6 STRAATNIEUWS

nummer 12 • 2005

REPORTAGE

REPORTAGE STRAATNIEUWS

nummer 12 • 2005

7

Carnaval in Utrecht

In Bavianenland (Bavel), Dwergonië (Drunen) en ’t Ballefrutters gat (Goirle) leggen ze er het openbare leven volledig voor plat. Maar ook in Leemput (Utrecht) wordt het uitbundig gevierd: carnaval. Op 11 november jongstleden ging het seizoen weer officieel van start, toen de bestuurs leden van de Carnavalsfederatie Utrecht (CFU) in hun ‘resi dentie’ (Café Elinkwijk aan de Amsterdamsestraatweg) om klokslag elf over elf hun steken opzetten.

Tekst: Koen Machiel van de Wetering :: Beeld: CFU Dat het feest der fopneuzen en boerenkielen in Utrecht serieus wordt genomen, blijkt ook uit de introductie van de nieuwe Stadsprins op de laatste zaterdag van november. In een houten Dom van 3,5 meter hoog werd hij – wederom stipt om elf over elf – het Federatiebal binnen gereden, waarna de oude Stadsprins (Martijn XXX) drie luikjes opende. Achter het eerste luikje werden de in gouden laarzen gehulde voeten van de nieuwe prins zichtbaar, bij het tweede zijn borst en als laatste zijn gezicht. Vervolgens stapte Zijne Dorstlustige Hoogheid uit de houten toren om, onder luide steunbe tuigingen van de ongeveer 700 aanwezige ‘car navalisten’, zijn steek, staf en ambtsketen in ontvangst te nemen.

Proclamatie

Na deze plechtige ceremonie maakte Martijn XXXI zijn hofdame en adjudant bekend, ont vingen ook zij hun onderscheidingen en las de adjudant de proclamatie voor. In deze pro clamatie, die vanzelfsprekend uit 11 punten bestond, stelde de Stadsprins zich voor aan de Utrechtse carnavalsvierders en gaf hij aan waar in zijn regeerperiode de accenten moeten liggen. Een belangrijk moment, want één jaar lang vertegenwoordigt de prins alle Utrechtse carnavalsverenigingen en is hij hét gezicht van Leemput. Zo is hij een van de genodigden op de nieuwjaarsreceptie van de burgemeester en mag hij op de koffie bij de kardinaal.

Verkiezing

‘Alle prinsen zijn bloedzenuwachtig als ze uit die toren stappen’, lacht Tom Wammes, voor zitter van CFU. ‘En zo gek is dat niet, als je bedenkt hoeveel moeite ze moeten doen om verkozen te worden. Toen ik lid werd van de keuzecommissie, stond ik in positieve zin ver baasd over de ernst van de selectieprocedure. Iedereen kan zich weliswaar kandidaat stellen, ook mensen die geen lid zijn van een carna valsvereniging, maar je moet van goeden huize komen om gekozen te worden. Soms kan de selectieprocedure maanden duren.’

Leemput

Nu de nieuwe prins is geïnstalleerd, breken er voor hem drukke tijden aan. Hij dient acte de présence te geven bij de 23 carnavalsver enigingen die Utrecht en omstreken rijk is, bezoekt scholen en bejaardentehuizen en wordt op het stadhuis ontvangen door het College van B&W. Bovendien geeft hij op 16 december een receptie voor alle verenigingen, om de ‘kleine’ prinsen in de gelegenheid te stellen hem de nodige eer te bewijzen. En dan moet het ‘Grote Carnaval’ natuurlijk nog beginnen. Dat start altijd op een zaterdagochtend voor Café Weerdzicht (voor de gelegenheid omge doopt tot Café De Weerdput), als de Stadsprins een wankel keukentrapje bestijgt om een krans om het beeldje van Katrijn van Leemput te hangen. ’s Middags vindt dan de optocht door de binnenstad plaats. Hierbij neemt de prins op de Mariaplaats het defilé af en ontvangt hij uit handen van de burgemeester de stadssleu tel van Utrecht.

Mis

Nadat het gezag over Utrecht officieel in de handen van Zijne Jolige Hoogheid is overge dragen, kan het feest losbarsten. Toch blijft de handrem enigszins op de tap: de volgende ochtend om tien uur dienen alle carnavalisten zich namelijk in vol ornaat te melden in de St. Josephkerk voor een speciale carnavalsmis. Na deze mis maakt de prins de uitslag van de optocht bekend en brengt hij een bezoek aan de verschillende verenigingen voor het kinder carnaval. Op maandag en dinsdag mogen de registers vervolgens helemaal open, al bena drukt Wammes dat de sociale controle onder de Utrechtse carnavalsgangers groot is: ‘Zodra iemand zijn grens bereikt heeft, wordt hij met een door anderen tegen zichzelf beschermd. Dus dan neemt ie een colaatje of gaat gewoon naar huis. Iemand met een steek op zul je eigenlijk nooit dronken zien.’

Haringhappen

Op dinsdagavond (‘Vastenavond’) loopt het car naval ten einde. De verenigingsprinsen nemen afscheid van hun achterban, de Stadsprins doet dat van de Federatie, en de verenigingen die echt alles volgens de traditie doen, organise ren een verkwikkend rondje haringhappen. Eindelijk kunnen de CFU-bestuursleden genie ten van een welverdiend weekje rust. Maar al snel daarna begint het hele circus van voren af aan. ‘Want’, legt bestuurslid Jaap de Jong uit, ‘de optocht van volgend jaar moet worden besproken met de gemeente en de brandweer, locaties dienen te worden vastgelegd en boe renkapellen geboekt. Eigenlijk zijn we het hele jaar met carnaval bezig.’

De Dom die heeft een feestneus

Utrecht is de enige van de vier grote steden waar elk jaar een carnavalsoptocht wordt gehouden. Toch is carnaval in Utrecht een echt importproduct: het werd kort voor de oorlog geïntroduceerd door Limburgers en studenten, die samen de ‘Bal Masqué Vereniging Limburgia’ oprichtten. Andere carnavalliefhebbers volgden gretig hun voorbeeld en op 9 mei 1973 bundelden vijf carnavalsverenigingen (de Muilezels, de Zwarte Katers, de Kouwe Piepers, de Wijk C Fuivers en de Jokers) hun krachten in de Carnavalsfederatie Utrecht. Sindsdien is het aantal verenigingen flink gestegen, al kan van een echte ‘carnavalskoorts’ in de Domstad nog steeds niet gesproken worden. Wie daarin verandering wil brengen, neme een kijkje op www.cfu-leemput.nl. Daar staan alle Boerenbals, Prinsenbals en Katerbals van 2006 overzichtelijk op een rijtje.

Alaaf!

Carnaval is het feest dat voorafgaat aan de Vastentijd, die veertig dagen duurt en waar mee katholieken boete doen voor de kruisi ging van Christus. Deze periode begint op de woensdag na carnaval (‘Aswoensdag’) en eindigt met Pasen. Omdat gelovigen zich tijdens de Vastentijd op vrijdagen en enkele andere dagen moeten onthouden van vlees en jus, wordt wel gezegd dat de naam ‘car naval’ is afgeleid van de Latijnse woorden ‘carne vale’ (‘vaarwel vlees’). Maar er zijn ook bronnen die beweren dat carnaval van oorsprong een heidens feest is, waarmee de winter werd verjaagd en de lente verwelkomd. Over de startdatum is iedereen het gelukkig wél eens: carnaval begint zeven weken voor Paaszondag, dat volgens het concilie van Nicea (325 voor Christus) valt op de eerste zondag na de eerste volle maan na het begin van de lente.