Transcript 123636 (15.68MB)

rijkswaterstaat
« • «a-2» &6
cw?
In gebruik bij:
Naam
la!. \\\.'.
tamboel nr.
UQL{5
Datum
RIJKSWATERSTAAT
Directie Noordzee
Bibliotheek en Documentatie
Signatuur:
Ri j kswaterstaat
Directie Noordzee
Nijverheidsstraat 1
Rijswijk
C 1347
*•
Rijswijk, december 1977
-1Samenvatting.
Na de novernberstorrren van 1976 z i j n u i t een onder de Engelse kust gezonken
coaster vaten natrium methylaat opgedreven naar het zeeoppervlak. Enkele vaten
werden voor de Belgische kust waargenomen. Door de zuid-westelijke wind
was aanspoelen van vaten op de Nederlandse Jcust mogelijk. Vrijkomende natrium
methylaat heeft geen schadelijk effekt op het mariene milieu. Voor de mens en
scheepvaart kan vrijgekomen natrium methylaat echter ernstige gevaren opleveren.
Na de eerste akties van de d i r e c t i e Zeeland van de rijkswaterstaat heeft de
d i r e c t i e Noordzee vanuit het Controle Informatie Centrum te Hoek van Holland
de opsporings- en bergingsakties geleid en gekoordineerd.
De kustdirecties van de rijkswaterstaat en de kustgemeenten werden geinformeerd
over de akties en kregen het verzoek aangespoelde vaten naar centrale verzamel- .
plaatsen te doen afvoeren.
Door de Koninklijke Marine, de R i j k s p o l i t i e te Water en de rijkswaterstaatsdirecties
Zeeland en Noordzee z i j n i n totaal 13 schepen ingezet voor het opsporen en bergen
of lekschieten (Marine) van vaten natrium methylaat. Met een helikopter van de
Koninklijke Marine en een v l i e g t u i g van de d i r e c t i e Noordzee werden luchtverkenningen uitgevoerd.
Van de 200 vaten natrium methylaat, waarmee de gezonken coaster was geladen,
z i j n 63 vaten lekgeschoten en 93 vaten geborgen en afgevoerd naar de Belgische
fabrikant.
De kosten van de aktie van Rijkswege gemaakt bedragen ca. / 200.000, — .
-2Inhoudsopgave.
Samenvatting
Inhoudsopgave
1.
Inleiding
p. 3
2.
Nabeschouwing en aanbevelingen
p.4
3.
F e i t e l i j k e omstandigheden
p.5
4.
Gevolgen voor het milieu
p.6
5.
Uitgevoerde akties t e r vcorkoming van de gevolgen
p.7
5.1.
5.2.
5.3.
Resultaten van de bestrijding
Kontakten
Kommunikatie
6.
Overzicht van het ingezette materieel
6.1.
6.2.
6.3.
Varend materieel
Vliegend materieel
Vervoer
7.
Financiele aspekten
p.14
8.
Persvoorlichting
p.14
p.12
-3-
1.
Inleiding
Op 9 noverriber 1976 vond, i n p o s i t i e 52°-05' N en 2°-ll' 0, 35' O.N.O. van
Harwich, een aanvaring plaats tussen het m.s. "Judert I I " en de Russische
trawler "Omul", waarbij de "Judert I I " i s gezonken.
De "Judert I I " was geladen met 200 vaten natrium methylaat die waarschijnl i j k tengevolge van de zware november stormen z i j n vrijgekomen en opgedreven
naar het zeeoppervlak. Indien ratrium methylaat i n aanraking komt met water
ontstaat een chemische reaktie waarbij stoffen vrijkomen die aanleiding kunnen geven t o t explosies en tevens de menselijke huid aantasten.
Op 25 november werden voor de Belgische kust enige vaten waargenomen.
Door de Z.W.-lijke wind was de kans groot dat vaten natrium methylaat zouden
afdrijven naar het deel van de Noordzee dat behoort tot het beheersgebied
van de d i r e k t i e Noordzee. Gelet op haar verantwoordelijkheid voor de kwaliteit
van het zeewater en de v e i l i g h e i d voor het scheepvaartverkeer i s de
direktie Noordzee overgegaan t o t opsporings- en bergingsakties.
In d i t rapport z i j n de opsporings- en bergings- en daarmee samenhangende
akties vastgelegd. Hierbij i s gebruik gemaakt van gegevens u i t de chronologische verslagen gemaakt op het Controle Informatie Centrum en door
de afdeling Zeeverkeer van de direktie Noordzee.
Deze afdeling was belast met de uitvoering en koordinatie van de aktie.
-4-
2.
Nabeschouwingen en aanbevelingen.
a. De Direktie Noordzee verzamelt voor het Nederlandse deel van het
Continentale Plat a l l e gegevens omtrent scheepsongevallen.
Indien een schip i s gezonken wordt nagegaan welke lading zich aan
boord bevindt.
De aanvaring en het zinken van de "Judert I I " nabij Engeland was b i j
de betrokken Nederlandse autoriteiten niet bekend.
Gelet op de mogelijke gevolgen voor Nederland verdient het aanbeveling
deze gegevens ook te verzamelen van scheepsongevallen op het overige
deel van de Noordzee.
b. Het samenwerken tussen vliegtuigen, helikopters en schepen i s goed
mogelijk gebleken. Het t o t stand brengen van de j u i s t e kommunikatie
vereiste echter enige improvisatie.
In het kader van het rampenplan Noordzee z a l de toewijzing van een eigen
V.H.F. frequentie (rampenkanaal) bevorderd moeten worden.
Een vaste buitenantenne aan het vliegtuig van de direktie Noordzee
i s noodzakelijk teneinde de ontvangstmogelijkheid van de i n d i t toestel
gebruikte portofoon te verbeteren.
c. Voor snelle en effektieve akties z i j n duidelijke afspraken met andere
overheidsinstanties dringend noodzakelijk. Hieraan wordt reeds gewerkt
i n het kader van het rampenplan Noordzee. De afronding van de eerste
opzet, gevolgd door een uitgebreid overleg met a l l e betrokken instanties,
zal op korte termijn plaats vinden.
d. Een uitbreiding van het verdrag van Bonn voor andere stoffen dan o l i e
dient te worden overwogen.
Een voorstel te dieneinde i s i n concept gereed.
-5-
F e i t e l i j k e omstandigheden.
25 november
Melding van Belgische autoriteiten aan direktie Noordzee
dat 5 vaten op het strand van Oostende z i j n aangespoeld,
afkomstig van de, voor de Engelse kust gezonken coaster
"Judert I I " .
26 november
Opgave van de agent van de "Judert I I " en de Belgische
kustwacht dat de vaten z i j n gevuld met natrium methylaat.
Mededeling aan a l l e overheidsinstanties langs de kust dat
vaten natrium methylaat kunnen aanspoelen.
Met het vliegtuig van direktie Noordzee, de PH-MAZ,
worden verkenningsvluchten uitgevoerd.
27 november
De Rijkshavendienst Vlissingen heeft i n de monding van de
Westerschelde enkele vaten geborgen.
Aan de Koninklijke Marine wordt verzocht mede te werken aan de
opsporing van de vaten.
28 november
Door het verkenningsvliegtuig z i j n vaten waargenomen t e r hoogte
van Sehouwen en Duiveland. Door het slechte weer z i j n zoekacties
met schepen niet meer mogelijk.
29 november
Schepen van direktie Noordzee worden b i j de zoekakties ingezet.
Ter hoogte van Hoek van Holland z i j n vaten waargenomen.
De Koninklijke Marine assisteert b i j het zoeken en schiet de
gevonden vaten lek.
30 november
De zoekakties worden voortgezet
t/m 1 december
2 december
Omdat het aantal meldingen sterk afneemt worden verdere akties
gestopt.
Totaal z i j n 156 vaten natrium methylaat geborgen of tot zinken
gebracht.
-6-
4.
Gevolgen voor het milieu.
Natrium methylaat wordt gebruikt a l s katalysator voor de behandeling
van eetbare vetten en olien en wordt eveneens toegepast i n de
pharmaceutische industrie.
Het natrium methylaat wordt i n poedervorm verscheept onder IMCO klasse
4.3 U.N. no. 1431. In het algemeen wordt natrium methylaat i n stalen
drums vervoerd, welke zowel aan dek a l s onderdeks gestuwd mogen worden.
Dit was eveneens nu het geval.
De chemische formule voor natrium methylaat i s CH^O Na.
Wanneer natrium methylaat i n contact met water komt treedt de volgende reactie op:
CH 0 Na + H 0
CH OH + NaOH (methanol en natronloog)
3
2
3
Een geconcentreerde natrium-hydroxide oplossing werkt bijtend (etsend)
op de menselijke huid.
Een gevaaraspekt m.b.t. de vrijkomende methylalcohol i s dat deze stof
i n combinatie met zuurstof u i t de lucht een explosief mengsel kan vormen.
Zowel natronloog a l s methanol (methyl-alcohol) z i j n beide goed oplosbaar
i n water.
Indien ontleding van mtriurrmethylaat plaatsvindt i n een overmaat aan
water, waarbij bovendien een snelle en grote verdunning van het gevormde
natrium-hydroxide en methyl alcohol kan plaatsvinden behoeft niet
te worden gevreesd voor een nadelige beinvloeding van de i n dat water
aanwezige organismen.
-7-
5.
Uitgevoerde akties ter voorkoming van de gevolgen.
Nadat a l s gevolg van de heersende zuidwestelijke wind het gevaar voor
aanspoelen van een groot aantal vaten natrium methylaat op de Nederlandse
kust groter werd, z i j n door de direktie Noordzee op vrijdag 26 november
a l l e kustdirekties van de Rijkswaterstaat en het loodwezen gewaarschuwd.
De R i j k s p o l i t i e te Amsterdam werd verzocht de Gemeente- en de R i j k s p o l i t i e
van de kustgemeenten te informeren middels de p o l i t i e t e l e x .
Aan a l l e instanties werd verzocht u i t te kijken naar aangespoelde blauwe
vaten, afmeting 60 x 40 cm voorzien van een label B.A.S.F.
Eventuele meldingen zouden worden gedaan aan het Controle Informatie
Centrum (C.I.C.) te Hoek van Holland.
In overleg met de Rijkshavendienst Westerschelde was het C.I.C. als
centraal koordinatie centrum voor a l l e akties aangewezen.
In de provincie Zeeland, alwaar de eerste vaten gesignaleerd werden en door
de Rijkshavendienst Westerschelde zelfstandig aktie genomen was, fungeerde
de Verkeerspost Hansweert a l s lokaal koordinatiecentrum.
Teneinde een overzicht te krijgen van het aantal vaten en hun p o s i t i e ,
werd op vrijdag 26 november door de PH-MAZ een verkenningsvlucht uitgevoerd boven de monding van de Westerschelde en de Zeeuwsche kust. Tijdens
deze vlucht werden 5 vaten waargenomen en gelokaliseerd.
Door het m.s. "Stuyvesant" van de Rijkshavendienst Westerschelde werden
2 vaten geborgen.
Zaterdag 27 november werd b i j zonsopkcmst nogmaals een verkenningsvlucht
voor de Zeeuwse- en Belgische kust uitgevoerd. Hierbij werden echter geen
vaten gerapporteerd. Het reeds gemobiliseerde schip, de Volans van de
direktie Noordzee, werd bedankt.
Om 11.30 uur bereikte het C.I.C. een bericht van de Rijkshavendienst
Westerschelde dat het m.s. "Stuyvesant" enige vaten natrium methylaat aan boord
had genomen nabij de middensteenbank - boei. T e g e l i j k e r t i j d kwamen meerdere
meldingen binnen betreffende waargenomen vaten.
Door de PH-MAZ werd nogmaals een verkenningsvlucht uitgevoerd.
Deze vlucht wees u i t dat de vaten waren verspreid over een v r i j uitgerekt veld van de Steenbank t o t ca. 6 km u i t de kust van Schouwen en Duiveland.
Enkele vaten werden gesignaleerd onder de kust van Walcheren en op de
Costerschelde.
- 8
-
Door het verslechterde weer was het niet direkt mogelijk schepen van de
direktie Noordzee, de Rijkshavendienst Rotterdamse Waterweg en het Loodswezen te Vlissingen i n te zetten. Wel werden de schepen die i n weekend
rooster voeren, onmiddelijk van hun operationele taak ontheven. Mobilisatie
van extra schepen was door het weekend op korte termijn niet mogelijk.
Een beroep werd gedaan op de Koninklijke Marine.
Een u i t Vlissingen vertrekkende mijnenveger van de Koninklijke Marine,
de Hr.Ms. "Woerden" werd i n overleg met de staf o f f i c i e r van dienst van
de Koninklijke Marine te Den Helder ingezet b i j de aktie.
In verband met scheepsveiligheidsoverwegingen en met het oog op de inzetbaarheid van de marineschepen voor eventuele Nato doeleinden, stelde de
Koninklijke Marine voor de vaten met behulp van vuurwapens te vernietigen.
Volgens informatie van de B.A.S.F. Antwerpen en de hoofdafdeling Water en
Bodem van de direktie Noordzee, was van de vrijkomende natrium methylaat
geen schadelijk effekt op het marine milieu te verwachten.
In het algemeen wordt het beleid gevoerd om ook i n zulke gevallen te
voorkomen dat metaalresten, containers en dergelijke op de zeebodem terecht
komen. D i t i s geheel i n de geest van de dumpingsverdragen van Oslo en
Londen. In d i t geval echter bracht het u i t zee oppikken van vaten grote
persoonlijke r i s i c o ' s met zich mee. Bovendien maakte de sterke wind en
de hoge golven het verzamelen van de vaten vaak onmogelijk. Omdat het
noodzakelijk was de inhoud van de vaten onschadelijk te maken i s toestemming gegeven de vaten lek te schieten. In normale omstandigheden zouden
de metaalresten z i j n opgespoord en geborgen. Door de kleine afmetingen i s
opruiming echter onmogelijk.
Tegen 16.00 uur was de Hr.Ms. "Woerden" nabij de Middensteenbank-boei
en startte de zoekactietot zonsondergang, waarna z i j , i n afwachting van
zonsopkomst op 28 november, ten anker ging.
Gezien de verslechtering van het weer en invallende duisternis zette het
m.s. "Stuyvesant" koers naar Vlissingen om de aan boord genomen vaten te
lossen.
Inmiddels was door de Koninklijke Marine aangeboden om op 28 november b i j
zonsopkomst tevens Hr.Ms. "van Speijk" i n te zetten. Met d i t aanbod werd
ingestemd.
Op 29 november z i j n de schepen van de direktie Noordzee b i j de zoekacties
ingezet.
In de daarop volgende periode z i j n een groot aantal vaten geborgen of
vernietigd zoals i s aangegeven i n het volgende overzicht.
-9-
5.1. Resultaten van de bestrijding.
In totaal werden 156 vaten geborgen of vernietigd.
Datum
geborgen
za. 27/11
zo. 28/11
ma. 29/11
14
d i . 30/11
wo. 1/12
do. 2/12
vr. 3/12
6
2
za.
4/12
lekgeschoten
1
9
18
21
14
aangespoeld
33 (Belgie)
totaal
49
58
1 (Zeeland)
77
104
17 (Z.Holland)
137
138
147
156
1
9 (N.Holland)
9 (N.Holland)
5.2. Kontakten.
- Kontakten met het loodswezen en Bescherming Burgerbevolking van
Schouwen en Duiveland, voor patrouille langs de kusten en zeedijken
werden door de Verkeerspost Hansweert gekoordineerd en aan het C.I.C.
gemeld.
- Kontakten met de Koninklijke Marine, Staf O f f i c i e r van Dienst, ten
aanzien van het inzetten van de marineschepen, liepen v i a het C.I.C.
en werden, indien nodig aan verkeerspost Hansweert doorgegeven.
- A l l e kustdirekties en politiekorpsen werden verzocht de aangespoelde
en gevonden vaten aan het C.I.C. te melden.
- Overige kontakten, welke v i a het C.I.C. liepen, betroffen:
informatie omtrent natrium methylaat
B.A.S.F. Antwerpen
koordinatie transport van de vaten
naar Belgie
Belgische autoriteiten:
informatie omtrent aantal i n
Rijkswacht Oostende
Belgie aangespoelde vaten
informatie omtrent aanvaring van de
Coastguard Gorlestone
"Judert I I "
informatie omtrent aantal i n Engeland
aangespoelde vaten (geen)
informatie omtrent intentie van het
Ministery of Trade met het wrak
"Judert I I " (onbekend)
-10-
. Agent:
Hoekstra Scheepvaart M i j .
- informatie omtrent lading
"Judert I I "
- informatie omtrent intentie
eigenaar met wrak "Judert I I "
(onbekend).
5.3. Kommunicatie
B i j de akties werd gebruik gemaakt van telex, telefcon en marifoon.
Telex
Cp het Controle Centrum (C.I.C.), i s een telex geplaatst, waarmee berichten
vanuit en naar het C.I.C. verstuurd en gezonden kunnen worden. Tijdens
de aktie kon van d i t kommunikatiemiddel een nuttig en e f f i c i e n t gebruik
gemaakt worden.
Telefoon
Het C.I.C. i s tijdens kantooruren aangesloten op de telefooncentrales
van Directie Benedenrivieren, afd. Hamon, Stationsweg 91 en Strandweg 32
Per centrale heeft het C.I.C. 2 telefconnummers (In 1977 i s de centrale van
Strandweg 32 overgegaan naar het C.I.C). Verder i s er t.b.v. verhelpen
van storingen van plaatsbepalingapparatuur een afzonderlijk toestel aanwezig,
dat op een b u i t e n l i j n aangesloten i s .
B i j aktie's a l s deze i s het incidenteel mogelijk v i a d i t toestel uitgaande
gesprekken te voeren.
Marifoon
Het gebruik van de marifoon kan a l s volgt worden onderverdeeld:
a) vanuit het C.I.C.
b) vanuit het v l i e g t u i g PH-MAZ
c) vanaf de schepen.
-11-
a) Vanuit het C.I.C.
Op het C.I.C. i s een marifoon (VHF) aanwezig met de kanalen 37 en 39.
Het C.I.C. fungeert voor diverse stations a l s marifoon centrale. Tijdens
de aktie i s gedurende de eerste dagen slechts gebruik gemaakt van de
kanalen 37 en 39 t.b.v. verbindingen met de PH-MAZ en de schepen van de
direktie Noordzee.
In een l a t e r stadium i s het C.I.C. nog uitgerust met een draagbare
marifoonset t.b.v. de verbinding v i a kanaal 14 met de schepen van
de Koninklijke Marine.
b) Vanuit het vliegtuig PH-MAZ.
Normaliter wordt door de waarnemer aan boord van het v l i e g t u i g een
portofoon (VHF) meegenomen met de kanalen 37 en 39. Wegens het
ontbreken van een buitenantenne i s het bereik echter beperkt.
Een direkte koirmunikatie tussen de PH-MAZ en de helikopter van de
Hr.Ms. "van Speijk" was ook niet mogelijk omdat de helikopter i s u i t gerust met UHF en de PH-MAZ slechts de beschikking heeft over VHF-kanalen.
c) Vanaf de schepen.
Hierbij deden zich praktisch geen problemen voor. A l l e schepen z i j n
met de gebruikelijke scheepvaartkanalen i n de VHF band uitgerust en de
Ri.jkswaterstaatsschepen tevens met de kanalen 37 en 39.
-12-
Overzicht van het ingezette materieel.
Het tussen haakjes geplaatste c i j f e r geeft het aantal dagen aan dat de
genoemde eenheid i s ingezet.
Varend materieel.
- Direktie Noordzee:
m.s.
m.s.
m.s.
m.s.
m.s.
- Direktie Zeeland:
Holland
Volans
Chr. Brunings
Smal Agt
Quo Vadis
(4)
(1)
(1)
(1)
(1)
(R.H.D. Westerschelde)
m.s. Stuyvesant
(2)
Hr.Ms. Woerden
Hr.Ms. Zeeland
Hr.Ms. van Speijk
Hr.Ms. Staphorst
Hr.Ms, Evertsen
(3)
(2)
(2)
(1)
(1)
- Koninklijke Marine:
- R i j k s p o l i t i e te water Zeeland:
m.s. R.P. 10
(2)
m.s. R.P. 18
(2)
6.2. Vliegend materieel.
- Direktie Noordzee:
PH-MAZ
(7)
Helikopter
(1)
- Koninklijke Marine:
-13-
6.3. Vervoer.
De volgende instanties z i j n belast geweest met het verzamelen en het
vervoer van de aangespoelde of per schip aan de wal gebrachte vaten
natrium methylaat:
- R i j k s p o l i t i e Zeeland:
- strandpatrouille
- Gemeente korpsen Noord-en Zuid-Holland:
- strandpatrouille
- begeleiding over de weg BASF
wagen
- Direktie Benedenrivieren (RWS):
- strandpatrouille
- opnemen van vaten
- Direktie Noord-en Zuid-Holland (RWS):
- vervoer vaten naar
verzamelplaatsen.
De koordinatie van het vervoer van de vaten naar de centrale verzamelplaatsen
i n de kustprovincies werd verzorgd door de regionale rijkswaterstaatsdirekties.
Het b i j het vervoer gebleken gemis aan veiligheidspakken op de schepen van
de directie Noordzee i s na d i t voorval onmiddelijk hersteld. A l l e betrokken
medewerkers van de directie Noordzee hebben sindsdien een eigen v e i l i g heidspak, dat bescherming biedt tegen de meeste gevaarlijke stoffen.
-14-
7.
Financiele aspekten.
In verband met de eerder genoemde gevaren van natriummethylaat was het
noodzakelijk, i n samenwerking met andere instanties, de vaten zo snel mogelijk
op te sporen en te vernietigen of af te voeren.
De kosten van de hiertoe uitgevoerde akties bedragen totaal f 198.446,98.
8.
Persvoorlichting.
De Rijksvoorlichtingsdienst en de voorlichting van het Ministerie van
Verkeer en Waterstaat werden b i j de aanvang van de aktie ingelicht en vervolgens per dag van de a k t i v i t e i t e n op de hoogte gehouden.
Dinsdag 30 november en woensdag 1 december werd door een team van
K.R.O.-brandpunt een reportage van de aktie gemaakt. Er z i j n opnamen gemaakt op schepen van de d i r e k t i e Noordzee en op een schip van de Marine.
Daarnaast i s het rapportageteam meegevlogen met het verkenningsvliegtuig
van de d i r e c t i e Noordzee.