Transcript HOLL AND FES TIVAL THYESTES SIMON STONE, BELVOIR

holland festival
thyestes
simon stone, belvoir
info
CREDITS
data
ma 23, di 24, wo 25, do 26,
vr 27 juni 2014
locatie
Theater Bellevue
aanvang
20.30 uur
duur
1 uur 30 minuten, zonder pauze
taal
Engels met Nederlandse
boventiteling
inleiding
door Cecile Brommer
19.45 uur
meet the artist
met Simon Stone
di 24.6, na de voorstelling
moderator Cecile Brommer
website
www.belvoir.com.au
geschreven door
Thomas Henning, Chris Ryan,
Simon Stone, Mark Winter
naar Seneca
regie
Simon Stone
toneelbeeld, kostuums
Claude Marcos
compositie en geluidsontwerp
Stefan Gregory
lichtontwerp
Govin Ruben
dramaturgie
Anne-Louise Sarks
stage manager
Karen Faure
assistent stage manager
Isabella Kerdijk
cast
Thomas Henning
Chris Ryan
Toby Schmitz
realisatie licht
Chris Mercer
productieleiding
Todd Wilson
artistieke leiding
Ralph Myers
zakelijke leiding
Brenna Hobson
productie
Belvoir
podcast
https://soundcloud.com/hollandfestival
holland festival partners
Hoofdbegunstiger
oorspronkelijk gemaakt door
The Hayloft Project
in opdracht van
Malthouse Theatre
met dank aan
Australia Council for the Arts,
Andrew Cameron Family
Foundation, The Keir Foundation,
Mark Carnegie en Jessica Block
wereldpremière
Melbourne, 12.9.2010
thyestes is geselecteerd door HF Young
HF Young wordt mede mogelijk gemaakt door
DE THYESTES VAN DE IPOD-GENERATIE
Simon Stone, de jonge regisseur die de laatste jaren naam heeft
gemaakt met zijn radicale bewerkingen van grote klassiekers, is terug
in het Holland Festival. Na zijn hitvoorstelling The Wild Duck vorig
jaar is de Australiër dit jaar van de partij met zijn bewerking van
Thyestes, waarvoor hij Seneca’s klassieker naar zijn eigen leefwereld
verplaatste. ‘Dit is de oermythe van niet te stoppen wraakcycli.’
Verwacht ook ditmaal geen klassieke verzen en gedragen dialogen bij
Simon Stone. Zijn personages zijn doodnormale jonge mannen die
je tegenkomt in elke bar en op elke straathoek, gekleed in hoodies,
jeans en gympen. Ze drinken wijn, luisteren naar muziek op hun
iPod en ze praten zoals jongens onder elkaar: met de nodige nonchalance, bravoure, de neiging elkaar af te troeven én met de nodige
uitspattingen van fysiek en verbaal geweld.
De jonge Simon Stone (29) heeft de laatste jaren internationaal
de ogen op zich gevestigd met zijn eigentijdse bewerkingen van
grote klassieke stukken. Behalve Thyestes deed hij onder andere
Voorjaarsontwaken van Wedekind, Platonov en Drie Zusters van
Tsjechov, Bertolt Brechts Baal en Arthur Millers Dood van een
handelsreiziger. Vorig jaar spraken we hem in de aanloop naar zijn
eerste bezoek aan het Holland Festival met The Wild Duck, waarin
hij Ibsens verhaal naar het heden trok. Hij zei toen over zijn omgang
met de klassiekers: ‘Die grote stukken hebben zich bewezen, dus die
zijn perfect om op te voeren. Maar dan moet je het wel in je eigen
taal doen, anders ben je niet herkenbaar voor je publiek.’
Om de verhalen in hun eigen taal te gieten pluizen Stone en zijn
acteurs een tekst eerst helemaal uit, ontrafelen ze de personages en
zoeken ze uit waar de raakvlakken liggen met henzelf. Vervolgens
bouwen ze het stuk opnieuw op met de taal, de gebaren en de omgangsvormen van nu. Wat de regisseur in wezen doet is ‘de personages in een tijdmachine zetten en ze transporteren naar onze wereld,’
zei hij vorig jaar. Zijn acteurs spreken dus niet in oude verzen maar
in eigentijds Australisch-Engels, zoals gezegd: als jongens onder
elkaar, voor iedereen herkenbaar.
Stone: ‘Mijn werk in het theater gaat erom het publiek de overeenkomsten te laten zien tussen henzelf en de mensen op het toneel. De
klassieke verhalen zijn geen stoffige, afstandelijke vertellingen van
verzonnen beslommeringen. Ze zijn geschreven door mensen die bezorgd waren over dezelfde dingen als wij. Ze gaan allemaal over seks
en dood, en wat als iemand je land heeft gestolen of een bekende van
je heeft vermoord? Dat zijn dingen waar mensen opgefokt van raken.’
Stone maakte Thyestes in 2010 voor The Hayloft Project en het
Malthouse Theatre in Melbourne. Het stuk vertelt het verhaal over
de schier eindeloze keten van wraak in de familie van Tantalus, zijn
zoon Pelops, diens zonen Atreus en Thyestes en Thyestes’ zoon
Aegisthus, die wordt opgevoed door Atreus. Het macabere dieptepunt is het moment waarop koning Atreus zijn broer Thyestes uit
wraak diens bloedeigen zoons voorschotelt tijdens een feestmaal, wat
Thyestes tot waanzin drijft.
Stone gebruikt het verhaal naar eigen zeggen om te laten zien hoe
ridicuul de wraakcultuur eigenlijk in elkaar zit. ‘Het gaat allemaal
over ego. Iemand die zegt: “Ik ben gekleineerd en ik kan geen manier
vinden om dat te laten rusten, dus ik moet iets doen wat nog erger is
dan wat al is gedaan.”’
De regisseur gebruikt de klassieke vertelling als een frame om te laten
zien hoe haat, jaloezie, wraak en geweld in onze eigen tijd ontstaan.
Op het doek wordt voor elke scène geprojecteerd waar we ons in de
klassieke mythe bevinden. Gaat het doek weer op, dan zien we daar
de acteurs in een hedendaagse setting – een witte ruimte met fluorescerende verlichting, alsof ze zich op een feestje bevinden – en praten
over wat jonge mannen van vandaag bezighoudt. Maar steeds weer is
er die parallel met de gebeurtenissen in de mythe, zoals wanneer twee
jongens aan het begin van de voorstelling de derde neerschieten (de
moord van Atreus en Thyestes op hun halfbroer).
Het geweld schuilt overigens vooral in de suggestie; bloederig wordt
het nooit op het toneel en de gruwelijkste daden vinden offstage
plaats. Het geweld dat wel wordt getoond spelen de acteurs bewust
onderkoeld. Stone: ‘We presenteren het geweld als heel normale, bijna
saaie momenten, omdat we wilden laten zien dat de willekeur en de
alledaagse aard van geweld juist het afschrikwekkendst ervan zijn.’
Recensenten waren unaniem enthousiast. ‘Simon Stone’s dappere
en moedige verbeelding van Seneca’s bloedige tragedie Thyestes is
opwindend en verbazend,’ vond The Age, dat zowel script, regie als
spel de hemel in prees. The Australian benadrukte onder andere dat
de voorstelling behalve confronterend, zondig, obsceen rock-‘n-rolltheater ook nog eens ‘oncomfortabel hilarisch’ was. The Herald Sun
bejubelde de voorstelling als een choquerend, diepgaand en subliem
uitgevoerd werk, al gaf deze krant ook een lichte waarschuwing mee
voor gevoelige zielen: ‘Het is niet voor de faint-hearted!’
synopsis
De mythe over Thyestes vormde stof voor een tragedie voor niet de
minste Griekse en Romeinse toneelschrijvers: Homerus, Aeschylus,
Sophocles, Euripides en Seneca. Het wordt dan ook gezien als de
moeder van alle wraaktragedies. Het zaadje voor alle wraak wordt
gelegd wanneer Tantalus zijn eigen zoon Pelops doodt en hem
tijdens een banket voorzet aan de goden om te testen of zij daadwerkelijk alwetend zijn. De goden ontdekken het meteen en op bevel van
Zeus wordt Pelops weer in elkaar gezet. Als Pelops volwassen is laat
hij een koning doden om met diens dochter te trouwen. Maar deze
zuurverdiende vrouw bedriegt hij later net zo makkelijk; hij verlaat
haar voor een jongere vrouw en krijgt een buitenechtelijke zoon met
haar, Chrysippus.
De voorstelling van Simon Stone begint op het moment dat de
wettelijke vrouw van deze koning Pelops erachter komt dat haar
man zijn buitenechtelijke kind heeft uitgeroepen tot erfgenaam van
de troon. Uit woede spoort zij haar zoons Atreus en Thyestes aan
hun halfbroer te doden, wat ze meteen doen. Voor straf worden ze
verbannen, hun moeder pleegt zelfmoord. De broers worden elders
koning. Na verloop van tijd steelt Thyestes het koninkrijk van Atreus
en slaapt met diens vrouw. Om haar terug te winnen begint Atreus
een oorlog, die Thyestes verliest. Atreus nodigt Thyestes daarop uit
voor het diner, doodt Thyestes’ kinderen en zet ze zijn broer voor
als feestmaal, zoals ook hun opa ooit hun vader als feestmaal aan de
goden serveerde. Dit drijft Thyestes tot waanzin. Een orakel zegt
hem dat hij een zoon moet verwekken bij zijn eigen dochter Pelopia
en dat die zoon later Atreus zal doden. Daarop verkracht Thyestes
in het donker zijn dochter, zonder dat zij weet wie haar verkrachter
is. Een paar jaar later komt ze Atreus tegen en trouwt met hem. De
zoon die haar verkrachter bij haar verwekte, Aegisthus, voeden ze
op als Atreus’ zoon. Als hij groot genoeg is geeft zijn moeder hem
het zwaard dat ze stal van haar verkrachter op die donkere nacht en
vertelt hem dat als hij de eigenaar vindt, hij weet wie zijn echte vader
is. Aegisthus vindt Thyestes en komt erachter hoe slecht Atreus is
geweest. Hij gaat terug om de man die hem opvoedde te doden.
Hier eindigt de voorstelling van Stone, maar de cyclus van wraak en
geweld komt hiermee niet ten einde. Aischylos schreef een beroemd
stuk over het vervolg, waar Atreus’ zonen Agamemnon en
Menelaus de keten van wraak voortzetten nadat ze terugkomen van
de Trojaanse oorlog.
BIOGRAFIEËN
Simon Stone (1984) is een Australisch acteur en theaterregisseur
en een van de grootste jonge talenten van het Australische toneel.
Stone werd geboren in Basel. Vandaar verhuisde hij met zijn ouders
en twee zussen naar Cambridge om uiteindelijk te belanden in Australië. Daar studeerde hij aan de Victorian College of the Arts aan
de Universiteit van Melbourne. In 2007 richtte hij het onafhankelijk
theatergezelschap The Hayloft Project op. Met dit gezelschap bracht
hij onder meer Voorjaarsontwaken van Wedekind, Tsjechovs Platonov
en Drie Zusters, De Zelfmoord van Erdman en The Only Child, een
nieuwe versie van Ibsens Kleine Eyolf op de planken. In 2010 schreef
en regisseerde hij een versie van Thyestes van Seneca voor The
Hayloft Project en het Malthouse Theatre in Melbourne. Hij won
hiermee drie Green Room Awards, voor Beste Adaptatie, Beste
Productie en Beste Gezelschap. In 2011 werd Stone huisregisseur bij
Belvoir. In zijn eerste jaar daar schreef en regisseerde hij een nieuwe
versie van Henrik Ibsens De Wilde Eend (The Wild Duck). Hiervoor
won hij de Helpmann Award voor Beste Toneelstuk en Best Director
en Best Mainstage Production bij de Sydney Theatre Awards. In
2013 maakte Stone opnieuw indruk met zijn versie van De Kersentuin
van Tsjechov, dit keer bij The Melbourne Theatre Company. Na het
succes van The Wild Duck in Amsterdam en Wenen, in juni 2013,
ontving Stone meerdere uitnodigingen om in Europa werk te maken.
Zo ging begin januari in Oberhausen zijn enscenering van
Aeschylos’ Oresteia in première en gaat hij in oktober bij Toneelgroep Amsterdam Medea regisseren.
Het Belvoir St Theatre in Sydney is de vaste speelplaats van het
Belvoir toneelgezelschap. In 1984 werd het toenmalige Nimrod
Theatre van faillissement gered door zo’n zeshonderd grote namen
uit de Australische culturele sector, waaronder Nicole Kidman, Judy
Davis, Gillian Armstrong, Sam Neil en Dame Joan Sutherland.
Het theater werd omgedoopt in het Belvoir St Theatre. Het Belvoir
toneelgezelschap werd in datzelfde jaar opgericht en heeft sindsdien
een naam opgebouwd als een innovatief en spraakmakend gezelschap dat de meest prominente en meest veelbelovende namen in de
Australische theaterwereld aan zich weet te binden. Onder de (ex-)
medewerkers bevinden zich acteurs als Geoffrey Rush, Cate
Blanchett en Jacqueline McKenzie.
tekst en redactie Lonneke Kok, MoreTXT
HOLLAND FESTIVAL 2014
directie
Pierre Audi, artistiek directeur
Annet Lekkerkerker, zakelijk directeur
bestuur
Martijn Sanders, voorzitter
Ben Noteboom, waarnemend
penningmeester
Mavis Carrilho
Joachim Fleury
Renze Hasper
Marjet van Zuijlen
Het programma van het Holland
Festival kan alleen tot stand komen door
subsidies, bijdragen van sponsors en
fondsen en door de gewaardeerde steun
van u, ons publiek.
subsidiënten
Ministerie van Onderwijs, Cultuur
en Wetenschap
Gemeente Amsterdam
Het Holland Festival is lid van Réseau
Varèse, Europees netwerk voor de
creatie en promotie van nieuwe muziek,
gesubsidieerd door het Culturele
Programma van de Europese Commissie.
hoofdbegunstiger
SNS REAAL Fonds
sponsors, fondsen, instellingen
VandenEnde Foundation, Stichting
Ammodo, Rabobank Amsterdam,
Clifford Chance LLP, DoubleTree by
Hilton, Westergasfabriek /
MeyerBergman, Kempen & Co,
Automobielbedrijf Van Vloten,
Stichting Dioraphte, Turing Foundation,
Prins Bernhard Cultuurfonds, The
Brook Foundation, Fonds Podiumkunsten, Ernst von Siemens Music
Foundation, Ambassade van Pakistan,
Dr. Hofstee Stichting, Gemeente
Amsterdam/Stadsdeel Oost,
Regionale Regering van Koerdistan,
Goethe-Institut, Ambassade van de
Verenigde Staten van Amerika, Gravin
van Bylandt Stichting, Institut Français
des Pays-Bas, Ambassade van de
Bondsrepubliek Duitsland/Den Haag,
Pro Helvetia
hf business
Beam Systems, De Nederlandsche
Bank, Double Effect, G&S Vastgoed,
ING Groep, Ten Have Change
Management, TNT express, WPG
Uitgevers
mediapartners
NTR, VPRO
board of governors
De genereuze, meerjarige verbintenis
van de Governors is van groot belang
voor de internatio­nale programmering
van het Holland Festival.
G.J. van den Bergh en C. van den BerghRaat, R.F. van den Bergh, W.L.J.
Bröcker, J. van den Broek, Jeroen
Fleming, J. Fleury, V. Halberstadt,
H.J. ten Have en G.C. de Rooij,
J. Kat en B. Johnson, Irina en Marcel
van Poecke, Ton en Maya MeijerBergmans, Sijbolt Noorda en Mieke
van der Weij, Robert Jan en Mélanie
van Ogtrop-Quintus, Françoise van
Rappard-Wanninkhof, A. Ruys en
M. Ruys-van Haaften, M. Sanders,
A.N. Stoop en S. Hazelhoff, Tom de
Swaan, S. Tóth, Elise Wessels-van
Houdt, H. Wolfert en M. Brinkman
hartsvrienden
Kommer en Josien Damen, S. van
Delft-Vroom, H. Doek, Tex Gunning,
Wendy van Ierschot, Frans Koffrie,
K. Kohlstrand, J. en M. KuiperGerlach, Monique Laenen en Titus
Darley, M. Plotnitsky, P. Voorsmit,
P. van Welzen en C. Lafeber
beschermers
Lodewijk Baljon en Ineke Hellingman,
A. van de Beek en S. van Basten
Batenburg, S. Brada, Frans en Dorry
Cladder-van Haersolte, J. Docter
en E. van Luijk, L. Dommering-van
Rongen, E. Flores d’Arcais, E. Granpré
Moliere, M. Grotenhuis,
E.H. Horlings, J. Houwert, Luuk H.
Karsten, R.Katwijk, R. Kupers en H. van
Eeghen, J. Lauret, A. van der LindenTaverne, H. en I.Lindenbergh-Sluis,
F. Mulder, G. van Oenen, H. Pinkster,
H.Sauerwein, R. van Schaik en
W. Rutten, C.W.M. Schunck,
K.Tschenett, Wolbert en Barbara
Vroom, P. Wakkie, R.R. Walstra,
A. van Wassenaer, O.L.O. en Tineke
de Witt Wijnen-Jansen Schoonhoven
begunstigers
M. Beekman, E. Blankenburg, Co
Bleeker, A. Boelee, K. de Bok, Jan
Bouws, E. Bracht, G. Bromberger,
Rachel van der Brug, D. de Bruijn,
M. Daamen, J. Dekker, M. Doorman,
Chr. van Eeghen, J. van der Ende,
Ch. Engeler, E. Eshuis, E.Goossens-Post,
E. de Graaff-Van Meeteren,
F. Grimmelikhuizen, D. Grobbe,
J. Haalebos, J. Hennephof, G. van
Heteren, L.D.M.E. van Heteren,
B. van Heugten, S. Hodes, Herma
Hofmeijer, J. Hopman, A. Huijser,
E. Hummelen, G. van der Hulst,
Yolanda Jansen, P. Jochems, Jan de
Kater, J. Keukens, A. Ladan, M. Le
Poole, M. Leenaers, K. Leering,
T. Liefaard, A. Ligeon, T. Lodder,
A. Man, D. van der Meer, E. van der
Meer-Blok, A. Mees-Lubberman,
A. de Meijere, J. Melkert, E. Merkx,
Jaap Mulders, H. Nagtegaal, La Nube,
Kay Bing Oen, E. Overkamp en
A. Verhoog, C. van de Poppe, P. Price,
F. Racké, H. Ramaker, S. van de Ree,
Wessel Reinink, L.M. Remarque-Van
Toorn, Thecla Renders, B. Robbers,
G. Scheepvaart, A. Schneider,
H. Schnitzler, G. Scholten, C. Schoorl,
E. Schreve-Brinkman, Steven Schuit,
P. Smit, G. Smits, I. Snelleman,
A. Sonnen, K. Spanjer, C. Teulings,
H. Tjeenk Willink, A. Tjoa,
Y. Tomberg, J. van Tongeren,
H.B. van der Veen, R. Verhoeff,
R. Vogelenzang, F. Vollemans,
F. Voorsluis-Spanhoff, P. Vos,
A. Vreugdenhil, A. Wertheim,
M. Willekens, M. van Wulfften Palthe,
M. Yazdanbakhsh, P. van der Zant,
P. van Zwieten en N. Aarnink
jonge begunstigers
Kai Ament, Ilonka van den Bercken,
Maarten Biermans, Maarten van Boven,
Rolf Coppens, Tessa Cramer, Susan
Gloudemans, Jolanda de Groot, Marte
Guldemond, Nynke de Haan, Hagar
Heijmans, Anna van Houwelingen,
Daan de Jong, Judith Lekkerkerker,
Marije Mulder, Boris van Overbeeke,
Teartse Schaper, Gijs Schunselaar,
Farid Tabarki, David van Traa, Frank
Uffen, Helena Verhagen, Merijn van
der Vlies, Danny de Vries, Marian van
Zijll Langhout
anonieme schenkers
Ook dankt het Holland Festival
anonieme schenkers.
liefhebbers
Het Holland Festival dankt 708
Liefhebbers voor hun steun en
bijdrage.
Het Holland Festival
heeft ook uw steun
nodig: word Vriend
Als Vriend draagt u actief bij aan de
bloei van het Holland Festival.
liefhebber
Vanaf € 45 per jaar bent u al Liefhebber.
U heeft voorrang bij de kaartver­koop en u
krijgt korting op tickets.
begunstiger
Vanaf € 250 per jaar (of € 21 per maand)
bent u Begunstiger. Uw bijdrage komt
rechtstreeks ten goede aan de internationale programmering van het Holland
Festival. Als Begunstiger heeft u recht
op vrijkaarten en andere aantrekkelijke
privileges.
jonge begunstiger
Vanaf € 250 per jaar (of € 21 per maand)
ben je Jonge Begunstiger. Laat jij je
inspireren door internationale podium‑
kunsten? Wil je meer weten over de
kunstenaars die je in het Holland
Festival mee op avontuur nemen en
in vervoering brengen? Sluit je dan
nu aan!
beschermer
Vanaf € 1.500 per jaar (of € 125 per
maand) bent u Beschermer. Als dank
voor uw aanzienlijke bijdrage aan de
internationale programmering van het
Holland Festival ontvangt u een uit­no­
di­­g ing voor de openingsvoorstelling en
voor exclusieve bijeenkomsten, naast
vrijkaarten en andere privileges.
hartsvriend
Vanaf € 5.000 per jaar bent u
Hartsvriend. Als Hartsvriend van het
Holland Festival nodigen we u uit om
dichter bij de makers te komen. Met
gelijkgestemden en gasten van het
festival verwelkomen we u graag op
speciale gelegenheden en geven u een
blik achter de schermen.
geefwet
Sinds 1 januari 2012 is het nog aantrekkelijker om het Holland Festival te
steunen vanwege de Geefwet die tot
1 januari 2018 van kracht is. De Geefwet houdt in dat giften aan culturele
ANBI’s met 25% verhoogd mogen worden tot een maximum aan schenkingen
van € 5.000 per jaar. Schenkt u meer
dan € 5.000, dan kunt u het resterende
bedrag voor het reguliere percentage
(100%) aftrekken van de inkomsten­
belasting. De voordelen van de Geefwet
gelden voor alle belastingplichtigen
(particulieren en bedrijven) en zijn
van toepassing op zowel eenmalige als
periodieke schenkingen.
voordeel van een periodieke
schenking
Een eenmalige gift is beperkt aftrekbaar
voor de belasting. Het totaal van de
giften op jaarbasis dient hoger te zijn
dan 1% (drempel) en kan tot maximaal
10% (plafond) van het inkomen worden
afgetrokken. Een periodieke gift is een
gift waarbij voor een periode van ten
minste vijf opeenvolgende jaren een gelijke uitkering wordt gedaan, vastgelegd
in een periodieke akte. De gift is volledig
aftrekbaar zonder aftrekdrempel of
aftrekplafond.
Wilt u ook Vriend van het Holland
Festival worden? Ga voor meer
informatie en een aanmeldformulier
naar www.hollandfestival.nl / steun HF
of neem vrijblijvend contact op met
Leonie Kruizenga, hoofd
development op 020 – 788 21 18.
Holland Festival
Piet Heinkade 5
1019 br Amsterdam
tel. +31 (0)20 – 7882100
[email protected]
www.hollandfestival.nl