Transcript DE HSPUBER IN DE VAN HET LEVEN

DE HSPUBER IN DE
VAN HET LEVEN
BGL & Partners opleiding Kinder en Jeugd therapeut (K&JT 7826)
Scriptie begeleider: De heer P. Gossen
Student: Odette van der Veldt
Haarlem, 14 mei 2014
© 2014 Odette van der Veldt Deze weergave betreft een aantal items van de scriptie HSPuber in de draaimolen van het leven.
Voorwoord
Met de steun en hulp van de Facebook groepen ‘HSP Puur & Hooggevoelig’ en ‘HSPuber VIP
Onderzoeksgroep’ heb ik dit onderzoek mogelijk kunnen maken. Enthousiaste mensen die
gemotiveerd waren om voor de jonge HSP-ers iets te willen betekenen. Juist omdat zij meer
ervaringen hebben met hun hooggevoeligheid en daar regelmatig hinder van hebben
ondervonden en daar dagelijks nog hinder van ondervinden.
Vanuit hun hart hebben de leden en deelnemers aan het onderzoek hun steun ingezet voor de
opgroeiende HSPuber. Opdat zij een goede basis kunnen creëren om deze hooggevoeligheid te
accepteren en hiermee om te leren gaan; en daarbij de juiste steun te mogen ontvangen van
degenen waar behoefte aan is.
Ik heb van de 44 deelnemers veel warmte, erkenning en interesse ontvangen, maar ook een
schreeuw om aandacht en hulpmiddelen om deze hooggevoeligheid grijpbaar voor zichzelf en
begrijpelijk voor de omgeving te maken.
Daarnaast hebben een aantal vrienden voor mij de puntjes op de ‘i’ gezet door het redigeren
van deze scriptie. Ik wil hen bedankten voor de inspiratie, steun, tips en wijsheid.
Odette van der Veldt
2 | 10
© 2014 Odette van der Veldt Deze weergave betreft een aantal items van de scriptie HSPuber in de draaimolen van het leven.
Inhoud
1.
Aanleiding
4
2.
Inleiding
5
3.
Het onderzoek
7
4.
Highly Sensitive Person | Elaine N. Aron
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
5.
Hoog gevoeligheid
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
6.
HSP | Onderverdeling
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
7.
HSP | Kenmerken & Eigenschappen
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
8.
HSP | Gedrag
7
9.
HSP | Gevoelens van de HSPuber
8
10. Lichamelijke ontwikkeling
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
11. Cognitieve ontwikkeling
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
12. Sociaal-emotionele ontwikkeling
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
13. Het zenuwsysteem
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
14. Het hormoonsysteem
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
15. Voeding, Medicatie, Softdrugs, Alcohol
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
16. De identiteit
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
17. Interne factoren
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
18. Externe factoren
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
19. Interactievaardigheden
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
20. Social media
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
21. Vriendschap
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
22. Puber vs. HSPuber
23. HSP | Overload
9
24. HSPuber | Tips & Adviezen
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
25. Behoeften HSPuber
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
26. De rol & competenties | Ouders
27. Tips voor de ouders van HSPubers
28. De rol & competenties | Jeugd therapeut
29. Therapievormen en methodes
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
30. De Jeugdtherapeut
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
31. Nawoord
Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
32. Literatuur &Verwijzingen
33. Bijlagen
3 | 10
© 2014 Odette van der Veldt Deze weergave betreft een aantal items van de scriptie HSPuber in de draaimolen van het leven.
1. Aanleiding
Al jaren ben ik, als HSP-er, op zoek naar antwoorden op vragen die mij al ongeveer 25-30 jaar
bezighouden, uitdagen en soms frustreren.
Honderden vragen zijn gepasseerd, beantwoord en helaas ook onbeantwoord gebleven.
Frustraties en onmachtige situaties, gevoelens van anderen ervaren en de daaruit
voortkomende vragen.
Ik heb geleerd me af te sluiten voor de deze waarnemingen beter gezegd voor de impact
hiervan. Vele indrukken en energieën hebben een grote impact op mijn eigen functioneren en
gevoel gehad. En wat had ik graag mijn vragen gesteld en antwoorden gekregen om mezelf te
kunnen begrijpen. In mijn puber jaren heb ik behoefte gehad aan begrip, aandacht en
erkenning. En vooral véél antwoorden. Was dit vanwege mijn hooggevoeligheid of gewoon
omdat ik puber was?
Als ik kijk naar de HSPubers van deze tijd hebben zij het zwaar te verduren met o.a. de
elektrische apparatuur, de komst van Wi-Fi en de slechte kwaliteit van onze voeding. Als ik
kijk naar de HSPubers van deze tijd hebben zij het zwaar te verduren met o.a. de
elektronische apparatuur, de komst van Wi-Fi en de slechte kwaliteit van onze voeding. De
hooggevoelige puber heeft een scherper afgesteld zenuwstelsel waardoor krachtige geluiden,
geuren, gevoelens, slechte voeding en gebeurtenissen veel vragen van de persoon en van zijn
of haar verwerkingssysteem. Het leren omgaan met deze gevoelens en waarnemingen kost
veel energie. Ook het in de kracht van ‘het zelf’ blijven kost de nodige inspanning. Daarnaast
hebben ook de HSP-ers de behoefte aan te sluiten bij andere leeftijdgenoten en dat kost hen
veel energie. Dit aangezien zij veel meer prikkels te verwerken krijgen die zij gedurende de
dag ervaren en binnenkrijgen. Ook elektrische apparatuur evenals draadloos internet ofwel
Wifi, geven een bepaalde prikkeling (frequentie) af en ook deze prikkelingen komen (hard)
binnen in het systeem van de hooggevoelige puber.
Rond het onderwerp hoog gevoeligheid is de laatste jaren meer begrip en (h)erkenning
gekomen doordat meer personen bekend zijn geworden met dit fenomeen.
Langzaam aan krijgt ‘hooggevoeligheid’ meer bekendheid. Er verschijnen meer boeken,
artikelen (zie bijlage 2 en 3) en er worden lezingen gegeven, waardoor meer bewustwording
en begrip ontstaat. De gevoeligheid wordt meer gezien en gewaardeerd van elkaar.
De bewustwording van de omgeving dat deze verbinding op gevoelsniveau ontzettend
waardevol is voor het contact met elkaar; alleen al de erkenning van deze emoties en
gevoelens. Bij vele beginnende bewust wordende HSP-er is het nog de vraag van wie welke
gevoelens zijn; van zichzelf of van de ander?
Wat de HSPuber precies nodig heeft is de vraag. Wat de kinder- en jeugdtherapeut voor deze
groep kan betekenen is onderzoek waardig zodat op het juiste niveau, met de juiste middelen
en in de juiste verbinding aan de behoeften van de HSP cliënt gewerkt kan worden.
De HSPubers bevinden zich als het ware in de draaimolen van het leven. Een telkens opnieuw
proberen, mogelijkheden zoeken en vinden om prikkels aan te kunnen en te verwerken,
begrip ontvangen van anderen en weer opnieuw je schouders ergens onder zetten. Heen en
4 | 10
© 2014 Odette van der Veldt Deze weergave betreft een aantal items van de scriptie HSPuber in de draaimolen van het leven.
weer geslingerd worden tussen hoofd en gevoel, hart en lijf, vrienden en jezelf. De
verwarring door de ontwikkeling op allerlei gebieden, de nieuwe inzichten, het niet begrijpen
van situaties en personen en niet begrepen worden. Het maken van eigen keuzes,
verantwoordelijkheid voor gedrag nemen of toch niet, dat haalt de (hooggevoelige) puber uit
balans.
Kortom de (HS)Puber bevindt zich in de draaimolen van het leven.
2.
Inleiding
Geluiden, geuren, smaken, gevoelens, energieën, beelden en emoties van anderen, bij een
HSPuber komt al deze informatie hard en ongekleurd binnen. De HSPuber is een gevoelig
persoon, voelt de ander haarfijn aan en leeft mee met anderen, zo intens dat de HSP-er
zichzelf verliest. Hiermee om leren gaan is een levenstaak en dat valt lang niet altijd mee.
Hierin botsen de HSP-ers aan tegen de ‘ongevoeligheid’ van anderen. Want, omgekeerd voelt
een niet-HSP-er, de gevoelens en de emoties van de HSP-er niet aan. Zou dat wel het geval
zijn geweest dan hadden de HSP-ers die deelgenomen hebben aan het onderzoek zich
verbonden met de omgeving en zich geaccepteerd gevoeld.
Het onderzoek is gedaan onder de HSP jongeren 12-24 jaar en ook onder HSP volwassenen.
Juist de HSP volwassenen zijn interessant voor het onderzoek omdat iedere HSPuber ouders of
verzorgers (opvoeders) heeft die hen in het omgaan met hooggevoeligheid kan ondersteunen
en begeleiden. Als de ouders/verzorgers goed omgaan met de hooggevoeligheid geven zij de
puber de juiste ondersteuning op dit gebied. Wanneer de ouder (of verzorger) niet bewust is
van de hooggevoeligheid en worstelt diegene hiermee dan kan de ouder deze rol niet goed
invullen en is ondersteuning door anderen, voor deze HSPubers, (wellicht) zeer gewenst.
De HSP jongere (12-24 jaar) geeft aan behoefte te hebben aan rust, begrip en acceptatie van
de omgeving. De oudere HSP-er (25-66 jaar en ouder) heeft o.a. behoefte aan het leren
omgaan met hooggevoeligheid en het verwerken van binnengekomen prikkels. Net als de
HSPubers hebben de hooggevoelige volwassenen uit het onderzoek behoefte aan rust en
ruimte om binnengekomen prikkels te kunnen verwerken.
Hoe de pubers omgaan met hun hooggevoeligheid (hoog sensitiviteit) is essentieel evenals de
kennis van hun fysieke, cognitieve en sociaal-emotionele (interne factoren) ontwikkeling. De
bewustwording van de invloed van de omgeving, de externe factoren, waar door de jongeren
de invloed op hun gesteldheid ervaren. Een HSPuber is hoog gevoelig voor sfeer en omgeving
en het tast hun energieniveau, vooral bij onbewust zijn hiervan, enorm aan.
In het onderzoek, worden de HSPuber en de HSP volwassene met elkaar in verbinding
gebracht. De volwassene kijkt terug naar de puber jaren en kan uit ervaring spreken als het
gaat om de ontwikkeling en stagnatie van hooggevoeligheid en het omgaan met dit fenomeen.
Welke factoren meer invloed hebben en hoe belangrijk steun en verbinding met vrienden en
dierbaren is. Terugkijken naar hun puberteit komen bij de HSP volwassenen opmerkelijke
feiten boven tafel. Daarnaast hebben een groot aantal ondervraagden aangegeven meer zicht
5 | 10
© 2014 Odette van der Veldt Deze weergave betreft een aantal items van de scriptie HSPuber in de draaimolen van het leven.
op hun hooggevoeligheid gekregen te hebben; zij vonden de confrontatie met deze
puberteitsperiode behoorlijk heftig. Er wordt antwoord gegeven op boeiende en intrigerende
vragen waardoor helderheid en mogelijkheden voor deze doelgroep zich openbaarde.
Op zoek naar het antwoord op de vraag:
1. Hoe ervaart een hoog sensitieve puber, HSPuber, zijn/haar hooggevoeligheid en wat is
de invloed hiervan op identiteitsniveau?
2. Welke behoeften hebben deze 12-24 jarigen om zich te kunnen ontwikkelen in WIE zij
werkelijk zijn?
Tevens wil ik met dit onderzoek meer bekendheid creëren voor deze doelgroep, zodat deze
hoog gevoelige pubers, een adequate begeleiding kunnen ontvangen op het specifieke gebied
waar zij behoefte aan hebben.
In deze scriptie wordt hoog sensitief en hoog gevoelig als één en hetzelfde beschouwd. De
afkorting voor hoog sensitief persoon is HSP.
Mane vero ad te. (Blijf trouw aan jezelf)
Odette van der Veldt
6 | 10
© 2014 Odette van der Veldt Deze weergave betreft een aantal items van de scriptie HSPuber in de draaimolen van het leven.
3.
Het onderzoek
Onderzoek doen naar hoog gevoelige pubers is een boeiende maar zeker geen eenvoudige
opgave. Informatie is moeilijk te vinden over de combinatie van puber en hooggevoeligheid.
Natuurlijk heeft Elaine Aron hier veel onderzoek naar gedaan, een andere kijk op dit
fenomeen is gewenst en ook nodig om helderheid en verscheidene invalshoeken te kunnen
bezien.
Over de basisschool periode van hoog gevoelige kinderen zijn wel een aantal onderzoeken
gedaan en gepubliceerd. De puberteit 12-24 jaar, is een complexe periode als het gaat om
emoties, gevoelens, prikkels, fysieke ontwikkeling, voeding, sociaal gedrag en de
ontwikkeling op cognitief gebied. Om dit gebied helemaal te bestrijken is een veel
uitgebreider onderzoek nodig dan welke gebruikt is voor deze scriptie. Dit onderzoek
benadrukt de behoeften, ervaringen en het gevoel van de HSPuber en de volwassene HSP; hoe
heeft degene zijn puberteit ervaren en hoe ervaart de volwassene het leven op dit moment.
1) Facebook
Om het onderzoek te kunnen opzetten wilde ik aansluiten op de belevingswereld van de HSPer én ook van de 12-24 jarigen. Vanuit die gedachte ben ik gaan zoeken op FB (Facebook)
naar de bestaande HSP groepen, wat in dergelijke groepen besproken werd en vooral wat de
oorzaak van de verbondenheid in de groep. Ik miste een aantal essentiële elementen en
besloot in november 2013 zelf een groep te starten genaamd: ‘HSP Puur & Hooggevoelig’.
De groep heeft zich uitgebreid naar 800 leden; dagelijks komen hier nieuwe leden bij. Van
daaruit heb ik de leden uitgenodigd om als HSP-er mee te doen aan het onderzoek naar de
ervaringen in het leven van de hoog gevoelige puber en het in kaart brengen van de
behoeften en de factoren (intern en extern) die van invloed zijn op het gedrag, gevoel en
leven van deze HSPubers. De deelnemers hebben allen eerst een toelatingstest moeten doen
(HSP scale Elaine Aron zie bijlage 1) en bij een score van 16 punten of hoger waren zij
gekwalificeerd voor deelname aan het onderzoek.
4.
HSP | Gedrag
In ons drukke en gehaaste bestaan wordt veel gevraagd van mensen met een hoog sensitief
systeem. Ze staan vaak onder een voortdurende spanning en moeten extra hard werken om
alle binnenkomende prikkels te verwerken. Hierdoor zijn HSP’s vaak eerder moe en hebben ze
meer rust en tijd voor zichzelf nodig dan anderen.
Deze kinderen worden ook in hun jonge jaren vaak
aangespoord om vooral wat ‘flinker en sterker’ te
zijn. De HSP’s proberen net als anderen te zijn; het
gevolg is dat zij overvoert en gestrest raken.’ De
zachtheid wordt door de omgeving vaak niet
geaccepteerd. Zo kan het gebeuren dat de
hooggevoeligheid verdwijnt om op latere leeftijd
Figuur 1| Gevoeligheid HSPuber.
7 | 10
© 2014 Odette van der Veldt Deze weergave betreft een aantal items van de scriptie HSPuber in de draaimolen van het leven.
weer naar boven te komen (Aron E. , 2007).
Als we in het onderzoek van ‘Sensorische informatieverwerking, gevoeligheid in haar relatie
tot introversie en emotionaliteit’ (Aron, et al., 2010) naar de persoonlijkheid en het
temperament van de betreffende doelgroep kijken, zien we tal van fysiologische (en de
hieruit voortkomende reacties en gedragingen) verschillen. De eigenschap die we zintuiglijke
verwerkingsgevoeligheid noemen, kan de onderliggende basis zijn van de verschillen in de
strategie die iemand inzet in angstige (gevaarlijke) situaties.
5.
HSP | Gevoelens van de HSPuber
De adolescenten uit het onderzoek voelen zich vooral alleen, onzeker, angstig, verdrietig en
niet geaccepteerd. Bij de vergelijking met de HSP volwassenen1, voelden ook zij zich als
adolescent alleen, onzeker, angstig, verdrietig en niet geaccepteerd. Opmerkelijk te noemen
is dat slechts acht van de vierenveertig personen zich blij voel(d)en in de puberteitsperiode.
Als hooggevoelig persoon van 12-24 jaar voel ik mij
(aantal personen)
Onzeker
Alleen
Niet geaccepteerd
Alleen en niet geaccepteerd
Bang (Angstig)
Bedroefd (Verdrietig)
Boos
Blij
0
1
2
3
4
5
6
7
Figuur 2 | Gevoelens: Onzeker, alleen, niet geaccepteerd, alleen & niet geaccepteerd, bang (angstig) en bedroefd
(verdrietig) boos en blij, in de leeftijd van 12-24 jaar.
Van de in totaal 8, 12-24 jarige deelnemers:
-
Voelen 6 personen zich onzeker (75%)
Voelen 5 personen zich alleen (63%)
Voelen 5 personen zich niet geaccepteerd (63%)
Voelen 4 personen zich alleen & niet geaccepteerd (50%)
Voelen 5 jongeren zich angstig/bang (63%)
Voelen 5 jongeren zich verdrietig/bedroefd (63%)
Voelen 3 jongeren zich boos (38%)
Voelen 3 jongeren zich blij (38%)
1
De volwassenen zijn in hun gevoel teruggegaan naar hun puberteitsperiode en hebben zich weer ingeleefd in hun
gevoelens en in de gebeurtenissen van toen. Daarna hebben zij deze vragen beantwoord.
8 | 10
© 2014 Odette van der Veldt Deze weergave betreft een aantal items van de scriptie HSPuber in de draaimolen van het leven.
6. HSP | Overload
Hoog gevoelige mensen zijn zich bewust van alle
dingen en situaties die om hen heen gebeuren.
Maar ook bewust van wat er zou kunnen gebeuren.
De reden hiervan is dat bij de hoeveelheid aan
prikkels is het noodzakelijk is dit te structureren
en vooral lichamelijk en geestelijk voor te
bereiden op wat er ‘mogelijk’ gaat komen.
Hierdoor zijn de hersenen ook extra actief en dit
kan leiden tot overbelasting. Deze neiging tot
overbelasting is het grootste probleem voor de
HSP. Bij overbelasting raakt de HSP buiten
verwijderd van zichzelf, is niet meer authentiek
raakt uit zijn/haar doen.
Figuur 3 | Bij overbelasting raakt de HSPuber uit
balans.
Sommige HSP’s zijn ‘high sensation seekers’. Dit is een erfelijke eigenschap en deze personen
zijn snel verveeld. Deze HSP’s zijn nieuwsgieriger, en vinden het bijvoorbeeld leuk om nieuwe
gerechten uit te proberen. Zij reizen zelden tweemaal naar dezelfde reisbestemming en zien
zelden twee keer dezelfde film.
Dat betekent niet dat de ‘high sensation seeker’ geen aandacht besteed aan veiligheid of het
zorgvuldig plannen van bijvoorbeeld een nieuwe reis. Vaak wordt juist veel aandacht hieraan
besteed zodat men goed voorbereid en met een zo klein mogelijke kans op overbelasting aan
de vakantie kan beginnen. Van de HSP’s zijn 30% extravert waarvan veel personen sensatie
zoekende zijn. Zelfs deze sensatie zoeker heeft behoorlijk wat tijd nodig om in stilte te
herstellen van een spannende dag of activiteit.
De meeste impact op de overbelasting ontstaat doordat we moeten presteren, concurreren,
hoge eisen stellen aan onszelf, over hoe we bij anderen overkomen of maken het ons moeilijk
in contact te treden met anderen.
Andere mensen kunnen vanuit hun enthousiasme net even dat extra zetje krijgen om zich
goed voor te doen in de groep of iets goeds te zeggen tegen een vreemde op een feestje.
Voor een HSP-er ligt dit anders, die zijn sneller ‘overbelast’ want door het enthousiasme
schiet de HSP snel door en vanwege deze overenthousiaste reactie weet de ander zich geen
raad met de situatie (For Highly Sensitive Teenagers, Part I:, 2014).
De hersenen van lage sensatiezoekers zijn minder toegankelijk voor intense en nieuwe
prikkels. Lage sensatiezoekers vermijden het nemen van risico’s. Een LSS (low sensation
seeker) beoordeeld situaties vaak als risicovoller dan de HSS. Ook staat de LSS anders
tegenover mogelijke gevolgen van de actie; hierin heeft de lage sensatie zoeker een
negatieve kijk op de uitvloeiselen van de ‘riskante’ activiteit (Roberti, 2004).
9 | 10
© 2014 Odette van der Veldt Deze weergave betreft een aantal items van de scriptie HSPuber in de draaimolen van het leven.
10 | 10