Transcript Woord en gebed 32 - Shelter Haarlem
Shelter Haarlem 2010
Woord en Gebed
Inleiding op de Psalmen
Inleiding op de Psalmen
Het boek van de Psalmen is waarschijnlijk het meest geliefde en bekendste Bijbelboek. Bepaalde Psalmen zijn erg geliefd bij mensen die niet zo regelmatig in de Bijbel lezen, maar ook bij mensen die God willen prijzen en loven. De Psalmen hebben iedereen overal en altijd wel iets te zeggen; zij laten zich gemakkelijk vertalen naar de cultuur van vandaag, ook al zijn ze jaren geleden geschreven. De Psalmen hebben een tijdloze goede eigenschap: je kunt ze altijd gemakkelijk op het leven van een christen betrekken. En het verbaast daarom niemand, dat schrijvers van geestelijke liederen al heel lang hun inspiratie uit de Psalmen halen. Verschillende christelijke beroemdheden deden de volgende uitspraken: Maarten Luther zei: ‘Door de Psalmen kijken we tot in het hart van elke heilige’. Johannes Calvijn: ‘Wij kijken door de Psalmen als in een spiegel naar ons eigen hart.’ Een moderne commentator zei het zo: ‘Het lijkt net of op iedere Psalm mijn naam en adres staat’.
Enige kennis van poëzie
Wij vinden in de Bijbel aardig wat poëzie, maar vooral in de Psalmen, het Boek Job en het Hooglied. Proza is een meer natuurlijke en directe wijze van communicatie. Op internet kwam ik wat achtergronden tegen over de geschiedenis van poëzie die ik verhelderend vond. In de Oudheid en Middeleeuwen komt het wezenskenmerk van gedichten naar voren: een gedicht wordt (uit het hoofd) voorgedragen, een prozatekst wordt vanaf het papier voorgelezen. Het gedicht stamt uit een verleden waarin mensen niet konden schrijven. Teksten moesten dus uit het hoofd worden geleerd om te kunnen doorgeven aan volgende generaties. Om dat eenvoudiger te maken werden allerlei trucjes bedacht zoals rijm, metrum en ritme. Het zijn trucjes om een tekst beter te kunnen onthouden, om hem beter te kunnen voordragen. Gedichten hebben een veel diepere uitwerking op mensen dan gewoon geschreven taal. Een gedachte kan doordringen tot in de persoonlijkheid van iemand, terwijl proza de betrokkene onaangeroerd laat. Het dringt daardoor dieper door in ons denken, hart en wil. Je kunt het bijvoorbeeld veel makkelijker onthouden, zeker als het ook nog eens op muziek is gezet. Het spreekt het intuïtieve en artistieke deel van onze hersenen aan. Poëzie maakt gebruik van de volgende drie kenmerken: rijm, ritme en herhaling. Ik werk dit hier niet verder uit, maar deze elementen zijn handig en nuttig om te weten omdat wij ze ook terug vinden in de Psalmen.
Geschiedenis en betekenis
Het boek van de Psalmen is het liedboek en het gebedenboek van Israël in het Oude Testament. Het is het langste Bijbelboek en het heeft ongeveer duizend jaar geduurd, voordat het af was. De meeste Psalmen zijn geschreven in de tijd van David (zo rond 1000 v. Chr.), maar er zijn er ook een paar geschreven in de tijd van Mozes (zo rond 1300 v. Chr.) en weer andere Psalmen zijn geschreven in de tijd van de ballingschap (zo rond 500 v. Chr.). Het woord ‘psalm’ betekent letterlijk ‘trillende klank’ of ‘getokkel’ en dat komt natuurlijk van de snaarinstrumenten, die gebruikt werden bij de begeleiding van het zingen van de Psalmen. Het Boek van de Psalmen komt in de Hebreeuwse Bijbel aan het begin van de Geschriften - de derde afdeling in de Bijbel, die komt na de Boeken der Wet en de Profeten. In het Hebreeuws heet het boek ‘Tenillim’ en dat betekent ‘liederen van lofprijs’. Dat is een toepasselijke naam voor het boek. De Psalmen worden in het Nieuwe Testament het meest geciteerd van alle boeken van het Oude Testament. De meest geciteerde zin in het Nieuwe Testament is
Psalm 101:1, ‘De HEER spreekt tot mijn heer: ‘Neem plaats aan mijn rechterhand,
Pagina 1 van 4
Shelter Haarlem 2010
Woord en Gebed
ik maak van je vijanden een bank voor je voeten.’
Deze tekst komt vijf keer terug in het Nieuwe Testament. Ook in andere Bijbelboeken vinden wij Psalmen terug, denk aan Mozes en Mirjam in
Exodus 15
en Debora en Hanna in
Rechters
5 en
1 Samuël 2.
Ook in
Hooglied
,
Spreuken
en
de Klaagliederen
zien wij poëzie als vorm terugkomen.
Emoties
Sommige Psalmen drukken een diep verdriet uit. In
Psalm 56
staat dat God
‘mijn tranen opvangt in Zijn kruik.’
Wanneer Joodse mensen hun medeleven wilden uitdrukken met de dood van een geliefde, dan stuurden zij geen bloemen en legden ze geen kransen op de kist, maar hielden zij glazen flesjes met een lengte van zo’n tien centimeter onder hun ogen en daarin vingen zij hun tranen op. Die flesjes met tranen stuurden ze dan op naar de nabestaanden als uitdrukking van hun medeleven. De Psalm laat ons zien dat God onze tranen in Zijn kruik zou willen doen, ook als het om tranen gaat die we huilen om iets wat niet zo zwaar weegt als de dood. De Psalmen beschrijven het hele gebied van menselijke emoties. Zij spreken over wat we zouden kunnen noemen de ‘negatieve’ emoties als woede, frustratie, jaloezie, wanhoop en angst. De psalmist drukt precies uit wat hij denkt en voelt, inclusief zijn vervloeken van mensen en zijn beklag bij God. De Psalmen laten ook de meer ‘positieve’ emoties zien als blijdschap, opgewonden zijn, hoop en vrede.
Wie zijn de auteurs van de Psalmen?
David heeft ongeveer de helft van de Psalmen op zijn naam staan. 73 stuks zijn er van zijn hand, terwijl het Nieuwe Testament ook
Psalm 2
en
Psalm 95
aan hem toeschrijft (zie
Handelingen 4:25
en
Hebreeën 4:7
). Van Salomo kennen wij ook enkele Psalmen:
Psalm 72
en
127.
De eerste heeft hij geschreven, toen de tempel gebouwd werd. Hij erkent daarin, dat de arbeiders voor niets werken, tenzij de Here het huis bouwt. Zij staan in het tweede boek. De zonen van Korach hebben tien Psalmen geschreven. De zonen van Asaf hebben er twaalf geschreven, die staan in het derde boek. Zowel de zonen van Korach als de zonen van Asaf maakten deel uit van het koor dat in de tempel dienst deed. De overige Psalmen zijn anoniem, ze staan allemaal in het vierde en vijfde boek. Vrijwel iedereen gaat er van uit, dat de priester Ezra getekend heeft voor de
Psalmen 49
en
50
.
De vijf boeken
Het boek van de Psalmen is niet één boek, maar het zijn er vijf, die samen in één liedboek zijn weergegeven. Waarschijnlijk waren de Psalmen oorspronkelijk op vijf boekrollen opgeschreven. Sommige commentatoren zien hierin een parallel met de vijf boeken van de wet.
Boek 1
Psalmen 1 t/m 41
(voornamelijk door David geschreven) Hier worden parallellen gezien met het boek Genesis. Zoals Genesis vertelt hoe de mensheid werd geschapen, tot zonde verviel en verlossing werd beloofd, spreken ook veel van deze Psalmen over de mensen als gezegend, vervallen en door God verlost.
Boek II
Psalmen 42 t/m 72
(door David en de zonen van Korach geschreven) Deze serie Psalmen lijkt op het boek Exodus. Zoals Exodus het volk Israël beschrijft, beschrijven ook veel van deze Psalmen het volk als ineen gestort en daarna weer hersteld. Zoals God het volk Israël redde, redt Hij ook ons. Pagina 2 van 4
Shelter Haarlem 2010
Woord en Gebed
Boek III
Psalmen 73 t/m 89
(voornamelijk door Asafs zonen geschreven) Deze verzameling Psalmen lijkt op het boek Leviticus. Zoals Leviticus Gods heiligheid en de tabernakel beschrijft, gaan veel van deze Psalmen over de tempel en Gods troon daarin.
Boek IV
Psalmen 90 t/m 106
(geschreven door anonieme schrijvers) Deze Psalmen doen denken aan het boek Numeri. Zoals in Numeri de relatie van het volk Israël tot de hen omringende volken besproken wordt, vermelden deze Psalmen vaak de relatie tussen Gods alles overheersende Koninkrijk en de andere volken.
Boek V
Psalmen 107 t/m 150
(voornamelijk door David geschreven) Deze laatste 46 Psalmen lijken op het boek Deuteronomium. Zoals in Deuteronomium alles gaat om God en Zijn Woord, zijn deze Psalmen, lof en dankliederen voor God en Zijn Woord. Elk van deze vijf boeken eindigt met een doxologie (lofprijzing van Gods Woord).
Verschillende soorten Psalmen
Hierin kennen wij
de klaagpsalmen
,
dankpsalmen
en
boetepsalmen
. Het is niet zo dat elke Psalm onder een van deze categorieën is onder te brengen.
De klaagpsalm
Deze worden ook wel de ‘alstublieft-psalmen’ genoemd. Dat zijn van die droevige Psalmen waar de psalmist zich in een moeilijke situatie bevindt door ziekte, onrecht of waarin de eigen schuld doorklinkt. Deze soort Psalmen zien wij het meest (42 keer). Zij hebben allemaal vijf delen: 1. Een schreeuw naar God 2. Een klacht over het onrecht 3. Een belijdenis van vertrouwen in het feit dat God zal verlossen 4. Een verzoek aan God om tussenbeide te komen 5. Een belofte aan God om Hem te prijzen wanneer die verlossing komt
De dankpsalm
(lees
176
en
119
) De tweede soort is de Psalm van dankbaarheid. Deze ‘dank-u-wel’ Psalmen hebben ook een eigen patroon: 1. Een proclamatie: ‘Ik zal de Here prijzen…’ 2. Een belofte, waar de schrijver de Here voor gaat prijzen 3. Een getuigenis over die bevrijding 4. Een gelofte om de Here te blijven prijzen voor wat Hij heeft gedaan Deze Psalmen zeggen veel over Gods handelen en over zijn karaktereigenschappen.
De boetepsalm
(lees
6, 32 , 38, 51, 130
en
143
) De derde groep wordt ook wel de ‘sorry-psalmen’ genoemd. Dat zijn er maar een paar, maar ze geven wel uitdrukking aan de diepe rouw en het verdriet dat de psalmist ervaart nadat hij zijn zonde heeft ingezien.
Speciale psalmen
Naast de Psalmen die ik hierboven noemde zijn er ook nog enkele andere speciale Psalmen.
Koninklijke psalmen
Net zoals David schreef over zijn ervaringen als herder, heeft hij ook geschreven over zijn leven als koning.
Psalm 2, 18, 20, 21 45, 72, 89, 101, 110, 132
en
144
gaan hierover. Pagina 3 van 4
Shelter Haarlem 2010
Woord en Gebed
Messiaanse psalmen
Enkele van de Koninklijke Psalmen zijn ook Messiaanse of profetische Psalmen. Het woord Messias betekent ‘gezalfde’. Het woord gezalfde komt maar één keer in het Oude Testament voor en dat is in
Psalm 2.
Maar veel Psalmen profeteren over Jezus, de Zoon van David. Denk ook maar aan
Psalm 22: ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten?
Wijsheidspsalmen
De wijsheidspsalmen zijn het resultaat van een rustig overdenken en diepe meditatie. Ze lijken op het boek Spreuken en staan vol met praktische levenswijsheid.
Vervloekingspsalmen
In deze Psalmen vragen de schrijvers aan God of Hij hun vijanden zou willen bezoeken met Zijn oordeel. Een voorbeeld hiervan is
Psalm 140: 9
en
10 ‘Dat het hoofd van mijn belagers wordt getroffen door de vloek van hun lippen. Dat vurige kolen op hen neerstorten, dat ze vallen in een kuil waaruit ze nooit meer opstaan.’
Pagina 4 van 4