Transcript Gregoriaans voor beginners

Themalijst
Gregoriaans voor beginners
(Cod. 41 fol. 1 verso, Openbare bibliotheek Kortrijk)
Deel I van de reeks “U zoekt…”
U zoekt gregoriaans ?
Inleiding
Het gregoriaans komt uit een traditie van meer dan 1000 jaar. Pas vanaf de 8° eeuw begon men de
muziek te noteren. De muziek zelf of variante composities kunnen echter veel ouder zijn. En tot op
vandaag wordt er nog gregoriaans geschreven.
De meest gebruikte gezangen komen uit de Romeinse ritus (bvb. Uit de “Graduale Romanum”).
Afwijkende ritussen komen voor als bv. De Premonstratenzische ritus van de Norbertijnen. Het grote
verschil is dat zij de zang met het orgel begeleiden. Want gregoriaans is normaal a capella.
Pijn die geneest
magazijn klas cd 2552
Koorklanken uit Grimbergen
digi klas cd 31773
Naast ritussen van kloosterorden, waren er ook de historische ritussen die zowel afweken qua
melodie als qua tekst. Door het “Concilie van Trente” (1563) werden bijna alle afwijkende ritussen
verboden, wat niet uitsluit dat er nog CD’s uitgebracht worden met reconstructies. (Op te zoeken in
het titelveld of op trefwoord in de computer). Er kan ook gezocht worden op het woord
“Vroegchristelijke liturgie”, maar dan er ook oosterse ritussen uit de catalogus. (Vraag daarvoor naar
het document “U zoekt Niet-Rooms-Katholieke Muziek” (deel III)
In bepaalde van onderstaande voorbeelden is trouwens duidelijk de oosterse – vooral grieksorthodoxe - verwantschap te horen. De oudste religieuze muziek heeft immers haar
gemeenschappelijke wortels in de joods-christelijke tradities van de eerste eeuwen. Wat daarvoor
was, zullen we misschien nooit weten. Bepaalde onderzoekers hebben al hypothetische en
speculatieve pogingen tot reconstructies tot klankopnames verwerkt
Ambrosiaanse of Milanese ritus (ontstaan in de 3° eeuw)
Gregorianischer und ambrosianischer Choral zum Fest der Heiligen Drei Könige
Klassiek : ONDERWERP Kerstmis 112 CD
Missa Ambrosiana in Epihania Domini in die iuxta ritum sanctae ecclesiae mediolanensis ex decreto
sacrosancti…
Magazijn Muziek : klas cd 2535
Chants de l’église Milanaise : magazijn klas cd 17132535
Missa Ambrosiana in Epihania Domini : magazijn klas cd 2535
Oude Romeinse ritus of Cantus Romanus (7° eeuw)
Chants de l'église de Rome de VII` & XIII` siècle : messe de Saint-Marcel
Recital : KOOR Ensemble Organum 9 CD
Mozarabische ritus (Spanje tot de 15° eeuw)
Chant mozarabe
Klassiek : ONDERWERP Geestelijke Muziek 23 CD
Themalijst: Gregoriaans voor beginners
Bibliotheek Kortrijk
januai 2014 p. 2
Gallicaanse ritus (Ritus van Salisbury) (Merovingische en Karolingische periode)
Caput
Klassiek : OCKEGHEM 2.3 CD
Ritus van Benevento (Zuid-Italië, 10°-13° eeuw)
Chants de la Cathédrale de Benevento
Recital : KOOR Ensemble Organum 4 CD
Aquitaanse ritus (St-Martial de Limoges) (10°-12° eeuw)(niet verwarren met de vroegpolyfone
Aquitaanse zang)
Enkele voorbeelden zijn te vinden in de volgende verzamelbox met middeleeuwse muziek
Les très riches heures du Moyen Age : Un voyage musical des premiers siècles de notre ère à
l'aube de la Renaissance
Muziek : Klassiek : ONDERWERP Middeleeuwen 29 CD
Chant grégorien d'Aquitaine : Gregorian Chant from Aquitaine: Missen voor de Kersttijd
Magazijn Muziek : klas cd 13480
Graduel d’ Aliénor de Bretagne : ONDERWERP Gregoriaans 63 CD
Graduel d’ Aliénor de Bretagne : ONDERWERP Gregoriaans 69 CD
Polyphonie Aquitaine du XIIe siècle : magazijn reci cd 1714
Deze cd bevat zowel eenstemmige (pre-gregoriaanse) als meerstemmige gezangen
Oostenrijkse en Hongaarse ritus
Gregorian chants from Austria
Magazijn Muziek : klas cd 32021
Epiphany - Vizkerestz
Magazijn Muziek : klas cd 32062
Hieronder ziet u de oude manier van muziek noteren. Tot in de 9de eeuw werd het neumen-schrift
gebruikt. Het was gebaseerd op de Griekse accenten en ademhalingstekens.
Als algemene termen voor gregoriaans en de historische ritussen samen kan men “Cantus planus”
(Plain chant (fr.); Plainchant (Eng.) of “Cantus ecclesiasticus” (Chant ecclesiastique) gebruiken wat
Themalijst: Gregoriaans voor beginners
Bibliotheek Kortrijk
januai 2014 p. 3
impliceert dat het eenstemmig gezang in het latijn zonder begeleiding betreft. De benaming
“Gregoriaans” komt vanaf de 11° eeuw algemeen in gebruik, behalve in Frankrijk, waar men de term
“Chant grégorien” pas in het begin van de 20° eeuw invoert, naar aanleiding van de codificering door
de Benedictijnen. Dit vormt nu de basis van het huidige courante repertoire in het liturgisch gebruik.
Hiernaast ziet men een partituur waarbij 3 notaties van het
Graduale “Oculi omnium” gecombineerd boven elkaar staan: de
notatie van Codex Laon-239 (omstreeks 930), de moderne
kwadraatnotatie in het Graduale Romanum, en de notatie van
het Cantatorium van Sanct Gallen, SG-359 (begin 10e eeuw)
Het gregoriaans kan ook ingedeeld volgens het liturgisch jaar en de functie binnen de officies.
Zo maakt men een onderscheid tussen enerzijds het
“Ordinarium” (dit zijn de vaste onderdelen van de Mis met als belangrijkste delen: Kyrie, Gloria,
Credo, Sanctus & Agnus Dei) bvb. Mis nr. 8 “Engelenmis” (Missa de Angelis)
en anderzijds het “Proprium” (dit zijn specifieke misdelen voor bepaalde feestdagen of dagen
gedurende het kerkelijk jaar) (Ook die zijn soms op te zoeken in het titelveld of op trefwoord in
de computer)
Naast de titel wordt in de computer soms de modus (soort toonaard) en de functie binnen de
mis vermeld. (Bvb. introïtus, graduale, alleluia, sequens, offertorium, communio, responsorium
& hymne). Buiten de mis zijn er ook officiegezangen, zoals antifonen & psalmen voor de
Vespers.
Verder kan men in de computer zoeken op de liturgische kloosteruren :
Metten
Lauden
Tertsen
Nonen
Completen, enz.
Kortom: iemand die iets opzoekt van het gregoriaanse repertoire, heeft geen gebrek aan
zoekmogelijkheden: ritus, titel of woord uit de titel, algemene tijdsaanduiding (eeuw);
Themalijst: Gregoriaans voor beginners
Bibliotheek Kortrijk
januai 2014 p. 4
liturgische tijds- en functieaanduiding (in het Nederlands en Latijn), modus (dit alles op te
zoeken in het titelveld). Daarnaast kan er ook op trefwoorden gezocht worden via
Onderwerpen: bvb. Ambrosiaanse ritus.
Uit het zoekresultaat verneemt U de uitvoerders, de hoofdtitel van de CD en de
plaatsaanduiding in de rekken.
Een standaard-voorbeeldje:
ONDERWERP Gregoriaans 55 CD
Uit de “Mis voor de Vierde Zondag van de Advent “Ad Missam Dominica IV Adventus”:
Rorate coeli (1° modus) (introïtus) : voor koor / Anoniem: componist; Maitrise de la
Cathedrale de Dijon: koor
Op: Le Chant du Silence
Even resumeren hoe U kunt opzoeken:
Op trefwoord:
- Specifieke (historische) ritussen (o.a. van bepaalde kloosterorden)
- Perioden in het kerkelijk jaar (in het Nederlands)
Let wel: trefwoorden zijn meestal enkel gekoppeld aan hoofdtitels van CD’s en niet aan
afzonderlijke composities
Op titel en delen van het titelveld:
- Specifieke (historische) ritussen (o.a. van bepaalde kloosterorden)
- Perioden in het kerkelijk jaar (in het Nederlands en het Latijn)
- Specifieke (feest)dagen in het kerkelijk jaar (in het Nederlands en het Latijn)
- Namen van heiligen (in het Nederlands en het Latijn)
- Algemene omschrijvingen zoals bisschop-belijders, abten, kerkvaders, martelaars (in het
Nederlands en het Latijn)
De eigenlijke titel (enkel in het Latijn)
- modus (met romeinse cijferaanduiding) bvb. (8° modus)
of omschrijving als bvb. “Plagale modus”
- functie binnen het officie (bvb. graduale, hymne, antifoon)
Themalijst: Gregoriaans voor beginners
Bibliotheek Kortrijk
januai 2014 p. 5
Gregoriaans voor beginners
Weet je in hemelsnaam niet wat Gregoriaans is en wil je eens enkele voorbeelden
beluisteren, ontleen dan eens een van de volgende 5 cd’s.
Het is Gregoriaans in zijn eenvoudigste vorm, voor beginners dus
1. Canto Gregoriano vol. 1
2. Canto Gregoriano vol. 2
3. Chant: Music of Paradise
4. The best in Gregorian Music
5. The quintessence of Chant
ONDERWERP Gregoriaans 65 CD
ONDERWERP Gregoriaans 68 CD
ONDERWERP Gregoriaans 17 CD
ONDERWERP Gregoriaans 77 CD
ONDERWERP Gregoriaans 11 CD
Leukigheidjes
Voor wie toch eens de smaak wil hebben van de Gregoriaanse sfeer maar niet in de mood is
voor the real thing, is er de succestory van Gregorian: Masters of Chant
Gregorian is een Duitse groep (geleid door Frank Peterson) die versies van popsongs brengt,
gebaseerd op Gregoriaanse basis.
Enkele voorbeeldjes om dit duidelijk te maken
Metallica, Simon and Garfunkel, Pink Floyd, Led Zeppelin, Deep Purple….
Deze cd’s vind je bij ons bij het genre NEW AGE
69 maste
Een andere Duitse band pakt het helemaal anders aan. Enigma is gevormd door de in
Roemenië geboren producent Michael Cretu en zijn toenmalige vrouw Sandra en David
Fairstein en Frank Peterson. Enigma scoorde eind 1990 een grote hit met Sadeness (Part I).
Een originele gregoriaanse melodie wordt hier de basis van een mix voor een dansnummer.
Sommige auteurs rekenen dit bij de ambient en new-age muziek, maar dat is misschien een
brug te ver.
Themalijst: Gregoriaans voor beginners
Bibliotheek Kortrijk
januai 2014 p. 6
The cross of changes (1993)
Beyond the invisible (1996)
Le Roi est mort, vive le roi! (1996)
78 enigm
78 VRT cd 3254
78 cd 16890
Meezingers: de hitparade
60-plussers zullen zeker de volgende melodieën herkennen en zelfs kunnen zingen
- Gaudeamus (introïtus voor de mis van Allerheiligen)
- Rorate coeli (introïtus voor de mis van de eerste zondag van de Advent)
- Puer natus (introïtus voor de mis van Kerstdag)
- Resurrecti (introïtus voor de mis van Paaszondag)
- Victimae Paschali (sequens voor de mis van Paaszondag)
- Veni sancte Spiritus (sequens voor de mis van Pinksterzondag)
- Veni creator Spiritus (voor de tweede Vespers van Pinksterzondag, maar ook in de mis
gezongen)
- Dies Irae (sequens van het Dodenofficie)
- In Paradisum (uit het Dodenofficie)
- Kyrie uit de 8ste mis voor doorheen het kerkelijk jaar (Ook Engelenmis genoemd)
- Salve Regina (Maria-antifoon uit de Completen van de Zondagen doorheen het jaar)
Andere merkwaardigheden:
Combinatie van gregoriaans en een vleugelpiano in de laatste tracks van de cd
Chant : amor et passio
ONDERWERP Gregoriaans 22 CD
Combinatie van Boeddhistische gezangen met gregoriaans
Meeting: two worlds of modal music
ONDERWERP Modale Muziek 1 CD
Thematische indeling
gegroepeerd volgens het kerkelijk jaar en andere thema’s
Algemeen (Verzamel-Cd’s en gezangen voor doorheen het hele jaar)
Thesaurum Cantus Gregorianus
ONDERWERP Gregoriaans 2 CD
Alleluia Bendicite Domino
ONDERWERP Gregoriaans 9 CD
Chant Grégorien
ONDERWERP Gregoriaans 10 CD
The quintessence of Chant
ONDERWERP Gregoriaans 11 CD
Carmina Gregoriana
ONDERWERP Gregoriaans 12 CD
Canto Gregoriano
ONDERWERP Gregoriaans 13 CD
Chant: Music of Paradise
ONDERWERP Gregoriaans 17 CD
Agnus Dei: plainchant pour meditation
ONDERWERP Gregoriaans 18 CD
Meditation, ancient chant for quiet contemplation
ONDERWERP Gregoriaans 20 CD
Gregoriaanse gezangen, vol. 2
ONDERWERP Gregoriaans 61 CD
Canto Gregoriano vol. 1
ONDERWERP Gregoriaans 65 CD
Adorate Deum
ONDERWERP Gregoriaans 66 CD
Gregoriaans Triptiek
ONDERWERP Gregoriaans 67 CD
Canto Gregoriano vol. 2
ONDERWERP Gregoriaans 68 CD
Salve Festa Dies, Gregorian Chant for Seasons of the Year ONDERWERP Gregoriaans 72 CD
Immortel Gregorien, voyage dans l’ annéée Grégorienne 1 ONDERWERP Gregoriaans 74 CD
Themalijst: Gregoriaans voor beginners
Bibliotheek Kortrijk
januai 2014 p. 7
Immortel Gregorien (2 cd’s)
Kyriale
Gregorian chants
Musica Gregoriana, The best in Gregorian Music
Cantus Gregorianus: 5de Festival van Watou (1994)
Gregorian Chante et Grand-Orgue
Gregorian chant
ONDERWERP Gregoriaans 74b CD
ONDERWERP Gregoriaans 75 CD
ONDERWERP Gregoriaans 76 CD
ONDERWERP Gregoriaans 77 CD
ONDERWERP Gregoriaans 79 CD
ONDERWERP Gregoriaans 80 CD
ONDERWERP Gregoriaans 88 CD
Advent- en kerstperiode
Christmas Chant
ONDERWERP Gregoriaans 114 CD
Noël: Messe de minuit et Messe du jour
ONDERWERP Kerstmis 112 CD
Gregorian Christmas
ONDERWERP Kerstmis 76 CD
Gregorianischer und Ambrosianische Choral zum Fest der Heiligen Drei Könige
ONDERWERP Kerstmis 112 CD
Puer natus est
ONDERWERP Kerstmis 129 CD
ONDERWERP Kerstmis 44 CD
Vasten en Paasperiode
Passie en Pasen
Gregorianische Gezänge: Fastenzeit, Passion, Ostern
Ténèbres: Gethsémani, Golgotha, Tombeau
Easter Chant
Liturgie du Vendredi Saint
Plainchants
Gregoriaanse Vespers: Pasen
Passio Domini: Gregorian Chant from St. Gall Ii
Il passione e Morte Domini
Chant Grégorien : Les Ténèbres
In a cloister: Novice’s Gragorian Chants
Resurrexi
ONDERWERP Gregoriaans 14 CD
ONDERWERP Gregoriaans 202 CD
ONDERWERP Gregoriaans 205 CD
ONDERWERP Gregoriaans 206 CD
ONDERWERP Gregoriaans 207 CD
ONDERWERP Gregoriaans 212 CD
ONDERWERP Gregoriaans 213 CD
ONDERWERP Gregoriaans 214 CD
ONDERWERP Gregoriaans 216 CD
ONDERWERP Gregoriaans 217 CD
ONDERWERP Gregoriaans 218 CD
magazijn klas cd 14227
Hemelvaart & Pinksteren
Hemelvaart en Pinksteren
ONDERWERP Gregoriaans 4 CD
Andere periodes in het kerkelijk jaar
Fête-Dieu, salut du Saint Sacrement. Prières
Christ-Roi
Sanctoral, vol .2 (Allerheiligen; St-Cecilia, H. Stefanus)
ONDERWERP Gregoriaans 1 CD
ONDERWERP Gregoriaans 70 CD
ONDERWERP Gregoriaans 3 CD
Ter ere van de Maagd Maria
Notre Dame, liturgie des vierges
Citeaux – salve Regina
Fêtes de Notre Dame
ONDERWERP Gregoriaans 19 CD
ONDERWERP Gregoriaans 78 CD
magazijn klas cd 27520
Themalijst: Gregoriaans voor beginners
Bibliotheek Kortrijk
januai 2014 p. 8
Ter ere van heiligen, apostelen, martelaren, belijders, kerkvaders, kerkleraren…
The martyrdom of Saint Thomas Becket, the unfinished vespers ONDERWERP Gregoriaans
6 CD
Apôtres et martyrs: liturgie des Docteurs de l’ Eglise
ONDERWERP Gregoriaans 16 CD
L’ Eglise chante les Saints
magazijn klas cd 13644
Dodenofficie
Requiem – Liturgia defunctorum
In Paradisum
ONDERWERP Gregoriaans 403 CD
ONDERWERP Gregoriaans 402 CD
Gregoriaans gezongen door vrouwen
Cantus ecclesiae
Christmas Chant
Easter Chant
Venite ad me
ONDERWERP Gregoriaans 64 CD
ONDERWERP Gregoriaans 114 CD
ONDERWERP Gregoriaans 206 CD
ONDERWERP Gregoriaans 300 CD
Gregoriaans gezongen door Benedictijnen, Trappisten of andere Cisterciënzers
Jubilate Deo
ONDERWERP Gregoriaans 8 CD
Heavenly voices
, Gregorian chant
ONDERWERP Gregoriaans 21 CD
Anthologie Gregorienne
ONDERWERP Gregoriaans 89 CD
Chant Grégorien, vol. 1
ONDERWERP Gregoriaans 215 CD
Chant Cistercien
magazijn klas cd 8542
CD’s die zich baseren op bepaalde historische bronnen
A la découverte du chant: histoire, formes musicales
Le manuscrit du Puy
CD
Canti Gregoriani (Officium Sancti Severi)
Missen en andere officies
Messes Populaires Grégoriennes
L’ Office de la Nuit à la Grande Chartreuse
Themalijst: Gregoriaans voor beginners
Bibliotheek Kortrijk
ONDERWERP Gregoriaans 15 CD
ONDERWERP Middeleeuwen 54
ONDERWERP Gregoriaans 451 CD
ONDERWERP Gregoriaans 73 CD
ONDERWERP Gregoriaans 452 CD
januai 2014 p. 9
Belgische uitvoerders
Schola Cantorum (uit Brugge) olv Roger Deruwe : nu Schola Gregoriania Brugensis
ONDERWERP Kerstmis 129 CD
ONDERWERP Kerstmis 44 CD
Magazijn Muziek : klas cd 14227
ONDERWERP Gregoriaans 403 CD
Abdijkoor Grimbergen
ONDERWERP Gregoriaans 4 CD
ONDERWERP Gregoriaans 14 CD
Magazijn Muziek : 65 VRT vinyl 27535
Magazijn Muziek : digi klas cd 31773
Magazijn Muziek : 61 VRT vinyl 29456
Thesaurum cantus gregoriani / Gregoriaans koor van Kalken olv John Derde
ONDERWERP Gregoriaans 2 CD
Tenebrae / Psallentes Plainchant olv Hendrik Vanden Abeele
ONDERWERP Gregoriaans 212 CD
In Paradisum : Gregoriaans voor de uitvaartliturgie / Cum Jubilou Watou olv Wim Orbie
ONDERWERP Gregoriaans 402 CD
Cantus Gregorianus Dominica Resurrectionis ad missam et ad vesperas / Cum Jubilou Watou
olv Orbie
Magazijn Muziek : klas cd 13700
Interessant om te vermelden is het Internationaal Gregoriaans Festival dat jaarlijks doorgaat
in Watou.
Cantus Gregorianus : vijfde internationaal Gregoriaans festival van Watou 13-15 mei 1994:
esthetiek en spiritualiteit
ONDERWERP Gregoriaans 79 CD
Themalijst: Gregoriaans voor beginners
Bibliotheek Kortrijk
januai 2014 p. 10
De volgende Cd’s bevatten slecht gedeeltelijk gregoriaans
Het gregoriaans wordt afgewisseld ofwel met meerstemmige Renaissance- of barok, ofwel
andere eenstemmig gezang dat niet tot de gregoriaanse traditie behoort.
ONDERWERP Barok
Vêpres solennelles de Saint-Jean Baptiste
ONDERWERP Barok 36 CD
ONDERWERP Geestelijk
Carmina Angelica
100 best sacred
Nativité et Pâques à l’ Abbaye de Clervaux
Matin du monde
ONDERWERP Geestelijke Muziek 32 CD
ONDERWERP Geestelijk 35 CD
ONDERWERP Geestelijke Muziek 37 CD
ONDERWERP Geestelijke Muziek 39 CD
ONDERWERP Kerstmis
Noël, Noël
ONDERWERP Kerstmis 124 CD
ONDERWERP Muziekgeschiedenis
Muzikale stijlgeschiedenis
ONDERWERP Muziekgeschiedenis 7 CD
ONDERWERP Oude Muziek
Masterpieces of Early Music
ONDERWERP Oude Muziek 5 CD
100 best adagio’s: voices
RECITAL Vocaal 9 CD
A star in the East
KOOR Anonymous 4 6 CD
Christmas music from Medieval Hungary
KOOR Anonymous 4 8 CD
Ave Gracia Plena
KOOR Cambridge Singers 11 CD
Images of Christ
KOOR Cambridge Singers 14 CD
Stillness and sweet harmony
KOOR Cambridge Singers 15 CD
Missis est Gabriel Angelicus
KOOR Cappella Pratensis 1 CD
Pueri Hebraeorum
KOOR Cappella Traiectina 1 CD
Illumina
KOOR Choir of Clare College 1 CD
In natali Domini
KOOR Colombina 2 CD
Alleluia
KOOR Deens Hildegard Ensemble 1 CD
Introitus
KOOR Hilliard Ensemble 8 CD
Credo
KOOR King’s College Choir 1 CD
Ikos
KOOR King’s College Choir 11 CD
Les miracles de Saint Nicolas
KOOR Venance Fortunat 6 CD
Rituel: chants sacrés
KOOR Venance Fortunat 8 CD
In festo sanctissima trinitatis, mis
ETIENNE DE LIEGE 2.1 CD
Martin Luther und sein Gegenspieler…
ENSEMBLE Johan Rosenmüller Ensemble
2 CD
Mass for the feast of St. Isidore of Seville
MORALES 2.2 CD
Missa de septem doloribus
RUE 2.4 CD
Missa sin nomine
ANCHIETA 2.1 CD
Nueva Espana
ENSEMBLE Boston Camerata 7 CD
Pièces pour orgue
BUXTEHUDE 7.37 CD
Venetian Easter Mass
ENSEMBLE Gabrieli Consort 4 CD
Canti nel Chiostro : Musiche nei monastery femminili
magazijn rec cd 1709
Themalijst: Gregoriaans voor beginners
Bibliotheek Kortrijk
januai 2014 p. 11
Cantiones Sacrae / Luca Marenzio
magazijn klas cd 13335
Lamentations
magazijn klas cd 13476
Musique et chants de ‘l Abbaye d’Einsiedeln
magazijn klas cd 13483
(Benedictijnse ritus, maar niet volledig gregoriaans)
Polyphonic vespers for Christmas and Easter
magazijn klas cd 26049
The Old hall Manuscript
magazijn reci cd 1712
Vesper for St. Michael’s Day
magazijn klas cd 12806
Vespri per l’assunzione di Maria Virgine
VIVALDI 2.13 CD
Vijf eeuwen Europese Kerstmuziek
ONDERWERP Kerstmis 39 CD
La vision de Tondal
KOOR Dialogos 3 CD
Wees Gegroet, Maria
ONDERWERP Maria 2 CD
Zie ook de bladen “U zoekt Middeleeuwse Muziek” (deel II) & “U zoekt Niet-RoomsKatholieke religieuze Muziek” (deel III)
Themalijst: Gregoriaans voor beginners
Bibliotheek Kortrijk
januai 2014 p. 12