Transcript Jaarverslag 2013 ( pdf ) - Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience

Jaarverslag 2013
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience
Grote Markt 1 – 2000 Antwerpen
[email protected]
Inhoudstafel
Geachte lezer
Collectie
Dotatiefonds voor boek en letteren schenkt uiterst zeldzaam pamflet
10 jaar depotbibliotheek voor heemkundige tijdschriften
Antwerpen deponeert nu ook digitale publicaties bij Koninklijke
Bibliotheek
Volledige collectie oude drukken ontsloten
Enkele bijzondere aanwinsten
Afspraken voor het beschrijven van boekbanden
Enkele bruiklenen
Globes terug thuis na restauratie
Enkele gedigitaliseerde publicaties
Digitaal archief Gazet van Antwerpen en Gazet van Mechelen
gelanceerd
Boeken in Nottebohmzaal worden systematisch ontstoft
Publiek
Drukke momenten in magazijnbestellingen in beeld
A-kaart als lezerskaart
Magazijniersploeg in META
Georges Eekhoud (1854-1927) – literatuur & engagement: een
dubbeltentoonstelling
3
5
6
6
7
8
10
11
12
14
15
16
18
18
18
Zuur? Een gat in je cultuur... – Erfgoeddag
Leestekenen
Filmopnames
In samenwerking met …
Miraeus Lectures: boekgeschiedenis in de Nederlanden in
internationaal perspectief
Verborgen parel Erfgoedbibliotheek in GvA-weekendmagazine CittA
Organisatie
Naar een digital asset management system en een stadsbreed
retributiereglement
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience dankt haar vrijwilligers
Papieren archief voor het eerst systematisch verkend
Georges Eekhoudkabinet opgefrist
Schilderwerken Sodaliteit
WerKlimaat – energiezuinig werken, goed voor het klimaat
Cijferboek
Aanwinsten en schenkingen
20
21
22
23
23
24
26
26
27
28
28
28
30
47
19
2
Geachte lezer
De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience kijkt met tevredenheid terug op 2013.
We werken met ons team dagelijks aan zoveel mooie projecten, dat het telkens weer
moeilijk is om te kiezen waar we in het jaaroverzicht extra aandacht aan willen besteden.
Een bijzondere gebeurtenis was zeer zeker de terugkeer van het prachtige Blaeu-globepaar
in de Nottebohmzaal. De globes werden grondig gerestaureerd met de steun van mecenaat
en de Koning Boudewijnstichting. Niet minder trots kunnen we zijn op het feit dat de
achterstand in het beschrijven van onze collectie “oude drukken” volledig werd
weggewerkt. Alle oude drukken, uit de eigen collectie, uit belangrijke schenkingen of
afkomstig uit de museumbibliotheken, zijn nu in de onlinecatalogus opgenomen en toegankelijk voor iedere onderzoeker en geïnteresseerde. En dankzij een publiek-private
samenwerking met de uitgever en enkele andere erfgoedpartners konden we in september
het eerste deel van het digitaal archief van Gazet van Antwerpen en Gazet van Mechelen
presenteren. Gazet van Antwerpen blijft overigens ook dit jaar de top 10 aanvoeren in onze
raadpleegstatistieken.
Al deze en andere realisaties zijn het werk van vele handen samen en niet in het minst van
onze ploeg vrijwilligers, die ik graag expliciet wil danken voor hun loyale inzet in onze
bibliotheek.
Dit jaarverslag valt ruwweg uiteen in drie hoofdrubrieken. In het tekstgedeelte bespreken
we een selectie van de belangrijkste realisaties en gebeurtenissen van het voorbije jaar. Het
cijferboek biedt overzichtslijsten en cijfers over de werkzaamheden en processen in de
bibliotheek. En afsluitend vindt u overzichtslijsten met opvallende aanwinsten.
Ik wens u veel leesplezier.
An Renard
Directeur
Maart 2014
3
Collectie
4
Dotatiefonds voor boek en letteren schenkt uiterst zeldzaam pamflet
Op 15 maart kocht het Dotatiefonds voor boek en letteren op een Brusselse veiling een
bijzonder stuk dat geschonken werd aan de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Het
gaat om een boekje van 80 bladzijden met de titel Ein Schrifft an die Christen zu Antdorff,
waarschijnlijk gedrukt in Duitsland (Rostock?), in 1567. Het boekje is een bijzonder
zeldzaam pamflet, gericht „an die frommen Christen zu Antdorff‟ naar aanleiding van de
Beeldenstorm in Antwerpen in augustus 1566. Antwerpen was destijds een internationaal
centrum van protestantisme. Dit pamflet droeg bij aan de uitbouw van de lutherse kerk in
Antwerpen, onder invloed van Duitse theologen.
Het boek werd geschat op 800 tot 1.000 euro, maar werd uiteindelijk afgehamerd op 2.800
euro. Samen met het opgeld van 24% bedraagt de totale aankoopprijs dus 3.472 euro.
Het scanatelier van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience digitaliseerde dit werk van
kaft tot kaft. Het pamflet is daardoor online raadpleegbaar via de catalogus en Flandrica.be.
Prof. Dr. Guido Marnef (UA), gespecialiseerd in de reformatie in Antwerpen, adviseerde
om het pamflet Ein Schrifft an die Christen zu Antdorff aan te kopen. Onderzoek bevestigt
dat er geen enkel ander exemplaar bekend is; er zijn wel twee exemplaren van een andere
editie gevonden, één in Rostock en één in Göteborg.
Tijdens het Wonderjaar (1566-1567) manifesteerde Antwerpen zich als
een internationaal centrum van protestantisme. Zowel de calvinistische als de lutherse kerk kenden in die periode een snelle expansie.
Leidinggevende Duitse lutherse theologen zagen het belang van de
kerk van Antwerpen in en zonden gereputeerde predikanten naar
Antwerpen om er de uitbouw van de lutherse kerk mee gestalte te
geven. Bovendien stonden ze steeds klaar om advies te geven in
kerkelijke en theologische kwesties. Het hier aangeboden drukwerk is
uiterst zeldzaam – mogelijk is het zelfs een unicum – en het werpt een
interessant licht op het internationale belang van de lutherse kerk van
Antwerpen in 1566-1567. Het drukwerkje zou dan ook bij uitstek een
plaats verdienen in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.
Prof. Dr. Guido Marnef, Universiteit Antwerpen
5
10 jaar depotbibliotheek voor heemkundige tijdschriften
Antwerpen deponeert nu ook digitale publicaties bij Koninklijke Bibliotheek
Op 15 september 2003, nu tien jaar geleden dus, werd op het Antwerpse stadhuis een
samenwerkingsovereenkomst bezegeld tussen de stad Antwerpen en de vzw Heemkunde
Vlaanderen. Hierbij werd plechtig besloten dat de periodieke uitgaven (lees: tijdschriften en
jaarboeken) van heemkundige kringen die via de provinciale koepels zijn aangesloten
voortaan zouden worden gedeponeerd in de Stadsbibliotheek Antwerpen, zoals de
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience toen nog heette, en dus niet langer bij Heemkunde
Vlaanderen zelf.
Alle Belgische uitgevers worden verplicht om hun publicaties te deponeren bij de
Koninklijke Bibliotheek in Brussel. De stad Antwerpen is ook een uitgever en valt dus
eveneens onder dit wettelijk depot. De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience verzorgt
deze administratie voor de stad en neemt tegelijkertijd ook telkens één exemplaar van de
publicaties op in haar eigen collectie.
Vóór die tijd werd een groot deel van alle heemkundige tijdschriften en andere periodieke
publicaties verzameld bij Heemkunde Vlaanderen en bij de respectievelijke provinciale
koepels. In het pand aan de Kerkstraat in ‟s-Gravenwezel, waar Heemkunde Vlaanderen
destijds was gehuisvest, waren de omstandigheden om een alsmaar aangroeiende tijdschriftencollectie te bewaren echter allesbehalve ideaal. Afgezien van het gebrek aan een
geschikte bewaarruimte had de organisatie te weinig tijd en geen gekwalificeerd personeel
om de collectie goed te ontsluiten en verder uit te bouwen. Het ontbrak bovendien aan de
financiële middelen om zelf hierop te kunnen inzetten.
In de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience vond Heemkunde Vlaanderen de ideale
partner om aan deze noden te voldoen.
Jaarlijks komen de verantwoordelijken van Heemkunde Vlaanderen en de collectievormers
van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience samen om de deponering vanwege de
individuele kringen te evalueren. De bibliotheek stuurde in 2013 de ruim 250 heemkundige
verenigingen een bedankbrief voor hun jarenlange zorgvuldige deponering.
Tot voor kort deponeerde de stad alleen gedrukte uitgaven. Maar begin dit jaar werd
besloten om vanaf dan, vrijwillig en in samenwerking met de stedelijke vakbibliotheek, ook
de digitale publicaties van de stad te deponeren. Op deze manier worden ook de epublicaties van de stad in kaart gebracht. Uiteraard bestonden er al langer digitale
stadsuitgaven, maar het gros hiervan werd in de loop van 2013 via een inhaaloperatie
gedeponeerd.
Eind 2013 staat de teller op zo’n 130
gedeponeerde elektronische publicaties.
Herman Potters,
verantwoordelijk voor het wettelijk depot
Als centrale bewaarplaats voor heemkundige publicaties is de
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience bijzonder geschikt. Ze verzamelt immers al decennialang publicaties over de geschiedenis van
Vlaanderen in een ruime Europese en internationale context. Dankzij
de overeenkomst versterkt de Erfgoedbibliotheek haar rol als de
bibliotheek voor de lokale geschiedenis.
Marcel van den Heuvel, beheerder periodieken
6
Volledige collectie oude drukken ontsloten
In 2013 kon projectmedewerker Katelijne Geerts de inhaaloperatie in de catalografie van de
oude drukken, die ze in 2011 had ingezet, volledig afronden. Zo is anno 2013 de volledige
collectie oude drukken van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience ontsloten.
In de loop der jaren had de catalografie van de oude drukken een achterstand opgelopen
door aankopen, schenkingen en overdrachten van grotere collecties. De overdrachten van
onder meer de omvangrijke collecties van het voormalige Volkskundemuseum en
Scheepvaartmuseum hadden die achterstand nog exponentieel doen toenemen.
Sinds 2011 verwerkte Katelijne Geerts de oude drukken uit de collecties van de Faculteit
Historische Pedagogiek van de Universiteit Gent, de collectie Van Heurck (2011),
Volkskundemuseum, Etnografisch Museum, Scheepvaartmuseum, collectie Wim Gielen
(2012), Zilvermuseum, Orde van Advocaten, Hogeschool-Universiteit Brussel en het
Letterenhuis (2013). In 2013 sloot ze af met de opvallende collectie liederen uit het
Volkskundemuseum.
De collectie volksmuziek uit het Volkskundemuseum is een bonte
verzameling van oude drukken, handschriften, liedbundels, vliegende
bladen en moderne muziekpartituren. Ook qua thematiek is de
collectie zeer divers. Ze bevat bijvoorbeeld geestelijke en wereldlijke
liederen, oude straat- en marktliederen, Vlaamsgezinde liederen en
socialistische strijdliederen.
Eenbladdrukken met volksliederen werden op grote schaal gedrukt
en door de marktzangers zelf verspreid. De materiële conditie van
deze druksels, die meestal op minderwaardig papier werden gedrukt,
is zeer slecht.
De collectie werd volledig herbeschreven, wat overeenkomt met 1.559
nieuwe catalogusnummers. De oude drukken en handschriften werden
herverpakt in zuurvrij materiaal en kregen een plaats in het
preciosamagazijn.
Katelijne Geerts, projectmedewerker
7
Enkele bijzondere aanwinsten
La leggenda e le eroiche, allegre e gloriose avventure d’Ulenspiegel e di Lamme
Goedzak nel paese delle Fiandre e altrove. Carlo de Coster; vert. Umberto Fracchia;
ill. Cipriano E. Oppo. Genova: A.F. Formiggini, 1914. EHC 780600
Reynaertalfabet. Wim de Cock. S.l. : s.n., s.a. EHC 778846
8
Paper passion.m.m.v. Karl Lagerfeld. Göttingen : Wallpaper/Steidl, 2012. EHC 770639
9
Afspraken voor het beschrijven van boekbanden
De verwerking van de Reynaertcollectie die dokter Wim Gielen aan de bibliotheek naliet,
demonstreerde ruimschoots het belang van boekbanden. Hoofd catalografie Mieke Lietaer:
Bij de verwerking van deze schenking viel op dat Wim Gielen zich als doorgedreven
verzamelaar niet tevreden had gesteld met het bezit van een titel maar dat hij alle
verschijningsvormen van één editie in zijn bezit had. We besloten om van al deze vormen,
en vaak zit het verschil hem in de boekband, een exemplaar in onze collectie op te nemen.
Maar hoewel de aantrekkelijkheid van de boekband vaak wel een beslissend criterium is bij
de selectie van boeken voor een tentoonstelling, kreeg dit fysieke aspect van het boek tot
nog toe nauwelijks aandacht bij het beschrijven ervan in de bibliotheekcatalogus. Die
beperkte ervaring en kennis bleek een te nemen horde voor de catalografen. Mieke Lietaer:
Al snel bleek de ontoereikende kennis van de catalografen en het gebrek aan eenvormigheid
in de boekbandbeschrijvingen storend te zijn. Daarom maakten we afspraken rond de
boekbandterminologie. Die stellen we nu beschikbaar voor de catalografen via de interne
wiki-pagina’s van de bibliotheek.
Als omwille van de boekbandvariaties verschillende exemplaren van een editie in de
bibliotheekcollectie worden opgenomen, beschrijft de catalograaf het fysieke verschil
tussen de boekbanden kort in de catalogus. Bij de beschrijving gaat ook aandacht naar de
aanwezigheid van signaturen en etiketten van boekbinders, boekhandelaren en boekbandillustratoren.
De groeiende aandacht voor de fysieke boekkenmerken blijkt ook uit het gebruik van de
schadekenmerkenmodule en de herkomstmerkenmodule in de bibliotheekcatalogus. Daarnaast worden opmerkelijke boekbanden in een gemeenschappelijk document genoteerd en
worden banden niet langer beschadigd door er noppen met het catalogusnummer en
standplaatsinformatie op te plakken.
In een informatiesessie werden, bij uitbreiding, alle bibliotheekmedewerkers ertoe aangezet
om meer aandacht te hebben voor boekbanden, ook al zijn ze op het eerste gezicht niet
precieus.
10
Enkele bruiklenen
De Chronique des comtes de Hollande was te zien
in de tentoonstelling “Het Geheugenpaleis” van het
Nationaal Archief in Den Haag. EHC B 89420
De Zeespiegel, inhoudende eene beschrijvinge der
zeehavenen uit 1638 van Willem en Johan Blaeu
maakt deel uit van de permanente tentoonstelling
in het MAS. EHC K 6168
Verschillende werken van Michel Seuphor zijn
opgenomen in een grote overzichtstentoonstelling in
het FeliXart Museum in Drogenbos. Ondermeer
deze Exposition du 19 juin-22 juillet 1959. Galerie
Denise René. Brussel 1959. EHC H 184608
Enkele boeken werden gebruikleend door BOZAR
voor “Indomania”, een tentoonstelling over de kijk
van westerse kunstenaars op India. Ook deze
A collection of two hundred and fifty coloured
etchings... van Balthasar Solvyns. EHC K 23342
Twee dadaïstische tijdschriften zijn opgenomen in
een tentoonstelling over E.L.T. Mesens en het
surrealisme in het Mu.ZEE in Oostende.
Bijvoorbeeld Oesophage. EHC B 262492:250
Voor de tentoonstelling over “350 jaar Koninklijke
Academie voor Schone Kunsten Antwerpen”
bruikleende het MAS onder andere Albrecht Dürers
Hjerin sind begriffen vier Bücher von menschlicher
Proportion. EHC H 11777:a
11
Globes terug thuis na restauratie
12
Globes terug thuis na restauratie
Samenwerkingen in de marge van de restauratie: röntgenonderzoek en 3D-modellen
De hemel- en aardglobe van Willem Jansz. Blaeu (1571-1638) zijn na een grondige
conserverings- en restauratiebehandeling terug in Antwerpen.
Het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) stelde zijn
röntgenapparatuur en -specialist ter beschikking om de globes aan een inwendig onderzoek
te onderwerpen. Doel daarvan was om meer te weten te komen over de interne structuur van
de globes en dus over de zeventiende-eeuwse globeproductie.
In de zeventiende eeuw waren de eerste in de Nederlanden geproduceerde globes vooral
studieobjecten voor wetenschappers of navigatie-instrumenten voor zeevaarders. Globes
met een grote omvang – zoals deze in de Erfgoedbibliotheek – kenden echter van begin af
aan succes als pronkstukken. De hemel- en aardglobe behoren tot de grootste globes die
Willem Jansz. Blaeu vervaardigde en waarmee hij de markt veroverde: ze hebben een
diameter van 68 cm. Ze waren hoogdringend aan restauratie toe.
De restauratie van de globes vereiste specifieke technieken en inzichten. Vooral de
combinatie van papieren, houten en metalen onderdelen stelde hoge eisen aan de
behandeling en de restaurator. In coördinerend restaurator Francien van Daalen (Van
Daalen Papierrestauratie, Haarlem, NL) vond de Erfgoedbibliotheek een zeer gespecialiseerde en ervaren partner. Zij nam zelf de restauratie van de papieren delen voor haar
rekening en kon voor de behandeling van de houten en metalen onderdelen rekenen op
respectievelijk houtrestaurator Jurjen Creman en metaalrestaurator Daan Brouwer.
Na een uitgebreide voorstudie met allerlei proeven, foto‟s en de demontage van de globes
kon de daadwerkelijke restauratie van start gaan. Voor de globes zelf betekende dat onder
meer het verwijderen van het oppervlaktevuil en van de vernislaag, het repareren van de
beschadigingen in het papier en in de onderliggende krijtlaag en het opnieuw aanbrengen
van een buffer en een nieuwe afwerklaag. De houten globestoelen, waarop de globes rusten,
werden opnieuw gestabiliseerd en schoongemaakt en de metalen onderdelen werden
gereinigd. De houten en metalen onderdelen kregen bovendien een nieuwe eindbeschermlaag.
Nu de globes, na een jaar, gerestaureerd zijn, is het belangrijk om ze in de best mogelijke
omstandigheden te bewaren en te presenteren. Dat is mogelijk dankzij nieuwe op maat
gemaakte vitrinekasten.
De vakgroep Geografie van de Universiteit Gent toonde zich op zijn beurt geïnteresseerd in
het maken van digitale opnamen en, daaruit voortvloeiend, 3D-modellen van de globes.
Voor de UGent kadert dit in lopende onderzoeksprojecten rond 3D data acquisitie. Voor de
Erfgoedbibliotheek biedt dit de mogelijkheid om op termijn een digitale presentatie van de
globes te voorzien in de Nottebohmzaal.
Filmmaker Mario De Munck bracht het restauratieproces in beeld. De reportage is te
bekijken op www.consciencebibliotheek.be.
Het restauratieproject kadert in de continue collectiezorg van de Erfgoedbibliotheek
Hendrik Conscience en was mogelijk dankzij de steun van het Dotatiefonds voor boek en
letteren (de vriendenvereniging van de Erfgoedbibliotheek en het Letterenhuis), het Fonds
Léon Courtin – Marcelle Bouché dat wordt beheerd door de Koning Boudewijnstichting,
BASF Antwerpen NV en Umicore NV.
Welkom thuis en nog vele vele jaren
Kreeg tranen in mijn ogen, het pakte mij. Zo merci allemaal
Enkele reacties uit het gastenboek, naar aanleiding
van het „globeweekend‟ in september
Begin september 2013 keerden de gerestaureerde globes terug naar hun vertrouwde plek in
de Nottebohmzaal. Daar werden ze in de nieuwe vitrines geplaatst en op zaterdag 14 en
zondag 15 september 2013 uitgebreid gevierd met zowel de steungevers als het grote
publiek. De reacties van het publiek tijdens het feestweekend waren enthousiast.
13
Enkele gedigitaliseerde publicaties
Carte réduite des côtes des Pays-Bas (depuis Ostende jusqu'à Hellevoetsluis).
Beautemps-Beaupré François. Dépôt général de la Marine, 1817. EHC K 11001
Gemeyne send-brieven, seer profytelijk voor d'ouders, meesters ende kinderen,
om te lezen, brieven te digten en ordentelijk te schryven. Jacobi. Antwerpen:
Franciscus Ignatius Vinck, 1768-1789. EHC 733349
14
Digitaal archief Gazet van Antwerpen en Gazet van Mechelen gelanceerd
Tegen 2016 digitaliseert de uitgever samen met de Provincie Antwerpen, de stad
Antwerpen, de Universiteit Antwerpen en de Stad Mechelen de volledige 125 jaargangen
van Gazet van Antwerpen en Gazet van Mechelen. Sinds de lancering in september 2013
zijn de kranten van 3 november 1891 tot en met 1920 en vanaf 2004 tot vandaag digitaal
raadpleegbaar. Het archief wordt tot 2016 verder stelselmatig gevoed met de tussenliggende
jaargangen.
De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience is partner van het eerste uur en een van de
raadpleegpunten: in de leeszaal krijgt de bezoeker toegang tot het beschikbare digitale
krantenarchief. Het is eveneens raadpleegbaar in het MAS | Museum aan de Stroom, de
bibliotheken van de Universiteit Antwerpen, de bibliotheken van het provinciaal bibliotheeknetwerk ISIS en het Stadsarchief Mechelen.
De digitalisering gebeurde grotendeels op basis van de collectie van de uitgever De Vlijt,
maar omdat deze hiaten vertoont en soms in slechte staat verkeerde, werd voor de
digitalisering ook aanvullend een beroep gedaan op de collecties van de Erfgoedbibliotheek
Hendrik Conscience en het Stadsarchief Mechelen.
De Erfgoedbibliotheek neemt na afloop van de digitalisering ook
stelselmatig delen van de collectie van de uitgever over, waar die de
huidige collectie kan vervolledigen, en ontvangt ook een hoogwaardige conserveringskopie van de digitale bestanden.
15
Boeken in Nottebohmzaal worden systematisch ontstoft
In het kader van haar continue collectiezorg startte de Erfgoedbibliotheek in 2012 met het
ontstoffen van de boeken in de Nottebohmzaal. Na een proefproject ging de daadwerkelijke
„operatie stof‟ van start. Deze werd in 2013 verdergezet en eindigt in het voorjaar van 2014.
Gedurende anderhalf jaar werken elke voormiddag 2 à 3 medewerkers uit het team van
vaste medewerkers, vrijwilligers of werkervaringsstagiairs aan het stofvrij maken van de
boeken en rekken. In 2013 lukte dat alvast voor 1.007 boekenplanken.
16
Publiek
17
Drukke momenten in magazijnbestellingen in beeld
A-kaart als lezerskaart
Om een hernieuwd beeld te krijgen van de drukkere momenten in het jaar qua opgevraagde
boeken, tijdschriften, kranten en microfilms uit de magazijnen werden de statistieken van de
online aanvragen uit het bibliotheekmagazijn voor de periode januari 2010 tot en met maart
2013 geanalyseerd.
Op maandag 2 september 2013 stapte de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience over op de A-kaart als
lezerskaart. Om deze overstap in de kijker te zetten
organiseerde de bibliotheek enkele rondleidingen achter
de schermen voor A-kaarthouders.
De gegevens presenteren enkele duidelijke tendensen. De drukste maanden qua aanvragen
zijn steeds maart en april, en dit elke dag gedurende de hele openingstijd. Vermoedelijk is
dat omdat veel studenten, een belangrijk deel van het gebruikerspubliek, dan aan papers
werken. In oktober, november en december is het op openingsdagen qua magazijnaanvragen drukker tussen 10 uur en 15 uur. In mei zit de drukte merkbaar geconcentreerder
in de latere voormiddag en de vroege namiddag: tussen 10 en 14 uur. De andere maanden is
het minder druk qua magazijnaanvragen.
Voor de studenten en de medewerkers van de AUHA –
Associatie Universiteit & Hogescholen Antwerpen –
wordt ondertussen ook een alternatief voorbereid: zij
kunnen zich binnenkort inschrijven met hun studentenkaart als lezerskaart.
Op weekbasis gezien zijn dinsdag, woensdag en donderdag qua aanvragen uit het magazijn
drukker dan maandag en vrijdag.
Magazijniersploeg in META
Januari en augustus spannen dan weer de kroon qua bezetting van de leeszaal: studenten
komen dan massaal blokken, zonder daarom boeken, kranten of tijdschriften op te vragen
uit de magazijnen.
In de zomereditie van META, tijdschrift voor bibliotheek en archief, traden de magazijniers
van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience voor het voetlicht. Het artikel toonde de
diversiteit van zowel de ploeg als van het werk. De kleine vaste kern van magazijniers zorgt
voor het ophalen en terugzetten van de boeken en vult deze hoofdtaak aan met
noodzakelijke preserveringstaken: revisies, afstoffen van boeken, … Daarin krijgen ze de
ondersteuning van vrijwilligers en collega‟s uit de sociale tewerkstelling. Maar bovenal
spreekt het artikel van teamspirit en het belang om met zijn allen te investeren in een goede
werksfeer.
18
Georges Eekhoud (1854-1927) – literatuur & engagement: een dubbeltentoonstelling
De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience en het Letterenhuis organiseerden van 27 juli
2013 tot en met 25 augustus 2013, in samenwerking met het Fonds Suzan Daniel, een
dubbeltentoonstelling over het leven, het werk en het engagement van Georges Eekhoud
(1854-1927).
Deze in Antwerpen geboren Franstalige auteur schreef over het dagelijkse leven in de
stad en op het platteland, in het bijzonder over verschoppelingen en mensen die ondanks
zichzelf aan de rand van de maatschappij stonden. Hij was een van de eersten die
homoseksualiteit op een positieve manier aan bod liet komen in romans, wat hem in 1900
een geruchtmakend proces opleverde. Zijn grote sociale betrokkenheid en uitgesproken
afkeer van de burgerij blijken uit een roman als La Nouvelle Carthage (1888), die zich
afspeelt in de havenstad Antwerpen. Zijn werk werd vertaald in onder meer het Duits,
Engels, Nederlands, Russisch, Roemeens en Tsjechisch. Naast romancier en dichter was
Eekhoud ook kunstcriticus en vertaler.
Het Letterenhuis focuste op het persoonlijke leven en het sociale engagement van Eekhoud.
In de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience lag het accent op Eekhouds uitgebreide
literaire en internationale contacten. Het tweeluik werd gestoffeerd met een schat aan foto‟s,
boeken, dagboeken en brieven uit de eigen collecties en uit die van andere Europese
archieven en bibliotheken. Het Fonds Suzan Daniel zorgde voor een begeleidende uitgave.
19
Zuur? Een gat in je cultuur... – Erfgoeddag
Stop de tijd! Dat was het thema van de Erfgoeddag 2013, waarop de Erfgoedbibliotheek
Hendrik Conscience inspeelde met de tentoonstelling Zuur? Een gat in je cultuur...
Heel wat boeken, kranten en andere publicaties uit de negentiende en twintigste eeuw
dreigen te verdwijnen, omdat het bedrukte papier verzuurt en uiteindelijk als pulver
uiteenvalt. De expo in de Nottebohmzaal toonde wat de oorzaken zijn, hoe die voortschrijdende verzuring een halt kan worden toegeroepen en hoe ook de bezoeker kan helpen
voorkomen dat er een „gat in onze cultuur‟ komt.
Tijdens de rondleidingen achter de schermen lag de focus logischerwijs op het verzorgen en
bewaren van de collectie. Ook in 2013 was er tijdens de Erfgoeddag een boekverkoop.
De tentoonstelling kreeg ook een digitale pendant. De webtentoonstelling is te bezoeken op
www.verzuurdpapier.be.
20
Leestekenen
Van 16 november tot en met 22 december 2013 toonde Joke van Leeuwen in de
Nottebohmzaal het hechte samengaan van beeld en tekst. Dat deed ze in de tentoonstelling
Leestekenen met prachtige oude boeken en initialen, alfabetboekjes en originele
kunstwerken.
Haar werk Alfabet kreeg een prominente plaats bij de ingang van de Nottebohmzaal.
Daarnaast presenteerde Joke van Leeuwen er ook een mooi Toevallig alfabet. Daarvoor trok
ze een jaar lang met haar camera door Antwerpen en fotografeerde ze objecten die
onbedoeld op een letter lijken, zoals twee rietstengels die door hun weerspiegeling de letter
K vormen. De bezoekers werden uitgenodigd om zelf aan de slag te gaan en via Facebook
hun „toevallige letters‟ in te sturen. De winnaars kregen een gesigneerd boek van Joke van
Leeuwen. In de Nottebohmzaal toonde ze haar selectie uit de collectie van de
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.
Kunstendag voor Kinderen stond eveneens in het teken van Leestekenen. Daarvoor ging de
bibliotheek voor de tweede maal een samenwerking aan met Stichting Lezen. Er waren
kamishibai-vertellingen, kindercolleges door Joke van Leeuwen, een geleid bezoek aan de
tentoonstelling, en lettersoep en -snoepjes.
Bij de tentoonstelling werd een klein geschenkje gemaakt: het boekje Een Mooi Woord,
gebaseerd op een strip van Joke van Leeuwen. Daarnaast werd een mooi assortiment
merchandising ontwikkeld, gebaseerd op het kunstwerk Alfabet van Joke van Leeuwen, en
in samenwerking met uitgeverij BAI.
Ook als het lang geleden is, kunnen we ons misschien nog de
fascinatie herinneren van het leren lezen en schrijven. Werelden gaan
open voor wie als jong kind met het alfabet vertrouwd raakt. Wat was
ik destijds verbaasd dat niet iedereen dezelfde tekens op dezelfde
manier uitsprak.
Joke van Leeuwen
21
Filmopnames
Ook in 2013 vormde de bibliotheek en in het bijzonder de
Nottebohmzaal het decor voor diverse film- en televisieopnames. Dat was onder meer het geval voor Le Grimoire
D’Arcadias, een Franse productie met drie draaidagen en één
dag voorbereiding.
22
In samenwerking met …
Miraeus Lectures: boekgeschiedenis in de Nederlanden in internationaal perspectief
De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience werkt voor de organisatie van haar
publieksactiviteiten regelmatig samen met partners.
In 2009 startte de Vlaamse Werkgroep Boekgeschiedenis, in samenwerking met de
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, met een reeks gratis toegankelijke academische
lezingen die de boekgeschiedenis in de Nederlanden in internationaal perspectief moesten
plaatsen. Dat gebeurde vanuit de vaststelling dat tal van gerenommeerde onderzoekers hier
de rijke bibliotheken en archieven komen raadplegen, en daarover publiceren in internationale tijdschriften, maar dat daarover in Vlaanderen zelf maar weinig geweten is.
Met het Davidsfonds organiseerde de Erfgoedbibliotheek in 2013 twee cursussen. In het
voorjaar gaf Geert De Weyer de cursus De magistrale meesterverteller. Leven en werk van
Willy Vandersteen. In het najaar sprak Prof. Linda Van Santvoort over Henry Van de Velde.
Vader van de decoratieve kunsten. Na beide cursussen werd een rondleiding achter de
schermen aangeboden aan de cursisten.
Dankzij een constructieve samenwerking tussen de Vrienden van het Conservatorium
Antwerpen, het Dotatiefonds voor boek en letteren en de Middelheim Promotors
worden sinds enkele jaren „muzikale ontmoetingen‟ georganiseerd in de Nottebohmzaal van
de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. In 2013 vonden de laatste twee Muzikale
Ontmoetingen plaats met gastspreker Kamiel Cooremans. Sinds zijn pensionering kwam er
een nieuw concept en ging in het najaar het eerste „Lecture Recital‟ van start. In dit concept
wordt telkens een andere gastspreker aangezocht. Op 24 oktober 2013 was dit Andrew Wise
die sprak over de Belgische componist Albert Huybrechts. Tatiana Samouil (viool) en
Andrew Wise (piano) speelden onder meer de bekroonde vioolsonate van Huybrechts.
Ook in 2013 zag NISE Lecture het levenslicht. Dit is een initiatief van NISE (National
Movements and Intermediary Structures in Europe) en de Erfgoedbibliotheek, dat met deze
nieuwe internationale lezingenreeks dieper ingaat op internationale theorievorming rond
nationalisme.
Na lange tijd werd de draad terug opgenomen vanuit de Consciencebuurt om iets
gezamelijks te organiseren met alle handelaars en verenigingen op en rond het Hendrik
Conscienceplein. Op zondag 8 september werd dit de succesvolle „Dag van de Antwerpse
Vertelkunst‟.
De aanvankelijk naamloze lezingenreeks kreeg al gauw de naam van Aubertus Miraeus
(1573-1640), één van de grondleggers van de huidige Erfgoedbibliotheek Hendrik
Conscience en zelf een gerenommeerd bibliothecaris en historicus. Tegelijkertijd kwam er
ook een samenwerking met de Vereniging van Antwerpse Bibliofielen, zodat met vereende
krachten nog sterker kon worden ingezet op het aantrekken van grote namen. En met
succes: op 22 mei 2013 werd het derde seizoen van de Miraeus lectures afgesloten met een
lezing van niemand minder dan David McKitterick, bibliothecaris van Trinity College,
Cambridge, en auteur van ondermeer spraakmakende werken over boekcultuur zoals Print,
Manuscript and the Search for Order, 1450-1830.
Op het palmares van de Miraeus lectures staan grote namen als David Shaw, Michael F.
Suarez s.J., Nicholas Pickwoad, James Raven en de reeds genoemde David McKitterick,
maar ook jong aanstormend talent als Marie-Claude Felton (momenteel post-doc in
Harvard) en Simran Thadani (doctoraalstudent aan de University of Pennsylvania). Rode
draad door bijna al deze lezingen is dat ze een nieuwe blik werpen op de geschiedenis van
het boek als onderdeel van de menselijke cultuur.
Een belangrijk aspect van de Miraeus lecture is de discussie die na de lezingen gevoerd
wordt. Buitenlandse wetenschappers gebruiken misschien wel het archief van de Officina
Plantiniana, maar hebben niet dezelfde mogelijkheden als lokale onderzoekers om dezelfde
gedetailleerde kennis van het boekbedrijf in de Nederlanden te leren kennen. De vragenronde omvat dan ook vaak een heuse uitwisseling van informatie tussen de spreker en de
toehoorders. Zo maken de bezoekende historici ook kennis met onze boekwetenschappers,
wat kan leiden tot meer internationale samenwerking.
De Miraeus lectures zijn gratis en vinden telkens plaats op woensdag om 18u in de
Nottebohmzaal.
23
Verborgen parel Erfgoedbibliotheek in GvA-weekendmagazine CittA
Zowel het interieur als de voorgevel van het pand op het Conscienceplein ademt een en al
grandeur. De sobere ontvangsthal doet allerminst vermoeden dat op de tweede etage een
van de meest waardevolle boekencollecties op Antwerps grondgebied (en ver daarbuiten) te
kijk staat. Bezoekers kunnen er terecht voor het betere opzoekwerk, rust, lectuur of het
bijwonen van een lezing in de Nottebohmzaal. Zo begint journalist Peter Briers zijn
beschrijving van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience in het GvA-weekendmagazine
CittA. In het artikel laat directeur An Renard verder alle aspecten van de bibliotheekwerking aan bod komen. In de leeszaal getuigen enkele bezoekers over hun ervaringen met
de bibliotheek. Zo ook Gaston Van Bulck: Ik hou vooral van de serene sfeer in de leeszaal.
Het is de meest aangename bibliotheek voor gedetailleerd opzoekwerk. Ook de
Nottebohmzaal maakt indruk. Die oude kasten, volgestouwd met boeken en documenten, die
zijn ronduit indrukwekkend.
24
Organisatie
25
Naar een digital asset management system en een stadsbreed retributiereglement
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience dankt haar vrijwilligers
Voor de groep Musea en Erfgoed van de stad Antwerpen is de Erfgoedbibliotheek Hendrik
Conscience projectleider voor de ontwikkeling en implementatie van een digital asset
management system, kortweg DAMS.
De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience prijst zich gelukkig te kunnen rekenen op de
helpende handen van haar vrijwilligersteam. Dit team telde in 2013 maar liefst 9 mensen.

Dankzij dit beheersysteem kunnen medewerkers grote hoeveelheden beeld- (scans en
foto‟s), video-, audio- en fulltextbestanden opladen, waarbij zoveel mogelijk inhoudelijke,
administratieve, technische en andere contextgegevens geautomatiseerd kunnen worden
meegegeven. Moederbestanden worden onmiddellijk voor archivering doorgestuurd naar
het e-depot van de stad; afgeleiden worden meteen automatisch gegenereerd volgens vooraf
bepaalde specificaties. Dankzij het centrale beheer en de makkelijke terugvindbaarheid van
de bestanden – zoeken op de meegegeven contextgegevens is immers mogelijk, kunnen ze
makkelijker worden (her-)gebruikt in andere online toepassingen: de museumwebsites, een
beeldbank, een webwinkel, een virtuele tentoonstelling, een sociale netwerksite.
Het bestek voor dit DAMS werd na een lang voorbereidingstraject in juli 2013 gegund. De
implementatie startte in september. Sindsdien wordt intensief gewerkt in „sprints‟ van twee
à drie weken waarin specifieke functionaliteiten van het systeem worden ontwikkeld, getest
en opgeleverd.
Voor de opvolging wordt de projectleider bijgestaan door een co-projectleider van Digipolis
Antwerpen, een grote werkgroep, een kernwerkgroep en een stuurgroep.
In de zomer van 2013 kende de Vlaamse overheid via de Coördinatiecel Vlaams
e-government steun toe aan de linked-open-data-functionaliteit van het systeem.
Parallel met de DAMS-voorbereiding werd in 2013 ook een nieuw stadsbreed
retributiereglement voor reproducties ontwikkeld en goedgekeurd tijdens de
gemeenteraadszitting van 19 november 2013. Voor Musea en Erfgoed nam de
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience opnieuw een coördinerende rol op zich.






Emmy Van Keer en Josée De Bruyne, onthaalmedewerkers met pensioen,
ondersteunen nu als vrijwilligers verder de leeszaal- en magazijnwerking. Emmy
draagt bij aan de statistiek; Josée kijkt fondslijsten na, voegt nieuwe of gewijzigde
plaatskenmerken toe aan de bibliotheekcatalogus, werkte losbladige publicaties
bij en vergeleek in een steekproef het collectieonderdeel „kunst‟ (Nederlanden
zestiende en zeventiende eeuw) met de bibliotheekcollecties van het Koninklijk
Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) en het Rubenianum.
Rupert Somers ondersteunde de magazijnwerking en zorgde mee voor de
ophalingen.
De afdeling Behoud en beheer krijgt de hulp van Annemie Pauwels en Baruch
Engländer. Zij staan mee in voor de boekverzorging.
Roberte Van Haute neemt de archiefwerking onder haar hoede. Ze bereidt de
inventarisering voor, zorgt voor ontdubbelingen en klassement.
Bea Roelants ondersteunt de afdeling Catalografie, waar ze de overgenomen
collectie van het voormalige Volkskundemuseum nakijkt op doubletten met de
eigen collectie, en via nazicht van de referenties in De kleine vuurtoren de
publicatietypes van jeugdliteratuur aanpast in de databank.
Renild Verhesen is mee stuwende kracht achter het mecenaatsfonds dat in de
schoot van vriendenvereniging Dotatiefonds voor boek en letteren vorm krijgt.
Cynthia Buts verzorgde voor de afdeling Collectievorming het nazicht van de
schenking theater- en cultuurtijdschriften van het Vlaams Centrum voor Amateurkunsten Brussel en ondersteunde de leeszaalwerking door enkele workshops „Het
Echte Ding‟ te begeleiden.
Heel veel dank voor jullie inzet!
Dorrit Van Camp, collectiebeheerder en
verantwoordelijke voor de vrijwilligerswerking
26
Papieren archief voor het eerst systematisch verkend
De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience was zich steeds bewust van het belang van haar
archief. Het is immers geen zuiver administratief archief, dat na verloop van tijd zijn nut
verliest, maar een archief met een culturele waarde. Ook bij onder meer collectievorming
kan het, soms decennia later, nuttig zijn om over bepaalde informatie te blijven beschikken.
Het is dus niet wenselijk dit archief aan een zuiver administratief-ambtelijke logica te
onderwerpen. Helaas ontbrak het steeds aan mankracht om het archief volgens de regels van
de kunst te ordenen, te ontsluiten en te beheren.
Gelukkig kon de bibliotheek in 2013 een grote sprong voorwaarts maken. Enerzijds doordat
Roberte Van Haute besliste om na haar pensioen als vrijwilliger één dag per maand het
archief aan te pakken, anderzijds dankzij de stage van Clara De Ponthière in het kader van
haar master Archivistiek (VUB). Haar stagerapport is de eerste systematische verkenning
van het archief. Het gaat daarbij enkel over de bibliotheek zoals ze vanaf 1834 door Frans
Hendrik Mertens werd uitgebouwd. De oudere bibliotheekadministratie lijkt verspreid te
zitten in de algemene stedelijke administratie, en wordt als dusdanig bewaard in het
FelixArchief.
De handtekening van Hendrik Conscience
in het lezersregister, 20 oktober 1856.
Clara De Ponthière ontdekte dat er door de jaren heen drie verschillende archiefsystemen na
elkaar werden gebruikt. Hierdoor zijn er in het archief drie aparte afdelingen te maken: het
archief uit de periode 1834-1951, dat een onbekende ordening heeft maar dat wel één
geheel vormt; het archief uit de periode 1951-ca.2000, dat de ordening van het
bergingsschema van bibliothecaris Schmook volgt; en het archief van na de digitalisering
en de mappenstructuur.
Steven Van Impe, conservator oude drukken en stagebegeleider van Clara De Ponthière: De
ontdekking van deze driedeling is een belangrijke eerste stap in de verdere ordening en
ontsluiting van het archief. In de eerste plaats helpt het om de grote structuur van het
archief te zien. Eigenlijk moeten de drie chronologische onderdelen elk afzonderlijk
behandeld worden en mogen ze niet zomaar door elkaar geplaatst worden. Daarnaast wordt
duidelijk waar de prioriteiten gelegd moeten worden. Zo is het archief uit de periode na
1951 eigenlijk goed geordend, terwijl het archief van de periode 1834-1951 ongeordend is.
In het archief worden ook verzamelingen bewaard die niet door Clara De Ponthière werden
onderzocht. Het gaat bijvoorbeeld om foto‟s en krantenknipsels over (de geschiedenis van)
de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Ze vallen onder de noemer „documentatie‟. In
2013 is Roberte Van Haute begonnen met het nakijken, schoonmaken en ordenen van deze
verzamelingen, een taak die ze in 2014 zal voortzetten.
27
Georges Eekhoudkabinet opgefrist
Schilderwerken sodaliteit
Ooit resideerden hier bibliothecarissen Frans Gittens en Emmanuel De Bom, te midden van
een barok meubilair. In 1936 kreeg het lokaal een nieuwe naam: Georges Eekhoudkabinet,
als eerbetoon aan deze Antwerpse auteur en kunstcriticus. Momenteel wordt het kabinet
gebruikt als vergaderzaal en refter. De schilderwerken waren al enkele jaren achter de rug,
maar enige decoratie en het opruimen van overtollige spullen, stonden nog op het
verlanglijstje. Een mooi en imposant element was alvast de grote schouw met het schilderij
van Aubertus Miraeus. Uit de eigen collectie werden portretten ontleend van Caspar
Gevartius en de jonge Eekhoud. Opzoekingen in Agrippa (databank Letterenhuis), leverden
heel wat materiaal op. Volgende stap was de definitieve selectie in het schilderijen- en
beeldendepot van het Letterenhuis. Een bruikleenaanvraag werd ingediend en goedgekeurd.
Met vereende krachten zorgden personeelsleden van Collectiebeleid en Erfgoedbibliotheek
voor het transport en ophangen van de werken. Er staat ook een buste van Georges Eekhoud
die te zien is op een foto uit 1936. Een groot portret van bibliothecaris Emmanuel De Bom
domineert nu samen met Miraeus het kabinet. Vanaf de zijwanden kijken Eekhoud en
diverse ex-diensthoofden elkaar aan.
Het buitenhoutwerk van het oudste deel van het bibliotheekgebouw werd opnieuw
geschilderd en gebeitst. De voordeur aan het Hendrik Conscienceplein kreeg een nieuw
groen kleurtje, in lijn met de andere gebouwen op het plein.
WerKlimaat – energiezuinig werken, goed voor het klimaat
In 2013 nam de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience voor het derde opeenvolgende jaar
deel aan de actie WerKlimaat. Deze actie is een initiatief van de provincie Antwerpen en
heeft tot doel om het energieverbruik in gemeentebesturen te doen dalen.
Dankzij de sensibilisering door de gebouwverantwoordelijken, de gezamenlijke
inspanningen van alle bibliotheekmedewerkers en structurele aanpassingen van de
technische installaties werd in 2013 maar liefst 16% bespaard. De Erfgoedbibliotheek
haalde zo voor de tweede keer op rij een gouden medaille binnen.
Het resultaat is een kleurrijk en sfeervol geheel.
Roberte Van Haute,
die de herinrichting coördineerde
Enkele energiebesparende ingrepen die in 2013 werden gerealiseerd, zullen bovendien
bijdragen aan een verdere daling van het verbruik. Zo werd de verlichting van twee oudere
magazijnen volledig vervangen en aangestuurd met bewegingssensoren, zodat de ruimtes
enkel tijdens de aanwezigheid van medewerkers worden verlicht. Ten slotte werden ook
twee zekeringkasten vernieuwd, zodat zij conform zijn aan de huidige veiligheidsnormen.
We besparen zowel op energie, klimaat als budget.
Koen Peeters, gebouwbeheerder
28
Cijferboek
30
Collectie
Beschrijving nieuwe aanwinsten
Nieuwe inventarisnummers
Aantal nieuw toegevoegde bibliografische records
Aantal nieuw toegevoegde objecten
2012
2013
13.618 *
13.129 **
16.021
19.520
15.017
18.490
* 64 % uit aankoop en 36% uit schenkingen. Als de Collectie Winnips als schenking wordt beschouwd, is de
verhouding bijna omgekeerd en is 62% van de nieuwe aanwinsten afkomstig uit schenking.
** 29 % uit aankoop en 71 % uit schenkingen.
Catalografische toevoegingen en correcties
aan het Anetbestand
Totaal aantal bibliografische records
Totaal aantal unieke beschrijvingen
Totaal aantal plaatskenmerken
Aantal bibliografische records van
waar wordt doorgelinkt naar full texts (e-info)
Aantal nieuw toegevoegde authority entries personen
Aantal nieuw toegevoegde authority entries instellingen
Aantal nieuw toegevoegde authority entries
manifestaties
Aantal nieuw toegevoegde authority entries uitgevers
oude drukken
Anet *
EHC
% EHC
in Anet
2.549.461
1.920.155
3.266.262
664.829
477.706
689.003
26%
25%
21%
90.595
73.624 **
2.623
2.732
805
394
3%
2%
15%
231
31
13%
319
122
38%
* Anet is het netwerk van een twintigtal wetenschappelijke bibliotheken in Antwerpen en Limburg, die
gebruikmaken van het bibliotheeksysteem Brocade.
** Zeer hoog getal te wijten aan de conversie van de bibliotheek van het Middelheimmuseum.
Wettelijk depot
2012
2013
Totaal aanvragen
270
249
8
8
128
Geschrapt
Vrijwillige deponering in digitaal depot KBR
31
Seriële publicaties
2012
Lopende abonnementen gedrukte
periodieke publicaties
2.178
Tijdschriften
Gratis
Betalend
Vervolgreeksen
Boekenreeksen
2.040
1.175
865
79
59
Lopende abonnementen
elektronische publicaties
Nieuw
in 2013
50
30
20
0
3
Afgesloten
in 2013
121 *
25
96
10
0
106
e-abo naast print
Gratis
Gratis mits betalend abo op printversie
Betalend
Born-digitals
Pdf-formaat
Html-formaat
Digitalisering
2.100
Scans voor EHC (60 opdrachten), waaronder:
1.969
1.180
789
69
62
133
86
26
31
29
20
14
6
Nieuwe catalogusnummers niet-lopende
tijdschriften waarvan de bibliotheek er
eerder geen bezat
Saldo
2013
1
1
87
27
31
29
46
40
6
20
20
314
Catalogue de la bibliothèque M/V “Charlesville” (B 157967)
Zeghen-praelende academia inde openinghe van haeren nieuwen bouw [...]
op de camer der versaemde consten gheseydt de gulde van S. Lucas. Den
21. november 1694 (C 13597)
Gemeyne send-brieven, seer profytelijk voor d'ouders, meesters ende
kinderen, om te lezen, brieven te digten en ordentelijk te schryven (733349)
Carte réduite des côtes des Pays-Bas (K 11001)
Kempens informatieblad (672095:2013,2)
Almanack ende prognosticatie v[an den] jare ons Heeren, M.CCCCC, ende
LJ. (776145)
Le royaume de Hongrie divisé en Haute et Basse Hongrie, avec l'Esclavonie
(K 51461:6)
Microfilms
Aanwinsten 2013
Titels
Cumulatief eind 2013
Films
Titels
596
338 prenten voor Museum Mayer van den Bergh
Scans voor derden (64 opdrachten), waaronder
* Bij een groot nazicht van de abonnementen in september/oktober werd geconstateerd dat een groot aantal titels
nog als “lopend” stond genoteerd. Vaak waren deze titels al enige tijd gestaakt, of zijn ze niet meer in papieren
vorm verkrijgbaar.
2.364
Stadsordonnanties : periodes 1701-1785 (E 18497)
Scans voor collega-instellingen (19 opdrachten), waaronder
335
Aantal
scans
307
Kranten voor uitgave “De Oorlogskranten 1914-1918” / SOMA
53
Boeken en tijdschriften voor de tentoonstelling “Michel Seuphor” in
het FelixArt Museum
36
Karnavalaffiches voor de Erfgoedcel Kempens Karakter
37
Kadasterkaarten voor de Heemkundige Kring Scilla uit Schilde
15
Films
Monografieën
2
1
375
322
Periodieken
3
83
460
15.437
Totaal
5
84
835
15.759
Naast enkele kleinere titels werd het microverfilmingswerk van Het Volk eind april 2013 afgerond (laatste 41 films).
32
Bruiklenen
Aantal documenten
Langdurig
43
Document
Restaurator
MAS | Museum aan de Stroom – permanente opstelling
Wissel 1
Wissel 2
Wissel 3
Museum Vleeshuis | Klank van de Stad - permanente opstelling
Wissel 1
Wissel 2
Wissel 3
7
3
2
2
36
11
14
11
Hemelglobe en aardglobe, Willem Jansz. Blaeu
Van Daalen Papierrestauratie (NL)
Schilderij: Gezicht op de stad Antwerpen (werken aan
de haveninfrastructuur) / Richard Baseleer, 1910. Olie
op doek
Marc Leenaerts, Collectiebeleid,
Behoud en Beheer, stad Antwerpen
Tijdelijk
68
Boeken *
11.699
Gemäldegalerie Alte Meister Kassel (D), Jordaens und die Antike
MAS | Museum aan de Stroom, Bonaparte
Nationaal Archief Den Haag (NL), Geheugen van Nederland
KMSK Gent, Modernisme België
MuZEE, E.L.T. Mesens
NAVIGO, Zeeziek
Musée Portuaire Dinkerque (F), Ports d’Europe en quête de nouveaux
mondes
Letterenhuis, Georges Eekhoud
MAS | Museum aan de Stroom, Happy Birthday Dear Academie
Red Star Line, ponsje
Zilvermuseum, Gedreven door Talent
VRT – Canvas, Man over boek
Europalia Brussel, Indomania
FelixArt Museum, Michel Seuphor
1
13
1
1
2
1
Lopende kranten in mappen per maand
180
- 15 lopende abonnementen, per
abonnement op maand in een
zuurvrije map opgeborgen
- met verplaatsing naar een standplaats
in het magazijn)
Jaargangen 2012 van diverse lopende
tijdschriften en kranten die in 2013 in zuurvrije
mappen werden opgeborgen
1.420 jaargangen,
met verplaatsing naar een standplaats
in het magazijn
Digitalisering
64
Universiteit Antwerpen, Digital Archive of Belgian Neo-Avant-garde
Periodicals (DAPNAP)
Concentra
1
15
4
1
1
7
3
17
24
40
Restauraties
Zuurvrij gekafte materialen
Revisies
Magazijn
Gereviseerd
Preciosa
10.004 items
C-1
+/- 16.000 items
C2
Tijdschriften op 63 planken
C3
455 dozen (ca. 9.000-10.000 items)
C5
11.699 items
33
EHC
Het sterrenalfabet van E.L.T. Mesens : dada & surrealisme in
Brussel, Parijs & Londen / Nele Bernheim, Canonne Xavier, Delobel
Simon ; red. Mels Mieke, Van den Bossche Phillip. - Gent : MER.
Paper Kunsthalle, 2013.
Ene andre tale: tendensen in de Middelnederlandse late ridderepiek
/ ed. An Faems, Marjolein Hogenbirk. - Hilversum : Verloren, 2012. (Middeleeuwse studies en bronnen ; vol. 131)
levering
reproductie
bruikleengever
Het boek in Vlaanderen sinds 1800 : een cultuurgeschiedenis / Ludo
Simons. - Tielt : Lannoo, 2013.
geraadpleegde
collectie
Gerald Walschap : een biografie / Jos Borré. - Antwerpen : De Bezige
Bij Antwerpen, 2013.
geraadpleegde
collectie
Tussen beleving en verbeelding : de stad in de negentiende-eeuwse
literatuur / red. Inge Bertels, Jan Hein Furnée, Tom Sintobin, Hans
Vandevoorde, Rob Van de Schoor. - Leuven : Universitaire Pers
Leuven, 2013.
Canon van Delft : de geschiedenis van Delft in 50 vensters /
Historisch Genootschap Delfia Batavorum ; Erfgoed Delft. - Delft :
Historische Vereniging Delfia Batavorum, 2013.
geraadpleegde
collectie
Collected writings / Marcel Broodthaers ; ed. Gloria Moure Barcelona : Poligrafa, 2012. - (20/21 collection ; vol. 2012: 1)
geraadpleegde
collectie
Brabbeling : een bloemlezing / Roemer Visscher ; red. Anneke C.G.
Fleurkens. - Hilversum : Verloren, 2013. - ISBN 9789087043919
vermelding
geraadpleegde
collectie
De geknipte stof : schrijven over mode / Dirk Lauwaert. - Tielt :
Lannoo, 2013.
levering
reproductie
Practical mathematics in a commercial metropolis : mathematical
life in late 16th century Antwerp / Ad Meskens. - Dordrecht : Springer,
2013. - (Archimedes : new studies in the history and philosophy of
science and technology ; vol. 31)
Gekende publicaties gerealiseerd met behulp van EHC(-collectie)
De tuin der talen : taalstudie en taalcultuur in de lage landen, 14501750 / ed. Toon Van Hal, Lambert Isebaert, Pierre Swiggers, e.a.. Leuven : Peeters, 2013. - (Orbis linguarum: studies op het gebied van de
taalbeschrijving, de taalfilosofie, en de taal- en cultuurgeschiedenis ;
vol. 3)
A propos Hendrik Conscience : op stap met een groot
Antwerpenaar / Patrick Verhoeven. - Antwerpen : Pandora, 2012. (À propos : op stap met een groot Antwerpenaar ; vol. 2)
In het spoor van de Academie : kunsten in Antwerpen / Jan Lampo ;
ed. Vera de Boeck, Patrick de Rynck. - MAS - Antwerpen : BAI, 2013.
herwerkte teksten
internationaal
symposium EHC
vermelding EHC en
werknemers
vermelding EHC
Boeren, boter en bezetters : onderzoeksgids landbouw, voeding en
Eerste Wereldoorlog / Brecht Demasure. - Leuven : Centrum
Agrarische Geschiedenis, 2013.
geraadpleegde
collectie
Caritas, Jan van Delen / Léon Lock. - Brussel : Koning
Boudewijnstichting, 2013.
geraadpleegde
collectie
Over Mars en Venus : constructie van identiteiten in Brabantse
almanakken (1578-1648) / masterproef Clara Janssen. - Leuven :
KULeuven, 2013.
geraadpleegde
collectie
Alsof het woord geen actie is : Hugo Claus en het engagement in de
jaren zestig : proefschrift / Sarah Beeks. - Antwerpen : Universiteit
Antwerpen, Faculteit Letteren en Wijsbegeerte, Departement
Letterkunde, 2013.
geraadpleegde
collectie
Tussen liereman en literator : het poëtisch oeuvre van Theodoor
Van Ryswyck (1811-1849) : proefschrift / Adelheid Ceulemans. Antwerpen : Universiteit Antwerpen, Faculteit Letteren en
Wijsbegeerte, Departement Letterkunde, 2013.
Zilveren wind- en watermolenbekers in Europa, ca. 1530-1760 /
Wim Nys. - Gent : Provincie Oost-Vlaanderen, 2012.
Het Frans als doorgeefluik van een Vlaams verleden : Hendrik
Conscience in handen van Georges Eekhoud / Liselotte
Vandenbussche. - Hilversum : Verloren, 2013. - (De negentiende eeuw /
Werkgroep 19e Eeuw [Leiden]. - Leiden, 2013, Vol. 37, 2013, nr 3,
p. 241- 256)
De eeuw van de snuffelaar : het achttiende-eeuwse filologische leven
bij G.D.J. Schotel (1807-1892) / Jan Rock. - Hilversum : Verloren, s.a..
- (De negentiende eeuw / Werkgroep 19e Eeuw [Leiden] - Leiden,
vol. 37:1)
Voorbij de gulppulp : een geile geschiedenis van de Nederlandse
literatuur / Mark Schaevers ; in: Humo, 2013, nr. 3799|26, p. 132-135
levering
reproductie
geraadpleegde
collectie
(verwijzing Steven
Van Impe)
geraadpleegde
collectie
levering
reproductie
levering
reproductie
citaat webpagina
34
Publiek
Leeszaalbezoeken en raadplegingen
Leeszaalbezoeken
Ingeschreven gebruikers
Aandeel vrouwen
Aandeel mannen
Aandeel organisaties, dummies, fouten
Meest voorkomende geboortejaren
Adres gebruikers
2013
14.576
15.751
2.881
3.030
42,73%
52,65%
4,62%
42,67%
51,09%
6,24%
1990 en 1991
1991 en 1992
[Zie volgende pagina]
[Zie volgende pagina]
26.447
23.850
1.080
Donderdag
10-12u en 13-15u
1.520
Woensdag
10-11u en 13-14u
45.170
39.670
36.763
8.407
32.451
7.219
Magazijnaanvragen
Preciosa
Meeste bestellingen – weekdag
Meeste bestellingen – uren
2012
Geraadpleegde materialen
Boeken
Microfilms
Uitsplitsing leeszaalbezoeken op maandbasis,
gerangschikt van drukste naar rustigste maand in 2013
Aantal
bezoekers
Mei
1.667
Maart
December
April
Januari
November
Oktober
Augustus
Juni
Februari
Juli
September
1.638
1.549
1.496
1.426
1.359
1.341
1.308
1.210
1.020
952
785
35
Uitsplitsing actieve gebruikers op woonplaats in 2013
België
Buitenland
Niet gedefinieerd
Algemeen totaal
Aantal
Antwerpen (prov.)
2.141
Oost-Vlaanderen
Vlaams-Brabant
Limburg
West-Vlaanderen
Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Wallonië
TOTAAL
Nederland
Duitsland
Frankrijk
Italië
Verenigde Staten van Amerika
Spanje
Groot-Brittannië
Canada
Denemarken
Tsjechië
Zwitserland
Australië
Finland
Japan
Luxemburg
Peru
Polen
Portugal
Roemenië
Rusland
Servië
Slowakije
TOTAAL
245
142
106
101
75
34
2.844
73
18
17
8
6
6
3
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
150
36
3.030
Uitsplitsing leeszaalbezoeken
op basis van gebruikte service(s) in 2013
Materialen opvragen uit het magazijn
7.632
Geen materialen opvragen uit het magazijn maar uitsluitend studeren in de
leeszaal, internet raadplegen, leeszaalwerken gebruiken, kranten en tijdschriften
van de dag lezen
8.119
Top 10 magazijnaanvragen in 2013
2012
2013
Gazet van Antwerpen (editie Antwerpen)
829
764
Het Laatste Nieuws
345
271
99
191
De Volksgazet / Belgische Werklieden-Partij
104
135
De Standaard
146
128
Belgisch Staatsblad
98
107
Het Handelsblad van Antwerpen
98
Belgisch Staatsblad: bijzondere verzameling van de akten, …
betreffende de handels- en landbouwvennootschappen
Alvoorder
De Nieuwe Gazet
Het Nieuwsblad
70
70 *
111
69
68
* Het tijdschrift “Alvoorder” wordt gebruikt in de workshops Het Echte Ding en scoort daardoor relatief hoog.
Op nummer 25 komen we het eerste boek tegen tussen de kranten- en tijdschrifttitels: Boon-apartjes:
aforismen, citaten en uitspraken (28 opvragingen), een boek dat wordt gebruikt in de workshops Het Echte
Ding en daardoor een beetje oneigenlijk hoger scoort. Op nummer 28 volgt de tweede meest geraadpleegde
boektitel: De gewestelijke en lokale overheidsinstellingen in Vlaanderen tot 1795 (24 opvragingen).
Het exclusieve monopolie van kranten en tijdschriften in deze top 10 wijst er nog maar eens op dat de
Erfgoedbibliotheek bij haar gebruikers vooral gekend is als een bewaarplaats van Vlaamse gedrukte pers.
36
Digitale dienstverlening
2012
2013
Inlichtingenvragen
507
752
Online inschrijvingen
168
311
Aantal zoekacties in 2013
in de online publiekscatalogus, per zoekvorm*
Geavanceerd zoeken
Snelzoeken
Aantal raadplegingen gedigitaliseerde boeken: top 10
De humani corporis fabrica libri septem (J 5833)
2012
2013
416
693
[Foto‟s van openbare, kerkelijke en private gebouwen te
Antwerpen] / Edmond Fierlants (K 11889) *
2012
2013
19.117
15.996
6.669
7.268
Eenvoudig zoeken
177.361
187.389
Totaal
203.147
210.653
* inclusief personeel
633
Dat eerste boock van menich derleij walvischen ende ander
selseme groote wonderlijke visschen (707256) *
899
611
Zoekvragen: top 10 van de (combinaties van) velden
waarop vaakst is gezocht in 2013
Brabants kookboek (744810)
752
520
(Begin van de) Titel
57.271
Koock-boeck, ofte: Familieren keuken-boeck: leerende hoe
datmen ... vleesch, voghelen, wilt-braedt ende visch koken sal
(H 83740)
Naam van een auteur
25.815
410
299
Plaatskenmerk *
14.148
De leeuw van Vlaenderen, of : De Slag der Gulden Sporen
(523974)
407
294
Kempens informatieblad / Jef Geys (672095)
[Redezicht]: Antverpia (K 10367)
[Carte marine et instructions nautiques pour la navigation de
Helgoland jusqu'au sud du Portugal] (B 29166)
255
188
Escal-Vigor : roman / Georges Eekhoud (C 22065)
Totaal
Woord uit titel
9.252
ISBN of ISSN
5.250
290
Onderwerp
2.724
269
Combinatie van meerdere woorden uit titel
2.499
Naam van een uitgever
1.732
Naam van een instelling of organisatie als auteur van een publicatie
1.139
259
244
4.044
Naam van een auteur, gecombineerd met woord uit de titel
695
4.112
* Een zoekactie hoofdzakelijk gebruikt door het personeel.
* Topstuk Vlaamse Gemeenschap
37
Interbibliothecair leenverkeer in 2013
2012
2013
568
666
21
9
Ontvangen aanvragen
Via Impala
Via gedrukte formulieren
Totaal ontvangen
589
675
Positief beantwoord
379
447 *
Verstuurde aanvragen
Via Impala
70
Via e-mail
Via gedrukte formulieren
9
3
3
Totaal verstuurd
73
16
Positief beantwoord
70
13
* Vanuit haar functie als bewaarbibliotheek hanteert de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience het principe
om elke aanvraag kritisch te beoordelen. Zo worden aanvragen voor actuele werken die beschikbaar zijn in het
openbaar bibliotheeknetwerk doorgegeven aan de openbare bibliotheek Antwerpen voor verdere afhandeling.
De Facebookpagina van de Erfgoedbibliotheek groeide ook in 2013 verder. De berichten die geplaatst
werden en door de vrienden het meest gesmaakt werden, gingen over de collectie, de werking en
onderzoekers. In voorbereiding op de tentoonstellingen Georges Eekhoud en Leestekenen werden
extra posts geplaatst. Vijf berichten die in 2013 hoog scoorden:
10/09/2013: fotoalbum terugkeer globes (52 likes – 5 berichten – 2 gedeeld – 582 personen gezien)
Terugkeer van onze globes (18 foto's)
Op zondag 15 september is iedereen welkom om onze prachtige globes van Blaeu te komen
bewonderen. De beide globes keren deze week terug naar Antwerpen na een langdurige restauratie.
14/08/2013: minitentoonstelling 100 jaar Moederdag (32 likes – 2 berichten – 1 gedeeld – 397
personen gezien)
100 jaar Moederdag: minitentoonstelling op Facebook (13 foto's)
In Antwerpen wordt Moederdag gevierd op 15 augustus, terwijl dat in de rest van de wereld op de
tweede zondag van mei is. Maar de Antwerpse moederdag is ook de oudste ter wereld, en is vandaag
precies 100 jaar oud.
14/06/2013: Adelheid Ceulemans doctoraat (49 likes - 5 berichten – 1.086 personen gezien)
Wanneer Adelheid Ceulemans doctoreert met een nieuwe blik op schrijver Theodoor Van Rijswijck,
poseert ze liefst in de Nottebohmzaal voor een artikel in Magazine Universiteit Antwerpen. Samen met
haar vader, bioloog Reinhart Ceulemans.
Het artikel is verschenen in het juni nummer van Magazine Universiteit Antwerpen.
06/05/2013: benen suikerlepeltje (56 likes – 5 berichten – 4 gedeeld – 1.023 personen gezien)
Een vreemde vondst in een zestiende-eeuws boek: dit benen suikerlepeltje werd gebruikt als
bladwijzer!
Website www.consciencebibliotheek.be
Bezoeken
2012
2013
28.561
38.795
Pagina‟s per bezoek
5,28
2,36
Bouncepercentage
55%
51%
00:01:47
00:02:02
60,35%
58,72%
Gemiddelde tijd op site
Nieuwe bezoeken
24/04/2013: fotoalbum onderzoeker Octavio Pisani (31 likes – 2 gedeeld – 397 personen gezien)
Ottavio Pisani, Astrologia seu Motus et loca siderum (7 foto's)
Een onderzoeker in de leeszaal maakte voor ons deze mooie foto‟s uit Astrologia seu motus, een
prachtig zeventiende-eeuws werk van Octavio Pisani. Pisani was een Italiaans sterrenkundige die
vanuit Antwerpen werkte en correspondeerde met Galilei en Kepler. Het werk geïllustreerd met
handgekleurde bewegende modellen (zogenaamde volvelles) van ons zonnestelsel. Een bijzonder
preciosum in onze collectie!
38
Publieksactiviteiten
Subtotaal aantal
bezoekers
Tentoonstellingen
Georges Eekhoud, 27/07 – 25/08
Leestekenen, 16/11 – 22/12
2.164
755
1.409
Nottebohmlezingen
Peter De Waele, 20/01
Marita De Sterck, 24/02
Gerda Dendooven, 24/03
Maarten Doorman, 14/04
Brigitte Minne, 05/05
Marnix Beyen, 22/09
Martine Vermandere, 20/10
Ronald Grossey, 24/11
Leen Huet, 15/12
575
45
70
44
66
59
63
69
77
82
Gedichtendag, 31/1
197
57
71
69
Erfgoeddag, 21/04
820
Miraeuslezingen
Mark Purcell, 23/01
Peter Stallybrass, 06/03
James Raven, 15/05
David McKitterick, 22/05
Luisa Calè, 30/10
John Hinks, 20/11
Vergaderingen Dotatiefonds voor Boek en
Letteren
Rondleidingen door stadsgidsen
Rondleidingen achter de schermen (81
rondleidingen)
780
Bezoekers Nottebohmzaal (i.k.v.
samenwerkingsverbanden)
Focusgroep onderwijs, 23/01
Dag van de Antwerpse Vertelkunst, 08/09
Officiële voorstelling globes, 14/09
Publieksdag globes, 15/09
NISE lecture, 26/09
Kunstendag voor kinderen, 17/11
1.174
7
530
78
332
18
209
Bezoekers Nottebohmzaal (10 x zaalverhuur)
268
Cursus Davidsfonds (2 cursussen)
315
Workshop Het Echte Ding (7 groepen)
144
Workshop globes DKO (2 groepen)
88
Concerten vriendenverenigingen
Concert, 28/02
Concert, 21/03
Concert, 24/11
Aantal
bezoekers
50
Cursus Hoe ga ik om met een oud boek (2
groepen)
180
Foto- en filmsessies in de Nottebohmzaal (8
fotosessies en 9 draaidagen filmploegen)
177
Totaal publieksactiviteiten
7.503
136
31
17
22
25
15
26
30
450
39
Persoverzicht
Datum
01/01/2013
11/02/2013
01/03/2013
05/03/2013
05/03/2013
05/03/2013
22/03/2013
20/04/2013
25/05/2013
30/05/2013
30/05/2013
30/06/2013
12/07/2013
24/07/2013
26/07/2013
26/07/2013
27/07/2013
27/07/2013
28/07/2013
29/07/2013
29/07/2013
30/07/2013
21/08/2013
28/08/2013
06/09/2013
06/09/2013
07/09/2013
14/09/2013
14/09/2013
14/09/2013
Medium
Antwerpsche Tijdinghen
Gazet van Antwerpen
FARO
Het Laatste Nieuws
De Morgen
De Nieuwe Gazet
Gazet van Antwerpen
De Morgen
Het Laatste Nieuws
www.zizoonline.be
Gazet van Antwerpen
http://caira.over-blog.com
De Standaard der Letteren
www.knack.be
www.cobra.be
ZiZo
www.lalucarne.org
www.boekgeschiedenis.be
www.cartoonproductions.be
De Morgen
www.dewereldmorgen.be
Gazet van Antwerpen
La Libre Culture
„t Pallieterke
Gazet van Antwerpen
De Tijd
Gazet van Antwerpen
Belga
www.msn.be
www.skynet.be
Titel
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience
Met een beetje hulp van vrienden
Erfgoedbibliotheken in actie
Antwerpse kunst op Topstukkenlijst
Archief Plantin-Moretus op Topstukkenlijst
Eerste stadsfoto‟s erkend als topstuk
Gerda Dendooven houdt een lezing
Vadertje Tijd is streng voor ons erfgoed
Bib kan toeloop studenten niet aan
Expo over Georges Eekhoud „Schrijven over homoseksualiteit‟
Een dag vol vertelkunst op het Conscienceplein
Georges Eekhoud, Littérature et engagement
Franky, Georges en Hugo
Dubbelexpo over eerste Vlaamse homoseksuele auteur Georges Eekhoud
Antwerpen herdenkt Georges Eekhoud
Georges Eekhoud, een opmerkelijke schrijver
Exposition Georges Eekhoud
Call for papers : SHARP 2014
Dubbelexpo Georges Eekhoud over schrijven en homoseksualiteit
Homoschrijver avant la lettre
Dubbeltentoonstelling homoseksualiteit en schrijverschap in de 19 de eeuw
Het verdoken leven van een expliciet schrijver
Georges Eekhoud, Littérature & engagement
Afwijking
Bruisende pleinen!
Globes van Willem Janz. Blaeu gerestaureerd
Antwerpse Vertelkunst
Globes van Willem Blaeu in ere hersteld in Consciencebibliotheek
Globes van Willem Blaeu in ere hersteld in Consciencebibliotheek
Globes van Willem Blaeu in ere hersteld in Consciencebibliotheek
Onderwerp
Project Flandrica.be
Restauratie globes
Vlaamse Erfgoedbibliotheek
Topstukkenlijst
Topstukkenlijst
Topstukkenlijst
Nottebohmlezing
Erfgoeddag
Leeszaalwerking
Tentoonstelling Georges Eekhoud
Dag van de Antwerpse Vertelkunst
Tentoonstelling Georges Eekhoud
Tentoonstelling Georges Eekhoud
Tentoonstelling Georges Eekhoud
Tentoonstelling Georges Eekhoud
Tentoonstelling Georges Eekhoud
Tentoonstelling Georges Eekhoud
Tentoonstelling Religies van het boek
Tentoonstelling Georges Eekhoud
Tentoonstelling Georges Eekhoud
Tentoonstelling Georges Eekhoud
Tentoonstelling Georges Eekhoud
Tentoonstelling Georges Eekhoud
Tentoonstelling Georges Eekhoud
Dag van de Antwerpse Vertelkunst
Restauratie globes
Dag van de Antwerpse Vertelkunst
Restauratie globes
Restauratie globes
Restauratie globes
40
Datum
Medium
Titel
Onderwerp
16/09/2013
16/09/2013
24/09/2013
25/09/2013
28/09/2013
30/09/2013
30/09/2013
01/10/2013
01/10/2013
16/10/2013
17/10/2013
25/10/2013
25/10/2013
26/10/2013
27/10/2013
30/10/2013
31/10/2013
05/11/2013
09/11/2013
15/11/2013
20/11/2013
04/12/2013
De Morgen
www.theartserver.org
www.deredactie.be
Kerk en Leven
Gazet van Antwerpen
http://atv.be
www.rtv.be
Het Nieuwsblad
www.nieuwsblad.be
www.westhoek.be
Belga
Belga
VRT Radio 1 Vandaag
Het Belang van Limburg
www.kugraktueel.be
Flanders Today
De Standaard
www.drukwerkindemarge.org
Het Nieuwsblad
Gazet van Antwerpen
ATV 100% cultuur
Le Soir
Globes in ere hersteld in Antwerpen
Efemere kijk op globes van Blaeu in Antwerpen
De Keyserlei, al 100 jaar „t paradepaardje van „t stad
Adopteer eens een kostbaar boek
Hoe werkt het?
Oude uitgaves Gazet van Antwerpen digitaal
Reportage over digitale archivering GVA
Erfgoedbibliotheek trots op gerestaureerde globes
Erfgoedbibliotheek trots op gerestaureerde globes
VIAA digitaliseert kranten uit de Eerste Wereldoorlog
Crowdfundingsplatform Boekensteun
Vlaamse Erfgoedbibliotheek ontvangt prijs
Vlaamse Erfgoedbibliotheek prijs Cultureel Erfgoed
Provinciale bieb bekroond voor Vlaamse Erfgoedbibliotheek
Eerstelijnsconservering boeken Afdeling Bijzonder Collecties – Ruusbroecgenootschap
Crowd-funding plotform for books
Weg met boeken
Joke van Leeuwen toont samengaan van beeld en tekst in Antwerpen
In de voetsporen van schrijvers
Kunstendag voor Kinderen: buiten de lijntjes kleuren
Gerestaureerde globes
Agenda
Restauratie globes
Restauratie globes
Digitaal archief GvA
Project Boekensteun
Digitaal archief GvA
Digitaal archief GvA
Digitaal archief GvA
Restauratie globes
Restauratie globes
Digitalisering kranten WOI
Project Boekensteun
Vlaamse Erfgoedbibliotheek
Vlaamse Erfgoedbibliotheek
Vlaamse Erfgoedbibliotheek
Vlaamse Erfgoedbibliotheek
Project Boekensteun
Tentoonstelling Leestekenen
Tentoonstelling Leestekenen
Literaire wandelingen
Kunstendag voor Kinderen
Restauratie globes
Tentoonstelling Leestekenen
41
Organisatie
Directie
An Renard
Beleidsondersteuning
Communicatie en
publiekswerking
Secretariaat en
personeelsbeheer
Financiële
administratie
Veiligheid en gebouw
Lezersdiensten
(leeszaal, onthaal en
magazijnen)
Collectievorming
Catalografie en
wettelijk depot
Reproductie
Behoud en beheer
Oude drukken en
handschriften
42
Medewerkers in vast of contractueel dienstverband
Schaal
Aantal
VTE
A4B
1
1
A2A
4
3,8
A1A
1
1
1 contractueel
1V
B3
1
0,8
1 statutair
1M
B2
2
2
2 statutair
2M
C3
4
3,1
4 statutair
4V
1 in, 2 uit
C2
6
5,4
4 statutair, 2 contractueel
4 V, 2 M
1 uit
C1
3
2,8
1 statutair, 2 contractueel
2 V, 1 M
D3
2
1,8
2 statutair
D2
6
5,8
4 statutair, 2 contractueel
D1
1
1
E2
5
4,8
E1
1
1
37
34,3
Totaal
Substatuut
Art. 60-medewerkers
1 statutair
3 statutair, 1 contractueel
1 statutair
1 statutair, 4 contractueel
1 contractueel
24 statutair, 13 contractueel
M/V
In/uit
1V
2 V, 2 M
1 in
Substatuut
1
Projectmedewerker
Catalografie Oude drukken, A1
1
Projectmedewerker
Tentoonstelling “Heilige Boeken Heilige
Plaatsen” op zelfstandige basis
Vrijwilligers
9 vrijwilligers (2 mannen en 7 vrouwen) boden in 2013 voor korte of langere tijd hun diensten
aan als vrijwilliger in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.
2M
1 uit
Medewerkers per afdeling (anno 12/2013)
5 V, 1 M
1 uit
Afdeling
1M
3 V, 2 M
1M
22 V, 15 M
2 in, 5 uit
Projectmedewerkers en activabanen
Aantal
6 mensen (4 mannen, 2 vrouwen) werkten in 2013 in de bibliotheek in het kader van een
tewerkstelling volgens artikel 60-statuut. 4 startten in 2013; van 2 eindigde het contract in 2013.
M/V
In/uit
1V
Uit
1V
In
Aantal medewerkers
VTE
Directie
1
1
Oude drukken en handschriften
1
1
Beleidsondersteuning en projecten
1
1
Collectievorming en financiën
4
4
Catalografie
3
2,6
Communicatie en publiekswerking
1
0,8
Veiligheid en gebouw
2
2
Personeel en secretariaat
1
0,8
1
1
Hoofd leeszaal en magazijnen
Leeszaal en onthaal
7*
6
Magazijn
5
4,8
Behoud en Beheer
3
3
Microfilm en digitalisering
2
2
* 1 medewerker / 0,8 VTE is langdurig afwezig.
43
Stages
Deelnames aan wetenschappelijke bijeenkomsten
Stagiair(e)
School/instelling
Type stage
Periode
Elias Jonkers
VSPW-bibliotheekschool
Gent
Verplichte gesuperviseerde
beroepspraktijk,
module E3 (200 uur)
01/10/2012 –
15/04/2013
Jeroen
Ryckmans
UA, Informatie- en
Bibliotheekwetenschap
Vrijwillige stage
29/10/2012 –
27/05/2013
20/11/2012 –
15/05/2013
Clara De
Ponthière
VUB, master na master
Archivistiek
Verplichte stage (300 uur)
Dirk Meurkens
SCVO Pestalozzi
Antwerpen
Verplichte
kennismakingsstage
15/02 –
31/03/2012
Johan Waumans
VSPW-bibliotheekschool
Gent
Verplichte gesuperviseerde
beroepspraktijk,
module E1 en E2 (80 uur)
15/02 –
31/03/2012
Siegmund
Dunker
Rita Oszlanski
Hochschule für Technik,
Wirtschaft und Kultur
Leipzig, Bibliotheks- und
Informationswissenschaft
Verplichte stage
(22 weken)
UA, Informatie- en
Bibliotheekwetenschap
Vrijwillige stage
Lidmaatschappen van vakorganisaties
Liber
Vereniging van Religieus-wetenschappelijke Bibliothecarissen (VRB)
International Federation of Library Associations and Institutions (IFLA)
Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief & Documentatie (VVBAD)
Vlaams Overlegorgaan inzake Wetenschappelijk Bibliotheekwerk vzw (VOWB)
Vlabin-vbc
07/10/2013-
01/11/2013-
Datum
Activiteit
EHC-deelnemer
08/01 en
11/03/2013
Redactievergadering 'Jaarboek van de Nederlandse
Boekhistorische Vereniging', Den Haag (NL)
Steven Van Impe
21/03 en
07/11/2013
Overleg Beheerders Bewaarcollecties Kinderboeken,
Meermannomuseum Den Haag (NL)
Mieke Lietaer
Diverse data
Gesprekken met de Koninklijke Bibliotheek
Nederland over een nieuwe koers voor DBNL, Den
Haag (NL)
An Renard
12/04/2013
Illustrating the Early Printed Book, Den Haag (NL)
Steven Van Impe
15/05/2013
Lezing James Raven: Forms of Enlightenment:
Society, Commerce and the hidden Revolution of
Print in Europe, 1450-1850, Antwerpen
Steven Van Impe
22/05/2013
Lezing David McKitterick: Putting the past on show.
Old books and public interpretation in the nineteenth
century, Antwerpen
Steven Van Impe
15/06/2013
Jaarvergadering van de Nederlandse Boekhistorische
Vereniging, Den Haag (NL)
Steven Van Impe
25-29/06/2013
LIBER 42nd Annual Conference, München (D)
An Renard
16/08/2013
Summerschool, workshop 'Het schatten van oude
boeken', Amsterdam (NL)
Steven Van Impe
28/08 tot
04/09/2013
Planning workshop 'The Hidden Renaissance',
Baltimore (VS)
Steven Van Impe
12-13/09/2013
Informatie aan zee
An Renard
Peter Rogiest
Steven Van Impe
29-30/10/2013
CERL ANNUAL SEMINAR – 29 October 2013 –
STOP THIEF! Preventing and Investigating Theft
from Collections in the Digital Age (PL)
An Renard
44
Vorming
Thema
Aantal medewerkers
Bibliotheek
Onderhoud- en hoe omgaan met boek- en archiefmateriaal
7
Informatiesessie Behoudsmedewerker Erfgoed
1
Colloquium tijdgenoten over jeugdliteratuur
1
Copyright geregeld? Omgaan met auteursrecht
1
Het taxeren van oude boeken
1
Informatie aan zee
3
Informatie als noodzaak en kans
1
Groot Onderhoud – Prijs Vlaams Cultureel Erfgoed
1
Open Data dag bij de Vlaamse Overheid
1
Schadregistratie (via VEB)
1
Boekensteun (via VEB)
3
Studiebezoek aan veilinghuis The Romantic Agony (met OKBV)
1
Mediawijsheid in scholen en bibliotheken
1
De staat van het boek
1
Kroniek van het gedrukte boek (KANTL)
1
Schimmel, een niet te overwinnen vijand? Contaminatie en
preventie
1
Lancering GoPress
2
Standaard/EHBO nijverheidshelper bijscholingscursus
2
WL Office 2007: What‟s new: Algemeen
1
WL Office 2007: What‟s new: Word
1
WL Office 2007: Mail
1
WL Office 2007: Inleiding
1
Ontwikkeling
Nederlands op de werkvloer op E-niveau
1
Professioneel Nederlands voor gevorderden
2
Teambuilding
34
Eedaflegging CS (inhaalbeweging)
23
1
Terugkommoment
Participaties aan bestuursraden van vakorganisaties
EHC-medewerker
Vakorganisatie
Deelname
Vlaamse Erfgoedbibliotheek
Dagelijks Bestuur,
Raad van Bestuur,
Algemene Vergadering
An Renard,
Steven Van Impe
VOWB
Raad van Bestuur
An Renard
FARO
Dagelijks Bestuur
An Renard
Stichting Lezen
Raad van Bestuur
An Renard
Vlaams Fonds voor de Letteren
Raad van Bestuur
An Renard
DBNL
Commissie
An Renard
1
VVBAD
Raad van Bestuur
An Renard
6
Vereniging van Religieuswetenschappelijke Bibliothecarissen
Algemene Vergadering
Steven Van Impe
Gebouw en Veiligheid
EHBO CS
Infosessie digitaal klasseren-nieuwe medewerkers
PC en administratie
A-kaart Refresh
eBesluitvorming: CBS en GR: Toelichting
10
1
45
Presentaties van medewerkers
Datum
Presentatie
Presentator / lesgever
21/02/2013
„Collectiebeheer‟ in de cursusreeks „Aan de slag met
archief en documentatie voor de lokale
erfgoedhouder‟ in het Stadsarchief Turnhout,
georganiseerd door Heemkunde Vlaanderen
Dirk Van Duyse
11/03/2013
EHC-collectievorming (IBW, Antwerpen)
Dirk Van Duyse
14/03 en
10/10/2013
EHC-collectievorming (BDI, Antwerpen)
Dirk Van Duyse
03/10/2013
„De STCV, wat kan je ermee?‟ op Overlegplatform
Erfgoedbibliotheken
Steven Van Impe
30/10/2013
Gastcollege „Wat is een boek?‟ in het vak
„Tekst/Boek‟, master Taal- en letterkunde
Steven Van Impe
14/11/2013
EHC-collectievorming (IBW, Gent)
Dirk Van Duyse
03/12/2013
A-kaart en Erfgoedbibliotheek: Brocade als
koppelaar van een mooi paar
Peter Rogiest
Publicaties door medewerkers
Titel artikel
Publicatie
Auteur
The Librarian as a Nation Builder:
Frans Hendrik Mertens (1796-1867)
and the Antwerp City Library
Quaerendo
(aflevering 42.3/4)
Steven Van Impe
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience
al 10 jaar depotbibliotheek voor de
heemkundige tijdschriften
Bladwijzer / Heemkunde
Vlaanderen vzw
(Nr 8, 2013)
Marcel van den Heuvel
46
Aanwinsten & schenkingen
47
Aanwinsten oude drukken
La petite encyclopédie, ou Dictionnaire des philosophes, ouvrage posthume d'un de ces messieurs
/ Abraham Joseph de Chaumeix. – Anvers [mystificatie] : chez Jean Gasbeck [fictieve drukker], 1772.
Cat.nr. 770966
Op de titelpagina van dit boekje staat dat het gedrukt is in Antwerpen, door Jean Gasbeck. Dat is
echter een schuil- of schijnadres: Jean Gasbeck heeft helemaal nooit bestaan. Deze „kleine
encyclopedie‟ is een typisch product van de Verlichting. Het was in deze periode onmogelijk om
in Antwerpen een boek met een dergelijke vrijzinnige inhoud te drukken: de stad stond bekend
als een bolwerk van katholicisme. Waarschijnlijk was de echte drukker actief in Frankrijk of in
Nederland. Daar was het drukken van dit soort boeken ook verboden, maar wel gebruikelijk. Het
adres „Antwerpen‟ zou kunnen functioneren als een soort van stoute grap, die ook door de kopers
begrepen zou worden. Het is belangrijk om ook boeken met een Antwerps schijnadres in onze
collectie op te nemen, omdat ze op hun manier ook iets vertellen over de uitstraling van
Antwerpen als boekdrukkerscentrum.
Aangekocht bij Antiquariaat De Slegte (Antwerpen, Wapper) in januari 2013
Commentariorum variarumque resolutionum juris civil. commun. et regii tomi tres / Antonio
Gomez. – Antverpiae : sumptibus Joannis Belleri, 1634. Cat.nr. 771326
Aangekocht op de veiling bij Alain Ferraton (Brussel), 22 februari 2013, cat.nr. 37
De bello Belgico / Famianus Strada. – Venetiis : apud Laurentium Basilium, 1730. Cat.nr. 771196
De geschiedenis van de Tachtigjarige Opstand door de Italiaanse pater Famiano Strada bleef
gedurende de hele 17de en 18de eeuw populair, ondermeer omdat het de enige goede
beschrijving was vanuit katholiek standpunt. De geschiedenis van Antwerpen komt natuurlijk
ruim aan bod in dit boek.
Aangekocht op de veiling bij Alain Ferraton (Brussel), 22 februari 2013, cat.nr. 104
De zéden der Israëlieten, en der Christenen / Claudius Fleury. – Turnhout : by P.J. Brepols, [17961845]. Cat.nr. 772992
Op de titelpagina van dit boek staat dat het gedrukt is in Turnhout bij Philippus Jacobus Brepols,
stichter van de uitgeverij die nog steeds bestaat. Nauwgezet onderzoek leert echter dat het gaat
om een heruitgave van een boek dat eigenlijk gedrukt is in Antwerpen in 1794, door Hubert
Bincken. Bincken was een succesvol uitgever van gebruiks- en schoolboeken, en het is goed
mogelijk dat dit boek over gewijde geschiedenis als lesboek gebruikt werd. Brepols heeft op een
bepaald moment, misschien na het overlijden van Bincken, een groot aantal van diens boeken
overgekocht en de titelpagina‟s vervangen door nieuwe.
Aangekocht op de veiling bij Marc Van De Wiele (Brugge), 9 maart 2013, cat.nr. 57
48
Wonderbaeren levens-loop van Ludovicus Dominicus Cartouche generalissimus van eene groote
bende moordenaers en gauwdieven. – Antwerpen : by Joannes Norbertus Vinck, [1787-1813]. Cat.nr.
773379
Louis Dominique Bourguignon, bijgenaamd Cartouche (ca. 1693-1721), was de leider van een
Franse roversbende die de reisweg tussen Parijs en Versailles onveilig maakte. Door verraad
werd hij uiteindelijk gearresteerd en terechtgesteld. Hij groeide uit tot volksheld doordat hij enkel
roofde van de adel en de rijke burgerij, en sociaal zwakkeren hielp, vergelijkbaar met Robin
Hood. Meteen na zijn dood verscheen een (geromantiseerde en moraliserende) biografie, die ook
vertaald werd tot een Nederlands volksboek in de traditie van Reynaert de Vos en Tijl
Uilenspiegel.
Aangekocht op de veiling bij Marc Van De Wiele (Brugge), 9 maart 2013, cat.nr. 142
Het altyt-durent geloof van de catholycke kerck, rakende 't alderheylichste sacrament des altaers
/ J.R. [vertaler]. – Antwerpen : by Cornelis Woons, 1669. Cat.nr. 772649
Aangekocht op de veiling bij The Romantic Agony (Brussel), 15-16 maart 2013, cat. 50 nr. 1154
Liber secundus de morbis vulgaribus / Hippocrates. – Basileae : excudebat Jacobus Parcus, expensis
viduae Michaelis Isingrinei, 1560. Gebonden met: De curandis febribus continuis liber / Jodocus
Lommius. – Antverpiae : ex officina Guilielmi Silvii, 1563. En met: Empiricus, sive Indoctus
medicus: dialogus brevis et elegans / Petrus Talpa. – Antverpiae : ex officina Guilielmi Silvii, 1563.
Cat.nr. 773002
Aangekocht op de veiling bij Marc Van De Wiele (Brugge), 9 maart 2013, cat.nr. 629
De orationibus jaculatoriis libri IV. ascetici, seu ad exercitationem spectantes / Antonius de
Balinghem. – Antverpiae : apud haered. Martini [II] Nutii, et Joannem Meursium, 1618. Cat.nr. 772896
Aangekocht op de veiling bij The Romantic Agony (Brussel), 15-16 maart 2013, cat. 50 nr. 1194
Le trezieme livre d’Amadis de Gaule / I.G.P. [vertaler]. – Anvers : par Guillaume Silvius, 1572.
Cat.nr. 773005
De avonturenroman van Amadis de Gaule is van oorsprong een Spaanse roman uit de veertiende
eeuw. De „Amadis‟ was in 1508 één van de eerste in het Spaans gedrukte boeken, en bestond
oorspronkelijk uit vier delen. Al snel kwamen er verdere vervolgdelen, zoals hier zelfs het
dertiende deel. Veel van die vervolgen kwamen pas veel later tot stand, en ze werden niet steeds
door dezelfde schrijver geschreven – delen 13 tot 18 werden in het Italiaans geschreven, delen 19
tot 21 in het Duits. Het dertiende deeltje van de Franse vertaling is eigenlijk het tweede deel van
het twaalfde boek, dus het laatste stuk dat oorspronkelijk in het Spaans verscheen. Al deze
deeltjes zijn bijzonder zeldzaam, hoewel ze gezien hun populariteit in grote aantallen gedrukt
werden: ze werden letterlijk kapot gelezen.
Aangekocht op de veiling bij Marc Van De Wiele (Brugge), 9 maart 2013, cat.nr. 724
Vita et doctrina Jesu Christi / Nicolaus Avancinus. – Antverpiae : apud Joannem Baptistam [II]
Verdussen, 1735. Cat.nr. 772482
Aangekocht op de veiling bij The Romantic Agony (Brussel), 15-16 maart 2013, cat. 50 nr. 1319
Een schoone historie vanden jonghen Jacke – Antwerpen : by de weduwe van Joseph Jacops, 1698.
Cat.nr. 772634
Aangekocht op de veiling bij The Romantic Agony (Brussel), 15-16 maart 2013, cat. 50 nr. 436
Brevis institutio de salutari poenitentia peccatoris / Claudius Viexmontius. – Antverpiae : apud
Gasparem Bellerum, 1616. Cat.nr. 772655
Aangekocht op de veiling bij The Romantic Agony (Brussel), 15-16 maart 2013, cat. 50 nr. 1160
Het roosen-kransken van devotie, van d'alder-heylighste maghet Maria / B.N. – Antwerpen : by
Jacob Mesens, 1663. Cat.nr. 772660
Aangekocht op de veiling bij The Romantic Agony (Brussel), 15-16 maart 2013, cat. 50 nr. 1192
Heroidum epistolae / Ovidius Naso. – Antverpiae : apud Arnoldum van Brakel, 1649. Cat.nr. 772483
Aangekocht op de veiling bij The Romantic Agony (Brussel), 15-16 maart 2013, cat. 50 nr. 1277
Den opregten Poolschen almanach, voor 't jaar ons heeren Jesu Christi 1798 gecalculeert op de
XVII. provintien / Hermanus Petersen. - Antwerpen [mystificatie] : by Jacob Mesens [fictieve
drukker], 1798. Cat.nr. 775099
Almanakken waren een bijzonder lucratief genre in de hele vroegmoderne periode. Elk jaar
werden er tientallen verschillende edities uitgegeven die gedrukt werden op tienduizenden
exemplaren. Deze „Poolse almanak‟ werd waarschijnlijk zo genoemd omdat de opsteller, de
onbekende wiskundige Herman Petersen, zich baseerde op de astronomische tabellen van het
observatorium van Warshau. In de Zuidelijke Nederlanden was de „Almanach van Milanen‟ meer
gebruikelijk. De meeste „Poolse almanaken‟ van Herman Petersen werden gedrukt in ‟s
Hertogenbosch. Het is niet duidelijk waarom de drukker van de editie van 1798 zich verschuilde
achter de naam van Jacob Mesens, een Antwerpse drukker die al vele jaren dood was.
Aangekocht op de veiling bij Bubb Kuyper (Haarlem, NL), 28-31 mei 2013, cat.nr. 2851
Den spiegel der jonckheyt / H.A. [= Henrick Aerts van Bocxtel]. – Antwerpen : by Joannes Petrus
Willemsens, [1725-1767]. Cat.nr. 772433
De Spieghel der Jonckheydt is een schoolboek van de hand van Hendrik Aerts van Boxtel. De oudst
bekende uitgave is van 1576, maar het boek werd de hele 17de en 18de eeuw door herdrukt. Het werd
vooral gebruikt in het lager onderwjis om te leren lezen, maar tegelijkertijd kregen de kinderen ook heel
wat moraal en levenswijsheden mee. Er gaat veel aandacht naar tafelmanieren.
Aangekocht op de veiling bij The Romantic Agony (Brussel), 15-16 maart 2013, cat. 50 nr. 448
49
Zedelycke voldoeninge der vyf sinnen veroorsaeckt uyt des selfs voorworpsels beweginghe ende
ghevolghen / [Godefridus Bouvaert], & Hendrik Frans Diamaer [illustrator]. – Sine loco [Zuidelijke
Nederlanden] : sine nomine, 1722. Cat.nr. 775526
De Antwerpse tekenaar en graveur Hendrik Frans Diamaer (1685-1740) is nu zo goed als
vergeten, maar in de achttiende eeuw stond hij bekend als één van de beste boekillustratoren van
de Zuidelijke Nederlanden. Waarschijnlijk is dit boek dan ook in Antwerpen gedrukt. Het betreft
een verzameling prenten met gedichten over de vijf zintuigen. Misschien heeft Diamaer het boek
zonder naam van de uitgever laten drukken, omdat hij vreesde dat zijn prenten door de censuur
niet gesmaakt zouden worden; ze zijn nochtans erg braaf. Een andere mogelijkheid is dat hij het
boek in eigen beheer uitgaf, misschien om uit te delen aan vrienden en (potentiële)
opdrachtgevers, en dat hij het daarom niet nodig vond zijn naam op de titelpagina te vermelden.
Ook de auteur van de tekst is bijzonder bescheiden: hij wordt nergens genoemd. Het gaat
ongetwijfeld om pater Godefridus Bouvaert, bibliothecaris van de abdij van Sint-Bernardus-aande-Schelde in Hemiksem, één van de weinige min of meer succesvolle Zuid-Nederlandse dichters
uit de achttiende eeuw.
Aangekocht op de veiling bij Bubb Kuyper (Haarlem, NL), 28-31 mei 2013, cat.nr. 2947
Het nieuw natuerlyk toover-boek of den vermeerderden zak der konsten. – Antwerpen : by J.
Thys, [1816-1853]. Cat.nr. 775527
Aangekocht op de veiling bij Bubb Kuyper (Haarlem, NL), 28-31 mei 2013, cat.nr. 2996
Elogia Belgica sive Illustrium Belgii scriptorum ... vitae breviter commemoratae / Aubertus
Miraeus. – Antverpiae : prostant apud Hieronymum Verdussium, 1609. Cat.nr. 774740
De Elogia Belgica is een biografisch woordenboek van beroemde inwoners van de Nederlanden,
geschreven door de Antwerpse stadsbibliothecaris Aubertus Miraeus, één van de grondleggers van
de huidige Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Hoewel dit boek erg bekend is en verre van
zeldzaam, is het de eerste keer dat er een editie aangetroffen wordt die de naam van Hieronymus
Verdussen draagt. Blijkbaar was deze zeer productieve boekdrukker, één van de grote concurrenten
van de Moretussen, dus ook betrokken bij deze uitgave: het boek werd gedrukt bij David Mertens,
die wel vaker boeken van Miraeus drukte, maar een deel van de oplage was bedoeld om door
Verdussen verkocht te worden. Deze aanwinst maakt het mogelijk de relaties tussen de verschillende
Antwerpse drukkersbedrijven beter in kaart te brengen.
Aangekocht op de veiling bij The Romantic Agony (Brussel), 14-15 juni 2013, cat. 51 nr. 972
Perpetua crux Jesu Christi a puncto incarnationis ad extremum vitae / Judocus Andries. –
Antverpiae : typis Cornelii Woons, 1652. Cat.nr. 774752
Aangekocht op de veiling bij The Romantic Agony (Brussel), 14-15 juni 2013, cat. 51 nr. 986
Genealogia Christi. Id est, Dilucida instructio et explicatio arboris genealogicae laminis aeneis
incisae / Adolphus Gummersbach. – Coloniae : expensis Georgii Meutingii Antverpiani ; (colofon:
Coloniae Agrippinae : excudebat Stephanus Hemmerden), 1602. Cat.nr. 774878
Deze zeer zeldzame „Genealogie van Christus‟ is het enige werk dat aan de Duitse theoloog
Adolf Gummersbach kan worden toegeschreven. Het is vooral interessant omwille van de
uitgever, Georg Meuting, die zich op de titelpagina uitdrukkelijk „Antwerpenaar‟ noemt. Er zijn
slechts twee boeken met zijn naam bekend, en die zijn gedrukt en uitgegeven in Keulen. In het
standaardwerk van Christoph Reske, Die Buchdrucker des 16. und 17. Jahrhunderts im deutschen
Sprachgebiet (2007), komt hij helemaal niet voor. Ook in naslagwerken over de ZuidNederlandse drukkers ontbreekt hij. Verder onderzoek levert de naam op van Ludwig Meuting,
een Duits handelaar afkomstig uit Augsburg die zich omstreeks 1479 in Antwerpen vestigde. Zijn
zoon Georg Meuting associeerde zich met de bouwspeculator Gilbert van Schoonbeke en werd
geldschieter voor het Brusselse hof. Hij vernederlandste zijn naam tot Joris Muytinck, en huwde
in 1512 met een Antwerpse vrouw. Vermoedelijk is de Georg Meuting die in 1602 dit boek liet
drukken, hun zoon. Waarom hij dat in Keulen deed, terwijl Antwerpen dé boekdrukkersstad bij
uitstek was, blijft een mysterie. Nazaten van Georg Meuting leefden nog tot de Hollandse periode
in Antwerpen.
Aangekocht op de veiling bij The Romantic Agony (Brussel), 14-15 juni 2013, cat. 51 nr. 1016
Batailles gagnées par le serenissime prince Fr. Eugene de Savoye sur les ennemis de la foi, et sur
ceux de l'empereur & de l'empire, en Hongrie, en Italie, en Allemagne & aux Pais-Bas / J. du
Mont. - La Haye : chez Pierre Gosse ; chez Rutgert Ch. Alberts, 1725. Cat.nr. 774881
Ook in de achttiende eeuw waren onze gebieden vaak het „slagveld van Europa‟, zo bijvoorbeeld
tijdens de Spaanse Successieoorlog (1701-1713). De meest succesvolle krijgsheer van die periode
was Eugène van Savoye (1663-1736), een Frans generaal in dienst van de Oostenrijkse
Habsburgers. Na de Vrede van Utrecht werd hij als beloning aangesteld als gouverneur-generaal
van de Oostenrijkse Nederlanden. Dit grote boek bundelt het verslag van alle veldslagen van
Eugene de Savoye in zijn lange carrière als veldheer. Elke overwinning wordt vergezeld van
prachtige illustraties.
Aangekocht op de veiling bij The Romantic Agony (Brussel), 14-15 juni 2013, cat. 51 nr. 1149
The history of the earls and earldom of Flanders / Marius d‟Assigny. – Londen : printed for D.
Brown without Temple-Bar, S. Crouch in Cornhil, J. Taylor in St. Pauls Church-Yard, and A. Bell in
Cornhil, 1701. Cat.nr. 775528.
Aangekocht op de veiling bij Henri Godts (Brussel), 18 juni 2013, cat.nr. 121
Diplomatum Belgicorum libri duo / Aubertus Miraeus. – Bruxellis : apud Joannem Pepermannum,
1627. 775529
Dit boek van Aubertus Miraeus, de stadsbibliothecaris van Antwerpen, is één van de eerste
wetenschappelijke uitgaven van historische oorkonden. Het is een boek dat nog steeds gebruikt
wordt, wat de grote wetenschappelijke waarde ervan weergeeft. Bijzonder aan dit exemplaar is,
dat het uit de bibliotheek van het Antwerpse klooster van de jezuïeten stamt. Dit zogenaamde
professenhuis was gelegen aan het huidige Hendrik Conscienceplein, in hetzelfde gebouw waar
nu de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience gevestigd is. De volledige jezuïetenbibliotheek
werd in 1776 geveild, maar dit boek komt dus na meer dan 200 jaar terug „thuis‟!
Aangekocht op de veiling bij Henri Godts (Brussel), 18 juni 2013, cat.nr. 130
50
Conditiones Antverpiae, post annum obsidionem, duci Parmensi, Alexandro Farnesio ... proximo
die 7. augusti, [!] deditae. / - [Antwerpen : sine nomine], 1585. Cat.nr. 781978
De Val van Antwerpen in 1585 is een absoluut scharniermoment in de geschiedenis, niet enkel
van de Scheldestad maar van heel Europa. De belangrijkste havenstad van het moment werd van
de ene op de andere dag afgesloten; het calvinistische bolwerk werd terug een katholieke stad.
Het nieuws over de val ging als een lopend vuurtje door Europa. De opvallend toegeeflijke
voorwaarden die Alexander Farnese aan de zich overgevende protestantse opstandelingen stelde,
wekten internationale bewondering. De brontekst van de overgave werd dan ook gretig herdrukt
en verkocht. Toch is deze latijnse uitgave zo goed als uniek. Mogelijk hebben we hier te maken
met de drukproef van een niet afgewerkt product: de datum op de titelpagina, 7 augustus, is
immers fout. Het binnenwerk vermeldt de correcte datum: 17 augustus. Of misschien is dit
boekje nog veel unieker, en betreft het een versie die gedrukt is om onder de onderhandelaars te
verspreiden?
Aangekocht bij antiquariaat Erasmushaus - Haus der Bücher (Basel, CH), juni 2013
Theses theologicae de fide, spe, et caritate nec non religione cum interspersis per theologiam
moralem conclusionibus ... defendent ... Antverp., in caenobio M.P. augustini die. [2] sept. /
Emmanuel Cabeliau [promotor] ; Philippus van der Elst [auteur van dissertatie] ; Bernardus Peeters
[auteur van dissertatie] ; Philippus vanden Hecke [auteur van dissertatie]. – Antverpiae : typis Joannis
Pauli Robyns, 1717. Cat.nr. 782001
Ook in de achttiende eeuw verdedigden studenten op het einde van hun studies een thesis. Dit
boekje is het programma voor zo‟n verdediging, in dit geval niet aan een universiteit maar aan
een klooster. Verschillende kloosters verzorgden namelijk hun eigen onderwijs in de theologie. In
dit geval gaat het om het augustijnerklooster van Antwerpen, dat aan de Kammenstraat gelegen
was, en waar Philippus van der Elst, Bernardus Peeters en Philippus vanden Hecke in 1717
afstudeerden in de theologie. Hun promotor, pater Emmanuel Cabeliau, liet hen stellingen
verdedigen over het bekende thema „geloof, hoop en liefde‟ en over de relatie tussen moraal en
theologie.
Aangekocht van de heer Marcus de Schepper, december 2013
Dictionarium poeticum, et epitheta veterum poetarum / Basilius Zanchius. – Antverpiae : apud
Gasparem Bellerum, 1612. Cat.nr. 778544
Aangekocht op de veiling bij Marc Van de Wiele (Brugge), 4-5 oktober 2013, cat.nr. 1434
Ex decreto atque authoritate amplissimi jureconsultorum ordinis in celeberrima academia
Basileensium, pro gradu licentiae in U.I. consequendo, subsequentes conclusiones de
fideiussoribus publicè tueri conabitur Jonas à Baserod Antverpiensis, die 8. martii, hora & loco
consueto / Jonas à Baserod. – Basileae : typis Opor. [= opvolgers van Joannes Oporinus], 1586. Cat.nr.
782006
Dit bijzonder zeldzame boekje is gedrukt in Basel (Zwitserland), maar heeft wel degelijk belang
voor Antwerpen. Het is namelijk het programma voor de openbare verdediging (zeg maar de
thesis) van de Antwerpse student Jonas a Baserod (van Baesrode?), die hiermee in 1586 licentiaat
in de beide rechten werd aan de universiteit van Basel.
Aangekocht van de heer Marcus de Schepper, december 2013
Paraenesis ad virtutem capessendam & adulterina[m] voluptate[m] contemnendam. Sive Libellus
de virtutis pulchritudine filio suo, nen non Belgicae juventuti inscriptus / Joannes Bapt.
Lambertini. – Antverpiae : apud Jacobum [II] Mesium, 1640. Gebonden met: De prudentia lib. IV /
Johannes des Watines. – Harlemi : excudebat Johannes Paschasius a Wesbusch, 1633. En met:
Zodiacus vitae, hoc est, De hominis vita, studio, ac moribus optimè instituendis libri duodècim, ... Cui
supra priores editiones accessêre Dominici Mancini, Antonij Ma[n]cinelli, et veteris cuiusdam sapientis
De quatuor virtutibus libelli singuli, carminis suavitate elegantissimi, nec non ad morum synceram
utilissimi / Marcello Palingènio Stellato. – Basileae : [Robert Winter], 1543 (onvolledig). Cat.nr.
781980:1-3
Joannes Baptista Lambertini de Cruz-Hove, ook bekend als Jan-Baptist Lambertini, heer van
Gruyshove, was jurist en historicus, die onder meer een geschiedenis van het Spaanse
koningshuis schreef. Zijn zoon, Jan-Baptist-Cornelius, was in 1660 schepen van Antwerpen. Dit
zeer zeldzame boekje is door Jan-Baptist geschreven voor zijn zoon, om hem aan te moedigen
deugdzaam te blijven.
Aangekocht bij Casanova Books (Amsterdam, NL), oktober 2013
Les meditations [...] avec les propos solitaires de l'ame à Dieu / S. Augustin. – Anvers : chez
Antoine Tielens, 1573. Cat.nr. 781998
Aangekocht van de heer Marcus de Schepper, december 2013
[Handschrift over het verven van wol] – [Antwerpen], achttiende eeuw. Cat.nr. 782009
Aangekocht van de heer Marcus de Schepper, december 2013
[Lot van 100 gelegenheidsgedichten uit Antwerpen en omgeving, uit de achttiende eeuw] Nog niet
verwerkt.
Tot ver in de negentiende eeuw bestond de gewoonte om familiefeesten op te luisteren met
speciaal voor de gelegenheid geschreven gedichten of liederen. In Nederland bestaat deze traditie
nog in de Sinterklaasrijmpjes, maar in Vlaanderen is ze zo goed als uitgestorven. Vroeger werd
haast bij haast elk huwelijk, priesterwijding, kloosterintrede of jubileum een groot gedicht
samengesteld, meestal door de broers en zussen van de gevierde, soms door zijn of haar kinderen,
uitzonderlijk door de werknemers van een populaire baas. Wie zelf niet poëtisch was, liet het
gedicht maken door een gevestigde dichter. In Antwerpen waren Jan Antoon Frans Pauwels en
Adriaan Jozef Stips beroemde voorbeelden. Deze volksliteratuur, die zowel in het Nederlands als
in het Latijn tot uiting kwam, is nauwelijks onderzocht door literatuurhistorici. Ten onrechte,
wellicht: Pauwels en Stips zijn de directe voorlopers van Jan-Frans Willems, Hendrik
Conscience, Door van Ryswyck enzovoort.
Aangekocht van de heer Steven Thijs, december 2013
51
1. Aangekocht op een veiling
Opvallende aanwinsten moderne drukken
Bubb Kuyper Veilingen (Haarlem):
- 28-31 mei 2013: nrs. 1342, 1506 en 1518
The Romantic Agony (Brussel):
- 15 & 16 maart 2013 : nrs. 498 en 510
- 14 & 15 juni 2013 : nr. 418
- 22 & 23 november 2013 : nrs. 501, 506 en 624
Le Librairie Ferraton (Brussel):
- 26 april 2013 : nrs. 232, 628 en 869
Van de Wiele (Brugge):
- 9 maart 2013, nr. 166
- 4 & 5 oktober 2013, nr. 77
Dit zijn de opvallendste aanwinsten:
Anvers : reine opulente, fille de Rubens et de Plantin / James Ensor. - Liège : Aelberts, 1978. - [Z.p.]
: ill. Cat.nr. 778549 (Van de Wiele)
Oplage: 26 genummerde exemplaren. Nr. 6.
Aangekocht op de veiling van Van de Wiele (Brugge) van 4 & 5 oktober 2013 (lot 77)
De Borgerhoutenaar : verschijnt naar gelang der omstandigheden. - Borgerhout, Onafhankelijke
Bond van Borgerhout, 19 september 1875 - 20 januari 1878. Cat.nr. 781696 (Romantic Agony)
Bevat 58 nummers van de twee eerste jaargangen van dit politiek nieuwsblad uit Borgerhout: jrg. 1 (19
september 1875 - 5 november 1876; 32 nummers), jrg. 2 (21 januari 1876 - 20 januari 1878; 26
nummers). Elke aflevering telt 4 pagina‟s met drie kolommen tekst. Het werd gedrukt bij A.
Mortelmans (nrs. 1-8) en daarna bij H. & L. Kennes (vanf nr. 9). Een klein aantal pamfletten is
bijgebonden of los bijgevoegd. EHC bezit voordien slechts 8 losse nummers, namelijk: 1:8(1875);
2:1(1877); 3:2(1878); :4(1882); :4(1884); :2-4(1887).
Aangekocht op de veiling van The Romantic Agony van 22 & 23 november 2013 (lot 624)
Discours en la Cité de Liège / James Ensor. - Liège, Dynamo, 1965. - 13 p. : ill. - (Brimborions ; 146
bis). Cat.nr. 778552 (Van de Wiele)
Heruitgave van een toespraak gehouden op 22 maart 1927. Oplage: 51 genummerde exemplaren. Nr.
44.
Aangekocht op de veiling van Van de Wiele (Brugge) van 4 & 5 oktober 2013 (toegevoegd aan lot 77)
Ensor à Einstein. – Liège : Aelberts, 1973. - [Z.p.]. - (Brimborions ; 197). Cat.nr. 778554 (Van de
Wiele).
Betreft een brief van J. Ensor aan A. Einstein, gedateerd augustus 1933. Oplage: 51 genummerde
exemplaren. Nr. 46.
Aangekocht op de veiling van Van de Wiele (Brugge) van 4 & 5 oktober 2013 (toegevoegd aan lot 77)
52
Glans / Paul Claes. - Sonnega : Regulieren uitgeverij, 1999. Cat.nr. 781600 (Romantic Agony)
Oplage: 25 exemplaren. Nr. 1.
Aangekocht op de veiling van The Romantic Agony van 22 & 23 november 2013 (lot 506)
James Ensor / René Huyghe. - Liège : Dynamo, 1973. - [Z.p.] : ill. - (Brimborions ; 196). Cat.nr.
778550 (Van de Wiele).
Oplage: 51 genummerde exemplaren. Nr. 32.
Aangekocht op de veiling van Van de Wiele (Brugge) van 4 & 5 oktober 2013 (toegevoegd aan lot 77)
James Ensor / Franz Hellens. - Liège : Dynamo, 1971. - 14 p. : ill. - (Brimborions ; 189). Cat.nr.
778553 (Van de Wiele).
Heruitgave van een tekst daterend van 1925, ter herinnering van de 90e verjaardag van Frans Hellens
(1881-1972). Oplage: 51 genummerde exemplaren. Nr. 40.
Aangekocht op de veiling van Van de Wiele (Brugge) van 4 & 5 oktober 2013 (toegevoegd aan lot 77)
Latemse dageraad / Julius de Praetere. - Wildert : Carbolineum Pers, 1989-1991. - 3 vol. : ill. Cat.nr.
774979:1-3 (Bubb Kuyper)
Bevat de memoires van Julius de Praetere, dé pionier van de Vlaamse private press, die op zijn
handpers onder meer Lenteleven van Stijn Streuvels en Verzen van Herman Teirlinck drukte. Deze
herinneringen verschenen oorspronkelijk in 1941 inelf afleveringen in Het Laatste Nieuws; de kopij
werd toen arbitrair opgedeeld volgens de plaatsruimte. Uitgegeven in 3 volumes, samen vijf deeltjes.
Oplage: 50 genummerde exemplaren. Respectievelijk nr. 38 (dl. 1), nr. 43 (dl. 2) en nr. 20 (dl. 3).
Aangekocht op de veiling van Bubb Kuyper (Haarlem) van 28 tot 31 mei 2013 (lot 1342)
De Stekense vaart : impressies over water, oevers en riet : zeven grafische werken, zeven
gedichten / gedichten Lut de Block, Marleen de Crée, José de Poortere, Willem Persoon, Frank Pollet,
Claude van de Berge en Katelijne van der Hallen ; grafiek Albert Cambeen, Raf Coorevits, Guido
Mariman, André Roelant, Veerle Rooms, Wim Van Remortel en Robert Wuytack ; voorwoord Daniël
De Smet. - Antwerpen : Kunstkring Jacques Gorus, 2002. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 778431 (Marc Van de
Wiele)
Losbladige kunstmap met 7 oorspronkelijke gedichten en 7 oorspronkelijke grafische werken. Oplage:
50 genummerde exemplaren (1-50), 15 auteursexemplaren (A-O), 30 Romeins genummerde
exemplaren (I-XXX), en 5 ongenummerde exemplaren. Nr. I, bestemd voor Alois Vertongen, met 7
gesigneerde en genummerde grafische werken.
Aangekocht op de veiling van Van de Wiele (Brugge) van 9 maart 2013 (lot 166); samen met De vaart
De vaart / poëzie Willem Persoon ; grafiek Veerle Rooms. - Kasterlee : Frans Masereel Centrum,
2002. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 778435 (Van de Wiele)
Oplage: 4 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 4.
Aangekocht op de veiling van Van de Wiele (Brugge) van 9 maart 2013 (lot 166); samen met De
Stekense vaart
2. Nieuw drukwerk in de marge
2.1. Carbolineum Pers
Lettre à Franz Hellens, Eugène Demolder / James Ensor. - Liège, : Dynamo, 1969. - 10 p. : ill. (Brimborions ; 182). Cat.nr. 778551 (Van de Wiele)
Heruitgave van enkele brieven aan F. Hellens en E. Demolder, ter herdenking van het 20-jarig
overlijden van J. Ensor (1860-1949). Oplage: 51 genummerde exemplaren. Nr. 46.
Aangekocht op de veiling van Van de Wiele (Brugge) van 4 & 5 oktober 2013 (toegevoegd aan lot 77)
Een kerkhoflied : laatste gedichten / Gerrit Komrij ; tek. Bruno Vekemans. - Kalmthout : De
Carbolineum Pers, 2013. - [Z.p.]. Cat.nr. 779237 (De Carbolineum Pers)
Deze uitgave bevat twee gedichten die Gerrit Komrij bedoeld had voor zijn laatste, uiteindelijk
posthuum verschenen dichtbundel Boemerang (EHC 766780), maar door een vergetelheid ontbreken ze
daarin. Met de hand gezet en met de handpers gedrukt in 50 genummerde exemplaren. Deze uitgave
verscheen tijdens de Antiquarenbeurs van Amsterdam op 4 en 5 oktober 2013. Nr. 13.
Parmi les cendres : la Belgique dévastée / Émile Verhaeren. Paris : Crès, 1916. 85 p. - (Collection
bellum). Cat.nr. 781602 (Romantic Agony)
Eerste editie. Met frontispice van Huygens, dat het beschadigde stadhuis van Leuven toont.
Aangekocht op de veiling van The Romantic Agony van 22 & 23 november 2013 (lot 501)
De lof der toubacq : een vermakelijk handschrift uit 1755. - Kalmthout : De Carbolineum Pers,
2013. - 17 p. : ill. Cat.nr. 779765 (De Carbolineum Pers)
Eerste uitgave van een onbekend handschriftje ten voordele van het roken, dat in 2010 op een
boekenveiling opdook. Oplage: 50 genummerde exemplaren, in omslag en in doosje. Nr. 31.
Le petit chaperon rouge / Charles Perrault ; ill. Edgard Tijtgat. - Bruxelles : Van Oest, 1921. - 15 p. :
ill. Cat.nr. 775406 (Le Librairie Alain Ferraton)
Luxe-uitgave met gekleurde illustraties op 110 exemplaren, waarvan 100 Arabisch genummerd en 10
Romeins genummerd (voorbehouden voor de kunstenaar). Gesigneerd in het colofon. Nr. 100.
Aangekocht op de veiling van Librairie Alain Ferraton (Brussel) van 26 april 2013 (lot 869)
Moederdag / L.H. Wiener. - Kalmthout : De Carbolineum Pers, 2013. - 17 p. : ill. Cat.nr. 779236 (De
Carbolineum Pers)
Deze herinneringen werden door L.H. Wiener op 12 mei 2013 voorgelezen in de Janskerk te Haarlem, ter
gelegenheid van het Moederdagconcert van het Wings Ensemble. Met de hand gezet en met de handpers
gedrukt in 55 genummerde en gesigneerde exemplaren. Deze uitgave verscheen tijdens de
Antiquarenbeurs van Amsterdam op 4 en 5 oktober 2013. Nr. 19.
53
Onze Vlaamsche drukkers / Stijn Streuvels ; nawoord Paul Thiers. - Kalmthout : De Carbolineum
Pers, 2013. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 775514 (De Carbolineum Pers)
In december 1930 spuwde Stijn Streuvels in het Nederlandse vakblad Drukkersweekblad zijn gal over
het gebrek aan professionaliteit van de Vlaamse drukkers. Hij putte voor zijn klaagzang uit zijn eigen
slechte ervaringen met onder meer de uitgeverijen Lannoo en Excelsior. Deze geestige jeremiade is
nooit herdrukt en verschijnt bij De Carbolineum Pers voor het eerst in boekvorm. De tekst is met de
hand gezet en met de handpers gedrukt, met handgekleurde initialen en tien foto's en andere
buitentekstillustraties.
Oplage: 55 genummerde exemplaren, met foedraal. Nr. 22.
2.2. Dick Wessels / Het Gonst
Ordonnancie ende coustume : het oudste Plantijnse arbeidsreglement. - Antwerpen : Vrienden van
het Museum Plantin-Moretus/Prentenkabinet, 2012. - 16 p. Cat.nr. 769767 (De Carbolineum Pers)
Dit betreft het oudste bekende arbeidsreglement van het Plantijnse huis, daterend uit 1555 en slechts in
één exemplaar overgeleverd. Herdruk van de integrale oorspronkelijke tekst, met een vertaling in
hedendaags Nederlands, een nawoord, noten, literatuur,... Gedrukt in december 2012 als eerste uitgave
en eerste Nieuwjaarsgeschenk van de Vrienden van het Museum Plantin-Moretus. Enkele exemplaren
werden door De Carbolineum Pers voorbehouden voor de klanten van deze pers. Nr. 186.
Wessels waardeloze wenken / Dick Wessels. - Antwerpen : Het Gonst, [2011]. - [Z.p.] Cat.nr. 778332
(Het Gonst).
Oplage: 50 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 46.
Simon Carmiggelt en mijn moeder : een voetnoot bij een voetnoot / Arnon Grunberg. - Heiloo :
KDC, 2013. - [Z.p.]. Cat.nr. 779234. – Schenking (De Carbolineum Pers)
Naar aanleiding van de honderste geboortedag van Simon Carmiggelt op 7 oktober 2013 is deze
“voetnoot” van Arnon Grunberg – oorspronkelijk verschenen in de Volkskrant van 22 september 2012
en voor deze uitgave aangevuld met een nieuwe voetnoot – in september 2013 met de hand gezet en
met de handpers gedrukt in een eenmalige oplage van 20 genummerde exemplaren. Zonder nummer
(voor EHC).
Tien tinten paars (of Het ongelijk van Hugo Claus) : een vertoog van dr. E.I. Kipping / Kees van
Kooten. - Antwerpen : De Slegte, 2013. - 17 p. Cat.nr. 779562. – Schenking (De Carbolineum Pers)
De tekst werd onder de titel Dr. E.I. Kipping spreekt door Kees van Kooten voorgelezen bij het
verschijnen van het tweede Claus-cahier Hugo Claus : De onbekende Oostakkerse gedichten (ingeleid
en toegelicht door Georges Wildemeersch) en de opening van de expositie rond Hugo Claus‟ De
Oostakkerse gedichten in antiquariaat De Slegte (Antwerpen), beide op 10 oktober 2011.
Deze eerste gedrukte uitgave is in maart 2013 op vraag van antiquariaat De Slegte (Polare) met de hand
gezet en met de handpers gedrukt in een oplage van 40 gesigneerde exemplaren: 30 Arabisch
genummerde en 10 Romeins genummerde exemplaren die hors commerce bleven. Nr. 29.
De weg van de nap : een correspondentie in haiku’s / Jan-Paul Van Spaendonck, Robert Eksteen ;
ill. Rosanne van Spaendonck. - Kalmthout : De Carbolineum Pers, 2012. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 769762
(De Carbolineum Pers)
De Nederlandse auteurs Jan-Paul Van Spaendonck en Robert Eksteen schreven in 2009 meer dan 70
haiku‟s aan elkaar, met als onderwerp de drankverslaving waar Van Spaendonck toen mee worstelde.
Hiervan is nu een kboekje gemaakt, met zes tekeningen van Van Spaendoncks dochter Rosanne.
Oplage: 60 genummerde en gesigneerde exemplaren, in omslag en in doosje. Nr. 30.
Dit is voor Hester / Dick Wessels. - Antwerpen : Het Gonst, 2012. - [Z.p.] Cat.nr. 778334 (Het Gonst)
Bibliofiele uitgave naar aanleiding van het overlijden van Hester Verkruisen in mei 2012. Oplage: 25
genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 22.
Und viele und so / Oskar Pastior. - Antwerpen : Het Gonst, 2012. - [Z.p.] Cat.nr. 778330 (Het Gonst)
Dit gedicht werd eerder gepubliceerd in de bundel Sonetburger (1983). Oplage: 35 genummerde en
gesigneerde exemplaren. Nr. 7.
2.3. Ergo
Ook daar valt het licht / gedichten Miriam Van hee ; etsen Jean-Marie Bytebier. - Gent : Ergo, 2013. [Z.p.] : ill. Cat.nr. 780506 (Ergo)
Ergo Pers stond in voor ontwerp en afwerking, Henri Hemelsoet drukte de etsen. Oplage: 26
exemplaren, Arabisch genummerd van 1 tot 26. Daarnaast werden 6 exemplaren gereserveerd voor de
medewerkers, geletterd van A tot F, en werden 12 exemplaren voorbehouden aan de kunstenaars,
Romeins genummerd van I tot XII. Bij elk boek hoort een suite met vier door Jean-Marie Bytebier
getekende en genummerde etsen. Elk boek werd in het colofon gesigneerd door de dichter en de
kunstenaar. Naast deze bibliofiele uitgave verscheen ook een commerciële versie bij De Bezige Bij
(EHC 777252 ). Het gedicht Brieven uit het noorden verscheen eerder in een feestbundel voor de
zestigste verjaardag van Leonard Nolens (EHC 761074). Nr. 14.
3. Ander bijzonder drukwerk.
3.1. Adam de Eerste en Octave de Achtste
VII (vier & 4) / citaten en creaties Jean-Georges Massart, Marleen Van Moere, Ignace De Vos en
Willy De Sauter. - Gent : Adam de Eerste en Octave de Achtste, 2013. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 774104
(Adam de Eerste en Octave de Achtste)
Uitgegeven naar aanleiding van het zevende tentoonstellingsjaar in Huize St. Bonaventura te Gent. Het
bevat vier citaten en creaties van de hand van Jean-Georges Massart, Marleen Van Moere, Ignace De
Vos en Wily De Sauter. Alle creaties zijn door de kunstenaars genummerd en gesigneerd. Het is
ingenaaid door kunstdrukatelier De Zachte Klaarte.
Oplage: 43 genummerde en gesigneerde exemplaren, zijnde 1-36 en I-VII (voor de medewerkers). Nr. 6.
54
Atelier Vera Vermeersch . Koen Vanmechelen : Tabula Rasa / tekst Anna Luyten. - Gent : Atelier
Vera Vermeersch, 2013. – [Z.p.] : ill. - (Petit Octave ; 8). Cat.nr. 772899 (Atelier Vera Vermeersch)
Vera Vermeersch is de dochter van beeldend kunstenaar José Vermeersch. In 1986 startte Vera
Vermeersch in Gent een restauratiewerkplaats voor textiel. Naar aanleiding van de tentoonstelling "Atelier
Vera Vermeersch" in C.C. Hasselt van 3 maart tot 7 april 2013 verscheen deze plaquette, uitgevoerd naar
een ontwerp van Octave de Achtste. Oplage: 225 exemplaren. Bij de exemplaren 1-25 hoort een
opbergdoos met een origineel mini-tapijt van het Atelier Vera Vermeersch, voor de gelegenheid ontworpen
door Koen Vanmechelen. Nr. 10.
3.2. Art Paper Editions (kunstenaarsboeken)
Contrapunt / gedichten Roland Jooris ; schilderijen en reliëfs Guy Leclercq. - Oostende : Tom Gerits,
2013. - [Z.p.] : ill. Cat.nrs. 779314 en 779315 (Galerie Tom Gerits)
Deze plaquette werd gerealiseerd naar aanleiding van de tweedelige tentoonstelling “Guy Leclercq :
Contrapunt - Schilderijen & Reliëfs”, georganiseerd door Galerie Tom Gerits (Oostende) van zondag 6
oktober t.e.m. zondag 27 oktober 2013. Het bevat 5 gedichten van Roland Jooris bij grafisch werk van Guy
Leclercq. De plaquette is uitgevoerd naar een ontwerp van Octave de Achtste. Bevat ingekleefde prenten.
De oplage bedraagt 200 Arabisch genummerde exemplaren, door dichter en kunstenaar gesigneerd in
het colofon. Bij de exemplaren genummerd van 1 t.e.m. 12 behoort een opbergkaft met een origineel
schilderij van Guy Leclercq, op de keerzijde gesigneerd en gedateerd. Nrs. 11 (met schilderij, EHC
779315) en 97 (EHC 779314).
Euro cars / foto‟s Hana Miletić. - [S.l.] : Art Paper Editions, 2011. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 779698 (Jurgen
Maelfeyt)
Omslag met 10 losse foto‟s. Oplage: 200 genummerde exemplaren. Nr. 81.
Luc Claus : de vrijheid van het isolement / inleiding Roland Jooris ; illustraties Luc Claus. - Oostende :
Galerie Tom Gerits, 2009. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 779567 (Galerie Tom Gerits)
Deze plaquette werd gerealiseerd naar aanleiding van de tentoonstelling “Luc Claus : de vrijheid van
het isolement”, georganiseerd door Galerie Tom Gerits (Oostende) van zaterdag 7 t.e.m. zondag 22
november 2013. De plaquette is uitgevoerd naar een ontwerp van Octave de Achtste. De oplage
bedraagt 100 Arabisch genummerde exemplaren; bij de exemplaren 1-36 behoort een zwart/wit-ets,
genummerd en gesigneerd door Luc Claus. Nr. 15 (met ets).
The Molem Collective / Hana Miletić ; verteller Zak. - Ghent : Art Paper Editions, 2013. - 1 LP.
Cat.nr. 779699 (Jurgen Maelfeyt)
Oplage: 300 exemplaren.
Naar het onthechte / gedichten Roland Jooris ; schilderijen Etienne Van Doorslaer. - Oostende : Tom
Gerits, 2012. - [Z.p.] : ill. Cat.nrs. 779312 (Galerie Tom Gerits)
Deze plaquette werd gerealiseerd naar aanleiding van de tentoonstelling ”Etienne Van Doorslaer : Naar
het onthechte”, georganiseerd door Galerie Tom Gerits (Oostende) van zondag 6 mei t.e.m. zondag 20
mei 2012. Roland Jooris schreef voor de gelegenheid een cyclus van vijf gedichten. De plaquette is
uitgevoerd naar een ontwerp van Octave de Achtste. Bevat ingekleefde prenten. De oplage bedraagt
200 Arabisch genummerde exemplaren. Nr. 164.
Rally / foto‟s Jurgen Maelfeyt. - [S.l.] : Art Paper Editions, 2012. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 779693 (Jurgen
Maelfeyt)
Oplage: 100 genummerde exemplaren. Nr. 78.
Tom Jooris : schilderijen / inl. Jan Hoet ; schilderijen Tom Jooris. - Oostende : Galerie Tom Gerits,
2013. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 779570 (Galerie Tom Gerits)
Deze plaquette werd gerealiseerd naar aanleiding van de tentoonstelling “Tom Jooris : schilderijen”,
georganiseerd door Galerie Tom Gerits (Oostende) van zondag 24 februari t.e.m. zondag 10 maart
2013. De plaquette is uitgevoerd naar een ontwerp van Octave de Achtste. Bevat ingekleefde prenten.
De oplage bedraagt 175 Arabisch genummerde exemplaren; bij de exemplaren 1-12 behoort een
opbergkaft met een origineel schilderij van Tom Jooris. Nr. 12 (met schilderij).
Walk on by / Lara Dhondt. - [S.l.] : Art Paper Editions, 2011. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 779688 (Jurgen
Maelfeyt)
Oplage: 150 genummerde exemplaren. Nr. 73.
2 steps aside / tekst Patrick Ronse en Stefan Vidts ; foto‟s Stijn Cole en Stefan Vidts. - [S.l.] : Art Paper
Editions, 2013. - [Z.p.] : ill. - ISBN 978-94-90800-11-6. Cat.nr. 779704 (Jurgen Maelfeyt). Vouwboek.
Class of 2008 / foto‟s Hana Miletić. - [S.l.] : Art Paper Editions, 2012. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 779696
(Jurgen Maelfeyt)
Bevat omslag met 26 losse foto‟s. Oplage: 200 genummerde exemplaren. Nr. 65.
From here into oblivion / Stefan Vanthuyne. - [S.l.] : Art Paper Editions, 2010. - [Z.p.] : ill. Cat.nr.
779689 (Jurgen Maelfeyt)
Oplage: 300 genummerde exemplaren. Nr. 99.
Incredibly small photo books / Paul Kooiker en Erik Kessels. - [S.l.] : Art Paper Editions, 2013. [Z.p.] : ill. - ISBN 978-94-90800-15-4. Cat.nr. 778702 (Standaard Boekhandel)
Les pierres / foto‟s Jurgen Maelfeyt. - [S.l.] : Art Paper Editions, 2013. - [Z.p.] : ill. - ISBN 978-9490800-16-1. Cat.nr. 779692 (Jurgen Maelfeyt)
Oplage: 500 exemplaren.
Terribly awesome photobooks / Paul Kooiker en Erik Kessels. - [S.l.] : Art Paper Editions, 2012. [Z.p.] : ill. - ISBN 978-94-90800-09-3. Cat.nr. 779702 (Jurgen Maelfeyt)
Krantenuitgave.
55
3.3. Bert Bevers
Bankvast / gedicht Bert Bevers ; tekeningen Ron Scherpenisse. - Bergen op Zoom : Bob Bakker
Makelaardij, 2013. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 781165. – Schenking (Bert Bevers).
Uitgave op verzoek van Bob Bakker Makelaardij ter gelegenheid van de jaarwisseling 2013-2014.
Gesigneerd door tekenaar en illustrator in het colofon.
Geelzucht III : 5 dichters kleuren hun Tour / gedichten van Yella Arnouts, Bert Bevers, Patrick
Cornillie, Frank Pollet en Willie Verhegghe. - Puyvelde : Letterloods, 2012. Cat.nr. 779197:3 (Bert
Bevers)
Voor het derde jaar op rij volgden vijf dichters de Ronde van Frankrijk op poëtische wijze: elke dag
had één van de dichters “dienst”. Oplage: 100 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 35.
Geelzucht IV : 5 dichters en hun Tour / gedichten van Bert Bevers, Fleur De Meyer, Frank Pollet,
Miel Vanstreels en Willie Verhegghe. - Puyvelde : Letterloods, 2012. Cat.nr. 779197:4 (Bert Bevers)
Voor het vierde jaar op rij volgden vijf dichters de Ronde van Frankrijk op poëtische wijze: elke dag
had één van de dichters “dienst”. Oplage: 100 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 99.
Gulden boek = Livre d’or. - Antwerpen : Private Kring Belgica, 1930. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 770848.
Bruin lederen band met blinddruk en beslag op voorplat. Metalen beslag: vier gestileerde
bloemknoppen in de hoeken, centraal bovenaan een heraldisch motief met wapenschilden en lager
centraal schildje met de vermelding van de naam Belgica. Binnenkant voor- en achterplat is bekleed
met ivoorkleurig moiré-textiel. Het boek is opgeborgen in een houten kistje met twee klik-slotjes en is
aan de binnenkant bekleed met gele zijde en koord en een lint in de Belgische driekleur. Stempel: John
Melis, “graveerder- teekenaar” te Antwerpen.
Huldeblijk van den duivenbond De Verbroedering aan den heer Emiel Herremans, eerevoorzitter
ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van den bond, 1901-1926. - [Antwerpen] : De
Verbroedering, 1926. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 770929
Bordeaux lederen band met lederen inlegwerk initialen (groen) H en (oranje) E. Ook groene ingelegde
hoekmotieven. Goudstempeling en belettering op voorplat. Gouden roosjes tussen de ribben op de rug.
Spiegelrand met goudstempeling voor- en achteraan. Schutbladen bekleed met ivoorkleurig moiré.
Goud op snede. Boekbindersetiket aan versozijde schutblad: Alex Michiels, Borgerhout.
Le fidèle disciple de Jésus-Christ, ou: Le catholique instruit dans sa foi et dirigé dans la prière, la
méditation et la pratique de ses devoirs / abbé Bulo. - 2de ed. - Malines : Hanicq, 1842. - 875 p.
Cat.nr. 778263. Exemplaar met zilverbeslag en sluiting.
3.4. Bibliotheek Volkskundemuseum Antwerpen
Met de oprichting van het Museum aan de Stroom (MAS) werden de bibliotheken van de
desbetreffende musea deels herbestemd naar de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. In 2010 was
dat het geval voor bijvoorbeeld het Volkskundemuseum. Hierbij enkele voorbeelden van de verwerkte
collectie moderne drukken, ter illustratie van de rijkdom van deze collectie:
Album met 20 photographiën van den Stoet De Kunst door de Eeuwen heen : Van Dijckfeesten,
Antwerpen, 1899. - Antwerpen : De Nederlandsche Boekhandel, 1899. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 773930
Oplage: 200 genummerde exemplaren. Bevat 20 ingekleefde foto‟s. Nr. 1.
Chansons du petit pélerin à Notre-Dame de Montaigu / Victor Kinon. - Bruxelles : Schepens, 1898.
- 36 p. Cat.nr. 779095
Met opdracht van de auteur aan Mademoiselle Wyns. Nr. 79/156.
Contes bretons / F.-M. Luzel. - Quimperlé : Clairet, 1870. - 103 p. Cat.nr. 779086
Met opdracht van de auteur. Met ex-libris van Maurits De Meyer.
Dit is iets over de geschiedenis van het poppenspel in Vlaanderen, in’t bizonder over den alom
vermaarden Antwerpschen Poesje / Ary Delen ; ill. René P. Leclercq. - Antwerpen : De Tavernier,
1916. - 44 p. : ill. Cat.nrs. 775032 en 781452
Oplage 550 exemplaren. EHC 775032: met de hand ingekleurd door René P. Leclercq. EHC 781452:
met halfleren band, in foedraal.
Incarnat blanc et or, et autres contes méditerranéens / Paul Delarue ; tek. Abidine Dino. - [S.l.] :
Quatre Jeudis, 1955. - 161 p. : ill. Cat.nr. 780905
Met opdracht van de auteur aan Maurice De Meyer. Oplage: 1.000 exemplaren, waarvan 80 exemplaren
“hors commerce”. Nr. H.C.
Lefidèle disciple de Jésus-Christ, ou: Le catholique instruit dans sa foi et dirigé dans la prière, la
méditation et la pratique de ses devoirs / abbé Bulo. - 2de ed. - Malines : Hanicq, 1842. - 875 p.
Cat.nr. 778263. Met zilverbeslag en sluiting.
[Livre d'or : album offert à monsieur Corneel Jozef Bal du distillerie, malterie, laiterie Bal & C°
(De Kroon Merksem), à l'occasion de l'Exposition Universelle d'Anvers, 1885]. - [S.l. : s.n., 1885].
- [Z.p.] : ill. Cat.nr. 770932
Handschrift. Bruine lederen band met bronskleurig beslag (hol) in hoogreliëf zowel op voor- als
achterplat en met slot aan front. Op voorplat: breed (6 cm) kader met rolwerkmotieven, roset en
leeuwenkopje, centrale medaillon met het portret van G.J. Bal in driekwart profiel en banderol met
gegraveerde tekst. Achterplat: enkel kader. Op rug goudstempeling tussen de ribben. Spiegelrand op
binnenkant voor- en achterplat met goudstempeling versierd. Schutbladen overtrokken met bruine
moirézijde. Goud op snede.
Bal & C°, ook distillerie De Kroon genoemd, was een succesvolle jeneverstokerij die in 1861 werd
opgericht door Jan Baptist en Corneel Jozef Bal. Ze was oorspronkelijk gevestigd langs het Kempisch
kanaal in Merksem en werd later uitgebreid met een grote mouterij in Schoten. De firma bestaat
vandaag nog te Wommelgem als Bal & Louis Meeùs, na een fusie met de firma Louis Meeus (die in
1957 was overgenomen door Frans Hol en echtgenote). Zie ook: www.ballouismeeus.be.
56
Reinaart de Vos, in Nieuwnederlandsch met eene inleiding en een woord over epischen versbouw
/ Julius de Geyter. – Schiedam : Roelants, 1874. - 103 p. – (Klassiek letterkundig pantheon ; vol. 104).
Cat.nr. 773504
Met opdracht van de auteur aan Hendrik Conscience.
Johann Wolfgang von Goethe & Reineke Fuchs : tentoonstelling ter gelegenheid van de
herdenking van het feit dat 200 jaar geleden dit meesterwerk van Goethe voor het eerst in druk is
verschenen / samenst. Wim Gielen. - Hulst : Reynaert Stichting, 1994. - 175 p. : ill. Cat.nr. 768226
Met bruine leren band met Reinaert in paterskleed en titel Reinaert de Vos in reliëf op voorplat.
Bandontwerper André Vandenacker. Het geheel in houten doos.
3.5. Collectie Gielen
Kunstmap Anton Pieck 100 jaar geleden geboren, 19 april 1895 : originele kunstmap met dertien
houtgravures / inl. Bert Peleman, Wim Van Kuyck en Hans Vogelesang ; houtgravures Gerard
Gaudaen. - Nijlen : Kunstvereniging De Vrienden van Anton Pieck en Kunst Uitgeverij Kimonart,
1995. - [Z.p.] : ill. ISBN 90-70817-11-X. Cat.nr. 768645
Losbladige uitgave. Oplage: 450 genummerde en gesigneerde exemplaren 1-450, naast 26 geletterde
exemplaren A-Z niet voor de handel bestemd. Elke houtgravure werd genummerd en gesigneerd door
Gerard Gaudaen. Nr. 159.
De Reinaert-collectie van Wim Gielen, die najaar 2011 in het bezit kwam van de Erfgoedbibliotheek
Hendrik Conscience, werd verwerkt met 1.394 gecatalogeerde titels tot gevolg (zie jaarverslagen 2011
en 2012). Hierbij nog enkele voorbeelden, ter illustratie van de rijkdom van deze collectie:
[37 originele gravures uit Reineke Fuchs, naar de tekeningen van Heinrich Leutemann]. - [S.l. :
s.n., ca. 1860]. Cat.nr. 768288
1993, Rupelmondse Reynaertraad, 30 jaar / houtgravure Frank-Ivo Van Damme. - Rupelmonde :
Reynaertraad, 1993. Cat.nr. 771769
Reinaertprent. Los blad. Oplage: 50 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 32.
Camille Huysmans over Reinaert en Ulenspiegel / Camillie Huysmans ; houtgravuren Joris Minne. Brussel : Hoger Instituut voor Sierkunsten, 1936. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 768922
Uitgave, “als blijk van waardering aangeboden” ter gelegenheid van de aanstelling van Camille
Huysmans als voorzitter der toezichtscommissie van het Hoger Instituut voor Sierkunsten. Camille
Huysmans nam trouwens, als minister van kunsten en wetenschappen, het initiatief tot de oprichting
van het instituut. Oplage: 75 exemplaren, gedrukt op de persen van het Hoger Instituut voor
Sierkunsten. Met ex-libris van Wim Gielen en Ex-libris van W. Opsomer. Met opdracht aan Isidoor
Opsomer. Nr. 1.
Fabeldieren / Gerrit Komrij. - Amsterdam : Arbeiderspers, 1975. - 45 p. – ISBN 90-295-2701-3.
Cat.nr. 771878
Luxe-editie; oplage: 50 genummerde exemplaren. EHC bezit ook de commerciële editie (EHC C
245857). Nr. 11, met opdracht van de auteur aan A.B. de Jong.
The history of Reynard the Fox / William Caxton ; ed. Edmund Goldsmid. - Edinburgh : Goldsmid,
1884. - 120 p. - (Bibliotheca curiosa ; 1). Cat.nr. 768151
Oplage: 75 exemplaren.
Goethe's Frauengestalten / W. von Kaulbach. - [S.l. : s.n., s.a.]. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 768473
Bevat 20 losse prenten in een houten sigarendoosje.
Landschaftliche Compositionen zum Reineke Fuchs erfunden und auf Stein gezeichnet / ill. Carl
Krüger. - Berlin : Reimarus, [s.a.]. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 768111
[De raaf Tiecelijn is getuige van Reynaerts afscheid van vrouw en kinderen] / kopergravure FrankIvo Van Damme. - Sint-Niklaas : Tiecelijn-Reynaert, 2001. Cat.nr. 771763
Reinaertprent, aangeboden aan de steunende leden van Tiecelijn 2001. Los blad. Oplage: 120
genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 10.
Reinaert de Vos naar de verschillende uitgaven van het middeleeuwsche epos herwrocht /
P.F.W.H. Everaers. - Ter Hole : Antiquariaat Secundus, 1997. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 768471
Proefdrukversie (zie ook cat.nrs. 604735 en 768281).
Reineke Fuchs / Johann Wolfgang Goethe ; houtgravures Walther Klemm. - Weimar : Volksverlag,
1956. - 206 p. : ill. Cat.nr. 768506
Oplage: 200 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 96.
Reineke Fuchs in 12 Gesängen / Johann Wolfgang Goethe ; ill. Kurt Steinel. - Offenbach am Main :
Kumm, 1962. - 132 p. : ill. Cat.nr. 775392
Gesigneerd door de kunstenaar in het colofon. Boekband met vossensporen. Met foedraal.
Le roman de Renart / lithografieën Gabriel Arnaud ; voorwoord Jean Cocteau ; uittreksels gekozen en
becommentarieerd door Emile Bouvier. - [S.l.] : Editions des Arceaux, 1952. - [Z.p.] : ill. Cat.nr.
768243
Oplage: 225 genummerde exemplaren. Nr. 223, met gedateerde opdracht van Gabriel Arnaud aan
“docteur Deuais”.
57
[Tiecelijn de raaf waarschuwt de beer, de wolf en de kater, die de galg voorbereiden] /
houtgravure Gerard Gaudaen. - Sint-Niklaas : Tiecelijn-Reynaert, 2000. Cat.nr. 771767
Reinaertprent, aangeboden aan de steunende leden van Tiecelijn 2000. Los blad. Oplage: 120
genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 8.
Tezamoraan / Rein Dufait. - Gent : Druksel, 2013. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 773153 (Druksel)
Tekeningenboek. Oplage 126 gesigneerde exemplaren, waarvan 100 Arabisch genummerde exemplaren
bestemd voor de verkoop en 26 geletterde exemplaren voorbehouden voor de uitgeverij. Nr. 17.
De verleiding van Marieken / bewerkt door Maria van Daalen en Lucas Hüsgen. - Nijmegen :
Stichting Randschrift, 1995. Cat.nr. 769209
Dit bewerkte fragment verscheen samen met de oorspronkelijke Middelnederlandse tekst ter
gelegenheid van de uitreiking van de literaire Prijs van de Provincie Gelderland 1995. De gehele
bewerking staat in het tijdschrift Parmentier (jrg. 6, 1995, nr. 2). Oplage: 150 genummerde exemplaren.
Nr. 38.
3.7. Eddy Ausloos
Wenken en wijze woorden : “Van den vos Reynaerde” : tekstfragmenten uit het Comburgse
handschrift / houtsneden Wim de Cock. - Sint-Niklaas : De Cock, 2010. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 768505
Houtsneden met de handpers gedrukt van de blokken. Oplage: 30 genummerde en gesigneerde
exemplaren. Nr. 2, met opdracht aan “de trouwe vossenvriend”.
Het bezoek / Marc Andries ; ill. Eddy Ausloos. - [S.l.] : Arsenaal, [2012]. - [Z.p.] : ill. Cat.nrs. 771852
en 771854. Schenking (Eddy Ausloos)
Oplage: 120 genummerde exemplaren, zijnde 1-100 en I-XX. De Romeins genummerde hebben een
gekleurd omslag; deze werden ook gesigneerd door auteur en illustrator. Nr. BR (EHC 771852; met
gekleurde omslag) en nr. 1 (EHC 771854, met zwart/wit-omslag).
Zestien kleurenlitho's uit Stijn Streuvels’ Reinaert de Vos / ill. B.W. Wierink. - [S.l. : s.n., s.a.]. - 16
p. : ill. Losbladige uitgave.
3.6. Druksel (Johan Velter)
38 ubuesken / tek. Johan Velter. - [S.l.] : Le Moutardier du pape, 2013. - [Z.p.] : ill. + 1 losse bijlage.
Cat.nr. 779955 (Druksel)
Geïnspireerd door het werk van Alfred Jarry. Oplage 56 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 40.
Alte Meister / Bart Baele. - Gent : Druksel, 2013. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 773155 (Druksel)
Tekeningenboek, geïnspireerd op de gelijknamige roman van Thomas Bernhard. De hier opgenomen
fragmenten zijn citaten uit de Nederlandstalige vertaling van Thomas Grafdijk (1991).
Oplage: 156 exemplaren, waarvan 130 Arabisch genummerde exemplaren bestemd voor de verkoop en
26 geletterde exemplaren voorbehouden voor de uitgeverij. Alle exemplaren werden in het colofon
gesigneerd door de kunstenaar. Nr. 12.
Bij de bomen . Kantel het bos / Frans Budé. - Gent : Druksel, 2013. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 779953
(Druksel)
Opgedragen aan dichter Leo Herberghs. Oplage: 126 gesigneerde exemplaren, waarvan 100 Arabisch
genummerde exemplaren bestemd voor de handel en 26 geletterde exemplaren voorbehouden voor de
uitgeverij. Nr. 45.
Poëzie en spraakkunst / Gertrude Stein ; vertaling Mon Nys. - Gent : Druksel, 2013. - [Z.p.] : ill.
Cat.nr. 779956 (Druksel)
Oplage: 126 exemplaren, waarvan 100 Arabisch genummerd en 26 geletterd. Nr. 11.
Assepoes / Fernand Auwera ; ill. Eddy Ausloos. - [S.l.] : Arsenaal, 2011. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 771851.
Schenking (Eddy Ausloos)
Nieuwjaarsgeschenk voor 2012. Oplage: 112 genummerde en gesigneerde exemplaren; zijnde I-XII en
1-100. Nr. 54, met als bijlage een gekleurde frontispies.
Conversations / Armand De Hessenelle ; nawoord Fernand Auwera. - [S.l.] : Arsenaal, 2010. - [Z.p.] :
ill. + 1 DVD. Cat.nr. 771860 (Eddy Ausloos)
Oplage: 250 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 56.
Samen met: 1. Prima service (DVD); 2. Benelux/hoogconjunctuur / Hugo Raes. - [S.l.] : Arsenaal,
2010. - [Z.p.]. Verhaal uit Bankroet van een charmeur.
Gnokkel / Fernand Auwera ; ill. Roger van Akelijen, Johanna Adriaans, Eddy Ausloos, Armand De
Hesselle, Mon Gelper, Willy Meysmans, Karel Moers, Frans Neels, Tone Pauwels, Leo Reynders,
Marcel Van Maele, Carine Lampens en Roeland Zijlstra. - [S.l.] : Arsenaal, [s.a.]. - [Z.p.] : ill. Cat.nr.
771862. (Eddy Ausloos)
In samenspraak met de auteur werd van het verhaal De gnokkel, waarvan de eerste versie in 1976
verscheen, een afdruk bezorgd aan diverse plastische kunstenaars met de vraag hiervoor een illustratie
te ontwerpen. Hun kafttekeningen werden in deze nieuwe uitgave gebundeld. Oplage: 100 genummerde
exemplaren, zijnde nummers I-XII elk met een origineel ontwerp en nummers 13-100. Nr. 91.
Ferre Grignard / Dirk Claus ; ill. Ferre Grignard. - [S.l.] : Arsenaal, 2012. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 771864
(Eddy Ausloos)
Bevat 3 originele foto‟s en een frontispies met 4 cartoons die F. Grignard ontwierp voor de nummers 3
en 4 van het tijdschrift Nul (EHC B 189453). Oplage: 85 genummerde exemplaren, naast een tiental
exemplaren HC. Nr. 34.
Minibundel / Paul Pandira, Beni Seinkeur, Marcel van Maele, Rudy Wits ; ill. Eddy Ausloos. - [S.l.] :
Ausloos, [2011]. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 771857. Schenking (Eddy Ausloos)
Nieuwjaarsgeschenk voor 2011, aangeboden vanwege Eddy Ausloos.
Oplage: 150 exemplaren.
58
Persverse verzen / Paul Pandira ; ill. Eddy Ausloos. - [S.l.] : Arsenaal, [2012]. - [Z.p.] : ill. Cat.nr.
771866 (Eddy Ausloos)
Oplage: 15 genummerde en gesigneerde exemplaren; zijnde A-E en I-X. Ieder exemplaar heeft als
frontispies een originele frottage van Eddy Ausloos. Nr. V.
Persverse verzen / Paul Pandira ; ill. Eddy Ausloos. - 2e ed. - [S.l.] : Arsenaal, [s.a.]. - [Z.p.]. Cat.nr.
771867 (Eddy Ausloos)
Tweede vermeerderde druk. Oplage: 25 genummerde en gesigneerde exemplaren; zijnde I-V en 1-20.
Nr. 2.
Pukkie Imperator / tekst en ill. Eddy Ausloos. - [S.l.] : Arsenaal, 2012. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 771855.
Schenking (Eddy Ausloos).
Oplage: 50 genummerde exemplaren. Nr. 3.
3.8. Hugo Claus
In catalogus 60 “317 maal Hugo Claus” van antiquariaat Fokas Holthuis is de weerslag terug te vinden
van een halve eeuw verzamelen van materiaal m.b.t. Hugo Claus. In 1962 begon Gert Jan Hemmink in
zijn ouderlijk huis in Amersfoort Claus te lezen en al snel daarna te verzamelen. Hemmink zou met zijn
uitgeverij AMO vele tientallen bibliofiele uitgaven van Claus het licht doen zien, gedrukt door de beste
bibliofiele drukkers en meestal ook met extra-luxe varianten, die altijd stijlvol gebonden werden door
David Simaleavich van Binderij Phoenix, later door diens opvolger Philipp Janssen. Zijn collectie werd
veelal gevoed door de schrijver zelf: “[Ik heb], vooral in de Gentse periode, veel werk uit de
bibliotheek van Hugo zelf mogen kopen [...] Er gaan niet veel dagen voorbij, dat ik niet aan Hugo denk:
vooral de altijd inspirerende 1 op 1 gesprekken in Gent staan me bij. Altijd hartelijk en ontspannen.”
In mei 2011 werd bij het Amsterdamse veilinghuis Adams een eerste deel van de Claus-collectie van
Hemmink geveild, waaruit de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience al enkele titels kon selecteren
(zie jaarverslag 2011). Het betrof toen beeldend werk en het was de bedoeling dat in een volgende
catalogus Claus als auteur centraal zou staan. Door omstandigheden is die vervolgveiling er niet
gekomen, maar werd het leeuwendeel van die geplande veiling in deze catalogus 60 van antiquariaat
Fokas Holthuis aangeboden. De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience kon hieruit o.a. het volgende
aankopen:
Ambassadeurs van de stilte / Jan Walravens ; met een omslagtekening door Corneille. – [Brussel], De
Vlaamse Gids, 1953. 21 p. Cat.nr. 770056 (Fokas Holthuis)
Overdruk uit het septembernummer 1952 van De Vlaamse Gids. Het betreft een lezing die op 26 juli
1952 op de 11de Vlaamse poëziedagen te Merendree werd gehouden. Bevat de bijdrage Tancredo
infrasonic van Hugo Claus. Gedrukt in een oplage van 50 genummerde en door de auteur gesigneerde
exemplaren. Nr. 47. Betreft nr. 304 in de catalogus 60 “317 maal Hugo Claus”.
Au : gedichten / Hugo Claus. - Amsterdam, De Bezige Bij, 1972. - 16 p. Cat.nr. 770070 (Fokas
Holthuis)
Dummy van een nooit verschenen uitgave, waarvan slechts de eerste 16 p. zijn bedrukt (zijnde 8
pagina‟s gedichten in de cyclus “Isis”). Volgens de inhoudsopgave zou deze bundel daarnaast ook nog
de afdelingen “X”, “Figuranten” en “De gouden tor” bevat hebben. Gesigneerde opdracht op de
titelpagina: “[gedichten] over goud en aluminium voor Gert-Jan [Hemmink]”. Linnen met stofomslag,
omslagontwerp Titia Verwayen. Betreft nr. 27 in de catalogus 60 “317 maal Hugo Claus”.
Belladonna : scènes uit het leven in de provincie / Hugo Claus. - Amsterdam, De Bezige Bij, 1994. 350 p. - ISBN 90-234-6178-9. Cat.nr. 769996 (Fokas Holthuis)
Van de eerste oplage van dit boek (EHC 581253) werden in november 1994 op verzoek van Gert Jan
Hemmink 5 exemplaren gebonden door Binderij Phoenix (Amsterdam). Volgens het colofon werden 2
exemplaren op naam gedrukt, en werden de overige 3 gesigneerd door de auteur. Dit is één van de 2 [=
3] op naam gedrukte exemplaren, niet alleen gesigneerd door de auteur, maar ook door hem van een
potloodtekening voorzien: een ferme, grillige bloem, volgens de auteur een belladonna. Opvallende
band in verguld halfmarokijn met vlindermarmer overtrokken platten. In foedraal, waarop de voor- en
achterkaft van de commerciële uitgave werden gekleefd. Nr. 3, “voor Gerrit Jan Hemmink”. Betreft nr.
170 in de catalogus 60 “317 maal Hugo Claus”. Ref.: Hugo Claus : voor twaalf lezers en een snurkende
recensent, p. 245, nr. 235.1.
Gedichten 1948-1993 / Hugo Claus. - Amsterdam : De Bezige Bij, 1994. - 1109 p. - ISBN 90-2344719-0. Cat.nr. 769994 (Fokas Holthuis)
Met op de titelpagina gesigneerde opdracht “voor Gert-Jan [Hemmink], mijn eigen exemplaar!”.
Halflinnen band met gemarmerde platten. Betreft nr. 76 in de catalogus 60 “317 maal Hugo Claus”.
I promessi sposi / Hugo Claus (eenakter). - Megen, Literafiele Uitgeverij Perifeer, 1992. - [Z.p.] ISBN 90-72253-20-5. - (Dialogen ; 12). Cat.nr. 769972 (Fokas Holthuis)
Losbladig in omslag. Gedrukt in een oplage van 30 genummerde exemplaren. Nr. 7, met gesigneerde
opdracht “dit toneelstuk voor Gert-Jan”. Betreft nr. 193 in de catalogus 60 “317 maal Hugo Claus”.
Ref.: Hugo Claus : voor twaalf lezers en een snurkende recensent, p. 235, nr. 220.
Impromptu revisited / gedicht en nawoord Hugo Claus ; nawoord Gert Jan Hemmink. - Amstelveen,
AMO, 1998. - [Z.p.] Cat.nr. 770068 (Fokas Holthuis)
Impromptu was aanvankelijk de titel voor een reeks van 7 gedichten die Hugo Claus voor Gert Jan
Hemmink schreef voor diens vijftigste verjaardag (EHC 629123). Deze uitgave is daar een variant op.
De nieuwe versie van Impromptu werd voorgedragen tjidens de tournee Op tour met Saint-Amour. Met
de hand gezet en gedrukt in rood en zwart door Hans van Eijk (Banhomt) in een oplage van 25
gesigneerde en op de pers genummerde exemplaren: nrs. I-X gebonden door Binderij Phoenix, en nrs.
1-15 gebrocheerd. Nr. 14. Betreft nr. 86 in de catalogus 60 “317 maal Hugo Claus”.
59
Nenia voor Herman de Coninck / Hugo Claus. - Banholt, In de Bonnefant, 1997. - (De tand des tijds ;
13). Cat.nr. 770052 (Fokas Holthuis)
Vouwblad in bruin omslag met extra flap. Met de hand gezet en gedrukt door Hans van Eijk in rood en
zwart in een oplage van 55 exemplaren. Betreft het extra deel van de twaalfdelige reeks poëziebladen
De tand des tijds, aangeboden aan de dichters, de medewerkers en de afnemers van deze reeks. Betreft
nr. 82 in de catalogus 60 “317 maal Hugo Claus”. Ref.: Hugo Claus : voor twaalf lezers en een
snurkende recensent, p. 259, nr. 252.
Op de top van de citadel : over Alex van Royen / red. Carlos Tindemans e.a. ; met bijdragen van
Hugo Claus, Freddy De Vree, Mark Didden, Franz Marijnen Ivo Van Hove e.a. - Antwerpen : Dedalus,
1989. - 128 p. : ill. Cat.nr. 770048 (Fokas Holthuis)
Oplage: 17 genummerde en door handboekbinderij De Pers met linnen gebonden exemplaren.
Gesigneerd door een deel van de medewerkers: Hugo Claus, Frans Redant, Ivo van Hove, Freddy de
Vree, Alex Mallens, Franz Marijnen, Jan Devos en Carlos Tindemans. Bijgevoegd: proef van het
omslag van de handelseditie (maar met een andere kleur). De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience
bezit hiervan ook de gewone versie (EHC 529377). Nr. 13. Betreft nr. 288 in de catalogus 60 “317 maal
Hugo Claus”.
De Oostakkerse gedichten / Hugo Claus ; omslagontwerp Karel Beunis. 2de ed. - Amsterdam, De
Bezige Bij, 1956. - 63 p. Cat.nr. 769980 (Fokas Holthuis)
Ingenaaid met flappen. Met opdracht van de auteur aan Nic van Bruggen: “met genoegen”. De eerste editie
dateert van 1955 (EHC 709169); een meer barokke versie van deze gedichtenbundel verscheen in 1953
onder de titel “Nota‟s voor een Oostakkerse cantate” in het tijdschrift Tijd en mens (EHC B 137883).
Betreft nr. 19 in de catalogus 60 “317 maal Hugo Claus”. Ref.: Hugo Claus : voor twaalf lezers en een
snurkende recensent, p. 59, nr. 17.2.
Pedant, galant, genant / Hugo Claus ; ill. Kamagurka. - [S.l. : s.n., 1984]. Cat.nr. 770063 (Fokas
Holthuis)
Vlag (112 x 120 cm), gemaakt ter gelegenheid van de vierde Nacht van de Poëzie, gehouden in Brussel.
Betreft nr. 48 in de catalogus 60 “317 maal Hugo Claus”.
Petrus Vlerick exposeert in de Vlaamse Club van 22 Mei tot 8 Juni 1950. - [Brussel, De Vlaamse
Club], 1950. Cat.nr. 769989 (Fokas Holthuis)
Vouwblad (4 p.). Bevat een gesigneerde tekst van Hugo Claus, zijnde een prozaïsche beschouwing over
het werk van de jonge Vlerick ter gelegenheid van diens tentoonstelling. Betreft nr. 99 in de catalogus 60
“317 maal Hugo Claus”. Ref.: Hugo Claus : voor twaalf lezers en een snurkende recensent, p. 32, nr. 4.
Sextet voor Corneille / Hugo Claus, Jan G. Elburg, Rudy Kousbroek, Gerrit Kouwenaar, Lucebert en
Simon Vinkenoog. - [Amsterdam], Kunsthandel Martinet, 1954. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 769967 (Fokas
Holthuis
Gedrukt in een oplage van 150 genummerde exemplaren. Nr. 31 (“voor Florent van Corneille / Brussel
3 nov. „54”). Betreft nr. 16 in de catalogus 60 “317 maal Hugo Claus”.
Tancredo infrasonic / Hugo Claus. - [Amersfoort] : Scholen in de Kunst, 2008. - 33 p. + polshorloge.
Cat.nr. 770071 (Fokas Holthuis)
In 1952 is bij uitgeverij Stols te ‟s-Gravenhage de eerste uitgave van deze bundel verschenen (EHC C
157581). In december 2008 heeft Scholen in de Kunst in eigen beheer deze bundel in een oplage van
250 exemplaren gereproduceerd door middel van digitaal drukwerk, en verspreid als
jaarwisselingsgeschenk 2008/2009. Er is bij het fotograferen wel iets fout gegaan…: waar in de
originele uitgave p. 34-37 bedrukt zijn, zijn deze in deze fotografische herdruk blanco. Door
handboekbinderij Geertsen gebonden met een cahiersteek. Bij deze bundel werd een horloge gevoegd
waar op de wijzerplaat de zin “Het wordt nu tijd” is gedrukt, afkomstig uit een in de bundel opgenomen
gedicht. Met buikband waarop tweemaal de tekst “Het wordt nu tijd” staat vermeld. Betreft nr. 14 in de
catalogus 60 “317 maal Hugo Claus”.
Verborgen toneel / Hugo Claus. - Amsterdam : De Bezige Bij, 1996. - 3 vol. Cat.nr. 770051 (Fokas
Holthuis)
Op initiatief van Gert Jan Hemmink werden er drie cassettes vervaardigd voor vier toneelstukken die in
1996 uniform werden uitgegeven door De Bezige Bij. Eén exemplaar was bestemd voor de auteur, één
voor Hemmink en één voor een Belgische verzamelaar. Gert Jan Hemmink over deze uitgave: “Aangezien
de reguliere uitgever van Hugo Claus er niet in slaagde op wens van de auteur een eenvoudig foedraaltje te
vervaardigen voor deze toneelpaperbacks, werd na samenspraak met de auteur besloten een luxe cassette
met idem binnendoos te laten vervaardigen door Binderij Phoenix in een oplage van 3 exemplaren. Philipp
Janssen van Binderij Phoenix heeft de drie cassettes smaakvol vervaardigd, waardoor de auteur in zijn
nopjes was.” In fraaie rood linnen cassette met linnen binnendoos. Bevat:
1° De verlossing. Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde aantekening van de auteur op de
titelpagina: “dit toneelstuk mag/ (voorlopig?) niet opgevoerd/ worden, de (nogal infantiele) / auteur
wenst dat de lezer/ zijn eigen regie voert, / ongehinderd door allerlei / regisseurs-vondsten”.
2° Visite . Winteravond. Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde aantekening van de auteur op de
titelpagina: “deze toneelstukjes / werden opgevoerd / jaren geleden in de / Stadsschouwburg van /
Amsterdam / en sindsdien / veronachtzaamd in / de Benelux”.
3° De eieren van de kaaiman. Exemplaar met handgeschreven, gesigneerde aantekening van de auteur
op de titelpagina: “Derde deel/ van het verborgen Toneel”.
Betreft nr. 196 in de catalogus 60 “317 maal Hugo Claus”.
Voor Charlotte / Hugo Claus ; aantekening Gert Jan Hemmink. - Amstelveen, AMO, 1991. - [Z.p.].
Cat.nr. 770065 (Fokas Holthuis)
Uitgegeven ter gelegenheid van de zesde verjaardag van Charlotte Barbara Hemmink. In opdracht van
uitgeverij AMO met de hand gezet en gedrukt door Rob Cox in een oplage van 21 door de auteur
genummerde en gesigneerde exemplaren. 15 exemplaren werden Arabisch genummerd 1-15; 6
exemplaren werden in 2 kleuren gedrukt op kalfsperkament en op naam gedrukt. Nr. 13, met proefdruk
op afgekeurd perkament op naam van Charlotte Barbara Hemmink. Betreft nr. 69 in de catalogus 60
“317 maal Hugo Claus”. Ref.: Hugo Claus : voor twaalf lezers en een snurkende recensent, p. 231, nr.
211.
60
Voor Pierre / Hugo Claus. - [Amstelveen], AMO, 1987. - [Z.p.]. Cat.nr. 770066 (Fokas Holthuis)
Op verzoek van Gert Jan Hemmink geschreven ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van Pierre
Alechinsky op 19 oktober 1987. Door Bram de Does met de hand gezet en gedrukt in een minieme
oplage, die allen hors commerce bleven. Volgens het colofon werden enkele exemplaren op naam
gedrukt, en werden deze voorzien van een Franse vertaling door Hugo Claus. Dit exemplaar bevat,
hoewel niet op naam gedrukt, tóch de Franse vertaling. Gesigneerd door de dichter in het colofon. Het
bindwerk werd verzorgd door Binderij Phoenix (David Simaleavich). Verguld halfperkament in
foedraal. Betreft nr. 62 in de catalogus 60 “317 maal Hugo Claus”. Ref.: Hugo Claus : voor twaalf
lezers en een snurkende recensent, p. 208, nr. 170.
Uit mijn dagboek / Hugo Claus. - Antwerpen : Het Kanon, 1983. - 6 p. Cat.nr. 769922 (Fokas
Holthuis)
Oplage: 17 genummerde exemplaren. Exemplaar met handgeschreven aantekening van de auteur op de
titelpagina. Zijn naam kraste hij door, daaronder schreef hij: “[Uit mijn dagboek] / dat helemaal mijn /
dagboek niet is, / in deze pirate-versie / met mijn walg, / Hugo Claus”. Nr. 11. Betreft nr. 146 in de
catalogus 60 “317 maal Hugo Claus”. Ref.: Hugo Claus : voor twaalf lezers en een snurkende
recensent, p. 175, nr. 134.
Daarnaast werd in de loop van 2013 ook nog het volgende verworven:
Het landschap (voor Maurice Wyckaert) / tekst Hugo Claus ; ill. Maurice Wyckaert. - [Deinze :
Galerie M.A.S.], 1965. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 782982 (The Romantic Agony)
Uitgegeven naar aanleiding van de tentoonstelling van Maurice Wyckaert in de galerij M.A.S., 10 juli 15 augustus 1965. Oplage: 200 exemplaren.
Aangekocht op de veiling van The Romantic Agony van 15 & 16 maart 2013 (lot 510).
Ref.: Hugo Claus : voor twaalf lezers en een snurkende recensent, p. 109, nr. 49.
3.9. Jeroen Brouwers
Et in Arcadia ego : zang voor mijn haan die dood is / Jeroen Brouwers ; fotomultipel John van ‟t
Slot. - [Rotterdam] : Bébert, 1981. - 25 p. + fotomultipel. - ISBN 90-70370-06-9. Cat.nr. 778500
(Fokas Holthuis)
Oplage: 152 genummerde en gesigneerde exemplaren, naast 17 Romeins genummerde exemplaren. Elk
exemplaar bevat een originele genummerde en gesigneerde fotomultipel van John van ‟t Slot. Linnen
band in foedraal met uitschuiflint. Nr. 27.
Miniatuur van wanhoop / Jeroen Brouwers ; linosnede van Peter Yvon de Vries. - Amsterdam, De
Lange Afstand, 1987- Cat.nr. 779233 (Fokas Holthuis)
Vouwblad in omslag. Deze brief van Jeroen Brouwers aan T. van Deel werd gedrukt ter gelegenheid
van de 41ste verjaardag van Dorinde van Oort. Het werd met de hand gezet en gedrukt door Anneke
Brassinga en Peter Yvon de Vries in een oplage van 41 exemplaren.
3.10. Kleinood & Grootzeer
Het boek nul : gedichten, 2007-2012 / Philippe Cailliau. - Bergen op Zoom : Kleinood & Grootzeer,
2013. - 37 p. - ISBN 978-90-76644-65-3. Cat.nr. 772751 (Kleinood & Grootzeer)
Oplage: 100 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 66.
Notities voor een poëtica van de tijd / Willem M. Roggeman ; ill. Marcase. - Bergen op Zoom :
Kleinood & Grootzeer, 2013. - 21 p. - ISBN 978-90-76644-63-9. Cat.nr. 770650 (Groene Waterman)
Oplage: 110 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 9.
3.11. Literarte
[Pedant, galant, genant] / gedicht Hugo Claus. - Gent : Kunst & Ontmoeting : De Zwijger, [s.a.]. [Z.p.]. Cat.nr. 778859 (Secundus)
Los blad.
Jan de Lichte / Hugo Claus ; op muziek gezet en gezongen door Rudy de Sutter. - [S.l.] : Assekrem,
[1983]. - 1 LP. Cat.nr. 769927 (Fokas Holthuis)
Betreft nr. 285 in de catalogus 60 “317 maal Hugo Claus”.
Tien tinten paars (of Het ongelijk van Hugo Claus) : een vertoog van dr. E.I. Kipping (EHC
779562; zie: 2.1. Carbolineum Pers)
De ongelooflijke veranderingen van meneer Afzal (over zijn glazen been wordt niet gesproken) :
een polloffel / Pieter De Buysser ; Brody Neuenschwander. - [S.l.] : Literarte, 2012. - 113 p. : ill. –
ISBN 978-90-809081-9-2. Cat.nr. 781506 (Literarte)
De tekst werd geschreven in opdracht van het Gentse LOD|muziektheater. Meneer Afzal werd als
radiofeuilleton uitgezonden door Klara tijdens het najaar 2011. Het verschijnt als de 20ste bibliofiele
uitgave van Literarte vzw, met de steun van Klara, en zal later nog dienen als basis voor een
theatervoorstelling. Brody Neuenschwander schilderde op 18 stroken Japans Nozo-papier van 1 op 3
meter zijn reflectie op de tekst van Pieer De Buysser. De beschilderde stroken papier werden versneden
en rond de tekstkaternen gevouwen. Elk boekwerk bevat dus 12 originele bladzijden van deze grafische
bewerking. De vormgeving was in handen van Hugo Puttaert.
De oplage bestaat uit 250 genummerde door de auteur en door de beeldend kunstenaar gesigneerde
exemplaren. De Romeinse nummers I-XV zijn voorbehouden voor de medewerkers en voor het archief,
de nummers 1-110 zijn voor de leden van Literarte, en er zijn 125 exemplaren voor de bijkomende
verkoop.
Nr.
114.
61
Zeg Hé / Jan Decorte ; ill. Johan Daenen. - [S.l.] : Literarte, 2010. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 781508
(Literarte)
Zeg Hé van Jan Decorte bevat drie brieven aan zijn petekind. Johan Daenen maakte er 6
acrylschilderijtjes bij. Filip Daniëls ontwierp de vormgeving in de vorm van een harmonicaboekje, en
stond in voor de typografie. Het is de 18e bibliofiele uitgave van Literarte vzw. De oplage bestaat uit
165 genummerde en door beide kunstenaars gesigneerde exemplaren. De Romeinse nummers I-X zijn
voorbehouden voor de medewerkers, recensies en voor het archief; de nummers 1-125 zijn voor de
leden van Literarte en voor de bijkomende verkoop. De nummers 126-155 zijn voor de auteur. Nr. 84.
The Fields : 12 notes on clarity / Toon Van Borm. - Gent : MER, 2013. - [Z.p.] : ill. - ISBN 978-949069-369-5. Cat.nr. 775405. – Schenking (Julien Van Borm).
Dit kunstenaarsboek is een hermetisch referentieboek in 12 delen van de Belgische kunstenaar Toon
Van Borm. Het bevat enkel handgeschreven delen, die nagenoeg volledig onleesbaar zijn. Na het
drukken volgde nog een ingreep van de kunstenaar in elk boek.
Oplage: 144 genummerde exemplaren. Nr. 89.
3.14. Tom Lanoye
3.12. Louis Paul Boon
De bende van Jan de lichte / Louis [Paul] Boon, in: Het Laatste Nieuws, 24 november 1951 - 3 mei
1952 [24 afleveringen]. Cat.nr. 782356 (Wil Oudshoorn)
Dit is de eerste versie, gepubliceerd als feuilleton in 24 afleveringen (nrs. 219-242) in de reeks Onze
wekelijkse aflevering. In 1953 werd het vervolgens in boekvorm gepubliceerd door Het Laatste Nieuws
(EHC C 157142) gevolgd door de bekendere – “officiële” – uitgave van de Arbeiderspers in 1957
(EHC C 266103:[20] en 576545).
Het ontleende boek / Louis Paul Boon. - Leiden : Antiquariaat Blaeu ; Studio Henk de Bruin, 1983. [Z.p.]. Cat.nr. 779231 (Fokas Holthuis)
Miniboekje, als jaarwisselingsgeschenk in een oplage van 500 exemplaren verspreid onder de relaties
van Antiquariaat Blaeu en die van Studio Henk de Bruin, naast 30 luxe-exemplaren. Het ontleende
boek maakt deel uit van een reeks op zichzelf staande verhalen die de auteur samenbracht onder de
overkopelende titel Gij zult slechts meenemen wat gij dragen kunt. Verdeeld over 15 afleveringen werd
deze reeks openbaar gemaakt in de eerste jaargang van het weekblad Zondagspost, dat sinds 1 januari
1945 bij uitgeverij Manteau verscheen (EHC B 114928).
3.13. MER
A no can make space / Daniel Linehan. - [S.l.] : MER, 2013. - 7 vol. : ill. - ISBN 978-94-91775-17-8.
Cat.nr. 781005 – Schenking (deSingel).
Tijdens het seizoen 2012-2013 seizoen was choreograaf/danser Daniel Linehan “artiste associé” in
deSingel. Aan het begin van die periode werd hem gevraagd naar de dingen die hij graag zou
verwezenlijken, maar waar hij normaal niet aan toe kwam. Tussen de vele ideeën waar Linehan mee
kwam aandraven, stond: het maken van een boek. Gerard Leysen van het grafisch bureau Afreux werd
aangesproken om dat werk mee uit te denken en tot stand te brengen. Het resultaat – zeven boekjes in
een cassette – is hoe een choreograaf en een vormgever, elk vanuit hun eigen achtergrond, samen iets
creëerden, zoals de choreograaf een dans maakt en de vormgever beeld. Het werd geen boek over
choreografie, dit is een boek zoals een choreografie.
Oplage: 240 genummerde exemplaren. Nr. 23.
Gelukkige slaven / Tom Lanoye. - Amsterdam : Prometheus, 2013. - 299 p. - ISBN 978-90-446-22201. Cat.nr. 779560 (Polare)
Van de eerste druk werden 30 exemplaren gebonden door door Pau Groenendijk, Mooie Boeken en
door de auteur genummerd, gesigneerd en gedateerd (28.09.2013). Deze luxe-uitgave is gebonden in
halfzijde (verschillende kleuren) en goudpapier, met schutbladen van rijstpapier waarin geneeskrachtige
kruiden verwerkt werden, en een originele Chinese rubbing (afwrijfsel). Als contrast wordt de band
omsloten door een dubbele Tyvek buikband bedrukt met beelden uit de moderne Chinese samenleving.
Op de rug is met metallic folie de titel in Chinese tekens aangebracht. Een leeslint van gevlochten
paardenhaar werd los ingelegd. Tenslotte is het boek verpakt in een metallic enveloppe met titelopdruk.
Nr. 15.
3.15. Walter Siemons / Galerie S&S
Een late roeping / Fernand Auwera. - Antwerpen : S&S Publishers : vzw Arsenaal, 2012. - [Z.p.].
Cat.nr. 775511 (Walter Siemons)
Kortverhaal, uitgegeven in een oplage van 69 genummerde en 31 niet-genummerde exemplaren.
Omslagontwerp Walter Siemons. Nr. 14.
Met boog en pijl in de vlakte / essay en aanzet catalogue raisonné Frank Heirman ; teksten van Paul
de Vree en Ivo Michiels. - Antwerpen : Galerie S&S, 2013. - [Z.p.]. Cat.nr. 773266 (Tonen)
Uitgegeven naar aanleiding van de de tentoonstelling Jef Verheyen in veelvoud : edities en
kunstenaarsboeken in Galerie S&S. Omslagontwerp Walter Siemons. Oplage: 44 genummerde en 56
niet-genummerde exemplaren. Nr. 8.
Nooduitgang / Fernand Auwera. - Antwerpen : S&S Publishers : vzw Arsenaal, 2013. - [Z.p.]. Cat.nr.
775512 (Walter Siemons)
Kortverhaal, dat ook verscheen als literaire column in Het Laatste Nieuws. Uitgegeven in een oplage
van 37 genummerde en 63 niet-genummerde exemplaren. Omslagontwerp Walter Siemons. Nr. 31.
62
Tussen droom en daad / Fernand Auwera. - Antwerpen : S&S Publishers : vzw Arsenaal, 2013. [Z.p.]. Cat.nr. 775500 (Walter Siemons)
Kortverhaal, ook opgenomen in het nummer van het tijdschrift Gierik dat fictieve verhalen met
Nederlandstalige auteurs als hoofdfiguren publiceerde. Uitgegeven in een oplage van 51 genummerde
en 49 niet-genummerde exemplaren. Omslagontwerp Walter Siemons. Nr. 5.
Daer na quam ic ende Ysingrine... / tekst en houtsnede Wim de Cock. - [S.l. : s.n., s.a.]. - [Z.p.] : ill.
Cat.nr. 778821 (Secundus)
Reinaertprent. Los blad. Oplage: 50 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 49.
[Dan wil het volk op pelgrimstocht vertrekken] / Geoffrey Chaucer ; vert. en houtsnede Wim de
Cock. - [S.l. : s.n., s.a.]. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 778843 (Secundus)
Los blad. Oplage: 20 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 2.
3.16. Vaast Colson (kunstenaarsboeken)
Clean Press #16 . OPZ-sessies / Vaast Colson : m.m.v. Jef Cuypers. - [S.l.] : Clean Press, [2011] . [Z.p.] : ill. - Met 5 cd‟s. Oplage: 300 exemplaren. Cat.nr. 778196
Daily sleepdrunken lists / Vaast Colson. - Antwerpen : Clean Press ; Maes & Matthys Gallery, 2009. [Z.p.] : ill. Cat.nr. 778181; nr. 29/75
Hüzün / Vaast Colson ; foto‟s Sanne Nuyens. - Antwerpen : Clean Press ; Maes & Matthys Gallery,
2010. - [Z.p.] : ill. Oplage: 150 exemplaren. Cat.nr. 778165
To retitle an object daily during the course of a show / Vaast Colson. - Antwerpen : Maes &
Matthys Gallery, 2006. - 2 vol. : ill. Cat.nr. 778164
Principium / Vaast Colson. - [S.l.] : Clean Press, [2012]. - 2 vol. : ill. Cat.nr. 778195
Whilst the master sleeps / Nel Aerts en Vaast Colson ; medew. Jef Cuypers. - [S.l.] : Clean Press,
2011. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 778160
De dans met de dood : houtsneden en kwatrijnen bij een middeleeuws meesterwerk / kwatrijnen
en houtsneden Wim de Cock. - Sint-Niklaas : de Cock, 2005. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 778807 (Secundus)
Oplage: 50 genummerde en gesigneerde exemplaren, met de handpers gedrukt. Nr. 30.
Funeraire reflecties, tot lering en stichting van de nabestaanden / Wim de Cock. - Sint-Niklaas : de
Cock, 2008. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 768219 (Collectie Gielen).
Oplage: 25 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 2.
Grafschriften : wensen en wenken over de grenzen van de dood / houtsneden en teksten Wim de
Cock. - Sint-Niklaas : de Cock, 2000. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 778811 (Secundus)
Oplage: 40 genummerde en gesigneerde exemplaren, met de handpers gedrukt. Nr. 38.
Le grant testament / Françoys Villon ; houtsneden en berijmde vertalingen Wim de Cock. - SintNiklaas : de Cock, 2001. - 2 vol. : ill. Cat.nr. 768220 (Collectie Gielen).
Oplage: 25 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 10.
3.17. Wim de Cock
Hier kunt ge spel en lach vergeten : vijf houtsneden bij vijf huitaines van Françoys Villon /
Françoys Villon ; vert. en houtsneden Wim de Cock. - Sint-Niklaas : de Cock, 2001. - [Z.p.] : ill.
Cat.nr. 778824 (Secundus)
Oplage: 30 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 16.
[Als de vos de passie preekt, boer let op uw kippen!] / houtsnede Wim de Cock. - [S.l. : s.n., s.a.] [Z.p.] : ill. Cat.nr. 778825 (Secundus)
Reinaertprent. Los blad. Oplage: 115 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 110.
Hoe dicken sach Reynaert achter rugghe... / tekst en houtsnede Wim de Cock. - [S.l. : s.n., s.a.]. [Z.p.] : ill. Cat.nr. 778816 (Secundus)
Reinaertprent. Los blad. Oplage: 150 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 123.
Andere gedichten / Françoys Villon ; vert. en houtsneden Wim de Cock. - Sint-Niklaas : de Cock,
2003. - 41 p. : ill. Cat.nr. 778809 (Secundus)
Oplage: 30 genummerde en gesigneerde exemplaren, in eigen beheer uitgegeven. Nr. 5.
Hofdag Sinxen : de allerlaatste Reynaertbranche / houtsnede Wim de Cock. - [S.l.] : de Cock, 2002.
- [Z.p.] : ill. Cat.nr. 778812 (Secundus)
Reinaertprent. Los blad. Oplage: 100 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 66.
Het Begijnhof : een parel in het hart van Lier / tekst en houtsneden Wim de Cock. - Sint-Niklaas : de
Cock, 1999. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 778820 (Secundus)
Oplage: 35 genummerde en gesigneerde exemplaren, in eigen beheer uitgegeven. Met de handpers
gedrukt. Nr. 4.
Houtsneden bij teksten uit "Het herdertje van Pest" : een berijmde vertelling / teksten Anton Van
Wilderode ; houtsneden Wim de Cock. - [S.l. : s.n., s.a.]. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 778839 (Secundus)
Oplage: 50 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 32.
63
Houtsneden bij teksten uit “De legende van Beatrijs” / houtsneden Wim de Cock. - [S.l. : s.n., s.a.]. [Z.p.] : ill. Cat.nr. 778831 (Secundus)
Losbladige uitgave, elk blad genummerd en gesigneerd. Oplage: 35 genummerde en gesigneerde
exemplaren. Nr. 8.
[Ik weet dat armen en dat rijken] / Françoys Villon ; vert. en houtsnede Wim de Cock. - [S.l. : s.n.,
s.a.]. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 778845 (Secundus)
Los blad. Oplage: 30 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 17.
In de dagen van koning Herodes : houtsneden en kwatrijnen bij een oud verhaal / houtsneden en
kwatrijnen Wim de Cock. - Sint-Niklaas : de Cock, 2006. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 778808 (Secundus)
Losbladige uitgave, elk blad genummerd en gesigneerd, en in het colofon. Oplage: 50 exemplaren, met
de handpers gedrukt. Nr. 9.
In memoriam Anton van Wilderode / tekst en houtsnede Wim de Cock. - [S.l. : s.n., s.a.]. - [Z.p.] : ill.
Cat.nr. 778817 (Secundus)
Los blad. Oplage: 75 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 14.
Karel ende Elegast / houtsneden en teksten Wim de Cock. - [S.l. : s.n., s.a.]. - [Z.p.] : ill. Cat.nr.
778814 (Secundus)
Losbladige uitgave met 4 bladen. Oplage: 30 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 7.
Lez lais = De legaten / Françoys Villon ; vert. Wim de Cock. - [S.l.] : de Cock, 1992. - [Z.p.] Cat.nr.
778805 (Secundus)
Oplage: 50 genummerde exemplaren, in eigen beheer uitgegeven. De houtsnede op het titelblad werd
door de kunstenaar zelf met een handpers gedrukt. Nr. 30.
[Liep ik in 't voetspoor van Villon verloren] / gedicht Bert Peleman ; houtsnede Wim de Cock. - [S.l.
: s.n., s.a.]. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 778852 (Secundus)
Los blad. Oplage: 30 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 6.
Nicolaas, de heilige bisschop van Myra / tekst en houtsneden Wim de Cock. - [S.l. : s.n., s.a.]. - [Z.p.]
: ill. Cat.nr. 778832 (Secundus)
Losbladige uitgave. Oplage: 50 exemplaren, vier van de vijf bladen genummerd en gesigneerd. Nr. 33.
Reynaertalfabet / Wim de Cock. - [S.l. : s.n., s.a.]. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 778846 (Secundus)
Reinaertprent. Los blad. Oplage: 55 genummerde en gesigneerde exemplaren. Variante titel op
bewaarkaft: “Reynaert sprac : dat ic hem een paer lettren screve (A 3248-3252)”. Nr. 33.
Reynaertalfabet / m.m.v. Hilde Reyniers en Rik Van Daele ; vormgeving Wim de Cock. - Sint-Niklaas
: Reynaertgenooschap, 2011. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 780844. – Schenking (Reynaertgenootschap)
Mapje met de 26 letters van het Reynaertalfabet van Wim de Cock, in de vorm van postkaarten die ter
beschikking werden gesteld voor de registers van Tiecelijn 1988-2002 en 2003-2007. Elke letter wordt
geïllustreerd door een vers uit het Comburgse handschrift (A) van het dertiende-eeuwse dierenverhaal
Van den vos Reynaerde. De steunende leden 2011 van Tiecelijn ontvingen dit mapje met het volledige
Reynaertalfabet.
[Soudic hu wijsen mijn groet] / houtsnede Wim de Cock. - [S.l. : s.n., s.a.]. - [Z.p.] : ill. Cat.nr.
778826 (Secundus)
Reinaertprent. Los blad. Oplage: 50 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 33.
Uitnodiging tot de dans / Wim de Cock. - Sint-Niklaas : de Cock, 2013. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 776157
(Secundus)
Het muzikaal aspect van de “danse macabre” inspireerden de kunstenaar tot 13 poëtische houtsneden en
kwatrijen. De houtsneden zijn met de handpers gedrukt. Oplage: 40 genummerde en gesigneerde
exemplaren, waarvan 30 ingebonden en 10 in kaft. Nr. 6 (ingebonden).
Wat leeft zal steeds tot stof verteren en zal verwaaien met de wind : houtsneden en kwatrijnen bij
een middeleeuws meesterwerk / Wim de Cock. - Sint-Niklaas : de Cock, 2007. - [Z.p.] : ill. Cat.nr.
778841 (Secundus)
In de kerk van de Benedictijnerabdij La Chaise-Dieu in de Auvergne werd omstreeks 1460 een dodendans
geschilderd. Het was in dezelfde periode dat Françoys Villon te Parijs zijn beklijvende verzen schreef over
de dood. Dit meesterwerk was de inspiratiebron voor deze poëtische houtsneden. Losbladige uitgave.
Oplage: 25 exemplaren, elk blad genummerd en gesigneerd, en in het colofon. Nr. 13.
3.18. Zwarte Panter
Beyond the scene / Nick Andrews en Jeroen Olyslaegers. - Antwerpen : Vrienden van de Zwarte
Panter, 2013. - ISBN 978-94-91349-02-7. Cat.nrs. 778491 en 778492 (De Zwarte Panter)
Naar aanleiding van de tentoonstelling Beyond The Scene in Galerie De Zwarte Panter verscheen
eveneens het gelijknamige boek waarin Nick Andrews en Jeroen Olyslaegers in beeld en woord een
gesprek aangaan. Het werd vormgegeven door Thomas Soete. Dit derde boek – dat als het ware een
triptiek vormt met de eerdere uitgaven Wandering Eye (2009; EHC 729967 en 731082) en Sacred
Themes (2013; EHC 752453 en 752437) van beide kunstenaars – verscheen op 500 exemplaren,
waarvan 25 genummerde en gesigneerde exemplaren in een bibliofiele editie met een originele met de
hand bijgekleurde steendruk van Nick Andrews en een handgeschreven tekst van Jeroen Olyslaegers.
Er werden daarnaast 11 exemplaren HC voorzien voor de medewerkers. Boek en map (voor de
steendruk en de handgeschreven tekst) werden gebundeld in een foedraal, elk in een natuurlinnen band
vervaardigd door Handboekbinderij Jansen te Edegem. Nr. 15.
64
Marc Kennes / teksten Inge Braeckman en Ronald Commers ; inleiding Ernest Van Buynder. Antwerpen : Vrienden van de Zwarte Panter, 2013. - 112 p. : ill. - ISBN 978-94-91349-01-0. Cat.nrs.
782271 en 782272 (De Zwarte Panter)
Uitgegeven naar aanleiding van 25 jaar samenwerking met Galerie De Zwarte Panter. Van deze uitgave
verscheen naast de commerciële uitgave (EHC 782271) eveneens een extra editie (EHC 782272) op 25
genummerde en gesigneerde exemplaren met een foedraal, waarin 2 originele werken op papier. Nr. 13.
3.19. Andere bibliofiele uitgaven
Analfabeten / Jan Berghmans. - Antwerpen : De Galge, 1968. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 772295 (Fokas
Holthuis)
Gemeenschappelijke uitgave met uitgeverij Palm (Den Haag). Gedrukt in wit en zwart op verschillende
soorten en verschillende kleuren papier in een oplage van 300 genummerde en door de auteur
gesigneerde exemplaren. Nr. H.C.
’s Avonds zit ik en schep met voorzichtige handen / Hugo Raes. - Voorburg : Bzztôh Teater, 1974. [Z.p.] : ill. Cat.nr. 778855 (Secundus)
Los blad. Oplage: 100 genummerde exemplaren. Nr. 44.
Billy Bob / Nix. - Antwerpen : Blloan, 2012. - [Z.p.] : ill. - ISBN 978-90-6334-996-7. Cat.nr. 769911
(Standaard Boekhandel)
Deze Billy Bob is een vreemde eend in de bijt van de harde-omslaguitgaven van het label Blloan. Niet
alleen gaat het hier in tegenstelling tot de voorgangers om een humoristische (kinder-)strip maar ook de
uitvoering is met een knalgeel zachtfluwelen jasje bijzonder afwijkend.
Blut / Tina Schott. - [S.l.] : Für Dich Verlag, [s.a.]. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 773262 (Für Dich Verlag)
Book met “stills” van de film Blut van Tina Schott. Oplage: 80 genummerde exemplaren. Nr. 19.
Dieman : tranches de vie / Huub Beurskens. - Amsterdam : Tromdrager, 2009. - 157 p. Cat.nr. 780176
(Huub Beurskens)
Verhalenbundel verschenen in een eenmalige, gelimiteerde uitgave van 200 genummerde en
gesigneerde exemplaren, niet in de boekhandel verkrijgbaar. Nr. 86.
Dit is het geheim : alles is er / Wim Brands. - [S.l.] : Studio 3005, 2013. - 15 p. Cat.nr. 775405 (Studio
3005)
Dichtbundel. Oplage: 67 exemplaren.
Een eeuwig zoeker is de mens / samenst. Jean-Paul Van der Poorten ; teksten Firmin Van der Poorten
; zeefdrukken van Hugo U. Besard, André Bruylandt, Vigdis De Cauter, Frans De Vree, Ronald Ergo,
Geert Opsomer, Achiel Pauwels, en André Roelant. - Aalst : Van der Poorten, 2013. - [Z.p.] : ill.
Cat.nr. 774113 (Jean-Paul Van der Poorten)
Gepubliceerd naar aanleiding van de tentoonstelling in de Sint-Martinuskerk Kerksken te Haaltert, van
2 t.e.m. 30 juni 2013. Het werd er voorgesteld op 2 juni 2013. Zesenvijftig beeldende kunstenaars
gaven er hun persoonlijke visie en reflectie op de innerlijke motieven van de mens en de vluchtigheid
van het leven. De kunstenaars konden zich hierbij inspireren op een bloemlezing uit de gedichten van
Firmin Van der Poorten die hen als leidraad werd voorgelegd.
Naast de gewone versie (EHC 774111) werd ook een bibliofiele versie uitgegeven, met 8 genummerde
en gesigneerde zeefdrukken. Oplage: 12 exemplaren, zijnde 8 exemplaren genummerd I-VIII en 4
exemplaren genummerd 1-4. Nr. 1, in het colofon gesigneerd door André Berner.
Exit Gaston Burssens, 2 februari 1965 / Gust Gils. - Voorburg : Bzztôh Teater, 1975. - [Z.p.] : ill.
Cat.nr. 778857 (Secundus)
Los blad. Oplage: 100 genummerde exemplaren. Nr. 85.
Façades & vitrines : observaties = Façades & vitrines : observations / tekste Jan Hertoghs en
Stephan Vanfleteren ; foto‟s Stephan Vanfleteren ; vert. Alain van Crugten. - [S.l.] : Hannibal, 2013. [Z.p.] : ill. - ISBN 978-94-91376-44-3. Cat.nr. 775516 (Tonen)
Stephan Vanfleteren fotografeerde de afgelopen tien jaar honderden afgetakelde gevels en vergeten
vitrines in heel België. Het werd een melancholisch portret van verdwijnende kleine winkels, gesloten
dorpscafés, verlaten bordelen en dichtgetimmerde gevels. Façades & Vitrines is een fotografisch
document over het onherroepelijke verlies van de kleine middenstand in een steeds sneller draaiende
wereld. De 666 genummerde boeken, gebonden in lood met ingestanste titel, maken deel uit van een
artistieke installatie die tentoongesteld werd in de Budafabriek in Kortrijk, in het kader van de expo
Aller retour, van 9 maart tot 9 juni 2013. Nr. 567.
Fred Michiels en de tekening : met één klap in/uit (beeld), want niemand is ooit zo mooi voor ons
gevallen als wijzelf! / Fred Michiels. - [S.l.] : Fred Michiels Foundation, [2013]. - [Z.p.] : ill. Cat.nr.
777400 (Fred Michiels Foundation)
Oplage: respectievelijk 41 genummerde exemplaren (publicatie) en 11 genummerde exemplaren
(afzonderlijke tekening). Respectievelijk nr. 25 (publicatie) en nr. 3 (tekening).
De gekke hoeve / Victor De Meyere. - Antwerpen : Sikkel, 1919. - 171 p. : ill. Cat.nr. 768716
(Letterenhuis)
Exemplaar afkomstig uit de bibliotheek van Georges Eekhoud. Naast de gewone versie (EHC C 36742)
werden van dit werk ook 10 genummerde luxe-exemplaren voorzien. Nr. 5.
De drom der Schimmen rondom mij / Marnix Gijsen. - Voorburg : Bzztôh Teater, 1974. - [Z.p.] : ill.
Cat.nr. 778856 (Secundus)
Los blad. Oplage: 100 genummerde exemplaren. Nr. 67.
65
Gelukkig als in het bijzijn van een vrouw / Patrick Conrad. - Gent : Kraak, [2012]. - 1 LP. Cat.nr.
773191
In 1973 verscheen bij Pink Editions & Productions een LP van Patrick Conrad, Gelukkig als in het
bijzijn van een vrouw, een nooit eerder in Vlaanderen gerealiseerde kruisbestuiving van poëzie en
psychedelische muziek geproducet door de piepjonge Roland van Campenhout. Conrad declameert
gedichten door een echo chamber, afgewisseld en ondersteund door hippyeske folk van Roland van
Campenhout, Luc Renneboog en Philippe de Chaffoy de Coursel. Op de cover poseert Conrad naast
een sculptuur van Albert Szukalski. De plaat geraakte in de jaren na de uitgave snel in de vergetelheid.
Het Gentse platenlabel KRAAK brengt nu de elpee opnieuw uit in een beperkte luxe-uitgave. Als extra
bij deze heruitgave: een uitgebreid essay over de plaat en een reproductie van de poster die de originele
presentatie aankondigt in de Antwerpse galerie De Zwarte Panter.
Op vrijdag 8 februari 2013, veertig jaar later, werd de heruitgave gepresenteerd, met begeleiding door
Roland, alweer in De Zwarte Panter. Oplage: 300 gesigneerde exemplaren. Nr. 222.
Gierzwaluwen / Guido Gezelle. - [S.l.] : Letterkabinet, 2013. - [Z.p.]. - Cat.nr. 778199 (Letterkabinet)
Dit gedicht verscheen oorspronkelijk in 1897. Oplage: 30 exemplaren. Nr. 23.
De glans van zijde : maanhaiku / Miche Van den Broeck. - [S.l.] : Van den Broeck, 2013. - 29 p.
Cat.nr. 778394 (Van den Broeck)
Oplage: 30 exemplaren. Nr. 14.
Highlights in the history of 'The invisible book'. - [S.l.] : Tonnard, 2013. - [Z.p.]. - Cat.nr. 778202
(Elisabeth Tonnard)
In 2012 “verscheen” The Invisible Book. Daarop volgde deze set met zes postkaarten die telkens een
hoogtepunt uit de in mist gehulde geschiedenis van het boek illustreren.
I'm not tailgating, I'm drafting / foto‟s Jan Kempenaers. - [S.l.] : Roma, 2013. - [Z.p.] : ill. - ISBN 97894-91843-06-8. Cat.nr. 779782 (Standaard Boekhandel)
Vouwboek. Bevat genummerde en gesigneerde foto. Oplage: 500 genummerde exemplaren. Nr. 161.
Ierland / tekst J.L. De Belder ; houtsnede Ronald Ergo. - [S.l. : Prentenier, s.a.]. - [Z.p.] : ill. Cat.nr.
782955 (De Slegte)
Losbladige uitgave in verzamelmap. Bevat een portret van J.L. De Belder. Oplage: 15 genummerde
exemplaren. Nr. 13.
Images of change : Michel Flamme, Piet Bekaert, Paul Grusenmeyer. - Mortsel : Agfa, 1999. [Z.p.] : ill. Cat.nr. 770426. – Schenking (Roberte Van Haute).
Losbladige uitgave, uitgegeven n.a.v. de gelijknamige tentoonstelling bij de Agfa-Gevaert Groep, die
van start ging op 21 mei 1999. Oplage: 200 exemplaren.
Index des recherches pour crimes et délits contre la sûreté de l’Etat = Index der opzoekingen
voor misdaden en wanbedrijven tegen de veiligheid van den Staat / Auditoraat-Generaal. Bruxelles : Meurice, 1945. - 3 vol. Cat.nr. 780573.
Index récapitulatif à la date du 1er mars 1946, des recherches pour crimes et délits contre la
sûreté de l’Etat : cet index annule l'index n° 1 (volumes 1 et 2, du 31 mars 1945) ainsi que son
complément établi à la date du 3 septembre 1945 = Recapituleerende index op 1 maart 1946, voor
misdaden tegen de veiligheid van den Staat : deze index doet den index nr 1 (boeken 1 en 2, van
31 maart 1945) alsook zijn aanvulsel opgemaakt op 3 september 1945, te niet / AuditoraatGeneraal. - Bruxelles : Meurice, 1945. - 2 vol. Cat.nr. 780577 (Tonen)
Deze 5 boekdelen werden “uitgegeven” door het auditoraat-generaal, en gebruikt door magistraten en
opsporingsdiensten in het kader van de repressie. Ze bevatten naamlijsten van personen die door de
Belgische staatsveiligheid verdacht werden van collaboratie met de Duitse bezetter tijdens de Tweede
Wereldoorlog. Het betreft telkens een tweetalig boekdeel Frans-Nederlands met een alfabetische
naamlijst van veroordeelden, met vermelding van woonplaats en geboortedatum. Aan de
veroordelingen gaat de aanduiding vooraf van de rechtsmacht, welke ze uitgesproken heeft, alsook de
datum van het vonnis of arrest. Sommige betrokkenen kregen na de publicatie alsnog eerherstel. Op de
covers en de titelpagina‟s staat “secret-geheim”. Deze boekdelen kwamen niet in de handel en komen
wellicht van iemand die betrokken was bij de repressie (bv magistraat, opsporingsambtenaar) of van
diens erfgenamen. Deze informatie is eveneens terug te vinden in het Belgisch Staatsblad, maar de
informatie is in deze indexen vlotter terug te vinden.
Irma Boom : the architecture of books : books in reverse chronological order; 2013-1986, with
comments here and there. - 2de ed. - Amsterdam : Lecturis, 2013. - 799 p. : ill. - ISBN 978-94-6226035-1. Cat.nr. 778633 (Standaard Boekhandel)
De New York Times noemde Irma Boom (° 1960) in 2010 “misschien wel de beste boekontwerper van
deze tijd”. De aanleiding voor dat statement vormde het dat jaar verschenen miniboekje met een
overzicht van haar boekontwerpen. Deze monografie was snel uitverkocht en kreeg een haast
legendarische status. Aanleiding voor de heruitgave was de expositie Irma Boom : L‟architecture du
livre 2013-1986 in het Institut Néerlandais in Parijs, van 17 september t.e.m. 15 december 2013.
Uitgeverij Lecturis en de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam brachten
een herziene en aangevulde herdruk in twee varianten, als miniboekje (41,4 mm x 54 mm) en als XXLuitgave (345 x 455 mm) maar beide inhoudelijk identiek. De EHC bezit het miniboekje.
Jazz lab / Willy Roggeman. - Aalst : Het Balanseer, 2011-2012. - 2 LP‟s. Cat.nr. 772951 (Het
Balanseer)
Naast een leven lang schrijver is Willy Roggeman ook begenadigd jazzmuzikant. In 1967 stichtte hij
het Willy Roggeman Jazz Lab. In 1972 was de 3-Unit regelmatig onderweg voor concerten: Willy de
Bisschop (contrabas), Firmin Timmermans (drum) en Willy Roggeman op sopraansaxofoon, klarinet en
sopraan C-recorder. Mark van den Hoof had in die periode de oorspronkelijke 4-Unit verlaten voor een
tijdelijke job als leraar in Afrika. Terug in België, werd Sessions 72 opgenomen, in augustus en
september 1972. Sessions 72 is een historisch document, boordevol exuberantie, humor en haperingen.
De release van deze opnames in 2012 (EHC 772951:2) maakt het mogelijk om deze „action music‟ te
vergelijken met de in 2011 gerealiseerde solo-opname Anarchic Rehearsal (EHC 772951:1).
Oplage: 200 exemplaren.
66
Kerstwake / Stijn Streuvels ; houtsneden Frans Masereel. - Antwerpen : Veen, 1928. - 68 p. : ill. Cat.nr.
766703 (Collectie Gielen)
Oplage: 200 exemplaren.
Monomeer / Daniel Dobbelaere. - Gent : Zegwerk, 2013. - 55 p. - ISBN 978-90-820531-0-4. Cat.nr.
775498 (Zegwerk)
Debuutbundel. Oplage: 110 genummerde exemplaren, zijnde nummers 1-100 en a-j. Nr. 51.
Koffie : een doeboek / Marc Kregting. - Amsterdam : Wereldbibliotheek, 2013. - 397 p. : ill. - ISBN
978-90-284-2492-0. Cat.nr. 773665 (Groene Waterman)
Essaybundel over koffie, gepresenteerd in een koffiezak.
Nu ik er zo precies op inga : een brief / Chr. J. van Geel ; bezorgd door E. de Waard en T. van Deel. Castricum : Stichting Chr. J. van Geel, 1977. - 18 p. Cat.nr. 777532 (Tonen)
Oplage: 150 exemplaren, uitsluitend bestemd voor de donateurs van de Stichting Chr. J. van Geel.
Konijnen / Joubert Pignon en L.H. Wiener ; tekeningen Paul van der Steen. - [S.l.] : de Korenmaat,
2013. - [Z.p.] ; ill. Cat.nr. 780022 (Hof van Jan)
Oplage: 135 genummerde en gesigneerde exemplaren. Nr. 71.
Oud-Antwerpen : elf oorspronkelijke etsen / ill. Jozef Pas. - Brussel : [s.n, s.a.]. Cat.nr. 768560 (De
Lezenaar)
Oplage: 200 exemplaren. Bevat 10 losse etsen, naast een ets op de voorkaft. Elke ets is gesigneerd en
genummerd.
Konkrete powezie. - Tongerlo : Art & Books Gallery Draulans, 2013. - [Z.p.]. Cat.nr. 780860 (Art &
Books Gallery Draulans)
Arts & Book Gallery Draulans (Tongerlo) bracht in de loop van november 2013 een tentoonstelling
concrete poëzie, onder het motto “poor old tired horse & labris”, met werk van Ian Hamilton Finlay
(1925-2006) en Leon Van Essche (1919-1993), met een vervolg in Atelier Wilfried Wynants/Kadmos
(Booischot). Vouwboek. Oplage: 40 exemplaren. Nr. 16.
La leggenda e le eroiche, allegre e gloriose avventure d’Ulenspiegel e di Lamme Goedzak nel
paese delle Fiandre e altrove / Carlo de Coster ; vert. Umberto Fracchia ; ill. Cipriano E. Oppo. Genova : A.F. Formiggini, 1914. - Dl. 1 (345 p.). Cat.nr. 780600. – Schenking (Marcus De Schepper).
Eerste Italiaanse vertaling, uitgegeven in 2 delen.
Het leven is goed als je niet deelneemt / Tim Foncke. - Haarlem : Hof van Jan, 2013. - 39 p. Cat.nr.
775497 (Hof van Jan)
Brievenbundel met achttien brieven, voorzien van een handgedrukt omslag en bijeen gehouden door de
cahiersteek. Oplage: 100 exemplaren.
De lezer / Bernard Dewulf. - Wilrijk : [S.n.], 2013. Cat.nr. 777606 – Schenking (CC De Kern).
Op vraag van cultuurcentrum De Kern schreef de Antwerpse stadsdichter Bernard Dewulf een
stadsgedicht voor de nieuwe openbare bibliotheek in Wilrijk. Het is een ode aan de lezer en werd
aangebracht op een muur van de benedenverdieping van de bibliotheek. Vanaf september prijkt het
stadsgedicht ook op de plastic draagtassen van de openbare bibliotheek. Op zondagochtend 15
september deelde de bibliotheek croissants uit aan de eerste 500 hongerigen die langskwamen; de
bijhorende papieren broodzakjes hadden het vormgegeven stadsgedicht De lezer als opdruk.
De Liefdesplaats : een elegische suite / Charles Rossie-Orchis ; Ronald Ergo. - S.l. : De Prentenier,
s.a. Cat.nr. 774825 (Romantic Agony)
Twee gedichten geïllustreerd met een zeefdruk genummerd 7/10 en de ets "Liefdesplaats" (II, 2/15),
beide gesigneerd door Ronald Ergo. Bevat eveneens een tweede, ongenummerd exemplaar van de
zeefdruk. Het geheel los in een zwarte papieren map.
Aangekocht op de veiling van The Romantic Agony van 14 en 15 juni 2012 (lot 418).
Paper passion / m.m.v. Karl Lagerfeld. - Göttingen : Wallpaper/Steidl, 2012. - [Z.p.]. - ISBN 978-386930-501-1. Cat.nr. 770639 (Tonen)
“The smell of a freshly printed book is the best smell in the world” (Karl Lagerfeld). Dit is letterlijk te
nemen: in een uitsparing in het boek zit een parfumflesje, met parfum voor boekliefhebbers!
De plevier / Detlev van Heest. - Haarlem : de Korenmaat, 2013. - [Z.p.] ; ill. Cat.nr. 771858 (Hof van Jan)
Oplage: 150 gesigneerde exemplaren.
Rejoyce / Paul Claes. - Antwerpen : Plantin Instituut voor Typografie, 2013. - 45 p. Cat.nr. 772533. –
Schenking (Ludo Simons).
Deze tweetalige bundel is geïnspireerd op Ulysses van James Joyce. Paul Clas, die het boek in 1994
samen met Mon Nys vertaalde (EHC 581371), baseerde zijn 18 gedichten op de inhoud en stijl van de
episoden waaruit Ulysses bestaat. Rejoyce is het resultaat van de Expert class book design 2012 van het
Plantin Instituut voor Typografie te Antwerpen.
Deze uitgave is gedrukt op 250 exemplaren, en werd met de hand gebonden door Ria Van Meulder te
Wilrijk. Nr. 29.
Uit de Middelnederlandse fabelbundel Esopet : 11 fabels / inl. Karel Van Isacker ; houtgravures
Renaat Bosschaert. - Brugge : Bosschaert, 1979. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 771881 (De Slegte)
Losbladige uitgave. Oplage: 140 genummerde en gesigneerde exemplaren, met de handpers gedrukt.
Nr. 42.
Uit het dagelijksch leven naar den Heiligen Stal / Maurice Roelants. - S.l. : Abdij Ter Kameren,
1944. - 23 p. Cat.nr. 778419 (Fokas Holthuis)
Met de hand gezet in de Nationale Hogere School voor Bouw- en Sierkunsten. Typografische
verzorging door Paul Roelants. Oplage: 40 genummerde exemplaren. Nr. 31.
67
Uitgesproken : 10 dichtersstemmen / samenst. Michaël Vandebril : vormgeving Jelle Jespers. - Deus
ex Machina, 2012. - 1 LP. Cat.nr. H 251567:2012,141. – Schenking (Groene Waterman)
Voor het 141ste nummer van het tijdschrift Deus ex Machina bracht de redactie een exclusieve
vinylplaat met 10 dichtersstemmen. Het bevat bijdragen van Stefan Hertmans, Delphine Lecompte,
Andy Fierens, Ellen Deckwitz, Ingmar Heytze, Reinout Verbeke, Maartje Smits, Didi de Paris, Serge
Van Duijnhoven en Michaël Vandebril.
Ver hulde woorden / gedichten Tony Rombouts ; grafiek Niki Faes. - Antwerpen : Litergra, 2013. [Z.p.] : ill. Cat.nr. 772581 (Litergra)
De cyclus Ver hulde woorden van Tony Rombouts werd geschreven in augustus 2012 in Le Barrouw,
Haut-Vaucluse, tijdens een verblijf bij Ivo Michiels en zijn echtgenote Christiane Faes. Op 31 augustus
2012 werd het manuscript aan Ivo Michiels overhandigd, die op 7 oktober zou overlijden.
De 8 gedichten werden in diverse kleuren geprint op canson gransparency film die werd aangebracht op
monochrome grafiek in identieke kleur van Niki Faes, die ook de lay-out realiseerde en het foedraal
ontwierp. De oplage bestaat uit enerzijds 5 losbladige luxe-exemplaren, verzameld in een met zwart
linnen overtrokken foedraal, waarvan de gedichten en de grafiek met de hand Romeins werden
genummerd en gesigneerd door dichter en grafica, en anderzijds 36 losbladige exemplaren, verzameld
in een foedraal vervaardigd uit wit glanskarton, Arabisch genummerd en genummerd en gesigneerd
door dichter en grafica. Nr. II.
Wenken voor het opzetten van een bibliotheek / G. Naudé ; vertaling Zsuzsó Pennings ; voorwoord
Steven de Joode. - Utrecht : Stichting De Roos, 2011. Cat.nr. 778417 (Fokas Holthuis)
Eerste vertaling in het Nederlands van Naudé‟s Avis pour dresser une bibliotheque uit 1644. Oplage:
175 genummerde exemplaren bestemd voor de leden van de Stichting De Roos, naast enkele
exemplaren voor de medewerkers en het archief. Met foedraal. Nr. 23.
Wiekslag om de kim / Karel van de Woestijne. - ‟s-Gravenhage : Stols, 1943. - 156 p. Cat.nr. 778420
(Fokas Holthuis)
Tweede druk van deze verzamelbundel; bevat: Het menschelijk brood . De modderen man . God aan
zee . Het bergmeer. Een van de 15 luxe-exemplaren gedrukt op Hollands papier.
Zonder stukjesschrijvers… / Hubert Lampo. - Voorburg : Bzztôh Teater, 1974. - [Z.p.] : ill. Cat.nr.
778858 (Secundus)
Los blad. Oplage: 100 genummerde exemplaren. Nr. 77.
Het Vlaamse land / voorwoord Roger Avermaete ; lithografieën Laure Malclès-Masereel. - Brussel :
Wastiau-Jeukens, 1976. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 774911 (Tonen)
De originele lithografieën werden in 1976 geëxposeerd in het Masereelcentrum te Kasterlee. Oplage:
100 genummerde exemplaren, zijnde 20 exemplaren op Japans papier, 60 exemplaren op
Arduennapapier, en 20 exemplaren niet in de handel, genummerd van HC 1 tot HC 20, voor de
tekenaar, Roger Avermaete, het Masereelcentrum, de drukker en de uitgever. Nr. HC 3.
Voor wijlen Gaston Burssens / Marcel Wauters. - Voorburg : Bzztôh Teater, 1975. - [Z.p.] : ill. Cat.nr.
778860 (Secundus)
Los blad. Oplage: 100 genummerde exemplaren. Nr. 97.
Walter Beckers / red. Florent Bex, Jean-Pierre Daems en Frank Van Der Auwera. - Antwerpen :
Internationaal Cultureel Centrum, 1979. - [Z.p.] : ill. Cat.nr. 774417. – Schenking (Maria Mara).
Uitgegeven naar aanleiding van de tentoonstelling in het ICC, van 31 maart tot 28 april. Bevat 1 dia en
14 postkaarten. Afkomstig uit de bibliotheek van kunstenaar Pol Mara (1920-1998).
68
Schenkingen
Meermaals wordt de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience gecontacteerd – als stedelijke en als
landelijke bewaarbibliotheek – voor de herbestemming van bedreigde bibliotheek-collecties.
Anderzijds kan er gelukkig ook gerekend worden op diverse particulieren en instellingen voor kleinere,
al dan niet eenmalige schenkingen ter aanvulling van de bewaarcollectie.
1. Schenkingen oude drukken
Wat de oude drukken betreft mochten we dit jaar weer verschillende kleine, maar daarom niet minder
gewaardeerde schenkingen ontvangen. De erfgenamen van Wouter Boccaert bezorgden ons een Latijns
woordenboek uit 1725. Van Marcus de Schepper kregen we een hele doos met verscheidene oude
drukken. Vader Robert Matheus bracht twee oude drukken naar de bibliotheek; één daarvan, een editie
van de Summa theologica van S. Thomas van Aquino, is zodanig beschadigd dat het niet kon worden
opgenomen in de collectie. Het exemplaar kan echter nog wel gebruikt worden als educatief materiaal
om de opbouw van een oud boek aanschouwelijk voor te stellen. Ten slotte brachten ook onze collega's
van het FelixArchief een aantal oude drukken over naar de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.
2. Opvallende schenkingen en deponeringen n.a.v. samenwerkingsverbanden
Het uitgeversbedrijf Sanoma Media voerde vanwege plaatsgebrek een groot aantal dubbels uit haar
tijdschriftenarchief af. De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience kon een keuze maken uit het aanbod
en verwierf een mooie aanvulling op haar collectie vrouwenbladen: oude afleveringen van Het Rijk Der
Vrouw (uit 1964 tot 1981), Libelle (1953-1957), Libelle Rosita (begin jaren zeventig) en Elga (19871997).
Em.prof.dr. A.K.L. Thijs (1944-2014) bezorgde de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience en het
Letterenhuis een groot aantal nota‟s, handschriften en overdrukken van Prosper Arents. In samenspraak
met de collega‟s van het Letterenhuis werden de literaire en archivalische stukken bij hen bewaard,
terwijl de bibliografische en historische stukken een onderkomen vonden in de Erfgoedbibliotheek
Hendrik Conscience, o.a. de documentatie voor de publicatie Antwerpen in dicht en lied.
De vakbibliotheek van de XIOS-Hogeschool (Hasselt) gaf de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience
de kans om een keuze te maken uit hun te herbestemmen collectie, wat een selectie opleverde van 8
dozen historische publicaties.
De Universiteit Antwerpen (Stadscampus) verwierf de fabelboeken van de collectie Gielen (zie
jaarverslagen 2011 en 2012 ). De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience kon vervolgens een selectie
maken uit de dubbels die door de Stadscampus niet werden opgenomen.
69
Het Vlaams-Nederlands Huis deBuren (Brussel) besloot in de loop van 2013 om voortaan telkens 1
exemplaar van hun uitgaven te deponeren in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Zij vervoegen
Faro, het Koninklijk Belgisch Filmarchief, het Poëziecentrum (Gent), het provinciebestuur Antwerpen,
deSingel (Antwerpen), uitgeverij Pelckmans en het Vlaams Fonds voor de Letteren die eveneens hun
publicaties in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience deponeren.
Het Letterenhuis is een bevoorrechte partner van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. In de loop
van 2013 werden volgende bibliotheekcollecties overgeheveld:
1° Auteur Ernest Claes (1885-1968), redacteur van Dietsche Warande en Belfort. Claes was samen met
Streuvels en Timmermans een van de meest gelezen en vertaalde Vlaamse auteurs. Het betreft een
uitgebreide bibliotheekcollectie, met o.a. een aantal boeken die eigenlijk toebehoorden aan Claes‟
echtgenote, de romanschrijfster Stefanie Claes-Vetter (1884-1974).
2° Dichter Luc Van Brabant (1909-1977), oprichter van het poëzietijdschrift Klaverendrie. Hij was ook
een kenner van het werk van de Franse renaissancedichteres Louise Labé, van wie hij de sonnetten
vertaalde en aan wie hij verscheiden monografieën wijdde. Deze bibliotheekcollectie bevat een zeer
interessante en grote gespecialiseerde afdeling gewijd aan de Franse literatuur van de renaissance.
3° Dichter Jan Vercammen (1906-1984), die als redactiesecretaris meewerkte aan De Tijdstroom
(1930-1934) en als redacteur aan De Gemeenschap (1936-1941). Deze bibliotheekcollectie bevat een
groot aantal (gesigneerde) dichtbundels, kinderboeken en schoolboeken.
4° Auteur Leopold Vermeiren (1914-2005) die vooral bekend werd met de middeleeuwse
avonturenverhalen De Rode Ridder (vanaf 1953), die aan de basis lag van de gelijknamige stripreeks.
Het betreft een verzameling publicaties van hem.
3. Herbestemmingen
Mits akkoord van de schenker werden anderzijds niet in de collectie opgenomen exemplaren maximaal
herbestemd. In de loop van 2013 kon er worden herbestemd naar AA Gent, Berchem Sport, de
Biomedische Bibliotheek UZ Gent, de Etnografische vakbibliotheek (Hessenhuis, Musea en Erfgoed
Antwerpen), het Kenniscentrum Ieper, het KMSKA, het Koninklijk Ballet van Vlaanderen
(Antwerpen), het MAS (Antwerpen), het Middelheimmuseum (Antwerpen), het Modemuseum
(Antwerpen), Oxfam-Wereldwinkel Bookshop Antwerpen, het Poëziecentrum (Gent), het
Ruusbroecgenootschap (Antwerpen), het SOMA (Brussel) en het Speelgoedmuseum (Mechelen);
- uit de collectie Winnips naar het Kadoc, de Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende (KHBO), en de
Universiteitsbibliotheek Leiden;
- uit de bibliotheekcollectie van het Volkskundemuseum naar LECA | Landelijk Expertisecentrum voor
Cultuur van Alledag (Gent);
- uit de collectie Rederijkerskamer Broedermin naar het Vlaams Theater Instituut (Brussel);
- uit de Reinaertcollectie Gielen naar de Stadscampus (Universiteit Antwerpen);
- uit de leerboekencollectie van de Faculteit Historische Pedagogiek van UGent naar het
Onderwijsmuseum Ieper (In Flanders Fields Museum), de Faculteit Historische Pedagogiek van de
KULeuven, het Kadoc (Leuven), het Nationaal Onderwijsmuseum (Rotterdam, Nederland) en het
Georg-Eckert-Institut für internationale Schulbuchforschung Bibliothek (Braunschweig, Duitsland).
Als stedelijke bewaarbibliotheek werden daarnaast ook publicaties ontvangen van:
- de vakbibliotheek van Den Bell, het Middelheimmuseum, het Museum aan de Stroom, het Museum
Plantin-Moretus, de Openbare Bibliotheek Antwerpen (Kotter) en het Stadsarchief Antwerpen;
- en, in het kader van het vrijwillig depot bij de dienst Musea en Erfgoed, ook van het
Middelheimmuseum, het Museum aan de Stroom, het Museum Mayer van den Bergh, het Museum
Plantin-Moretus, en het Red Star Line Museum.
Naar jaarlijkse gewoonte werden tenslotte schenkingen ontvangen vanwege het ADVN, het
Documentatiecentrum Antwerpse Noorderpolders, het Havenbedrijf Antwerpen, en het Koninklijk
Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
70
4. Overzicht schenkers
A & D 50 (Mechelen), Academische Stichting Leuven, ADVN (Antwerpen), Apache.be, Eddy Ausloos
(Sint-Gillis-Waas), Jan Dirk Baetens (Mortsel), Het Balanseer (Aalst), Hans Bartels (Etten-Leur, NL),
Jean Bastiaensen (Kalmthout), Marc Bastijns (Schoten), Behoud de begeerte (Antwerpen), Bert Bevers
(Antwerpen), Johan Biemans (Bergeijk, NL), Jos Biemans (Amsterdam, NL), Ann Bilsen (Borsbeek),
Boek.be (Borgerhout), Karl Böhrer (Borgerhout), Andre Bollen (Brasschaat), Dhr. en mevr. F. Bols
(Kalmthout), Bormshuis (Antwerpen), Hubert Bovens (Zutendaal), Leen Brasseur (Borgerhout), Koen
Broucke (Boechout), Roger Bryssinck (Berchem), Simone Calliauw (Antwerpen), Centrale Bibliotheek
KULeuven, Centrum Rubenianum (Antwerpen), Jan Ceuleers (Wilrijk), Adelheid Ceulemans
(Antwerpen), Cinematek (Brussel), Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland (Brussel),
Cultuurdienst Deurne, Cultuurdienst Nijlen, Elisabeth De Bie (Mechelen), Roger De Bruycker
(Antwerpen), Luc De Munck (Grimbergen), Clara De Ponthière (Borgerhout), José De Poortere
(Deinze), Chantal De Roovere (Antwerpen), Marcus De Schepper (Hemiksem), Jos Dejongh
(Kalmthout), Delfia Batavorum (Delft, NL), Lieven Denewet (Hooglede), Wim D‟hooge (Ekeren),
Maarten Doorman (Amsterdam, NL), Dienst archief Duffel, Dienst cultuur Genk, Dienst cultuur
provincie Vlaams-Brabant, Dienst erfgoed Antwerpen, Dienst erfgoed Oost-Vlaanderen, Fina EngelsWens (Ekeren), Erfgoedcel Brugge, Erfgoedcel CO7 (Ieper), Erfgoedcel Hasselt, Erfgoedcel MijnErfgoed, Erfgoedcel Waasland, Etwie (Mechelen), Europalia (Brussel), European Tugowners
Association (Brussel), César Manrique Figueroa (Berchem), A.C.G. Fleurkens (Den Haag, NL), Reina
Geens (Zonhoven), Gemeentearchief Roosendaal (NL), Gemeentearchief Sint-Gillis-Waas,
Gemeentebestuur Alveringem, Gemeentebestuur Beernem, Gemeentebestuur Asse, Gemeentebestuur
De Panne, Gemeentebestuur Deinze, Gemeentebestuur Dilbeek, Gemeentebestuur Hamme,
Gemeentebestuur Houthalen-Helchteren, Gemeentebestuur Kapellen, Gemeentebestuur Kortenberg,
Gemeentebestuur Laarne, Gemeentebestuur Landen, Gemeentebestuur Lochristi, Gemeentebestuur
Putte, Gemeentebestuur Ranst, Gemeentebestuur Rotselaar, Gemeentebestuur Tervuren, Jef Geys
(Balen), Trude Gielen-Nannes (Hulst, NL), Graphic Matter (Antwerpen), Groene Waterman
(Antwerpen), Albert Guilluy (Hoegaarden), H.H.K. Het Land van Beveren vzw (Beveren), Heemkunde
Limburg, Heemkundige Kring Braem (Elversele), Heemkundige Kring Den Dissel (Sinaai),
Heemkundige Kring Moerbeke-Waas, Heemkundige Kring ‟t Sireentje (Waasmunster), Herita
(Antwerpen), Historische Vereniging Delfia Batavorum (Delft, NL), Heidi Holvoet (Kontich), Roza
Huylebrouck (Aalst), Paul Huys (Drongen), IJzerwake (Antwerpen), Instituut voor de Gelijkheid van
Mannen en Vrouwen (Brussel), Cara Janssen (Leuven), Marie-Thérèse Janssen (Borgerhout), Karel
Janssens (Brasschaat), Karel de Grote-Hogeschool - Departement Sociaal Agogisch Werk (Antwerpen),
KATHO (Torhout), Kenniscentrum (Ieper), Katholieke Hogeschool (Leuven), Walter Koninckx
(Schoten), Koninklijke Bibliotheek (Den Haag), Koninklijke Vereniging van het Boekenvak
(Amsterdam, NL), Alfons Labout (Antwerpen), Willy Lateir (Geel), Leca (Gent), Mark Leysen
(Berchem), Nadine Libert (Beveren), Mieke Lietaer (Zwijndrecht), Mirande Lucien (La Madeleine, F),
Alfons Marcus (Stabroek), Christine Mässer (Zwijndrecht), Robert Matheus (Berchem), Ad Meskens
(Mechelen), MIAT (Gent), Mijn-Erfgoed (Genk), Minotaurus Boekhandel (Amsterdam, NL), Nick
Meeusen (Antwerpen), Modemuseum (Antwerpen), Norbert Moermans (Antwerpen), Musée National
d‟Histoire et d‟Art (Luxembourg, L), Musée portuaire (Duinkerken, F), Museum Boerhaave (Leiden,
NL), Nederlandse Taalunie (Den Haag, NL), N-VA (Brussel), Onroerend Erfgoed (Brussel), Arno
Oomis (Dessel), Ivo Op de Beeck (Wilrijk), Open School (Antwerpen)
, Open VLD (Brussel),
Openbare Bibliotheek Schoten, Opleidingscentrum voor Penitentiair Personeel in Merksplas,
Österreichisches Museum für Volkskunde (Wenen, A), Overijsselse Bibliotheek Dienst (Nijverdal,
NL), Marc Pairon (Aartselaar), Jozef Peeters (Kessel-Lo), Jozef Pierlet (Lubbeek), Provinciaal
Centrum voor Cultureel Erfgoed (Hasselt), Provinciaal Centrum Lemberge (Merelbeke), Marc Pyncket
(Menen), An Renard (Brasschaat), Reynaert-genootschap (Sint-Niklaas), Rijksdienst voor het Cultureel
Erfgoed (Amersfoort, NL), Rockoxhuis (Antwerpen), Peter Rogiest (Wondelgem), Tony Rombouts
(Wilrijk), Roland Rotsaert (Brugge), Rubenianum (Antwerpen), Jan Scheirs (Antwerpen), Luciaan
Schul (Zoersel), Schunck* (Heerlen, NL), Ludo Simons (Antwerpen), Godelieve Spiessens
(Antwerpen), Stadsarchief Gent, Stadsarchief Lokeren, Stadsarchief Sint-Truiden, Stadsarchief
Waregem, Stadsbestuur Geraardsbergen, Stadsbestuur Mechelen, Stadsbestuur Waregem, Stedelijke
Musea (Dendermonde), Ludo Stynen (Schoten), Paul Syniawsky (Deurne), Luc. Tralbaut (Wilrijk),
Monika Triest en Guido Van Poucke (Antwerpen), Uitgeverij De Boeck (Berchem), Uitgeverij De
Buitenkant (Amsterdam, NL), Universiteit Antwerpen – Middelheimcampus, Universiteitsbibliotheek
Amsterdam (NL), Universiteits-bibliotheek KULeuven, Rob van Altena (Oosterhout, NL), Julien Van
Borm (Wilrijk), Malvina Van Campenhout (Antwerpen), Rik Van Daele (Sint-Niklaas), Jan Van de
Casteele (Knesselare), Greet Van de Moortel (Puurs), Joke van den Brandt (Antwerpen), Stefaan van
den Bremt (Koudekerke, NL), Erna Van den Elsken (Borgerhout), Guus van den Hout (Amsterdam,
NL), Renée Van Hekken (Schoten), Guillaume Van der Stighelen (Antwerpen), A.J. van der Veeke
(Terneuzen, NL), Philippe Van Dooren (Hove), Roberte Van Haute (Kalmthout), Steven Van Impe
(Berchem), Eveline Vanfraussen (Brussel), Varkenszorg CV (Kaulile), Eddie Verbeke (Tielt), Walter
Vercammen (Borsbeek), Vereniging voor Heemkunde in Klein-Brabant (Antwerpen), Vera
Vermeersch (Gent), Hendrik D. L. Vervliet (Wilrijk), Vlaams Architectuurinstituut (Antwerpen),
Vlaams Belang (Brussel), Vlaamse Erfgoedbibliotheek (Antwerpen), Vlaamse Landmaatschappij
(Brussel), Frans Vorlat (Wuustwezel), Vredescentrum (Antwerpen), VVBAD (Berchem), Felix
Waldack (Laarne), Dick Wessels (Deurne), Waterwegen en Zeekanaal, afdeling Zeeschelde
(Antwerpen), Wielermuseum Roeselare, Zeno X Gallery (Borgerhout), Clemens Zimmermann
(Saarbrücken, D), De Zwarte Panter (Antwerpen)
71
Colofon
Verantwoordelijke uitgever: An Renard
Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience
Hendrik Conscienceplein 4, 2000 Antwerpen, tel. 03 338 87 10
[email protected], www.consciencebibliotheek.be
Wettelijk depotnummer: D/2014/0306/83
72