Bijlage 6.5.2)

Positionering van examenprofielen

versie juli 2014

Inleiding

Al ruim vóór de oprichting van SBB hebben onderwijs en bedrijfsleven de intentie uitgesproken om naast de ontwikkeling van kwalificatiedossiers ook examenprofielen te ontwikkelen. Dat had twee doelen:  Borging 'aan de voorkant' van de kwaliteit van de examinering: Aan paritaire afspraken over kwalificatie-eisen worden afspraken over examinering gekoppeld. Het vertrouwen in mbo gediplomeerden neemt toe als het bedrijfsleven vanaf het begin betrokken is bij examinering.  Behoud van de eigen verantwoordelijkheid van het mbo-veld voor examinering: in het politieke debat over kwaliteit van het mbo wordt regelmatig gepleit voor centrale examinering, wat in brede lagen van het veld als onwenselijk en onmogelijk wordt gezien. De intentie heeft een aantal jaar geleden geleid tot het inrichten van een project Examenprofielen, om het proces op gang te brengen waarbij per sector afspraken gemaakt worden over examinering. Uiteindelijk zijn vierentwintig examenprofielen opgeleverd waarmee alle kwalificaties gedekt waren. Het proces van sectorale, paritaire examenafspraken verliep de afgelopen jaren goed, maar voorzichtig. Eén oorzaak was, dat de mogelijke implicaties van dergelijke afspraken voor instellingen en voor leerbedrijven destijds niet duidelijk waren. In deze notitie zijn kansen en bedreigingen verkend en is aangegeven wat de partijen binnen SBB als reëel pad beschouwen. Hierover is afgestemd met OCW en de Onderwijsinspectie.

Kansen, bedreigingen, randvoorwaarden

Kwaliteit van examinering is de wettelijke verantwoordelijkheid van onderwijsinstellingen. Als zij samen met het bedrijfsleven heldere en effectieve afspraken maken over examinering, mogen zij verwachten dat daar iets tegenover staat. SBB wil het proces van sectorale afspraken tussen onderwijs en bedrijfsleven op gang helpen. Dat begint met het gezamenlijk formuleren van doelen, die als het ware weerspiegeld worden in de afspraken die zij samen maken. De winst voor het onderwijs is allereerst een -beoogd- toezicht op afstand en het afwentelen van centrale examinering. Winst is ook méér vertrouwen van het bedrijfsleven. Kansen zijn voorts het verhogen van efficiency, het makkelijk leren van elkaar en uitwisselbaarheid van diensten en producten. Voor het bedrijfsleven is de winst een vooraf gegarandeerde kwaliteit en inzicht in de wijze waarop die kwaliteit wordt geleverd. Een grotere betrokkenheid en invloed draagt eraan bij dat mbo-gediplomeerden over de juiste kennis en vaardigheden en houdingsaspecten beschikken, op basis van een objectief systeem van beoordeling en examinering. Standaardiseren betekent dat beide partijen een deel van hun vrijheid moeten inleveren. Scholen delen verantwoordelijkheden met het werkveld. Dat kan op het eerste oog risicovol lijken, aangezien zij er door de wetgever en toezichthouder op worden afgerekend worden als examinering niet goed uitpakt. In praktijk op langere termijn hebben beide partijen er last van als gediplomeerden onvoldoende toegerust zijn voor de arbeidsmarkt. Het is niet gezegd dat examinering in het mbo niet op orde is. Zeker de afgelopen jaren zit de samenwerking op het terrein van examinering in de lift. Het is een prettig vooruitzicht om te constateren dat deze ontwikkeling doorgaat. Tegelijkertijd weten we dat goede voorbeelden van die samenwerking best Lvl14-0759mr/EXAM_14 1

Bijlage 6.5.2)

wat meer in de etalage mogen. De thema-adviescommissie Kwalificeren & Examineren van SBB adviseert:  Start met een gemeenschappelijke visie en doelen, met oog voor elkaars invalshoek en kaders. Onderwijs en bedrijfsleven hebben beide belang bij uitstekend vakmanschap, objectieve beoordeling en uitvoerbare (en betaalbare) examens. Stel pariteit voorop.  Langs de weg van examinering alléén ontstaat geen vertrouwen. Zoom af en toe uit om het totaalbeeld te bespreken. Gesprekspartners moeten kennis, gezag en vertrouwen van hun achterban hebben. Door het maken van afspraken zal het enthousiasme en vertrouwen tussen onderwijs en bedrijfsleven groeien.  Formuleer concrete en duidelijke afspraken die bijdragen aan de gezamenlijk geformuleerde doelen. Dat kan betekenen dat bestaande, succesvolle afspraken worden overgenomen of geherformuleerd. Zorg dat voor individuele scholen en leerbedrijven duidelijk is wat de afspraken inhouden, en dat deze werkbaar zijn. Koppel het maken van afspraken aan herziening en onderhoud van kwalificatiedossiers.

Toezichtkader BVE

Toezicht op afstand zou kunnen betekenen dat een school zich niet ieder jaar opnieuw over álle aspecten van de examinering hoeft te verantwoorden. Steekproefsgewijs zou de Inspectie de naleving van het examenprofiel kunnen onderzoeken. Naar analogie van het onderzoek naar exameninstrumenten van leveranciers zou de Inspectie het toezicht aan de hand van examenprofielen kunnen inrichten. Een school die aangeeft de afspraken in het examenprofiel te onderschrijven, kan rekenen op beperkter toezicht. Een school die de eigen lijn kiest, is altijd verantwoording schuldig. In het huidige toezichtkader BVE staat: Keurmerk en examenprofiel Naarmate het keurmerk en examenprofiel betere waarborgen biedt, zal dit onderzoek beperkter worden. Indien instellingen gebruik maken van concrete examenprofielen met daarin richtinggevende aanwijzingen voor de inhoud en dekking (thema 2 uit het format examenprofielen), kan de inspectie bij de instelling vaststellen of de in het profiel uitgewerkte vorm van examinering daadwerkelijk is gevolgd. Dat beperkt het toezicht van de inspectie.

Route positionering examenprofielen

De partijen binnen SBB hebben de wens uitgesproken om te streven naar vaststelling van de sectorale examenafspraken in het examenprofiel in landelijke wet- of regelgeving. Deze worden door de minister van OCW vastgesteld en vormen (in combinatie met dossiers) kaders waaraan iedere instelling zich dient te houden. Op dit moment zijn de examenprofielen nog in ontwikkeling en is nog onduidelijk op welke manier ze ingezet zullen worden binnen onderwijsinstellingen en bedrijfsleven. Voor de minister is wettelijke vaststelling (bijv. door opname in een regeling) een stap te ver en in de huidige fase vindt OCW ook beleidsmatige vaststelling niet aan de orde. De Inspectie neemt eveneens een afwachtend standpunt in maar laat wel weten baat te hebben bij duidelijkheid over afspraken die een gekozen exameninrichting onderbouwen. Het voorstel is dan ook om de examenprofielen die per 1 februari 2015 opgeleverd worden de status van ‘Afsprakendocument’ te geven: een document dat houvast biedt voor de vertaling van het kwalificatiedossier naar examinering en sectoraal in paritair verband wordt opgesteld en gelegitimeerd en vastgesteld door bestuur SBB. Daardoor verbindend voor alle partijen binnen SBB, omdat zij gezamenlijk overeenkomen om zich aan de afspraken te houden. De opstellers werken met last en ruggespraak van hun geleding. SBB monitort zelf de toepassing van examenprofielen en spreekt de geledingen erop aan als in de praktijk vooral gekozen wordt voor 'leg uit'. Lvl14-0759mr/EXAM_14 2