Transcript Symposium strafrecht

Symposium strafrecht
Vervolg van een grondslagendebat
onder redactie van
G.C.G.J. van Roermund
M.S. Groenhuijsen
W.J. Witteveen
Gouda Quint bv
(S. Gouda Quint - D. Brouwer en Zoon)
Arnhem
1993
Inhoud
I. INSTRUMENTALITEIT, RECHTSBESCHERMING EN
BELEID
1
C. Kelk
Het strafrecht in de tang van het instrumentalisme
3
1 Een woord vooraf
3
2 Ter verruiming van het zieht op de eigen blikvernauwing
4
3 Denkrichtingen in het Nederlandse strafrecht
12
4 De hedendaagse coneeptie van beleid: regelzucht, geldingsdrang en verzakelijking
21
4.1 De verzelfstandiging van de organisaties in de strafrechtspleging
21
4.2 HetO.M.
24
4.3 De rechterlijke macht
27
4.4 Het Departement van Justitie
28
5 Een toenemend instrumentalisme
37
5.1 De groei van het instrumentele karakter van het strafrecht
37
5.2 De sociale controle
42
6 De betekenis van het boek Instrumentaliteit en rechtsbescherming
voor het beleid
50
6.1 De geest van het instrumentalisme
50
6.2 Het rechtsbegrip in het strafrecht
54
6.2.1 De historische worteis van het rechtsbegrip
54
IX
6.2.2 Het communicatieve karakter van het recht versus
het instrumentalisme
56
6.2.3 Het bevorderen van het intellectuele 'discours'
62
6.2.4 De communicatieve implicaties van de contradictoire
procedure
68
6.2.5 Herstel van de eigen identiteit van de Organen
der strafrechtspleging
72
6.2.6 Het grote belang van rechtswaarborgen voor de
individu in het strafproces
73
6.2.7 De rechtspositie van de veroordeelde in het kader
van de strafrechtelijke sancties
75
6.2.8 Het respect voor de burger in de context van de
sociale controle
76
6.2.9 De communicatie tussen het strafrecht en de sociale
wetenschappen
77
7 Besluit
78
J.M. van Dijk
Civilisatie, sociale controle en strafrechtspleging
1 Inleidende opmerkingen
2 Kanttekeningen bij het rechthandhavingsconcept
3 Een reconstructie van het liberale erfgoed
4 W.F. Hermans als verwante geest
5 Implicaties voor het strafrechtelijke beleid
6 Legitimering door middel van het slachtoffer?
7 Processen van civilisering en disciplinering
8 Normexpressie als instrumentele functie van het strafrecht
9 Strafrecht in beweging
85
85
86
88
92
94
96
100
102
104
J.F. Glastra van Loon
Verhalen, Eenzijdigheden en Misverstanden
115
Th.A. de Roos
Strafrechtelijk beleid - een drieluik
1 Inleiding
2 Voorbeeld: Gedoogproblematiek in het milieurecht
3 'Criminaliteitsbeleid'
4 Criminele politiek als tegengif tegen totalitaire beleidscultuur?
125
125
129
130
135
X
5 Beleid en fenomenologie van de misdaad
6 Slot
141
144
II GRONDSLAGENTHEORIE EN WETENSCHAPSTHEORIE
145
M.S. Groenhuijsen
Een verhaal over strafrecht en grondslagentheorie
1 Inleiding
2 Enkele centrale elementen uit het boek
3 Denkkader en traditie
4 De relatie met de rechtswetenschap en de rechtspraktijk
5 Slotopmerkingen
147
147
149
151
157
163
A.L. Melai
Doel en Middelen. Instrumentaliteit als Archimedisch punt in het
recht
1 (Denk)stijl, taal en abstractie
2 Wetenschap: theorie en waarheid
3 Rechtsbescherming: doel en middelen
4 Het open rechtsbegrip van de auteurs
5 Schrijverschap
165
165
168
175
180
190
J.M. Piret
Rechtsfilosofie als kunst van de mediatie. Kritische bijdrage tot
een grondslagentheoretische discussie over het recht
1 Reflectie
2 Kritische beschouwingen
193
193
212
III
227
CONTRAFAKTICITEIT EN NARRATIVITEIT
W.J. Witteveen
Contrafakticiteit en pluralisme
1 Het verhaal over de dingen die gebeuren
2 Poetische geslotenheid en retorische openheid
3 De poetische geslotenheid van het grondslagendebat
4 Een strijdtoneel van ordenende metaforen
229
229
233
235
239
XI
5
6
7
8
9
4.1 Metaforen in Instrumentaliteit en rechtsbescherming
4.2 Achtergrondmetaforen
4.3 De ontbrekende metafoor
Het theater van de maatschappij en het (rechts-)subject
Rechtspluralisme als strafrechtelijk probleem
Enkele voorbeelden
Theorie en praktijk
Pluralisme binnen rechtsstatelijke grenzen
239
243
247
250
255
257
259
262
G. van Roermund
Dualisme en dualisme is twee
1 De verteilende verdachte
2 Recht en beleid: contrafacticiteit
3 Dualisme tussen recht en beleid?
265
266
273
280
J.M. Broekman
Ars Occupandi
1 Vragen en rechtsvragen
2 Animus Occupandi
3 Rechtsbescherming
4 Contrafakticiteit
291
291
292
300
308
IV
INTERDISCIPLINARITEIT EN GEINTEGREERDE
(STRAF-)RECHTSWETENSCHAP
313
C. Fijnaut
Op zoek naar gei'ntegreerde strafrechtswetenschap
1 Inleiding
2 Een eerste reactie: het expliciete gelijk
3 Een tweede reactie: het impliciete ongelijk
4 Een uitweg naar het verleden?
5 Een uitweg voor de toekomst?
315
315
315
316
318
319
A.W.M. Mooij
De forensische psychiatrie en het beheersingsideaal. Kanttekeningen bij het Foucault-hoofdstuk
1 Gelijkheid van oorsprong van het moderne recht en psychiatrie
323
324
XII
2
3
4
5
6
De Nieuwe Richting (DeTense sociale) en de psychiatrie
Kritische vragen
Innerlijke tegenstelling in de wet op de Terbeschikkingstelling
Hedendaags instrumentalisme
De transparante samenleving en de forensische psychiatrie
326
327
329
330
331
F. van Doorne
Over de rechtswetenschap en haar relatie tot andere sociale
wetenschappen: de onmisbaarheid van een maatschappijtheoretisch referentiekader
1 Inleiding
2 De begrippelijke opbouw van een empirische rechtswetenschap
3 Empirische theorie en grondslagentheorie
4 De grondslagentheorie van Foqu6 en 't Hart is domeinspecifiek
5 De onmisbaarheid van een maatschappijtheoretisch denkkader
333
333
335
340
342
353
P. van Seters
De kringloop van recht en beleid
1 De medaille van recht en beleid
2 Sociologische rechtsleer
361
362
369
V WEERWOORD EN VERVOLG
379
R. Foqui en A. C. 't Hart
Grondslagen ter discussie
1 Fragmentarisering
2
Beginselen
3
Contrafakticiteit
4
Natuurrecht en historicisme
5
Reconstructie
6
Beslissen
7
Hermeneutiek
8 Immanentisering
9
Total itarisme
10 Kwetsbaarheid
11 Emancipatie
12 Recht en forensische psychiatrie
381
382
385
388
388
391
392
394
395
396
403
404
381
XIII
13
14
15
16
17
Recht en sociale wetenschappen
Culruursociologische contekst
Substantiele en functionele rationaliteit
Geintegreerde rechtswetenschap
Recht en beleid
Auteurs
XIV
406
408
410
413
415
421