Transcript Verslaving en eetproblemen - Broeders Alexianen Tienen

VERSLAVING EN EETPROBLEMEN:
EEN VROUWENZAAK?
Wendy Donders
Lic. Klinische Psychologie & Gedragstherapeut
Alexianen Zorggroep Tienen
Afdeling Ter Dennen ‐ Groep B ‐ Vrouwen met afhankelijkheidsproblemen
16 september 2014
Afdeling Ter Dennen
o.l.v. Dr. H. Peuskens
‘Groep B’
‐
Uitsluitend vrouwen (max. 14)
‐
Afhankelijkheidsproblemen: alcohol, medicatie, drugs
‐
Opnameduur: 6 à 8 weken
‐
Open therapieprogramma (cyclisch programma van 6 weken)
‐
Groepstherapeutisch programma
‐
Zowel leefgroepwerking als therapieprogramma gescheiden van mannen
Verslaving en eetproblemen: alertheid geboden?
PROBLEEM?
Miskenning van eetproblemen, alsook onderschatting van de ernst ervan
REDENEN?
‐ Clinici focussen zich op eigen domein van specialisatie
‐ Patiënten schuiven één van beide problemen naar voor
 richten zich tot een gespecialiseerde setting
 zien probleem van beide problemen niet in, noch de samenhang
 zijn (nog) niet bereid/gemotiveerd om beide problemen aan te pakken
NADELEN?
‐ Ernstige gezondheidsrisico’s
‐ Verschuivingen verlengen herstelproces
Uit de praktijk gegrepen…
WAT HOREN/ZIEN WIJ?
Gebruik en eetproblemen werken elkaar in de hand:
‐ Bij restrictief eten groter effect van alcohol (kwetsbaarder voor verslaving)
‐ Na gastric bypass groter effect van alcohol (kwetsbaarder voor verslaving)
‐ Na gastric bypass ook ‘bypass’ wat betreft coping: van eten naar drinken
‐ Van ‘emo‐drinken’ naar ‘emo‐eten’: nuchter bijkomen
‐ ‘Geconditioneerde gewoonte’ van het ‘innemen’
‐ Alcohol drinken om te kunnen braken, al dan niet na een eetbui
‐ Gebruik van cocaïne of amfetamine om eetlust te onderdrukken –
heropflakkering lichaamsontevredenheid en eetproblemen bij gewichtstoename na gebruiksstop
‐ Verlies aan zelfzorg bij alcoholgebruik, ook op vlak van eten ‐ CAVE secundaire ziektewinst gewichtsverlies ‐ idem
‐ Voedselinname bewust beperken om calorie‐intake door alcohol te compenseren
WAT HOREN WE (nog) NIET?
Thema eten, gewicht en lichaamswaardering is duidelijk prominenter aanwezig in de behandelgroep voor vrouwen! Bij de verslaafde mannen staat dit minder op de voorgrond. VERSLAVING en EETPROBLEMEN: een VROUWENZAAK?
Bedenking: Misschien hebben de verslaafde mannen tot op zekere hoogte dezelfde problemen als de verslaafde vrouwen (vb. verschuiving naar eten), maar ERVAREN en/of RAPPORTEREN zij het spontaan minder als een probleem (bij vrouwen pre‐occupatie met gewicht en lichaamsontevredenheid hoger dan bij mannen)?
Cijfers uit de literatuur
‐
‐
‐
‐
Co‐morbiditeit verslaving/eetproblemen relatief weinig bekend & weinig onderzocht
Geen dubbeldiagnoses
Geen integratieve behandelingen
Co‐morbiditeit:
 Meta‐analyse van 41 studies met betrekking tot comorbiditeit
verslaving‐eetproblemen bij vrouwen (Gadalla & Piran, 2007): ‐ “All but four studies reported positive associations between the two disorders and the magnitude of the relationship varies greatly
across studies.” ‐ “Our results suggest significant co‐occurence rates ranging
between small and medium size for all patterns of eating
disorders except AN.”
 Gadalla (2011): “This comorbidity was observed for both genders and
is highest with binge eating and bulimic behavior.”
Modellen en verklaringen
The Addictive Personality Hypothesis
Eetstoornis als verslaving: Verslaafd aan vermageren? Verslaafd aan eten! ‐ Op basis van de klinische gelijkenissen tussen verslaving en eetstoornissen, vnl. BN en binge eating (onbedwingbare drang, doorgaan ondanks kennis van gevaren voor gezondheid, gespannen en prikkelbaar bij onmogelijkheid tot eetbui ‐ craving, eetbui met kalmerend effect en ‘kater’, uitgelokt door geconditioneerde prikkels)
‐ Transdiagnostisch aspect: gedeelde persoonlijkheidstrekken, vb. Impulsiviteit, BIS‐BAS/EC (Prof. L. Claes, Dr. E. Santens)
“I have the disease of MORE: I just want more, no matter what it is.” (BN –
alcohol)
Ter info…
Hoge BIS
Lage BIS
Depressie
Vrouwen
AN, BN, binge‐purge
Mannen
Hoge BAS Verslaving, ‘high affectivity’‐
profiel
ADHD
AN, restrictief
Lage BAS
Verslaving, ‘ontremd’ profiel (reward craving)
The Developmental Hypothesis
Dysregulatie tijdens de adolescentie als gemeenschappelijke factor “Some adolescents may engage in experimenting in drugs as well as disordered eating behavior to conform social and culture pressures.” (Wolfe & Maisto, 2000)
The Family History Hypothesis
Genetische factoren? Zeer wisselende evidentie (tweelingonderzoek, familie‐onderzoeken)
The Negative Affective Hypothesis
Eten en drinken als coping bij negatief affect (zelfmedicatie)?
The Food Deprivation Hypothesis
 Stewart et al. (2000): Restrictief eten (eventueel restrictief drinken?) leidt tot disinhibitie, met eating & drinking binges – “Young women high in dietary
restraint do not drink more often than others, but wen they do drink, they
drink significantly more alcohol.”
 Kleiner et al. (2004): • Obese vrouwen gebruikten minder alcohol dan vrouwen in de totale populatie
• Toename van BMI leidde tot verlaging van alcoholconsumptie
• Bij gesuperviseerde abstinentie steeg BMI
“Overeating may compete with alcohol for brain reward sites and result in reduced alcohol intake and dependence rates and alcohol may replace
existing food reward pathways.”
Bronnen: ‐ Gadalla (2011): Gender aspects in the Comorbidity of Eating Disorders and Alcohol Use Disorders
‐ Stewart, Angelopoulos, Baker & Boland (2000): Relations between dietary restraint and patterns of alcohol use in young adult women
Exploratief onderzoek
TOPIC OF INTEREST
Topic of interest: Sluit het klinisch profiel, zoals gemeten met de SCL‐90 en de UCL, van de afhankelijke vrouwen als groep meer aan bij de afhankelijke mannen of eerder bij de eetgestoorde vrouwen?
METHODE
Verschillen onderzocht tussen 4 groepen (n=567) voor de SCL‐90‐subschalen (klachten) en de UCL‐subschalen (coping):
‐ Eetstoornis niet‐purgerend (vrouwen): 101
‐ Eetstoornis (vrouwen) purgerend: 118
‐ Afhankelijkheid vrouwen: 107
‐ Afhankelijkheid mannen: 241
Analyses: One way ANOVA’s met post hoc Scheffé
RESULTATEN
SCL‐90
Voor ALLE schalen van de SCL‐90 verschillen de verslaafde vrouwen NIET significant van de verslaafde mannen, maar WEL van de eetgestoorde vrouwen (purgerend en niet‐purgerend).
UCL
‐ Voor de subschalen Palliatief reageren, Vermijden, Sociale steun zoeken, Expressie van emoties, Geruststellende gedachten hanteren zijn er GEEN significante verschillen tussen de verschillende subgroepen.
‐ Voor Actief aanpakken is er GEEN significant verschil tussen de verslaafde vrouwen en beide types van eetgestoorde vrouwen, maar zij verschillen WEL significant van de verslaafde mannen.
‐ Voor Passief reageren verschillen de verslaafde vrouwen NOCH significant van de verslaafde mannen, NOCH van de eetgestoorde vrouwen.
CONCLUSIES EN BESPREKING
‐
‐
‐
‐
‐
Co‐morbiditeit verslaving‐eetproblemen is gedocumenteerd in de literatuur, zij het hoofdzakelijk voor vrouwelijke populaties
In onze genderspecifieke behandelgroep voor vrouwen met middelenafhankelijkheid spelen eetproblemen een voortdurende rol
Of ‘verslaving en eetproblemen’ enkel of toch hoofdzakelijk een vrouwenzaak is, dient verder te worden onderzocht
Bij eigen onderzoek naar de positie van ‘verslaafde vrouwen’ ten opzichte van ‘verslaafde mannen’ en ‘eetgestoorde vrouwen’, blijken zij (1) meer aan te sluiten bij de ‘verslaafde mannen’ op vlak van klachten (SCL‐90), en (2) van geen van beide groepen te verschillen op vlak van coping, met uitzondering van ‘Actief aanpakken’ – een ‘mannenzaak’
Co‐morbiditeit verslaving‐eetproblemen is duidelijk géén ‘non‐topic’ –
verder onderzoek en de ontwikkeling van meer integratieve behandelprogramma’s lijken op hun plaats te zijn!
Verdere lijnen voor onderzoek en behandeling
DETECTIE/DIAGNOSTIEK
‐
‐
‐
Screeningsinstrument voor eetproblemen toevoegen aan basisscreening (i.f.v. onderzoek en behandeling)
Eetproblemen en lichaamswaardering specifiek bevragen bij anamnese
(bijen)
Standaard gewichtsmeting bij opname en ontslag, en bij detectie van eetproblemen ook intermediair
ONDERZOEK
‐
Dataset verder onderzoeken (vb. BIS‐BAS/EC)
BEHANDELING
‐
Behandelprogramma afstemmen op onderzoeksgegevens en in de praktijk vastgestelde specifieke noden, met als doel een integratieve behandeling van verslaving en eetproblemen
 Levensverhaal: meer gerichte vragen stellen betreffende eetgedrag
 Psycho‐educatie en sensibilisering omtrent co‐morbiditeit
 Thema ‘verschuivingen’ op agenda bij opstellen behandelplan en bij tussentijdse en eindevaluaties patiënten (overeten, ondervoeding, overmatig bewegen,…) – ‘gezonde coping en levensstijl’
 Modulair werken rond eetproblemen (eventueel afdelings‐
overschrijdend)?
 Leefgroepwerking: bijkomende afspraken implementeren voor subgroep met dubbeldiagnose?
VRAGEN? FEEDBACK? IDEEËN?
[email protected]