Transcript Vrouwelijke autisten - ASS

Vrouwelijke autisten
PSYCHIATRIE / Autisme en aanverwante stoornissen worden bij meisjes
vaak over het hoofd gezien, omdat ze zich niet zo bizar gedragen als
jongens. Maar ze lijden wel, en soms gaat het mis.
Geschreven door José van der Sman
Neem nou Rogier. Al op zeer jonge leeftijd kon hij uren kijken naar draaiende
voorwerpen.
Later las hij achter in de auto hardop nummerborden op, tot zijn medepassagiers er gek
van werden. Op school vond hij geen aansluiting, de andere kinderen vonden hem maar
raar. Hij nam ook nooit vriendjes mee naar huis, maar verdiepte zich in zijn vrije tijd
liever in zijn hobby: gevechtsvliegtuigen uit de Tweede Wereldoorlog.
Langzaam maar zeker zagen ook zijn ouders in dat hij ‘anders’ was dan andere kinderen.
Rogier bleek te lijden aan het syndroom van Asperger, of autismespectrumstoornis
(ASS), de nieuwe benaming voor alle vormen van autisme. Dankzij deze diagnose kreeg
hij de nodige hulp om zijn leven op de rails te houden.
Of Cindy. Uren kon ze zoet zijn met het kammen van de haren van haar pop. Later las ze
dezelfde boekjes soms wel dertig keer achter elkaar. Op school leek ze aardig mee te
komen in de groep. Ze speelde met de andere meisjes en nam zelfs af en toe een
klasgenoot mee naar huis om haar grote verzameling Delfts blauwe snuisterijen te laten
zien.
Elke dag stofte ze de molentjes en klompjes af en zette ze weer netjes in het gelid op de
planken boven haar bed.
Iedereen vond haar lief en zoet, een makkelijk kind. Dat ook Cindy al van jongs af aan
de symptomen vertoonde van het syndroom van Asperger, viel niemand op. Dat werd
pas later duidelijk, toen het helemaal mis ging in haar leven.
Patricia van Wijngaarden (53), psychiater bij de grote ggz-instelling Dimence in OostNederland, kreeg al vroeg in haar carrière te maken met autistische vrouwen bij wie die
diagnose nooit was gesteld.
Deze vrouwen komen bij haar vanwege hun verslaving aan alcohol of drugs, een zware
depressie, een angststoornis of andere ernstige psychische problemen die hun leven
ontregelen.
‘Als ik deze patiënten vraag hoe ze als kind waren en hoe hun leven is verlopen, dan
vertellen ze dat het al vanaf zeer jonge leeftijd niet goed met ze gaat en dat ze een lange
lijdensweg achter zich hebben.
Vaak blijkt autisme het onderliggende probleem,’ vertelt Van Wijngaarden, die
binnenkort op dit onderwerp hoopt te promoveren.
Internationaal begint het besef door te dringen dat veel psychische problemen en
stoornissen bij meisjes en vrouwen op een andere manier tot uiting komen dan bij
jongens en mannen. Simpel gezegd slaan de problemen bij meisjes en vrouwen eerder
naar binnen en bij jongens en mannen naar buiten.
Zij kruipt vaak in haar schulp, gaat zich zitten opvreten. Hij daarentegen wordt lastig,
gaat om zich heen slaan. Omdat hinderlijk en soms zelf agressief gedrag meer opvalt en
vervelend is voor anderen, domineren deze symptomen de handboeken voor
diagnostische criteria en ontstaat van bepaalde stoornissen een uitgesproken mannelijk
beeld.
Zo ook van autismespectrumstoornissen.
‘Ze spelen wel met andere kinderen, maar altijd vanaf de zijlijn’
Een van de grote onopgeloste kwesties rondom ASS is de vraag waarom er vier keer
zoveel jongens en mannen als meisjes en vrouwen aan lijden. Een van de verklaringen is
dat meisjes de symptomen van de stoornis beter weten te verbergen, vooral als ze
intelligent zijn. Daardoor worden die bij hen vaak niet opgemerkt.
Van Wijngaarden: ‘Meisjes met ASS zijn meer dan jongens geneigd om contact te zoeken
met anderen, hoewel dat ze veel moeite kost. Ze willen er, meer dan jongens met ASS,
heel graag bij horen. Hoewel ze anders zijn, worden ze in de meidengroep getolereerd,
terwijl afwijkende jongens al snel uit een jongensgroep worden verstoten.’
Intelligente meisjes met ASS kunnen ook heel goed sociaal gedrag van anderen
kopiëren, vertelt psychiater Van Wijngaarden. Ze hebben net als autistische jongens
gebrekkige sociaal-communicatieve vaardigheden, maar weten dit met handig na-apen
te maskeren.
Maar ze zijn vaak wel heel claimend en dwingend en eenzijdig in hun manier van
communiceren.
Door hun beperkte invoelingsvermogen, hebben ze problemen met het inschatten van
wat er in de ander omgaat, waardoor vriendschappen zelden diep en vertrouwelijk
worden. ‘Ze spelen wel met andere kinderen, maar altijd vanaf de zijlijn. Ze raken nooit
echt betrokken bij de sociale interacties en banden in de groep,’ aldus Van Wijngaarden.
Als ASS bij meisjes niet wordt herkend, is er dan wel een probleem?
Ja, zegt Van Wijngaarden.
Want terwijl meisjes met ASS enorm hun best doen om gewoon te zijn en sociaal mee te
doen, beseffen ze dat ze anders zijn en niets begrijpen van de sociale wereld om hen
heen. Ze stoten vaak hun neus, krijgen sociale faalangst en hebben moeite met het
onderhouden van relaties. Ze voelen zich eenzaam en ontwikkelen chronische depressie
en angststoornissen – die ze vervolgens met alcohol of drugs proberen te bestrijden,
waardoor ze verslaafd raken.
Patricia van Wijngaarden: ‘Op een zeker moment lopen ze vast in hun leven omdat ze de
hoge eisen die aan hen worden gesteld – in een relatie, in een baan of als moeder – niet
meer aankunnen.
Vaak hebben de sociale en psychische problemen zich dan al opgestapeld, omdat ze
nooit de juiste hulp of medicatie kregen.
Pas als de werkelijke oorzaak van hun problemen duidelijk is en goed wordt aangepakt,
kan het weer bergopwaarts.