Transcript Signalisatie en veiligheid bij wegenwerken

Signalisatie en veiligheid bij
wegenwerken
ing . Eduard Rutten, coördinator preventied ienst. Federale Verzekeringen Brusse l
Oe verkeersveiligheid langs de weg is de zorg en de
wens van elkeen en des te belangrijker ter plaatse van
wegenwerken, waar de normale omstandigheden in
het weggebruik verstoord zijn
Een niet te verwaarlozen lactor is het voorzien van een
oordeelkundig opgestelde en goedgekeurde wegsignalisatie, waarbij een objectieve ongevallenpreventie,
steunend op een statistisch gelundeerde risico-evaluatie, zeker niet hoelt tot achter de komma .
Door deze lezing hopen wij aldus een positieve bijdrage te leveren tot het verbeteren van de veiligheid bij
wegenwerken in het reduceren van het aantal ongevallen, het menselijk leed en de financiële schade hieraan verbonden
Oe laatste decennia zijn er nogal wat verschuivingen
en veranderingen gekomen in het aanbrengen van
wer/signalisatie.
Het ontwikkelen van nieuwe technieken gaat vaak
gepaard met het ontstaan ol het scheppen van nieuwe
en soms nog onbekende risico's.
Oe aard en het belang van deze gevaren en risico's
veranderen voortdurend naarmate de gebruiker nieuwe toepassingsmogelijkheden ontdekt.
Daarenboven kom t dan nog de toepassing van
bepaalde reflekteren de produkten van hoge densiteit,
waarvan men de technieken mb.t. vormaanpassing
nog niet voldoende kent.
Naast deze specifieke risico's, heelt men tevens de
algemene risico's in het gebruik van materieel op elektronisch, elektrisch ol mechanisch vlak.
Oe raadgevingen, die hier worden gepubliceerd houden rekening met de huidige stand van de wetgeving
en de techniek. Zij onttrekken de lezer echter niet aan
de verplichting, om bij het aanbrengen van de werlsignalisatie ol het aanpassen van een bestaande sIgnalisatie de bevoegde instanties te raadplegen
1, WAT VERSTAAN WIJ ONDER SIGNALISATIE?
Doelstell ing : Weggebruikers waarschuwen voor het
mogel ijke gevaar bij het uitvoeren van wegen iswerken
en de aanwezige hi ndernissen.
Waarom?
Door wie?
24
- gevaar voor het wegverkeer,
- gevaar voor aanwezige werknemers:
bv. bij het aanbrengen van wegmarkering,
- gevaar m. b .t. het werk zelf:
bv. het leggen van fluisterasfalt.
- De Overheid als beheerder hij die
belemmert: ten laste van hem die
Wie geeft
toelating?
de werken uitvoert indien deze in
gebreke bl ijft : ten laste van de
Overheid.
de - voor de autosnelwegen: Ministerie
van Verkeer & Infrastructuur,
Bestuur der Wegen/ambtenaar of
zijn gemachtigde;
- overige weg infrastructuur: burgemeester/ambtenaar of zijn gemachtigde.
WELKE ZIJN DE CONTRACTUELE VERPLICHTINGEN?
Lastenboek
Typebes tek
Bijzonder bestek als aanvulling
Algemene maatregelen : art. 30 van het MB van
10.08.1977 & de wijziging van 30.04.1993
• orde : bestuur, personeel , derden
• wetgeving: ARAB
AREl
CAO
Verkeerscode
Bijzondere aanbevelingen
Rijkswacht & Politie
• doelstelling : minimum aan hinder m.b .t. de weggebruikers
• afvloeiing van het oppervlaktewater:
regen, sloten, rioleringen & collectoren, slibvangers,
spaarbekkens .
• afvloeiing van het grondwater:
aard van bronbemaling , MER , bodemanalyse
collectieve afscherming van de bouwputten: stevige
leuningen of schermen en een reglementaire verlichting (AREl).
3, VOORBEELDEN MET JURIDISCHE GEVOLGEN
3,1, Onvoldoende maatregelen
Tijdelijke vervanging van een metalen rooster van een
kelderopening bij lintbebouwing door een verloren
laadbord (pallet), die onvoldoende weerstand heeft
om het gewicht van een persoon (ongeveer 75 kg) te
dragen en de afwezigheid van gevarensignal isatie
(schermen, bakens, kegels, lint, waarschuwings- en
gevarenborden). De opening t.g.v. een uitgraving zonder reken ing te houden met het Gemeentelijk Besluit,
dat voor de steenweg , die vrij moet blijven, een mini-
Veiligheidsn ieuws 11 8
mumbreedte van 3 m voorschrijft; of zonder een aangepaste signalisatie te hebben aangebracht of zon der
de vereiste gemeentelijke toelatingen te hebben bekomen.
Nalatighei d bij het treffen van de nodige maatregelen
om te beletten dat tijdens de uitgravingen , ondernomen om een nieuwe kaaimuur te bouwen, een grondverzakking zou plaatsgrijpen of dat de kelders van de
overige bewoners onder water zouden lopen .
Het feit als werkgever aan zijn personeel niet de persoon li jke beschermingsmiddelen (PB .M.) te hebben
gegeven, die opgelegd werden door het art. 28 van
het ARAB.
3.2. Veiligheid op de bouwplaats
De hoofdaann emer blijft steeds verantwoordelijk, maar
in het kader van art. 28 van het ARAB en rekeninghoudend met de clausule in het lastenboek m.b.t. de
werfcoórdinatie, kan de H.L. door de gerechtelijke
instantie verantwoordelijk worden gesteld (ref. recente
veroordeling van een werfleider bij een ongeval met
een bouwkraan, waarbij de bedrijfslei der, het diensthoofd veiligheid , noch het kontrole-organisme iets ten
laste werd gelegd).
Inderdaad, het kan niet worden ontkend , dat het
gerecht door de nadruk te leggen op de beschouwingen van de feiten volgens dewelke de aannemer niet
geacht kan worden eender welke voorwerpen op de
openbare weg te hebben achtergelaten. Deze beslissing kan geïnterpreteerd worden als kenschetsend
voor het feit dat de aannemer niet de werkelijke overtreder is in d it geval. Daar de betrokken aannemer de
werken heeft uitgevoerd ingevolge het bestek , kan
hem niets ten laste worden gelegd en moet de oorzaak
van de opgelopen schade gezocht worden in een conceptiefout. d ie aan de staat is toe te schrijven, veeleer
dan dat men de aannemer de materiële daad van het
achterlaten van hindernissen op de openbare weg,
kwalijk zou nemen.
3.6. Schade aan het wegdek
Snelheid aanpassen aan de plaatselijke werfomstandigheden (bv. maxAO km/uur)
Omleid ingen invoeren volgens een goedgekeurd signalisatieplan, rekeninghoudend met het laadvermogen
van de vrachtwagens (vermijden van spoorvorming,
trill ingen en geluidsoverlast).
3.3. Wegverkeerspolitie of rijkswacht
Goedgekeurd e signalisatieplannen rekening houdend
met de aanvullende plaatselijke signalisatievereisten .
3.4. Hinder door slijk
De aansprakelijkheid van de aannemer, die slijk achterlaat op de openbare weg , zodan ig dat het verkeer
er gevaarlijk verloopt (zelfs ind ien het vervoer door
onderaannemers wordt gedaan) .
De hoofdaannemer kan zich slechts aan deze aansprakelijkheid onttrekken, zo hij alle voorzorgen heeft
getroffen om de modder aanstonds weg te nemen , wat
ook de kosten zijn die daaruit kunnen voortvloeien,
aangezien hij deze grond in zijn voordeel verplaatst.
Een vonnisbesluit: ... aldus geoordeeld dat als men de
uitvoering van de grondwerken voor een aannemer
mogelijk wil maken, men van deze laatste niet kan
eisen dat op geen enkel ogenblik deze of andere stoffen zich op de openbare weg aan de openstaande
bouwplaats zouden verspreiden .
Bijgevolg kan de weggebruiker, die het slachtoffer
werd van een verkeersongeval toe te schrijven aan de
gladheid van de met modder bedekte baan de aansprakel ijkheid ervan niet ten laste van de aannemer
leggen welke deze modder door zijn personeel deed
verwijderen naarmate de uitvoerin g van zijn werken
voortgang vond en die niet te kort schoot aan zijn
plicht de bouwplaats van de aan de werfevolutie aangepaste signalisatie te voorzien .
3.5. Hinder door split
De aannemer van wegenwerken, die een baanvak
heeft hersteld door het met teer te bestrijken mag,
wanneer hij dat werk foutloos heeft uitgevoerd volgens
de richtlijnen van de plaatselijke autoriteiten niet
geacht worden eender welke voorwerpen of stoffen op
de openbare weg werpen , leggen of plaatsen, achterlaten of laten vall en, waardoor het verkeer wordt gehinderd of onveilig gemaakt.
Het echte probleem betreft hier het aanrekenen van de
veroorzaakte schade.
4. WANNEER IS MEN VERPLICHT TOT AANGEPASTE SIGNALISATIE?
Volgens het Algemeen Reglement op de Politie van het
Wegverkeer, in hoofdstuk IV: allerhande bepalingen ,
vinden wij onder art. 78: Signaleren van werken en verkeersbelemmeringen :
Art. 78. 1.1 Het signaleren van de op de openbare weg
aangebrachte werken valt ten laste van hem die de
werken uitvoert.
Wanneer verkeersborden betreffende de voorrang,
verbodsborden , gebodsborden , verkeersborden
betreffende het stilstaan en parkeren of voorlopige
markeringen, die de rijstroken aanduiden moeten worden aangewend , mag deze signalisatie slechts worden aangebracht op voorwaarde dat daartoe toelating
is gegeven :
Veiligheidsnieuws 118
25
door de minister tot wiens bevoegdheid het beheer
van de autosnelwegen behoort of door zijn gemachtigde, zo het een autosnelweg betreft;
door de burgemeester of zijn gemachtigde zo het een
andere openbare weg betreft.
De toelating bepaalt in elk geval de verkeerstekens die
zullen gebruikt worden.
Art. 78.1 .2 De verkeerstekens moeten weggenomen
worden door hem die de werken uitvoert. zodra deze
beëindigd zijn .
Art .78.2 De verkeersbelemmeringen moeten worden
gesignaleerd:
hetzij door de overheid die het beheer van de openbare weg heeft, wanneer het een belemmering betreft
die niet te wijten is aan de daad van een derde;
hetzij door hem die de belemmering in het leven
geroepen heeft.
Ingeval deze laatste in gebreke blijft, neemt de overheid die het beheer van de openbare weg heeft. deze
verplichting op zich; de kosten die hieruit voortvloeien
kunnen door die overheid teruggevorderd worden van
de in gebreke gebleven persoon.
5. UITVOERING EN SIGNALISATIE VAN DE WERKEN
Maximaal bedrag (BTW excl. van de aanneming, die
mag toegewezen worden, Klas 5 tot 73.000.000 BEF,
30 a 60 dagen na de goedkeuring (tussen meldingsbrief van de aanvang der werken en de aanvang min .
15 dagen) .
Voor de aanvang van de werfwerkzaamheden:
• nodige tijd voor het bouwrijp maken van het lerrein,
• uitwerken van een signalisatieplan en laten goedkeuren door de plaatselijke overheid:
- indien nodig de openbare weg gedeeltelijk afsluiten,
inhaalverbod plaatsen, snelheidsbeperking invoeren
aangepast aan de breedte van de weg;
alle signalisatieborden duidelijk en zichtbaar opstellen ,
tijdelijke overbodige tekens opheffen , borden degelijk (volled ig) afdekken of wegnemen;
rijbaangedeelte is geen opslag plaats (werken 5" kat.
Mobiele werken .. .& de containers);
baanvak regelmatig vrijmaken van modder en afval,
bij beëindiging van de werfwerkzaamheden, verkeersborden tijdig opruimen;
- ook steeds rekening hou den met de bestaande signalisatie, zij mag niet in strijd zijn met de werfsignalisatie (bv. in bebouwde kom waar max. 50 kmlu mag
gereden worden , plaatst men een bord max. 80 kmlu
tijdens de werfwerkzaamheden);
naargelang de vordering van de werkzaamheden ,
dient er steeds een werfsignalisatie-aanpassing te
geschieden, zowel in min als in meer, (eventueel een
bijakte opstellen i.v.m. wegverkeerswijziging) .
het signalisatieplan berust niet op improvisatie of
gaat niet schuil achter de paraplugedachte .
Op de werl zijn de detail- en werktekeningen m.b.t. de
plaatsel ijke signalisatie ter inzage en werden ze
opgesteld in samenwerking met de plaatselijke politie, het openbaar bestuur enlof de rijkswacht.
de signalisatieborden en -uitrustin g opstellen met
zorg en leesbaar houden.
6. AANSPRAKELIJKHEID
De bouwplaatsaansprakelijkheid is een kluwen van
verschi llende aansprakelijkheden (strafrechtelijke ,
burgerrechterlijke), te vergelijken met een toneelgebeuren.
Wie heeft welke rol?
a. de Overheid (Min . Van verkeer & Infrastructuur): verantwoordel ijk voor gebruikersvriendelijke en veilige
wegen.
b. gemeente: eerstelijnsverantwoordelijke voor de burgers op haar grondgebied .
c. aannemer: contractuele verp lichting m.b.t. de kwaliteit van de werkuitvoering , de schade aan derden
door de uitvoerder en de onzorgvuldig geplaatste
signalisatie .
d. weggebruiker: verantwoordelijk voor zijn eigen welzijn, kan schadel ijder zijn; hij kan ook schadeveroorzaker zijn (bv. beschadiging van de werfsignal isatie).
PRAKTISCHE VOORBEELDEN
a. Weggebruiker
verstrooide automobilist ramt een signalisatiehekken
met blikschade aan zijn wagen tot gevolg, ..
• de verzekeraar BA-motorvoertuigen van de automobilist dient de schade aan de signalisatie te vergoeden , terwijl de automobilist zelf opdraait voor de schade aan zijn voertuig.
• Bij correct gedrag zal de betrokkene politie of rijkswacht en de signalisatieverantwoordelijke (staat vermeid op het zwarte bord met gele letters en cijfers)
verwittigen, zodat onmiddellijk gepast kan gereageerd
worden om verdere ongevallen te voorkomen.
* indien deze automobilist zijn plicht ontloopt. als ziln
voertuig nog rijklaar is, ontstaat een volledig andere
situatie. Er doet zich een zeer gevaarlijke toestand
voor, als dit verkeersongeval bij nacht in een bebouwde kom plaatsg reep.
Wat zijn de gevolgen wanneer er door het vernietigen
van de werfsignalisatie een nieuw ongeval gebeurt?
Veiligheidsnieuws 11 8
27
- de tweede weggebruiker (verkeersslachtoffer) kon
onmogelijk het plots optredende gevaar vaststellen?
Zo ja, dan gaat deze persoon vrijuit, maar wie gaat de
schade vergoeden , m.a.w wie is aansprakel ijk?
Indien het tweede ongeval op zeer korte tijd na het
eerste gebeurde, zal iedereen vrijuit gaan, omdat dan
overmacht in het spel is.
In vele gevallen zal de eerstelijnsverantwoordelijke,
met name de gemeente aangesproken worden .
De gemeentelijke overheden dienen immers binnen de
grenzen van het mogelijke en het normale, natuurlijk
permanent te waken over de veiligheid van hun grondgebied. Zodra zij dus op de hoogte gebracht worden,
of vanaf het ogenblik dat zij zel f de nod ige vaststellingen doen, moeten zij onverwijld maatregelen treffen
om het gevaar af te wenden door voorlopige maatregelen te treffen.
De signalisatieverantwoordelijke van de betrokken
firma dient zo vlug mogelijk het nodige te doen om de
werisignalisatie te herstellen, aangezien hij hiervoor
blijft instaan , op grond van het fameuze art 78 .2 van
het Algemeen Reglement op de Politie van het wegverkeer.
De aansprakel ijkheid van de staat zou tevens ingeroepen kun nen worden, aangezien men deze als beheerder van de openbare weg en dus als bewaker van een
gebrekkige zaak, burgerlijk aansprakelijk kan stellen .
b. Nalatige of verstrooide
signalisatieverantwoordelijke
De aannemer geeft opdracht aan zijn bouwplaatsverantwoordelijke , terwijl hij hem hiertoe het noodzakelijk
materieel in perfecte staat ter beschikking stelt
De bouwplaatsverantwoordelijke geeft op zijn beurt de
opdracht door aan een van zijn uitvoerders, die dat
werk gewoonl ijk niet doet
Resultaat:
- de signalisatie is een mooie warboel met tegenstrijdige aanduidingen , lichten die ofwel niet branden,
ofwel slecht gep laatst zijn;
ten tengevolge van deze kerstboomachtige signalisatie en volledig in verwarring gebracht door deze
inplanting, vl iegt een automobilist van de baan .
28
Gevolg:
- de autobestuurder loopt een dubbele bekken breuk
op en is een lange tijd werkonbekwaam.
Wie gaat betalen? .
- strafrechtelijk: de signalisatiep laatser zal vervolgd
worden wegens slagen en verwondingen, wat hem
toch een gevangenisstraf van acht dagen tot zes
maanden en een boete van 50 tot 500 BEF (x 100) of
één van beide straffen all een, kan opleveren . De
strafrechtel ijke aansprakelijkheid is persoonlijk en
niet verzekerbaar, zodat eenieder die zelf en alleen
moet dragen. Ondanks het feit dat betrokkene handelde voor zijn werkgever, zal hij hierdoor niet vrij uitgaan. Wel is het mogelijk dat de bouwp laatsverantwoorde lijke tevens op dezelfde gronden vervolgd
wordt, aangezien hij tekort geschoten is zijn controle. Hij zou zich alleen kunnen vri jpleiten als hij kan
bewijzen dat hij volledige en duidelijke instruc ties
had gegeven en dat daarenboven diegene die aangeduid werd een persoon was die meer dan vertrouwd was met dat werk. In dit geval lijkt de aannemer zelf vrijuit te gaan , bij volledige en duidelijke
instructies en terbeschikkingstelling van voldoend
en aangepast materieel. Een verzekering van strafrechtelijke aansprakelijkheid is dus niet mogelijk,
doch een dekking rechtsbijstand kan wel de kosten
van de verdediging voor de rechtbank ten laste
nemen.
de wet van 3 juli 1978 op de
burgerrechtelijk
arbeidsovereenkomsten en ar1.18 zegt : ingeval de
werknemer bij de uitvoering van zijn overeenkomst
de werkgever of derden schade berokkent, is hij
enkel aansprakelijk voor zijn bedrog en zijn zware
schuld. Voor de lichte schuld is hij enkel aansprakelijk als die bij hem eerder gewoon lijk dan toevallig
overkomt
Daar dit hem uitzonderlijk overkwam, kan de betrokkene zich achter art 18 verschUilen en zal hij op burgerrechteli jk gebied vrijuit gaan .
Dit geldt ook voor de bouwplaatsverantwoordelijke.
• Resultaat : de aannemer zal moeten opdraaien voor
het geheel van de schade .
Deze aansprakelijkheid is verzekerbaar
Veiligheidsnieuws 11 8
(wordt vervolgd)