Transcript Geschiedenis van het rampenfonds

HET NATIONAAL RAMPENFONDS
Inleiding
De stormramp in Borculo en andere plaatsen leidde op 17 augustus 1925 tot de oprichting
van het Nationaal Steuncomité Stormramp, welk comité werd belast met de verdeling van de
binnengekomen gelden voor de getroffen gebieden.
Op verzoek van het Steuncomité, dat nog een bedrag van ongeveer  365.000,- beheerde,
waaraan geen bepaalde bestemming was gegeven, werd door de minister van Binnenlandse
Zaken op 6 april 1935 een vergadering belegd, waarin werd besloten tot oprichting van een
Nationaal Rampenfonds. Aan de bijeenkomst namen vier grote hulpverleningsorganisaties
deel: Het Nederlandse Rode Kruis, De Koninklijke Nationale Bond voor Reddingswezen en
Eerste Hulp bij Ongelukken "Het Oranje Kruis", Het Nederlandsch Rooms Katholiek
Huisvestingscomité en De Algemeene Vereenigde Commissie ter leniging van rampen door
Watersnood in Nederland (het "Watersnoodcomité").
De stichting kreeg tot doel: "door het bijeenbrengen van gelden mede te werken tot het
leenigen van den nooden, veroorzaakt door natuurrampen, welke de bevolking van eenig
deel van het Koninkrijk der Nederlanden treffen". Het fonds zou alleen de gelden ontvangen
en beheren. Uitkering van de gelden zou geschieden door de aangesloten organisaties, die
dus zelf geen beroep zouden doen op de bevolking.
De Stichtingsakte met de statuten werd verleden voor notaris A.J.M. Kraft op 9 juli 1935. Het
bestuur werd gevormd door vertegenwoordigers van de deelnemende organisaties.
Voorzitter werd in 1935 de toenmalige vice-voorzitter van de Raad van State, de jonkheer mr
F. Beelaerts van Blokland. In 1953 werd Prins Bernard voorzitter. Hij werd in 1990 opgevolgd
door mr. H.E. Koning. Prins Bernard werd erevoorzitter.
Het werd gebruikelijk dat het NRK de secretaris leverde en het Oranje Kruis de
penningmeester. Het boven vermelde resterende kapitaal werd als stichtingskapitaal van het
nieuwe fonds overgedragen.
Van de bovenvermelde organisaties veranderde Het Nederlandsch Rooms Katholiek
Huisvestingscomité haar naam later in: Katholieke Stichting Mensen in Nood/Caritas
Neerlandica. In 1976 werd De Algemeene Vereenigde Commissie ter leniging van rampen
door Watersnood in Nederland – een der oorspronkelijke deelnemers - geliquideerd. In 1991
kreeg de Stichting Oecumenische Hulp een vertegenwoordiger in het bestuur van het NRF.
De Statuten werden gewijzigd in 1941, 1953, 1968, 1977,1996, 1999 (met deze wijziging
kon het NRF zijn werk doen binnen het gehele Koninkrijk) en in 2011 (afschaffing van de
leeftijdsgrens voor de bestuursleden en inbedding Anbi-voorwaarden) .
Activiteiten door de jaren heen
Het Nationaal Rampenfonds leidde tot aan 1953 een slapend bestaan. Toen werden de
statuten van 1935 op twee manieren "overtreden". In plaats van slechts de nood te lenigen,
kregen de uitkeringen van het fonds het karakter van schadevergoedingen. Bovendien
werden de gelden rechtstreeks aan gedupeerden uitgekeerd in plaats van via de
deelnemende organisaties. Het fonds ging kortom een eigen leven leidden. Eerst in 1968
werden de statuten enigermate aan de praktijk aangepast:

de doelstelling werd verruimd van het lenigen van nood tot: "verlening van materiële
hulp in de persoonlijk sfeer tot herstel van het woon- en leefmilieu van de getroffenen"

rechtstreekse uitkering aan getroffenen in plaats van via de deelnemende organisaties
werd mogelijk
1


het werkingsgebied van het NRF werd beperkt tot het Koninkrijk in Europa (= Nederland)
het begrip nationale ramp werd ingevoerd; aan het bestuur werd overgelaten per geval
te beslissen of er wel of niet sprake was van een nationale ramp.
In 1999 werd het werkingsgebied statutair weer uitgebreid tot het gehele Koninkrijk, nadat St.
Maarten twee maal ernstig was getroffen door een orkaan, waarbij ondanks de statutaire
gebiedsbeperking financiële steun is verleend.
Na 1953 heeft het Rampenfonds financiële hulp verleend aan slachtoffers van:
*
*
*
*
*
*
*
-
overstromingen in de Biesbosch (1954) en
overstromingen in Tuindorp Oost-Zaan te Amsterdam (1960),
een windhoos te Tricht en Chaam (1967),
de explosie van een mijn te Zierikzee (1969),
stormrampen in het hele land (1973 en 1980),
de aardbeving in Limburg (1992),
de overstroming in Limburg (1993),
de overstroming in het midden zuiden van Nederland (1994/5),
de orkaan Luis op St. Maarten (1995/6),
de orkaan George op St. Maarten (1998),
de vuurwerkramp in Enschede (2000)
Waar een streepje staat iplv een sterretje, dan wil dat zeggen dat er een inzamelingsactie is
gehouden.
De samenwerking met de overheid werd in 1974 gestructureerd in de Interdepartementale
Contactcommissie inzake rampenbestrijding. In 1985 werd deze weer opgeheven.
Archief
Alle deelnemende organisaties ontvingen dezelfde archiefstukken. Het Nederlandse Rode
Kruis, Het Oranje Kruis en Mensen in Nood zijn vanaf het begin betrokken geweest bij het
NRF. Daar zou dus het archief compleet aanwezig kunnen zijn. Bij het Oranje Kruis zijn
correspondentie en financiële stukken aanwezig vanaf 1935, notulen vanaf 1947. Bij het
NRK zijn deze series aanwezig vanaf 1953. De notulen van 1935-1946 ontbreken dus bij
beide organisaties.
Mogelijk zijn deze notulen nog te vinden in het Algemeen Rijksarchief. In de "Inventaris van
het archief van het Hoofdbestuur van het Nederlandse Rode Kruis, 1867-1945", door mr.
J.H. Rombach vindt men onder inv.nr. 137 het volgende: Stukken betreffende het Nationaal
Rampenfonds, 1927-1942. Het archief van het NRF over de periode 1953-1997 zoals dat bij
het Nederlandse Rode Kruis gevormd werd, is nog steeds aldaar aanwezig in het Centraal
Archief.
Het archief van het NRF over de periode 1935-1977 zoals dat bij het Oranje Kruis bewaard
werd, is in 1992 overgedragen aan het Algemeen Rijksarchief. Doordat het Oranje Kruis de
penningmeester leverde, vindt men in dat archief meer financiële stukken.
Het archief van het NRF over de periode 1935-1977 zoals dat bij de Stichting Mensen in
Nood bewaard werd, is in [. . .] overgedragen aan het Katholiek Documentatie Centrum te
Nijmegen.
2
Literatuur
Verslag der Algemene Vergadering van het NRK van 18 juni 1936, p.47-48. (N.B.: Gedrukt.)
P. Alons, Luitenant-Generaal b.d., Het Nationaal Rampenfonds, Korte Voorgeschiedenis,
1972, Archief NRF/NRK, inv.nr. 15 en 41.
Jonkheer G.M. Verspyck, Het Nederlandsche Roode Kruis (1867-1967), 's-Gravenhage en
Nijkerk, 1967, pagina 127, 277.
3