Transcript Streektrans- ferium Linielanding Nieuwegein Natuurbou

44
bk 4
2014
kritiek
streektransferium
KRITIEK
Streektransferium
Linielanding
Nieuwegein
Rust, groen en ruimte
voor StadsblokkenMeinerswijk
Kunstzinnig plan ‘Lommerrijk Rotterdam’
Fietspionieren in Oslo
Natuurboulevard tussen
Amsterdam en
Muiderberg
Door ‘groene poort’
Den Haag in rijden
Het terras van de streeksupermarkt
– een magnifieke plek , nergens zit je
zo dicht op het polderlandschap.
bk 1
2014
45
46
bk 4
2014
kritiek
streektransferium
In het nieuwe streektransferium kun je
uitgebreid biologisch winkelen, maar de
koppeling met het landschap is vergeten
Boven De hellingbaan van het
streektransferium aan de A27 met
daarboven de stalen buizen die van
veraf te zien zijn.
Het ronde entreeplein en het pad van
rode klinkers richting de supermarkt.
Regels uit het gedicht van Frans
Mandos sieren de traptreden.
bk 4
2014
47
48
bk 4
2014
kritiek
xxxx
Lees meer over het ontwerp op de website
van Staatsbosbeheer en op die van de
Hollandse Waterlinie, via BlauweKamer.nl/
EXTRA
Project streektransferium Linielanding
Locatie A27, afslag 28, Nieuwegein / Eiland
van Schalkwijk
Initiatiefnemers gemeenten Houten
en Nieuwegein; Hajé Restaurants;
InnovatieNetwerk
Bezoekers komen voor het open landschap en de streekproducten,
niet voor een stenig plein.
De waterlinie is de trots van ’t lieve Vaderland.
Het water helpt, wanneer het moet ook tegen
oorlogsbrand.
Wanneer een vijand binnenrukt, dan heeft hij
heel gauw pech.
Dan kiezen wij in Nederland maar weer den
waterweg!
Deze eerste regels uit het gedicht van Frans
Mandos uit 1939 prijken op de drie treden tellende trap van het entreeplein van het streektransferium Linielanding. Het transferium ligt
midden in de Nieuwe Hollandse Waterlinie,
aan de westkant van het Eiland van Schalkwijk,
tussen Houten en Nieuwegein, pal aan de A27.
Met het gedicht proberen de ontwerpers de
bezoeker bewust te maken van de militaire
geschiedenis van de plek. Aan de rand van het
kogelronde entreeplein, dat omringd is met 53
verticale stalen buizen en met één merkwaardige boom in het midden, voert een trap naar
een uitkijkplatform. In de treden van de stalen
trap staan de forten en de werken uit de omgeving gegraveerd: Werk aan de Waalse Wetering,
Werk aan de Korte Uitweg en Fort Vreeswijk.
Boven op het platform, 25 meter boven het
maaiveld, is er fantastisch uitzicht op de vlakke
polders van Schalkwijk, maar de aangekondigde
forten zijn – hoe goed je ook tuurt – te ver
weg om te kunnen zien liggen. Je ziet vooral
gewoon grasland, sloten, kuddes paarden,
windmolens en wat hoogbouw van Houten. De
fixatie op het linieverleden lijkt wat geforceerd.
Het streektransferium is bedacht en bedoeld als
poort naar het landschap en biedt de mogelijkheid voor snelweggebruikers om de auto te
verruilen voor de fiets, kano of benenwagen
om het omliggende landschap te verkennen.
Tegelijkertijd biedt het transferium een etalage
voor lokale boeren die hun veelal biologische
producten kunnen aanbieden. In een enorme
streeksupermarkt van 450 vierkante meter vind
je allerhande groente en fruit, kaas, melk, brood
en vele andere lokale spijzen en dranken. De
winkel doet niet onder voor een gemiddelde
Albert Heijn-vestiging, maar dan veel rustiger.
Het streektransferium is een relatief nieuw concept in het Nederlandse landschap, met name
door de koppeling van landschapspoort en
winkel. Het is ontwikkeld en tot stand gekomen
door samenwerking van de gemeente Houten,
gemeente Nieuwegein, Hajé Restaurants (de
uitbater), en het InnovatieNetwerk. Het project
is medegefinancierd door de provincie Utrecht
en kreeg bijna acht ton van het ministerie
van Infrastructuur en Milieu. Op basis van het
referentieontwerp van Arc2 architecten en de
gemeente Houten, maakte het ingenieursbureau ipv Delft het definitieve ontwerp voor de
hellingbaan en het entreeplein. Arc2 architecten werkte het gebouw verder uit.
Vanaf de snelweg is het transferium al van ver
te zien. De stalen buizen van het entreeplein
priemen scherp tussen de bosschages door.
Je bereikt het transferium door aan het eind
van afslag 28, bij de rotonde, een spiraalvormige hellingbaan af te rijden. Al draaiend en
dalend tussen de buizen zak je weg achter
het dijklichaam van de snelweg en opent zich
het landschap van weideland, bloemrijk gras,
boomgaarden, populieren, riet en water. Op
het transferiumterrein ligt een ruime driehoekige parkeerplaats met een aantakking op
een parallelweg annex fietspad. Bij het ronde
entreeplein, dat bestraat is met zandgele klinkers, vind je een fietsenstalling en een fietsverhuurbalie. De hellingbaan krult er bovenlangs.
De onderkant is afgewerkt met houten latten,
als een plafond.
Op het plein valt verder weinig te doen. Het
vele staal, de open wanden en het autoverkeer
nodigen niet uit tot verblijven. Dat hebben de
ontwerpers overschat: bezoekers komen voor
het open landschap en de streekproducten,
niet voor een stenig plein. Vanaf de parkeerplaats voert een pad met rode klinkers vlak
langs het plein, onder de weg door, naar het
winkelgebouw, dat een samentrekking is van
vier matzwarte loodsen met puntdaken en
met gekleurde panelen op de gevel. Binnenin
huist niet alleen de streeksupermarkt, er zijn
ook een restaurant en een terras aan het water.
Buiten liggen stelconplaten op de grond en er
zijn robuuste zitjes van staal en hout gemaakt.
Mensen zitten er ontspannen in de zon te keuvelen, af en toe een blik werpend op de paarden
verderop. Een magnifieke plek. Nergens zit je zo
dicht op het polderlandschap als hier.
De bedrijfsleider vertelt dat bezoekers bij aankomst kunnen rondsnuffelen in de winkel, een
streekeigen lunchpakketje kunnen samenstellen, om daarna het gebied in te trekken – op
zoek naar de vele sluisjes, kanaaltjes, lunetten
en forten. Maar een rondgang leert dat dit nog
toekomstmuziek is. Er zijn nog geen paden om
te belopen en geen sloten om te bevaren. De
paden die er zijn lopen dood op boerenerven,
en ook over het water stuit je op duikers en
dammen. Via de Schalkwijkse Wetering kun je
met een kano het inundatiekanaal afvaren tot
de Waalseweg, maar dan loopt het dood en
moet je dezelfde weg weer terug. Er zijn geen
lussen of rondes te maken, waardoor bezoekers
niet veel meer kunnen dan op het terras blijven
zitten. ‘In de toekomst misschien’, vertelt de
bedrijfsleider, ‘maar voorlopig concentreren we
ons op de winkel’.
Dat betekent dat het streektransferium vooralsnog helemaal geen transferium is. Geen opstapplaats voor wandelaars en kanoërs en ook geen
passage voor natuurstruiners uit de omgeving.
Ook het fietspad dat langs het transferium loopt
blijkt een doodlopende aftakking van de veel
drukkere fietsverbinding tussen Nieuwegein
en Tull en ’t Waal. Het transferium ligt dus niet
lekker op een route. Wat overblijft is dat de
Linielanding gewoon, en vooral, een grote ecosupermarkt langs de snelweg is. Leuk voor de
forens die op weg is naar huis en boodschappen
voor het avondeten wil doen, maar het geeft
verder weinig impulsen aan het linielandschap.
Navraag leert ook dat lokale boeren niet direct
aan de streekwinkel kunnen leveren, maar via
een centrale inkoper van Hajé zaken moeten
doen. Dat betekent dat de lokale Schalkwijkse
kaas ook in Lelystad op de plank ligt. En hier
staat doodleuk appelsap uit de Flevopolder in
het schap.
Dit ‘transferium’ (lees: winkel) had overal in
Nederland kunnen staan. De link met het omliggende linielandschap is flinterdun. Wat maakt
deze plek nu zo specifiek en onderscheidend?
Wie is de doelgroep? De ontwikkelende partijen
hadden beter een landschaparchitect kunnen
aantrekken voor een goed landschapsplan, en
eerst de paden en routes (de basisuitrusting)
moeten realiseren – zodat mensen het gebied
al konden betreden en ervaren – en pas daarna
de streekwinkel en het restaurant moeten bouwen. Stap voor stap, van buiten naar binnen. Nu
is het van alles net niks, en is het maar hopen op
klandizie.
Marc Nolden
Foto’s Stijn Brakkee
Twee ontwerpimpressies van het
transferium door ipv Delft.
Tekening van de hellingbaan.
Beeldkwaliteitsplan en referentieontwerp Arc2
architecten, Almere
Aannemer design & construct Gebroeders de
Koning, Papendrecht
Definitief ontwerp hellingbaan en entreeplein
ipv Delft
Definitief ontwerp gebouw Arc 2 architecten
Ontwikkeling en ontwerp 2010 – 2013
Uitvoering 2013 – 2014 (oplevering mei
2014)
streektransferium
bk 4
2014
49