Transcript Avantgarde

Het Duitse Avantgarde heeft een viertal basismodellen in haar catalogus. Ze heten Solo, Uno, Duo en Trio. De meeste daarvan worden gecombineerd met dynamische subwoofers, hoewel Avantgarde voor de Trio een hoorn-subwoofer (basshorn) levert van enorme
afmetingen. Ondergetekende heeft het genoegen gehad om al eens
uitgebreid te mogen spelen met de Trio en de zogenaamde ‘basshorns’. Het is een droomsysteem met een onwaarschijnlijke liveperformance. Opvallend aan de Avantgarde is de ‘open constructie’.
De modellen bestaan uit een metalen frame, waaraan de hoorndrivers en de subwoofer (bij de Uno en Duo) vastgeschroefd zijn. Het
Trio-frame heeft een drietal hoorns. Op een plaatje lijken de Avantgarde systemen van bescheiden omvang. Op het moment dat ze in
de huiskamer staan, zijn ze écht fors groot. Door de modulaire opbouw, bieden ze veel ruimte om doorheen- en langs te kijken. Psychologisch zijn ze dus weer kleiner dan hun werkelijke fysieke maat.
De kleur van de hoorns speelt ook een rol. De witte hoorns vallen
mooi weg tegen de gemiddelde Hollandse ´Bouvrie´-muur en komen optisch wat minder naar voren. De rode- en blauwe uitvoeringen zetten natuurlijk een fiks kleuraccent en zijn behoorlijk aanwezig. Een Avantgarde-product is natuurlijk een luidspreker, maar
evengoed een design object. Ze zijn dan ook, meestal op basis van
een heel bewuste keuze, een integraal onderdeel van het organisch
lijnenspel en de vormtaal van uw interieur. Gedurende de tijd dat
ze hier in de luisterruimte stonden, trad heel snel een stuk gewen-
emotion
‘Luxe
Salon Toeters’
music
De weergevers van het Duitse Avantgarde zijn nog niet in
Nederland getest. Hoornsystemen worden geleverd door
pakweg vier bekende fabrikanten van naam, die
wereldwijd opereren. De meeste hoorns worden
zelf gebouwd, of zijn afkomstig van kleine
fabrikanten. Hoorns zijn voor connaisseurs.
In het verre oosten is er een uitgebreide
hoorncultuur. Die gaat samen met de liefde
voor buizenversterkers van klein vermogen.
Er zijn ontelbare SET versterkers op de markt,
afkomstig van pure huisvlijt, kleine bedrijven
en de wat bekendere ondernemingen.
tested
AVANTGARDE DUO
65
tested
emotion
music
66
ning op. De eerste uren denk je: ‘J…….,
wat zijn die dingen groot’. Maar al heel
snel vormen ze een synthese met de
rest van de omgeving en ontstaat er een
symbiotisch- en organisch evenwicht,
waarin de Avantgarde’s een natuurlijk
statement neerzetten tussen de andere
vorm-, energie- en structuur bepalende
elementen van de binnenhuiselijke omgeving. Daarnaast treffen ze ook het hart
van de audiofiel binnen de dimensie die
‘pride of ownership’ heet. Dat doen ze
sterker dan de meeste, uit zes plankjes,
gebouwde luidsprekers. Ze hebben iets
van een huisdier. Als je ‘s morgens vroeg
opstaat, dan wil je eerst naar de living
om te kijken of ze er nog zijn. Liefkozend
laat je je vingertoppen langs de gewelfde vormen van de hoorns strijken. Als ze
later op de dag mogen spelen, zullen ze
de subtiele strelingen auditief belonen.
De Trio, met de enorme laaghoorn, heeft
zonodig een nog grotere aaibaarheidsfactor. Het spreekt veel méér tot de verbeelding, dan een stuk ijzer met een
paar trafo’s en buizen. Dat doet het ook
voor langswaaiende gasten, familie en
kennissen. Hoe dan ook, die hoorns zijn
altijd het eerste gespreksonderwerp. De
reacties omvatten alle nuances op de
schalen die beginnen bij ironie, sarcasme en onbegrip. Ze eindigen bij humor,
belangstelling en technische interesse.
De live-demo doet natuurlijk uiteindelijk
alle commentaar verstommen.
Techniek
Hoorns zijn van oudsher berucht om
kleuring, vervorming en ‘beaming’. Regelmatige ervaringen met zelfbouwhoorns en producten van kleine fabrikanten, hebben bij mij geen positieve indruk
achtergelaten. Je begrijpt dan simpelweg niet hoe het zit met het concept
van live-muziek bij degenen die naar zulke hoorns luisteren. Bij de positieve basiskwalificaties horen het hoge rendement, de enorme maximale geluidsdruk,
het gemak van de weergave, de fenomenale dynamische prestaties, de detaillering en precisie. Hoorns geven heel snel
een indruk van realiteitsweergave, die
met veel dynamische systemen moeilijker bereikbaar is. Een versterker die
maximaal 9 Watt elektrisch vermogen
kan ontwikkelen is voor de Duo ruim voldoende. De Trio heeft aan 5 Watt al genoeg. Het aansluiten van versterkers die
hogere vermogens kunnen ontwikkelen
leidt alleen maar tot problemen. Zulke
kleine versterkers leiden niet noodzakelijkerwijs tot besparingen. Single ended triode versterkers heb je tot aan een
prijskaartje van 350.000 euro per stereo-setje.
Avantgarde is niet bepaald een bedrijf
dat weergevers bouwt op basis van ‘trial
and error’. Er is fundamentele research
gedaan naar het gedrag van hoorns en
men ontwikkelde mathematische modellen om een min of meer ideale hoornvorm te ontwikkelen. Hout werkt niet
voor hoorns. Hout is een levend materiaal. Het verandert constant van vorm. De
prestaties zijn dan ook elk uur anders, afhankelijk van vochtigheid en kamertemperatuur. ABS is vormvast, heeft weinig
resonanties en kan al tijdens de productie intern van een kleur worden voorzien.
De hoorn is dus niet gespoten in kleur,
maar heeft alleen nog een blanke laklaag. Het probleem met de vroegere exponentiële hoorns was dat het golffront
gebogen wordt en daardoor kleuring
veroorzaakt. Avantgarde gebruikt spherische hoorns. Die hebben een opening van 180 graden, in plaats van de
90 graden van exponentiële hoorns. Het
golffront dat bij de hoornmond vertrekt
is niet vlak, maar heeft een dome-vorm.
Als de hoorn exponentieel is, moeten
de geluidsgolven langs de as een langere afstand afleggen dan degenen aan
de rand van de hoorn. Daarbij komt dat
het golffront dat door de hoorn reist,
gedwongen wordt om groter te wor-
den volgens de exponentiële formule.
Avantgarde heeft de vorm van de spherische hoorn zodanig berekend dat een
golffront lineair en constant kan reizen.
De frequentiecurve binnen het bereik
van de hoorn is dus lineair. Het tweede
voordeel is dat de dispersie constant
blijft binnen het frequentiebereik van
de hoorn. Er treedt dus geen beaming
op, zoals met veel exponentiële hoorns.
Avantgarde speelt ook met de verhouding tussen de diameter van de hoornmond en het effectieve membraan-oppervlakte. Het is makkelijk te begrijpen
dat je hiermee invloed hebt op de snelheid van de geluidsgolven, de akoestische output en de membraan-prestatie.
Professioneel gezien kun je dan zogenaamde compressie-drivers bouwen.
Die zijn voor high end minder bruikbaar.
De hoge snelheid van de geluidsgolven leidt tot niet-lineair gedrag en vervorming. Avantgarde gebruikt dus geen
compressietechniek, behalve in geringe
mate voor de laag-hoorns. Ook de filters zijn kritisch beschouwt. Om drivers
niet buiten het lineaire gebied te hoeven
laten werken (met alle problemen van
dien), zijn feitelijk vierde orde filters nodig. Helaas ga je dan meestal de mist
in met het impulsgedrag. Avantgarde
gebruikt dus eerste orde filters met het
daarbij behorende goede impulsgedrag.
De steile filterhellingen worden vervolgens bereikt met mechanische technieken. De laagste afsnij-frequentie van een
hoorn is namelijk afhankelijk van het zogenaamde ‘hoornmond oppervlakte’. De
bovenste afsnij-frequentie kan beïnvloed
worden door de plaatsing van een extra ruimte (kamer) voor de hoornmond.
De lucht in die ruimte werkt als bandpassfilter en verminderd het signaal met
6dB boven de resonantiefrequentie van
het luchtvolume in de kamer. In combinatie met een driver, die ook een natuurlijke afval van 6dB kan hebben, bereik je
door mechanische filtering al 12dB.
Hoe beschrijf je de weergave-eigenschappen van de Duo met aanpalende elektronica? In de gebruikelijke beschrijvende ‘high end termen’, valt dan
op te merken dat de Duo dynamisch is,
een enorme stage neerzet en een sublieme focussering heeft. Hee,….denkt
iemand met een Marantz setje een stel
Jamo’s: dat heeft mijn systeem ook allemaal! Absoluut waar natuurlijk, maar wat
een Duo doet is toch van een iets andere orde. Als je het nooit gehoord hebt,
is het moeilijk om het uit een beschrijving in een review op te maken. De stan-
emotion
music
Het probleem, of feit, waar je uiteindelijk bij high end apparatuur altijd tegenop loopt, heeft te maken met de
waarneming dat er geen enkel systeem is dat alle gewenste representaties van de realiteit vertegenwoordigd. De grote Infinity-, Genesis-,
Dali- en Audio Physic systemen, zetten een stuk concertachtige realiteit
neer, gebaseerd op laagextensie, geluidsdruk, gewicht en onvervormde
weergave. Dat is fascinerend om naar
te luisteren. Andere systemen halen
hun bijdrage aan een stuk realisme
uit de spectaculaire weergave van de
stage en de ambience. Ook klank, ritmische- en tonale coherentie maken
deel uit van het presentatieniveau van
veel sets. Hoornluidsprekers, zoals de
Avantgarde, hebben een heel eigen bijdrage aan realistische muziekweergave.
Dat komt vooral sterk tot uiting in combinatie met bepaalde typen buizenversterkers. De eigenschappen waarin zo’n
Avantgarde excelleert, heeft een grote
Genesis in wat mindere mate. De laagpresentatie van de Genesis is omgekeerd niet te bereiken met een Avantgarde Duo, ook al blaast deze er 25Hertz
tonen moeiteloos uit. Als audiofiel zul je
nooit een systeem vinden waarin alles is
vertegenwoordigd. Je staat dus voor het
gegeven om er meerdere systemen op
na te houden. Afhankelijk van je mood,
kun je dan genieten van een steeds andere set weergave eigenschappen. Voor
de test is geluisterd naar de standaard
Duo. Er is ook een duurdere Duo Omega beschikbaar, als upgrade versie.
tested
Luisteren
67
tested
emotion
music
68
daard begrippen ‘stage’, ‘tonale balans’
en dynamiek zijn ook een beetje uitgehold. Roepen dat een moderne luidspreker een stage neerzet, is zoiets als melden dat
water nat is. De term heeft
helemaal geen toegevoegde waarde meer. Datzelfde geldt voor veel andere
kretologie. Het bijzondere
van de Duo/Audio Noteset zit in een aantal dingen. Wat iedereen meldt,
die voor het eerst kennismaakt met deze set, is het
enorme realisme van de presentatie. Het is simpelweg alsof
je op rij drie voor het podium zit.
Realisme ontstaat als optelsom
van een aantal eigenschappen. De
elektronica speelt hier een hele belangrijke rol. Een buizenversterker
bereikt veel sneller een niveau van
realisme dan de meeste solid state
versterkers. Vooral zo’n Audio Note
met 300b’s draagt daar enorm aan
bij. Dan krijgt iedereen het hele ‘zilver-verhaal’ even van mij cadeau.
Een aantal ingezette SET-versterkers van NAF, Wavac, Stoet, KR
Audio Electronics en anderen, bereiken met koper-trafo’s en bekabeling hetzelfde niveau van realisme. De factoren die daar een
key-rol in spelen zijn de snelheid,
de neutraliteit (transparantie), dynamisch gedrag en detaillering.
Snelheid heeft te maken met het
‘start-stop’ gedrag van de elektronica en ook van de filters en drivers. Ook de hoorndrivers dragen
bij aan het realisme. Specifiek de
Avantgarde-hoorns zijn superneutraal, lineair en presenteren geluid
met een ongelooflijk gemak en dynamisch gedrag. Die eigenschappen zijn al waar te nemen op een
oude ‘hoorngrammofoon’. Draai
maar een 78 toerenplaat op zo’n
originele HMV of Decca. Het is opvallend met welke enorme energie
en gemak het geluid klinkt. Door
de combinatie van de hoorns met
de Audio Note versterkers, ontstaat de mogelijkheid tot extreem
fijnzinnige detaillering en de afbeelding
van erg subtiele nuances. Het fascinerende van het systeem is eigenlijk niet dat het werkelijk vreselijk hard kan, maar dat het op
fluisterzacht niveau alles laat
horen. Dan staat er een rijk
gevuld palet van subtiele nuances, fijnzinnige dynamische bewegingen en
vlijmscherp gefocusseerde geluiden, vergelijkbaar
met individuele sterren die
zichtbaar zijn aan de Melkweg. Het is dan ook enorm
spannend om weer de volgende cd te beluisteren. Je hoort
namelijk dingen die op een ‘normaal’ systeem vrijwel onhoorbaar
zijn. Een recent gemaakte opname
van een orkest in een kerk, laat gewoon het rumoer van de hete lucht
verwarming horen. Op een gewoon
systeem hoor je dat absoluut niet,
maar het hoorbare effect is dat die
opname een soort onrust heeft.
Wat er gebeurt als je analoog gaat
draaien, tart elke beschrijving.
Voor een systeem met zulke grote
hoorns en een dynamische subwoofer, is de integratie en homogeniteit fenomenaal. Zelfs bij een kleine luisterafstand, hoor je nauwelijks
dat het geluid uit verschillende drivers komt. Er staat ook een geheel
vrije stage. Hoewel de dynamische
woofers niet het allerbeste vertegenwoordigen dat de markt kent
(de Infinity actieve dynamische
topsystemen zijn neutraler, sneller en gaan dieper), moet absoluut
gezegd worden dat deze woofers
op niveau presteren. Daar is overigens nog veel aan te doen. De beste resultaten zijn bereikbaar door
de woofers direct via de rca-rca
verbinding vanuit de voorversterker aan te sturen. Met deze zogenaamde low level aansluiting, klinkt
de woofer impulsrijker en gaat nog
wat dieper. Veel (maar niet alle) buizenversterkers hebben wat minder
drive in het laag. Dat geldt vaak ook
voor buizen-voorversterkers, maar
de Audio Note M3 is een gunstige
tested
Conclusie
Avantgarde behoort bij de uiterst kleine
groep van fabrikanten, die de meest lineaire- en neutrale hoorns in de wereld
bouwen. De inzet van no nonsense technologie, wiskunde en kennis geven een
voorsprong die niet in te halen is door
alle goedbedoelde zelfbouwprojecten.
Wat de Avantgarde’s aan ‘live experience’ neer kunnen zetten is fenomenaal.
Voor velen zal het de ultieme realisatie
zijn van de high end droom. Werkelijkheids-weergave in huis komt heel dichtbij. Elke cd of plaat biedt onvoorstelbare
verrassingen. Het is gewoon fascinerend om naar te luisteren. Er moet wél
opgemerkt worden dat dit niveau van
prestatie ook voor een heel groot deel
afhankelijk is van de ingezette elektronica. Met veel single ended triode versterkers ligt die magie binnen handbereik. De Audio Note M3/Quest set is
natuurlijk wel extreem goed. Meer heb
je eigenlijk niet nodig, of je moet tot het
gaatje willen. Ook andere 300b-, 845en 211 opties doen het erg goed.
Op het moment dat deze slotzin geschreven wordt, is het hele systeem
weer vertrokken. Dat is spijtig, maar
hoort bij de korte- en vluchtige auditieve genoegens die je als recensent
mag beleven. Voor een volgende Music
Emotion staat er een volledig contrasterend systeem. Een ‘no cost - no object’
droomconfiguratie, geblazen door vele
mono-blocs en duizenden watts aan
elektrisch vermogen.
emotion
een stuk van de magie, de detaillering en
de dynamiek. Aansluiting van een Stereo
20 leverde in ieder geval ook spectaculaire resultaten op. De Leak Stereo 20
is een van de meest gezochte- en begeerde klassieke versterkers. Dat komt
door de manier waarop deze versterker omgaat met detaillering en het fijnzinnig schetsen van microdynamische
contrasten. Er zijn weinig versterkers
die zo’n niveau bereiken en de Stereo
20 is er beroemd om. De Leak heeft dezelfde detaillering, stage, focussering,
neutraliteit, dynamiek en laagweergave
als de Audio Note. Het subtiele verschil
is dat de Audio Note een fractie ‘schoner’ klinkt, een hogere signaal/ruisverhouding neerzet en overall een streepje extra magie heeft. Wat in ieder geval
erg belangrijk is, is dat de Duo’s met een
enorme neutraliteit en homogeniteit spelen. De hoorns integreren perfect, zelfs
met het dynamische laagsysteem. Door
de gecontroleerde- en evenwichtige dispersie over het hele frequentiebereik,
hebben Avantgarde-systemen weinig
last van de kamerakoestiek. Vijfentachtig procent van het geluid bereikt direct
de luisteraar. Dat is een hele andere benadering dan reflecterende systemen
(Bose) of rondstralers, die heel bewust
grote delen van de kamerakoestiek meenemen. Dat resulteert in fikse hoeveelheden kleuring, fase-verschillen en grote
afwijkingen van de ideale frequentiecurve. Avantgarde systemen klinken principieel overal hetzelfde. Behoudens misschien een paar uitzonderingen, zal de
geluidsmatige thuiservaring straks grotendeels overeen komen met de indruk
die in de winkel of op de show ontstaat.
music
uitzondering. Er zijn dubbele lijnuitgangen, dus de eindblokken voor de beide
hoorns en de actieve dynamische woofers kunnen separaat aangesloten worden. Als de kabels vanuit de M3 naar
de woofers kort zijn, dan is het resultaat
erg goed. De moderne Audio Note voorversterkers (en ook de eindversterkers)
zijn in het laag aanzienlijk beter dan de
oude M10’s, Ongaku’s en Gaku On’s.
Je kunt die ouwe zooi maar beperkt verbeteren. Het probleem zit waarschijnlijk
ook (deels) in de trafo’s. Het resultaat is
in ieder geval dat de dynamische woofers een sublieme aansluiting maken bij
de middenhoorn, dat het laag impulsrijk is en dat je de meest diepe orgelen synthesizer tonen gewoon kunt horen. Wat je dan natuurlijk niet hebt, is de
enorme fysieke impact en power van de
IRS- of Genesis laagsystemen. De ´big
spenders´ kunnen de Duo’s en andere
Avantgardes ook gewoon uitvoeren met
een viertal dynamische woofers. De verbeteringen op het gebied van impulsweergave, laagextensie en ‘gewicht’ zijn
de moeite waard.
De Duo’s zijn echt behoorlijk groot. Ze
hebben in ieder geval méér impact dan
het plaatje in de folder doet vermoeden.
Het is dan ook razend knap dat deze systemen in een kamer van gemiddelde afmetingen (5 x 7 meter), zo’n homogeneen geïntegreerde prestatie neerzetten
met een volledig van de weergever losse
stage. Ondanks de fascinerende prestatie die dan staat, is het niet moeilijk om
te bedenken wat zo’n systeem in een
kamer van acht bij tien meter kan doen.
Maar dat geldt vanzelfsprekend ook voor
veel andere weergevers. Wat gebeurt er
als de single ended triodes de deur uitgaan? Het aansluiten van een gemiddelde transistorversterker leidt tot redelijk
teleurstellende resultaten. Het klinkt natuurlijk niet verkeerd, maar je mist toch
69
Ruud Jonker
PRIJZEN:
AVANTGARDE DUO MET CTRL225 SUBS
AUDIONOTE M3 VOORVERSTERKER
AUDIONOTE QUEST SILVER PP
AUDIONOTE CDT TWO/II TRANSPORT
AUDIONOTE DAC 3.1X/II
€ 14.000
€ 7.030
€ 6.390
€ 4.420
€ 5.960
IMPORTEUR AVANTGARDE: AUDIO DESIGN
TEL: +31 (0)30-2334090, WWW.AUDIODESIGN.NL
IMPORTEUR AUDIONOTE: AUDIO-CUBE
TEL: +31 (0)30-2333185, WWW.AUDIO-CUBE.NL
END