Transcript Emotieregulatie en executieve functies
Emotieregulatie bij kinderen: Rol van Executieve functies?
Caroline Braet
Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005 Faculteit
Naam Faculteit
– Dienst of Vakgroep (optioneel)
Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005 Faculteit
Naam Faculteit
– Dienst of Vakgroep (optioneel)
Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005 Faculteit
Naam Faculteit
– Dienst of Vakgroep (optioneel)
Emotieregulatie (ER) in een notendop
ER: wordt gezien als • • • versterken van positieve emoties verzwakken van negatieve emoties overweldigende emoties hanteerbaar maken ER
: Adaptief en Maladaptief:
!
Gelinkt aan psychopathologie !
Identificeren van Adaptieve en Maladaptieve ER
Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005 Faculteit
Naam Faculteit
– Dienst of Vakgroep (optioneel)
Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005 Faculteit
Naam Faculteit
– Dienst of Vakgroep (optioneel)
Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005 Faculteit
Naam Faculteit
– Dienst of Vakgroep (optioneel)
• • • • •
Emotieregulatie meten
Feel-KJ Zelfrapportagevragenlijst voor kinderen van 8 -18 jaar Meet ER bij confrontatie met angst, verdriet, en woede 90 items: 30 identieke items bevraagd voor 3 emoties 5-punt likert schaal Vanaf nu psychometrisch geëvalueerd en normen beschikbaar
Wanneer&ik&boos&ben…
!
1.!!!Probeer!ik!dat!wat!me!boos!maakt!te!veranderen.!
2.!!!Vertel!ik!aan!iemand!hoe!het!met!me!gaat.!
3.!!!Denk!ik!aan!dingen!die!me!gelukkig!maken.!
4.!!!Doe!ik!iets!wat!ik!leuk!vind.!
5.!!!Houd!ik!mijn!gevoelens!voor!mezelf.!
6.!!!Maak!ik!er!het!beste!van.!
7.!!!Wil!ik!niemand!zien.!
8.!!!Denk!ik!dat!het!mijn!eigen!probleem!is.!
9.!!!Wil!ik!niets!meer!doen.!
10.!Vraag!ik!me!alIjd!af!waarom!ik!boos!ben.!!
11.!Denk!ik!erover!na!wat!ik!zou!kunnen!doen.!
12.!Zeg!ik!tegen!mezelf!dat!het!probleem!niet!zo!erg!is.!
13.!Maak!ik!ruzie!met!andere!mensen.!
14.!Uit!ik!mijn!boosheid.!
Bijna&& nooit
!
& Zelden
!
& Af&en&toe
!
& Vaak
!
Bijna&& al6jd
!
Emotieregulatie meten: Feel-KJ: factoranalyse
Adaptieve Schaal
"
Probleem-georiënteerde actie
"
Cognitieve probleemoplossing
"
Accepteren
"
Cognitief herevalueren van situatie
"
Negeren
"
Afleiding
"
Andere (positieve) stemming opzoeken
" " " " "
Maladaptieve Schaal
Cognitief jezelf-devalueren Rumineren Zich terugtrekken Opgeven Afreageren; Agressie
" " "
Externe Regulatie Sociale steun zoeken Expressie Controle over emotie (-)
Caseformulation (1) onderkennende diagnostiek
Drie pijlers: o Brede band screening o Afname klinisch interview (diagnose + comorbiditeit) o Specifiek: wat een kind denkt, voelt en doet (G-G-G)
Familiale omgeving
Caseformulation (2) verklarende diagnostiek: diathesis-stress model
Stress Diathese: cognitieve kwetsbaarheid Klachten (G-G-G) Kindfactoren emotieregulatie
Familiale omgeving
Caseformulation (2) verklarende diagnostiek: diathesis-stress model
Stress Diathese: cognitieve kwetsbaarheid Klachten (G-G-G) Kindfactoren emotieregulatie
Vaststellingen
“Het is toch hopeloos” “Niemand houdt van mij” “Ik voel me de ganse dag zo rot” “Ik kan niets goed doen” “Ik sta er helemaal alleen voor”
Geactiveerd schema
Cognitieve visie
(Beck, 1967; Stark, 1995)
informatieverwerkingsbias—>symptomen
Informatie verwerking gekleurd Attentional bias Interpretation bias Memory bias symptomen
Link tussen cognitie en gevoelens? kind
Negatieve gedachten
!
Informatie verwerkingsbias
Negatieve gevoelens
!
Blijft hangen in negatieve bui : geen ‘mood repair’
!
Geen emotieregulatie
Familiale omgeving
Caseformulation (2) verklarende diagnostiek: diathesis-stress model
Stress Diathese: cognitieve kwetsbaarheid Klachten (G-G-G) Kindfactoren emotieregulatie
Potentieel onderliggend mechanisme: rol EF?
BEPERKTE COGNITIEVE CONTROLE Informatie verwerkings bias Emotie disregulatie Aandachtsbias Geheugenbias Interpretatiebias
Doctoraatsproject Laura Wante (ism Sven Müeller en Rudi De Raedt)
Objectief
#
Cognitieve controle
emotioneel materiaal depressieve adolescenten (10-15j) # Focus op
executieve functies
# Link met maladaptieve
ER
Project
Studie 1:
Inhibitie
Studie 2:
Set-shifting
Studie 3:
Aandachtscontrole/ Visueel WG
Studie 4:
Updating
Studie 5 & 6:
Mediatie-analyse met ER (ruminatie) Doctoraatsproject Laura Wante (ism Sven Müeller en Rudi De Raedt)
Issues in de ontwikkelingsgerichte psychotherapie
" heeft psychotherapie wel zin (effectief, efficiënt)? !
bekijk TAU !
bereken kostprijs van problemen bij kinderen " ‘matching’ : afstemming behandeling op specifieke groepen/ noden: !
predictoren voor succes? !
impact comorbiditeit? !
vroege voorspellers: early gains !
stepped care
Negative Affectieve Priming (NAP)Taak
Negatief of positief?
+
Moet geïnhibeerd/ genegeerd worden NAP-taak (Goeleven et al. 2006); Validatie fotoset (Theuwis et al., 2011)
Methode
#
Steekproef
" 48 adolescenten (14 jongens, 34 meisjes) " Leeftijd: 10-16 jaar (
M
= 13.27;
SD
= 1.47) Variabele
N
Geslacht (V/M) Age*
CDI **
Controle 27 17/ 10 12.81 (1.24)
5.59 (3.16)
Klinisch 21 17/ 4 13.85 (1.56)
18.90 (5.86)
* Significant verschil qua leeftijd (
F
= 6.66,
df
= 1, 47,
p
< .05) = opgenomen als controlevariabele ** Significant verschil qua CDI-scores (
F
= 101.75,
df
= 1, 47,
p
< .001)
+ NAP - paradigma Experimentele conditie Interferentie-effect + Inhibitie-effect
Hypothesen
1.
Klinische groep vs. controlegroep: meer interferentie van negatieve stimuli geen ≠ op vlak van interferentie door positieve stimuli 2.
Klinische groep vs. controlegroep: meer inhibitie van negatieve stimuli geen ≠ op vlak van inhibitie van positieve stimuli 3.
Inhibitie en interferentie zijn positief gecorreleerd
Resultaten interferentie: significant
Low CDI High CDI 200 150 100 50 0 -50 -100
INT pos INT neg
• Mate van interferentie van negatieve stimuli significant hoger in the klinische groep (110 ms) vergeleken met de controlegroep (43 ms) (
t
= -4.2,
df
= 46,
p
<.001) • Geen interferentie door positieve stimuli (
t
= 1.8,
df
= 47,
p
= 0.083) !
Controlegroep (1ms); klinische groep (-41ms)
Resultaten: inhibitie: significant
200 150 Low CDI High CDI 100 50 0 -50 • -100
INH pos INH neg
Mate van inhibitie van negatieve stimuli significant hoger in the klinische groep (104 ms) vergeleken met de controlegroep (19 ms) (
t
= -4.9,
df
= 46,
p
<.001) • Geen significante verschillen op vlak van inhibitie van positieve stimuli (
t
= 1.5,
df
= 46,
p
= .13) !
Controlegroep (-14ms); klinische groep (-42ms) Geen inhibitie
Resultaten
!
3. CORRELATIE INTERFERENTIE-INHIBITIE & Inhibitie negatief & Interferentie negatief & Interferentie positief &
.55** !
-.10
!
Inhibitie positief &
-.30* !
.28
Ϯ !
• Significante correlatie tussen interferentie en inhibitie van negatieve stimuli (
r
= .
55,
p
< 0.001) • Randsignificante correlatie tussen interferentie en inhibitie van positieve stimuli (
r
=.28,
p
= .006) Presentatie ronde tafel Zeepreventorium – 28/03/2014
Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005 Faculteit
Naam Faculteit
– Dienst of Vakgroep (optioneel)
Tom, 10 jaar
Probleem: • • • • wordt regelmatig gepest veel ruzies met jongere zus concentratieproblemen weinig zelfvertrouwen Gezin: • • • Tom: • • sinds 2 jaar hebben de ouders relationele problemen. er is veel ruzie en geen gezamenlijke activiteiten
gevoelens
: lusteloos met woede-aanvallen
gedachten
als: ‘ ik krijg altijd de schuld’ en ‘iedereen heeft het op mij gemunt’
gedrag
: geeft vaak op; zegt over schooltaken: ‘kan dit niet’
Adap6eve&strategieën&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
!
Ruwe&score
!
Probleemgericht&handelen&
Afleiding!zoeken!
Andere!(posiIeve)!stemming!oproepen!
Accepteren&
Vergeten/verwaarlozen!
Cogni6eve&probleemoplossing& Herevalua6e&van&de&stemming& T@score&KLINISCH&<&40
!
39&
47!
47!
35&
49!
45& 43& Opgeven&
Agressieve!acIes!
Zich&terugtrekken& Zelf@devalua6e&
Rumineren!
60&
57!
63& 62&
52!
Familiale ruzies Moeder geeft Tom de schuld
Caseformulation (2) verklarende diagnostiek: Tom
Op school gepest Negatieve schema’s over zichzelf en anderen Lusteloos Prikkelbaar
"
Wordt agressief
"
Geen actie
"
Geen steun zoeken
Een depressie werkt in op …
Wat een kind VOELT Wat een kind wel/niet DOET
Een goede diagnostiek en behandeling dus ook …
?
Een depressie werkt in op … (opm 2)
Wat een kind VOELT Wat een kind wel/niet DOET
Een goede diagnostiek en behandeling dus ook …
CGT Gedrags activatie
Emotieregulatie: opties voor TOM:
Adaptieve Schaal
"
Probleem-georiënteerde actie
"
Probleemoplossing
"
Accepteren
"
Cognitief herevalueren van situatie
"
Negeren
"
Afleiding
"
Positieve stemming opzoeken
" " " " "
Maladaptieve Schaal
Cognitief jezelf-devalueren Rumineren Zich terugtrekken Opgeven Afreageren; Agressie
" " "
Externe Regulatie Sociale steun zoeken Expressie Controle over emotie (-)
Issues in de ontwikkelingsgerichte psychotherapie
" heeft psychotherapie wel zin (effectief, efficiënt)? !
bekijk TAU !
bereken kostprijs van problemen bij kinderen " ‘matching’ : afstemming behandeling op specifieke groepen/ noden: !
predictoren voor succes? !
impact comorbiditeit? !
vroege voorspellers: early gains !
stepped care
Reflecties op de studies… en verder onderzoek
• • • Onderzoek bij kinderen waar ER
nog volop in ontwikkeling is
Nog weinig onderzoek in
klinische populatie
Geen uitspraken mogelijk over causaliteit ?
Zie volgende slides • •
Nog weinig onderzoek naar één ER strategie apart Moeten ER strategieën extra getraind worden? met cognitieve controle?
Zie volgende slides
Conclusies Studies :
• Bij
behandeling
!
training in adaptieve ER strategieën !
én ‘inzicht’ en ‘afleren’ maladaptieve ER strategieën • Belangrijk voor
preventie:
tekort aan adaptieve ER strategieën: !
schoolkinderen vooral training in adaptieve ER
Studie : Is spreken over gevoelens effectieve ER-strategie?
$ Kinderen tussen 8 en 14 jaar $ ‘Mood’inductie: film met trieste afloop $ Gedragsexperiment twee groepen kinderen ad-random !
ER strategie = afleiding zoeken (n=44) !
ER strategie = sociale steun zoeken, erover spreken (n=44) $ Voor-en nadien: gevoelens beoordelen $ Debriefing Doctoraatsproject Lotte Theuwis
1
•
Gevoelens 1x beoordelen
2
•
Video bekijken
3
•
Gevoelens 2
e
x beoordelen
4
•
ER strategie uitvoeren
5
•
Gevoelens 3
e
x beoordelen
Scores kinderen fase 3 (na ER) minus fase 2 (na film) H 1a:
Negatieve emoties dalen
na ER-strategie H 1b:
Positieve emoties stijgen
na ER-strategie Paired sample T-test
Mean SD SE t Df p
Boos Droef Bang Blij .49 2.24 .30 -1.80 1.22 2.36 .91 2.49 .14 .27 .10 .29 3.49 8.26 2.90 -6.32 75 75 75 75 .00 .00 .01 .00
resultaten
• • Beide groepen hebben na het toepassen van de ER strategie !
een daling in negatieve emoties en !
een stijging in positieve emoties Verschillen kleiner in de praat-conditie in vgl afleiding-conditie Doctoraatsproject Lotte Theuwis
Reflecties op de studies… en verder onderzoek
• • • Onderzoek bij kinderen waar ER nog volop in ontwikkeling is Nog weinig onderzoek in klinische populatie Geen uitspraken mogelijk over causaliteit • •
Nog weinig onderzoek naar één ER strategie apart Moeten ER strategieën extra getraind/ondersteund worden?
Zie volgende slides • • Rol van Omgeving : Ouders als model?
Rol van Temperament: ER voor
elk kind
even effectief ?
Zie volgende slides
Evaluatie specifieke ER: bijv. Acceptatie
Acceptatie is • actieve houding van toelaten • niet automatisch reageren • probeer te accepteren wat niet veranderd kan worden
Doctoraatsproject ism Sven Müeller door Nele de Witte Evaluatie specifieke ER: bijv. anders denken
PROBLEEM:
Wat is het probleem?
OPKIKKEREN:
Kom op, ik kan het!
DOEL:
Wat is mijn doel?
PLANNEN:
Welke plannen heb ik?
KIES en VOER UIT:
Wat is het beste plan?
PROFICIAT:
Hoe heeft het gewerkt?
Issues in de ontwikkelingsgerichte psychotherapie
" heeft psychotherapie wel zin (effectief, efficiënt)? !
bekijk TAU !
bereken kostprijs van problemen bij kinderen " ‘matching’ : afstemming behandeling op specifieke groepen/ noden: !
predictoren voor succes? !
impact comorbiditeit? !
vroege voorspellers: early gains !
stepped care
Werkgeheugen training als extra steun?
Hoe meer trials goed: speelt plaatje vrij, meer rechten in game Tegels lichten op in bepaalde volgorde
Executive function training: Inhibition training task
Therapie-effecten ook zichtbaar?
Doctoraatsproject ism Sven Müeller door Nele De Witte
Reflecties op de studies… en verder onderzoek
• • • Onderzoek bij kinderen waar ER nog volop in ontwikkeling is Nog weinig onderzoek in klinische populatie Geen uitspraken mogelijk over causaliteit • • Nog weinig onderzoek naar één ER strategie apart Moeten ER strategieën extra getraind/ondersteund worden? • •
Rol van Temperament: ER voor elk kind even effectief ? Rol van Omgeving : Ouders als model? Doctoraatsprojecten ism Guy Bosmans: Eva Vandevivere, Julie van de Walle en Kim van Durme
Zie volgende slides
Toekomst… The Developmental Origins of !
Cognitive Vulnerability to Depression: !
Temperament, !
Parenting, !
and Negative Life Events in Childhood as !
Contributors to Negative Cognitive Style !
!
Amy H. Mezulis, !
Janet Shibley Hyde, and Lyn Y. Abramson !
University of Wisconsin—Madison !
!
Developmental psychology (2006) !
zelfregulatie <-> impulsiviteit
Inhibi6e& processen:& «&cold&systeem&»&
Top!down!
!
!
!
!
!
!
!
!
BoUom!up!
Biologische Approach Avoidance processen : « hot systeem »
Duaal!process!model!(o.a.!Appelhans,!2009)!
Chapter 2
!
(N =82)
!
Chapter 3
!
(N = 132)
!
Chapter 4
!
(N = 97)
!
Sample
!
Age
!
range
!
Instruments
!
Stop Task
!
OW-TEA-Ch
!
Circle Drawing task
!
Door Opening Task
!
Maudsley Index of Childhood Delay Aversion
!
Evidence for strong hot system
!
Impulsive decision making & Evidence for poor cool system
!
Poor inhibitory control
!
Hungry Donkey Task
!
Standard version
!
Reversed version
!
Future insensitivity & Delay of gratification task
!
Subjective experience
!
Attention focus strategy
!
UPPS
!
Delay aversion & Higher Urgency, Lack of Perseverance & Poor attentional control
!
Chapter 6
!
(N = 44)
!
BRIEF
!
Corsi Block Tapping Task
!
Stop Task
!
Trainability of working memory and inhibitory control
!
Hongerige Ezel Taak
(Crone & Van der Molen, 2004) . Sandra Verbeken, VCKJPP 2009 55
Toekomst… Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005 Faculteit
Naam Faculteit
– Dienst of Vakgroep (optioneel)
Toekomst…
Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005 Faculteit
Naam Faculteit
– Dienst of Vakgroep (optioneel)
Toekomst…
Familiale omgeving Opvoeding Rol Hechting? Neuro Biologie EF Stress Diathese: Cognitieve en/of Emotionele Kwetsbaarheid ? Kindfactoren Emotieregulatie Rol Temperament? Klachten
Een depressie werkt in op …
Wat een kind VOELT Wat een kind wel/niet DOET Een goede diagnostiek en behandeling dus ook …
PAK AAN-programma
• • • • Vertaling van
Taking Action
programma van Kevin Stark en Philip Kendall Cognitief-Gedragstherapeutisch programma 18 wekelijkse sessies van 1 uur tot 1.5 uur Groepsbehandeling of individuele aanpak
PAK AAN-programma
• • • • • • •
8 componenten
• Educatie : gevoelens Relatie : gedachten-gevoelens-problemen Re-activatie Opkikkertjes Probleem-oplossend denken Bouwen aan positief zelfbeeld Opsporen negatieve gedachten Oefenen in anders denken
PAK AAN-programma
8 componenten
• • • • • • • • Re-activatie Opkikkertjes "
3 basistechnieken
Educatie : gevoelens Relatie : gedachten-gevoelens-problemen
PROBLEEMOPLOSSING
Probleem-oplossend denken Bouwen aan positief zelfbeeld Opsporen negatieve gedachten Oefenen in anders denken
OPBOUW PROGRAMMA
Eenvoudig emotiedagboek
EMOTIEREGULERENDE INTERVENTIES
Gevoelens zien als signaal van een probleem !
probleemoplossend denken !
opkikkertjes introduceren
De&schaduw&
Doel:
Help deelnemers begrijpen dat we onze eigen biases creëren …
Activiteit: Verhalen vertellen
Activiteit: Verhalen vertellen
Negatieve gedachte: Wat gebeurde er? Hoe hard geloof je erin? ( 1-100%)
Kies nu hieronder de vraag of vragen die je zouden helpen om positiever te denken. Duid je keuze aan, en beantwoord de vraag.
Hoe hard geloof je nu in de negatieve gedachte? (1-100%) Nieuwe gedachte: Vragen
Wat zijn de bewijzen? Andere manier om ernaar te kijken?
Antwoord Bewijzen voor gedachte: en Bewijzen tegen gedachte:
Behandeling Tom
Casus
Pak Aan:
Emoties kennen en reguleren Probleemoplossingsvaardigheden Cognitieve herstructurering (zelfbeeld)
Gezin
Gezinsactiviteiten - gezinsconflicten
!Vragenlijst!!!
!CDI!!!
!CBSK[School!!
!CBSK[Sociaal!!!
!
!
!CBSK[Sport!!!
!CBSK[Fysiek!!!
!CBSK[Gedrag!
!CBSK[!
Gevoel!van!eigenwaarde!!!
!Pre!!!
19& 10& 9& 15& 6& 15& 11& 12& 11&
!nee!!!
12&
!nee!!!
18& 12&
!nee!!!
15&
!nee!!!
16&
!RCI!!!
&ja&&&
!
!
!
ja
!!!
!
!
&ja&
2,31!
2,7&
!Vragenlijst!!!
FEEL[KJ!
& Opgeven
!
Agressieve!acIes!
Zich&terugtrekken
!
Zelf@devalua6e
!
RuminaIe!
!
!
!Pre!!!
60& 57& 63& 62& 52& 52& 52& 51& 50& 52&
!!
!Post!!!
!Klin.!sign.!!!
!!
!ja!!
!ja!!!
!ja!!!
!ja!!!
![[[!
Interesse diagnostiek en behandeling van ER en depressie geprikkeld?
Heel veel dank aan…
• Gedragsproblemen bij jonge kinderen en adolescenten • Depressie, internaliserende problemen bij kinderen en adolescenten • Eetproblemen bij kinderen en adolescenten