Transcript Lesbrief : Ontdekspel Toen en Nu – Groep 3

Lesbrief : Ontdekspel Toen en Nu – Groep 3-4 – Castellum Hoge Woerd
Binnenkort gaat u met uw klas een bezoek brengen aan Castellum Hoge Woerd.
U heeft gekozen voor de activiteit: Ontdekspel Toen en Nu.
Om de leerlingen voor te bereiden op dit uitstapje, sturen wij u alvast:
 een inleiding met informatie voor de leerkracht
 een voorbereidende activiteit voor op school
 een activiteit die na het bezoek aan het Castellum gedaan kan worden in de klas
Bij Castellum Hoge Woerd
Het ontdekspel Toen en Nu bij Castellum Hoge Woerd gaat over de
belangrijkste perioden in de geschiedenis. We hebben gekozen voor
de volgende tijdvakken:
PREHISTORIE, ROMEINSE TIJD, MIDDELEEUWEN EN NIEUWE TIJD
De leerlingen krijgen eerst een korte inleiding over deze perioden in
de geschiedenis. Daarna gaan ze een aantal afbeeldingen in de goede
periode plaatsen. In de bezoekersruimte bij Castellum Hoge Woerd
staan vier vitrines gevuld met vondsten uit de omgeving, gevonden
tijdens opgravingen door archeologen. De voorwerpen komen uit de
Prehistorie, Romeinse tijd en de Middeleeuwen. Per tweetal krijgen de
leerlingen een voorwerp van Nu. Zij gaan op zoek naar het voorwerp
in de vitrinekast van Toen. Ze leggen het voorwerp bij de juiste
vitrinekast. Als alle voorwerpen geplaatst zijn, lopen we gezamenlijk langs de vitrinekasten om met
elkaar te bespreken of alle voorwerpen op de juiste plek neergelegd zijn.
Voorbereiding op school
(Informatie voor de leerkracht om door te lezen)
De Prehistorie (10.000 v. Chr. – 50 v. Chr.)
De prehistorie is onder te verdelen in de steentijd, de bronstijd en de ijzertijd.
In Leidsche Rijn zijn verschillende voorwerpen gevonden uit de prehistorie. De
prehistorie is de tijd waarin nog niet geschreven werd. We moeten de
informatie uit die tijd door de gevonden voorwerpen achterhalen. De oudste
vondsten in Leidsche Rijn komen uit de midden-bronstijd (1800-1100 voor
Birgit Postma - Educatie Castellum Hoge Woerd
Christus). Men begon voorwerpen van metaal te maken. Eerst werd er koper gebruikt. Later een
mengsel van koper en tin, dat werd brons genoemd. In die tijd leefden de mensen van de jacht en van
de landbouw. Na de bronstijd komt de ijzertijd (800-57 voor Christus). De mensen leerden voorwerpen
van ijzer te maken. IJzer was makkelijker te bewerken dan brons. De gereedschappen, zoals bijlen en
punten voor ploegen om het land mee te bewerken, worden van ijzer gemaakt. Er komen steeds meer
nederzettingen in Leidsche Rijn.
De Romeinse Tijd (50 voor Chr. – 400 na Chr.)
Inheems Romeins: Doordat de Romeinen in Leidsche Rijn kwamen, werd het voor de vaste bewoners
(de inheemse bevolking) een heel ander leven. Leidsche Rijn was ineens een deel van het grote
Romeinse rijk. De oude bewoners kwamen in aanraking met allerlei voor hen
ongewone dingen. De soldaten en de bewoners van het kampdorp (vicus)
hadden natuurlijk eten nodig. De Romeinen lieten veel Romeins voedsel
importeren: vissaus, olijfolie, wijn, bier en andere specialiteiten. Voor brood en
vlees zorgde de inheemse bevolking. Veel jonge inheemse mannen gingen in
het Romeinse leger. Zo kwamen spullen van de Romeinen bij de inheemse
bevolking terecht en andersom.
Romeinse soldaten: Dat de Romeinen naar Leidsche Rijn kwamen heeft alles te maken met de rivier
de Rijn. De Rijn was de belangrijkste rivier om Engeland te bereiken en te veroveren. Daarom zijn er op
regelmatige afstanden langs de Rijn forten of castella gebouwd. Om de schepen op de rivier goed in de
gaten te houden, werden er wachttorens gebouwd. Rond 80 na Christus werd de limesweg (grens)
aangelegd. De weg bestond voor een groot deel uit materiaal dat niet in Leidsche Rijn voorkomt. Deze
materialen werden met grote schepen vanuit andere plaatsen aangevoerd.
Middeleeuwen (500 na Chr. – 1500 na Chr.)
Vroege Middeleeuwen (500-1000 na Christus): Nadat de Romeinen Leidsche Rijn hebben verlaten
neemt de natuur weer bezit van het gebied. Binnen de muren van het verwaarloosde Castellum blijven
mensen wonen. Vanaf de 5e eeuw neemt het aantal inwoners weer toe. De
oevers van de Rijn blijken een goede plek te zijn om te wonen. In de vroege
Middeleeuwen ligt Utrecht en omgeving op de grens van het Friese en
Frankische gebied. Eind 7e eeuw komt Willibrord via de Rijn naar Utrecht en
probeert de Friezen te bekeren tot Christenen. In 777 na Christus wordt het
bisdom Utrecht gesticht. Ook Leidsche Rijn komt in het bezit van de kerk. In
de 9e en 10e eeuw komen de Vikingen. Zij plunderen Utrecht. Of ze ook in
Leidsche Rijn geplunderd hebben, is niet bekend.
Late Middeleeuwen (1000-1500 na Christus): Vanaf 1150 na Christus werden uitgestrekte
veenmoerassen geschikt gemaakt voor de landbouw (ontginningen). De Rijn werd afgedamd en
veranderde daardoor in een kalme stroom. Alle grond was van de bisschop. De grond werd verdeeld
onder zogenaamde leenmannen, die de leiding over de grond kregen. De leenmannen wilden
belangrijk gevonden worden en bouwden vanaf de 13e eeuw kleine kastelen in de vorm van
woontorens. In Leidsche Rijn zijn er zeker tien van deze kasteeltjes geweest. In deze periode
Birgit Postma - Educatie Castellum Hoge Woerd
ontstonden ook de eerste landwegen, waarvan de Groenedijk een van de oudste is. In de late
Middeleeuwen ontstonden ook de dorpen Vleuten en De Meern.
Nieuwe Tijd (vanaf 1500 na Chr. tot nu)
Hierbij wordt het accent gelegd op de tijd waarin wij nu leven. De tijd die
herkenbaar is voor de leerlingen. De gewoonten en gebruiken van de Nieuwe
Tijd. De tijd waarin veel uitvindingen en ontdekkingen gedaan zijn. De tijd van
de televisie en de computers….
Verhalen om te gebruiken als inleiding voor de leerlingen
Het boek “Lang geleden….” Van Arend van Dam & Alex de Wolf met vijftig
voorleesverhalen over de geschiedenis van Nederland kunt u gebruiken als
inleiding voor bovenstaande perioden uit de geschiedenis. Uitgeverij: Van
Holkema & Warendorf.
Prehistorie:
Jagen en verzamelen: De boot en de kruik (blz. 9) ; De eerste boeren: Het kalf en de tuin (blz. 11) ; De
ijzertijd: Gevecht tegen het water (blz. 14)
Romeinse Tijd:
De Romeinen komen: Verrit en Malor (blz. 17) ; Weg met de Romeinen: Julius Civilis (blz. 20)
Middeleeuwen:
De tijd van de monniken: Willibrord, Bonifatius en Liudger (blz. 22) ; Een koning wordt keizer: Karel de
Grote (blz. 25) ; De graven van Holland: Floris V (blz. 33) ; Een gravin zonder angst: Jacoba van Beieren
(blz. 36)
Nieuwe Tijd:
Na de oorlog: De vooruitgang (blz. 132) ; De nieuwste tijd: Alles kan, alles mag, (blz. 134)
Birgit Postma - Educatie Castellum Hoge Woerd
Activiteit voor het bezoek aan Castellum Hoge Woerd
Woordenspel
Benodigdheden:
4 grote vellen papier
dikke viltstift
werkbladen met woorden: 1, 2 en 3
antwoordenbladen 1 en 2
lijm
scharen
Beschrijving woordenspel:
Het woordenspel is een eenvoudige activiteit om de leerlingen alvast vertrouwd te maken met het
begrip geschiedenis en de belangrijkste perioden uit de geschiedenis. Knip de woorden vooraf uit van
de drie werkbladen. Ze kunnen eventueel op steviger papier gekopieerd worden. Hang de vier grote
vellen papier op en schrijf op ieder vel 1 periode uit de geschiedenis, te weten: Prehistorie, Romeinse
tijd, Middeleeuwen en Nieuwe tijd.
Verdeel de losse woorden onder de leerlingen. Er kan ook in groepjes gewerkt woorden. De leerlingen
plakken elk woord op het vel papier van de periode waarvan zij denken dat het woord thuishoort. Als
er in groepjes gewerkt wordt , zorg dan dat de groepjes woorden uit de verschillende periodes krijgen.
Als afsluiting worden de vellen met volgeplakte woorden besproken met elkaar: Zijn de woorden bij de
juiste periode geplaatst? Waarom horen ze bij deze periode of waarom niet?
Weer terug op school
Knip en plak
Benodigdheden:
Voor iedere leerling werkblad 1 en 2 : Knip en Plak
kleurpotloden of viltstiften
scharen
lijm
grote vellen papier
Beschrijving Knip en Plak werkbladen:
Wanneer het bezoek aan Castellum Hoge Woerd is gebracht, kunnen de leerlingen als afrondende
activiteit in de klas de werkbladen 1 en 2: “Knip en Plak” maken. De afbeeldingen kunnen eerst
ingekleurd worden. Daarna worden de woorden (perioden uit de geschiedenis) en de afbeeldingen
uitgeknipt en op een groot vel papier in de juiste combinatie bij elkaar geplakt.
Birgit Postma - Educatie Castellum Hoge Woerd
Werkblad 1: Woorden voor woordenspel
KASTEEL
DE PEST
BRONSTIJD
MAMMOET
HEKS
HUNEBED
VUURSTEEN
TOERNOOI
CASTELLUM
RIDDER
CENTURIO
IJZERTIJD
Birgit Postma - Educatie Castellum Hoge Woerd
Werkblad 2: Woorden voor woordenspel
SKATES
HORLOGE
STEENTIJD
FIETS
HARNAS
LEGIONAIR
PAPYRUS
RENDIERVEL
SCHUBBENPANTSER
BADSCHRAPER
RIDDER
BADOLIEFLESJE
Birgit Postma - Educatie Castellum Hoge Woerd
Werkblad 3: Woorden voor woordenspel
COMPUTER
SPORTSCHOEN
BOEKDRUKKUNST
PLAGGENHUT
KINDERWAGEN
VILTSTIFT
AMFOOR
HULPSOLDAAT
CARAVAN
SPIJKERBROEK
MONNIK
BERENVEL
Birgit Postma - Educatie Castellum Hoge Woerd
Birgit Postma - Educatie Castellum Hoge Woerd
Birgit Postma - Educatie Castellum Hoge Woerd
Antwoordenblad 1: Woordenspel
PREHISTORIE
ROMEINSE TIJD
Bronstijd
Castellum
Mammoet
Centurio
Hunebed
Papyrus
Vuursteen
Schubbenpantser
IJzertijd
Badschraper
Steentijd
Legionair
Rendiervel
Badolieflesje
Plaggenhut
Amfoor
Berenvel
Hulpsoldaat
Birgit Postma - Educatie Castellum Hoge Woerd
Antwoordenblad 2: Woordenspel
MIDDELEEUWEN
NIEUWE TIJD
Kasteel
Skates
De pest
Horloge
Heks
Fiets
Toernooi
Computer
Ridder
Kinderwagen
Harnas
Caravan
Ridder
Sportschoen
Boekdrukkunst
Viltstift
Monnik
Spijkerbroek
Birgit Postma - Educatie Castellum Hoge Woerd