit te betalen, zoals verzekeraar dsw deed. In zo’n pakket-op-maat voor een cliënt zit immers allerlei hulp verlening die uit diverse potjes betaald moet worden. Verzekeraars zijn als de dood dat zij uren vergoeden die niet onder hen vallen. ‘Ach, ja, die verzekeraars moeten van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) heel erg letten op fraude. Die hebben het ook niet makkelijk, moet je weten’, zegt Punter. De NZa dreigde vorig jaar zelfs met een dwangsom om de Opvoedpoli te bewegen dossiers en declaratiegege vens ter controle naar de verzekeraars te sturen. Als de Opvoedpoli weigert om mee te werken aan controles, zal er wel iets niet in de haak zijn, zoemde het rond in verzekeringsland. Die zweem van fraude wil de Opvoed poli absoluut niet aan zich hebben kleven. Punter: ‘Verzekeraars zijn altijd welkom. Ze mogen alles zien, maar dan wel via de nette weg: op ons kantoor met een zorgverlener ernaast. We gaan geen patiëntendossiers

Interview

■ Zorg in beweging vol privédetails opsturen. De Opvoedpoli staat voor zo weinig mogelijk overhead. Maar het is niet te geloven: in al die overleggen, procedures en controles om aan te tonen dat we goed bezig zijn, zitten tonnen euro’s.’ De angst voor misbruik kost een vermogen.

Slavenarbeid

Pas geleden deed zich nog zoiets wonderlijks voor. De Arbeidsinspectie informeerde hoe dat zat met die 24/7-beschikbaarheid van medewerkers. Hulpverle ners van Opvoedpoli hebben wel eens buiten werktijd contact met een cliënt via een telefoontje of sms’je als dat nodig is om erger te voorkomen. Dat werkt beter dan een aparte crisisdienst waarbij gezinnen hun eigen vertrouwde contactpersoon missen. Maar hoe zit het met de onregelmatigheidstoeslag en de scheiding werk privé, riep de Arbeidsinspectie. Wat is dat voor slaven arbeid bij de Opvoedpoli?

De wereld is veranderd, maar dat is binnen de insti tuties nog niet overal doorgedrongen, meent Punter. Terwijl de Opvoedpoli al helemaal werkt volgens wat de overheid voor ogen heeft: organiseer hulp rondom een cliënt en boor daarbij vooral ook diens eigen kracht en die van zijn omgeving aan. De overheveling van de jeugdzorg naar de gemeenten is een goede zaak, vin den Anne Punter en Linda Bijl dan ook. ‘We zijn nu “als systeem” uit ons evenwicht en dat is een voorwaarde voor beweging’, schreef Bijl in een pittige column ‘Het evidence-beest in de jeugdzorg’ op de website van Bin nenlands Bestuur. Dat evidence-beest is voor haar het beest dat altijd maar weer cijfers wil zien. ‘En als er cij fers zijn dan zegt-ie dat ze niet kloppen of hij misbruikt ze voor eigen gewin. Hij brult dat wij maar wat aanrom melen. Hij rolt met zijn ogen en dreigt dat er nodig nog meer structuur, controle en toezicht moet komen.’

Instituut met lef

Al met al heeft de Opvoedpoli het financieel op dit moment erg lastig. De organisatie groeide afgelopen jaren als kool en telt niet alleen vestigingen in de vier grote steden (zestien in totaal waarvan zes in Amster dam) maar bijvoorbeeld ook in Enschede en Geldrop. Vandaar dat gezocht is naar een sterke partner. Dat werd Horizon, een grote, reguliere instelling voor spe cialistische jeugdzorg. De eigenzinnige Opvoedpoli werkt graag en veel met andere organisaties samen in netwerken, maar in dit geval gaat het verder. Horizon krijgt een meerderheidsbelang in de Opvoedpoli. Anne Punter: ‘Het is een gevestigd instituut dat het lef heeft om met een vernieuwende club als de onze in zee te gaan. Dat is fijn voor de Opvoedpoli, want wij hebben zelf geen klinische capaciteit, dat wil zeggen bedden, voor jongeren die opgenomen moeten worden. Horizon moet op zijn beurt meer ambulante hulp gaan bieden en Slow Management Nr 28 Voorjaar 2014

Eigenzinnig Polifantje in Canal Parade

19 Tussen de tachtig boten die begin augustus 2013 meeva ren in de Amsterdamse Canal Parade – onderdeel van Gay Pride – zit er ook één van de Opvoedpoli. Op de boot staan medewerkers van deze relatieve nieuwkomer in de jeugdzorg samen met Polifantje. Dat namaakolifantje stampt er vro lijk op los met zijn vriendjes, zo gaat het verhaal. Al kan hij niet altijd zijn slurf houden op school en vinden anderen hem wel eens een beetje raar omdat hij allemaal bloemetjes op zijn huid heeft. Maar Polifantje vindt het leuk om anders te zijn. Grijs is ook maar saai. Soms schrijft-ie trouwens per ongeluk ‘Pilofant je’, want hij heeft dyslexie. Elke zaterdag gaat hij chillen met zijn omafant. Polifantje is het symbool van de Opvoedpoli. Want olifanten zijn kuddebeesten en zorgen goed voor elkaars kinderen. En het zijn doorzetters die niet altijd over gebaande paden gaan. De symbolische gelijkenis spreekt voor zich. Medeoprichter Anne Punter ziet het al voor zich: ‘Bij elke brug, straks tijdens de Canal Parade, moet Polifantje even met zijn slurf omlaag om eron der door te kunnen.’

20

Slow Management Nr 28 Voorjaar 2014

PUNTER: ‘ALS HET ONS LUKT IN DE JEUGDZORG, WAAROM DAN ALS VOLGENDE STAP NIET EEN SENIORENPOLI?’

Zorg in beweging ■

Interview

gebruikt ons als vliegwiel voor die ommezwaai. Samen kunnen we veel bieden.’ De nieuwe investeerder is simpelweg broodnodig. Tegelijkertijd is het natuurlijk ook best eng dat Horizon mede-eigenaar wordt, geeft Anne Punter toe. Want de manier van werken van de Opvoedpoli moet natuurlijk wel voor de volle honderd procent overeind blijven.

Gevestigde spelers

Als alles volgens plan verloopt kan de ophanden zijnde transitie in de jeugdzorg een eind maken aan het ver snipperde aanbod tegen te hoge kosten en aan de vele ondoorzichtige geldstromen. De Transitiecommissie Stelselherziening Jeugdzorg heeft er echter een hard hoofd in of het allemaal wel gaat lukken voor de beoog de overgangsdatum 1 januari 2015, meldde voorzitter Leonard Geluk half maart. Gemeenten zijn onzeker over hun precieze budget en hebben nog te weinig afspraken met zorgverleners gemaakt. ‘Gemeenten hebben aardig wat kennis opgebouwd’, is echter de indruk van Anne Punter. Hij is eerder bang voor de gevestigde spelers die tegen de gemeenten zeggen dat ze er nog onvoldoende van snappen en dat ze maar naar hen moeten luisteren. Hij is bang dat de jeugdzorg toch niet écht vernieuwt. Volgens hem is er een leger aan dure adviseurs en beleidsmakers bezig terwijl de grote jeugdzorgclubs voor zichzelf een zachte landing in het nieuwe systeem bevechten: ‘Gemeente, kijk naar ons, neem ons en niet die kleine, nieuwe aanbieders.’ Maar toch, steeds meer gemeenten geloven in de aanpak van de Opvoedpoli. Dit jaar is een cruciaal jaar, waarin die waardering ook in harde afspraken voor komende jaren moet worden omgezet. ‘Gaat het ons echt luk ken om de schotten af te breken’, stelt zorgondernemer Punter bijna als retorische vraag. Mocht dat zo zijn, dan heeft hij wel weer een nieuw plan in gedachten. ‘Als het ons lukt in de jeugdzorg, waarom dan als volgende stap niet een Seniorenpoli?’ ■