Transcript Het anamnesegesprek bij meertalige kinderen met

Inhoud
Anamnese bij meertalige kinderen
Kaderen binnen de algemene intake
Welke vragenlijsten?
Informatie van de ouders
Informatie uit de omgeving
Anders dan anders?
Vragenlijsten met diagnostische waarde
Nood aan bijkomende kennis
Andere taal
Normale ontwikkeling van een tweetalig kind
2
De algemene intake
titel
Casus Hamed, 1e lj bis
titel
5-2-2014
4
5
titel
titel
5-2-2014
De vragenlijsten
Belang van een multidisciplinair team
Belicht alle aspecten van de ontwikkeling
Vandaag:
Hamed, 1e lj bis
Medisch: Moeilijke zwangerschap. vaak en
ernstig ziek in baby- en peuterperiode.
Taal: Thuis gemengd taalaanbod Arabisch –
Frans, zou zich beter verstaanbaar kunnen
maken in het Arabisch. Op school:
Nederlands. Volgens moeder goede kennis.
De algemene intake
5-2-2014
De algemene intake
Aanmelding: Taal- en leerproblemen
Eenoudergezin, moeder heeft nieuwe partner
en is zwanger doch partner woont nog niet in.
Enkel aanwezig in het weekend.
Geen contact meer met biologische vader:
intra-familiaal geweld.
Motoriek: Fijnmotorische problemen:
opvallende zwakke schrijfmotoriek.
Schools: Ernstige leesproblemen,
rekenachterstand, gedrag: clownesk, vechten
op speelplaats
3
Verschillen, obstakels en valkuilen
Informatie van de ouders
Anamnese meertaligheid (versie 2, 2009)
Anamnese meertalige kinderen (AMK, SIG)
Taalontwikkeling er uitgelicht
Extra aandacht voor spel
Cultuur: raakpunten / verschillen
Dit deeltje past steeds! binnen een groter
geheel.
5-2-2014
6
titel
Gebaseerd op Anamnese meertaligheid (AM)
Uitgebreid daar uit de praktijk een aantal
opmerkingen kwamen.
5-2-2014
1
De vragenlijsten
De vragenlijsten
Informatie van de ouders
AMK
Gegevens over de ouders:
Onderdelen:
-
7
Algemene gegevens (AM)
Gegevens over de ouders (AM +)
Gegevens over de grootouders
Gegevens over de thuissituatie (AM +)
Gegevens over het taalaanbod (AM +)
Taalbeheersing van het kind (AM +)
Attitude van de ouders (AM +)
Gegevens over het kind en zijn omgeving (AM +)
titel
5-2-2014
8
titel
Informatie van de ouders: AMK
5-2-2014
Hamed: Moeder kan niet of moeilijk over de
voorschoolse situatie vertellen: te emotioneel
beladen.
Isabelle: Voorschools: Portugees
Met schoolstart: ouders + school spreken
Nederlands. Doch ouders beheersen Nederlands
onvoldoende = Zeer arm taalaanbod
10
Even wat theorie
Informatie van de ouders: De
thuissituatie
Focus rond het gebruik van de talen thuis
Gegevens over het taalaanbod per taal
Hamed:
Moeder krijgt en kreeg veel steun van de
familie. De maternele grootouders wonen in
België en praten vnl. Arabisch. Moeder vertelt
dat Hamed erg verwend werd door oma en
nu niet meer luistert naar de oma.
titel
titel
Informatie van de ouders: AMK
Taalbeheersing van het kind
Belang van doorvragen en concrete vragen te
stellen!
Bv. Meeste ouders: Begrijpen voldoende MAAR…
- Begrip van lange opdrachten?
- Begrijpt het een voorgelezen verhaal?
- Kan het vragen beantwoorden?
Simultaan Arabisch-Frans: mengelmoes!
Successief Nederlands
Zwart-Afrikanen:
11
titel
5-2-2014
De vragenlijsten:
Verschil tussen successieve en simultane
taalontwikkeling.
In de praktijk: Brusselse situatie
5-2-2014
De Vragenlijsten
Gegevens over de grootouders
9
Moedertaal
Andere talen
Nederlands
Mate van beheersing
Hamed:
Moeder mengt het Arabisch en het Frans door
elkaar in één zin. Ze kan zich in het Frans
uitdrukken doch zoekt vaak naar haar woorden.
Moeder vindt zichzelf het vlotst in het Frans.
De vragenlijsten
Informatie van de ouders: AMK
Zeggen vaak thuis Frans te spreken
Heel vaak nog ‘notre langue’ Navragen!!!!
Successief Nederlands
-
5-2-2014
12
titel
Isabelle: Aanvankelijk gaf vader goede beheersing
van Portugees aan. Na doorvragen verschillende
moeilijkheden in Portugees en Nederlands.
5-2-2014
2
Extra vragen rond taalontwikkeling
Begrip
Extra vragen rond taalontwikkeling
Aanwijzen in een boekje
Dagelijkse opdrachten
2-ledige opdrachten
Lange opdrachten
Luisteren naar een verhaal
Productie
Benoemen in een boekje
Eenvoudige vragen beantwoorden
Woordenschat
13
titel
15
5-2-2014
14
Informatie van de ouders (AMK):
5-2-2014
16
Eisen naar de verschillende talen
Mogelijkheden tot stimulatie
titel
5-2-2014
Even wat theorie
Kennis van een normale meertalige
ontwikkeling is nodig. (Julien)
titel
5-2-2014
Attitude van de ouders
Successief: overslaan van vroegtalige fase en
stille periode!
Simultaan: Kinderen doorlopen alle fases in 2
talen, talen beïnvloeden elkaar
Overgeneralisatie en overextensie (ook bij
eentaligen)
Transfer (positief en negatief:
interferentiefouten) en code-switching (bij
meertaligen).
17
titel
Even wat theorie
Specifieke vragen voor meertalige
kinderen
De Vragenlijsten
Taalverlies
Taaldominantie
Taalverschuiving
Onvoldoende verworvenheid: te weinig
aanbod om bepaalde structuren of
morfologische regels eigen te maken.
Tweetalig
Perfect in beide
talen!
titel
Zinnen, lengte? Samengestelde zinnen?
Vervoegen van werkwoorden?
Woordvolgorde?
Iets vertellen van gebeurtenis op school?
Is het verhaal te volgen?
Vlot switchen?
Mengen van talen?
Even wat theorie
Productie
5-2-2014
Dus niet elke taalfout is een kenmerk
van een gestoorde taalontwikkeling!
Bv. Eva (Simultaan: Lets- Nederlands) gebruikt
weinig lidwoorden: In het Lets wordt een
lidwoord enkel gebruikt wanneer je iets wil
benadrukken!!! Belang van kennis van de
moedertaal
Bv. Youssef, 3 jaar(simultaan: Frans/Arabisch,
successief: Nederlands) : wordt aangemeld
omdat hij op school nog niet spreekt: Stille
periode!!!
18
titel
5-2-2014
3
Even wat theorie
De vragenlijsten
Belang van het erkennen van onze eigen
attitude!
Gegevens over het kind en zijn omgeving
Politiek: Meertaligheid moet gestimuleerd
worden (elite-tweetaligen) = Additieve
meertaligheid MAAR elke migrant moet wel
het Nederlands leren en liefst vlot spreken =
Subtractieve meertaligheid!!!
Onderscheid maken tussen grote en kleine
minderheidsgroepen
Sociale status van de taal
19
titel
5-2-2014
Hamed: Omdat de jongen zo druk is, volgt hij
driemaal per week judo. Hij gaat er vaak met
traantjes naar toe maar moeder geeft aan dat
hij nadien veel beter slaapt. In de derde
kleuterklas maakte de juf opmerkingen over
zijn tekeningen. Hij zou zwakker gepresteerd
hebben dan zijn klasgenoten.
20
De vragenlijsten
titel
Informatie van de ouders: AMK
titel
5-2-2014
De vragenlijsten
5-2-2014
Informatie van de ouders: AMK
Hamed: Hij speelt erg graag op de Playstation.
Moeder verbiedt hem dit echter daar ze
vermoedt dat er een link bestaat tussen de
spelletjes en zijn vechtgedrag op de
speelplaats. Hij speelt graag tikkertje en
voetbal. Verder speelt hij met auto’s en
verzamelt hij kaarten.
Hamed: Hamed kan nu wel een kindtekening
maken. Voor puzzelen heeft Hamed geen
geduld. Hij bouwt wel graag met lego en
gebruikt hierbij heel veel fantasie. De jongen
kan een brug en een huis bouwen. Het volgen
van een plan lukt nog niet. Hamed speelt erg
graag met Cars en vertoont hiervoor een
bijzonder grote interesse.
21
Informatie van de ouders: AMK
22
De vragenlijsten
titel
5-2-2014
De vragenlijsten
Speelgoed:
Geen speelcultuur
Ouders hebben geen idee welk speelgoed voor
welke leeftijd past, geen kennis van
ontwikkelingsdoelen.
Vinden elektronisch speelgoed meestal
fantastisch.
Vinden werkblaadjes, kennis van alfabet, telrij
opzeggen heel belangrijk.
bv. Moussa: auto met kauwgombal
Intercultureel bemiddelaarster
24
titel
5-2-2014
4
De vragenlijsten
De Vragenlijsten
Informatie uit de omgeving
Belangrijke opmerkingen: Een leerkracht kan
de taal en het taalgebruik binnen een schoolse
context beoordelen. Een niet-Nederlandstalige
ouder kan goed de moedertaal beoordelen.
Het beoordelen van het Nederlands is veel
moeilijker.
Je leert een taal ‘anders’ in de thuisomgeving
dan in de schoolcontext. (DAT en CAT)
Bv. Reynell
Informatie uit de omgeving
CELF: Pragmatieklijst
CELF: Observatieschaal
25
titel
5-2-2014
26
De vragenlijsten
titel
Je kan deze lijst ook door de ouders of kind
laten invullen.
titel
5-2-2014
28
Even wat Theorie
De ontwikkeling van de woordenschat bij
meertalige kinderen:
titel
Lange termijn geheugen
Voldoende contextuele ervaringen
Interactie met je omgeving is belangrijk!!!
Ervaringen verschillen in elke taal (bv. Thuis –
school) dus verschillende woordenschat in elke taal!
titel
Vragenlijsten met een diagnostische
waarde
5-2-2014
Even wat theorie
Testscores van meertaligen wijken hier het
meest af van eentaligen.
Je leert een woord door het op te slaan in je
mentaal lexicon
29
5-2-2014
Lexiconlijsten:
- meet de woordenschat productie + aantal
zinnetjes bij kinderen tussen 20 en 30 m
- Aankruisen wat het kind zegt
- Bepalen van een taalontwikkelingsniveau
Bestaat ook in het Turks, Marokaans-Arabisch en
het Tarifit-Berbers
Mogelijkheid tot het meten van de cumulatieve
Woordenschat.
Verschillende interpretaties
Verschillen tussen moedertaal en taal op school
Zowel voor jongere (vanaf 3j) als oudere kinderen
(tot 18 jaar)
Bestaat ook in een tweetalige versie:
- Nederlands-Turks
- Nederlands- Arabisch
27
Luisteren
Spreken
Lezen
Schrijven
De vragenlijsten
Informatie uit de omgeving
Omgangsvormen en gespreksvaardigheden
Verkrijgen van, reageren op en verstrekken van
informatie
Begrijpen en gebruiken van non-verbale uitingen.
5-2-2014
30
Je meet én de woordenschat in de ene
taal én de woordenschat in de tweede
taal = cumulatieve woordenschat
Deze woordenschat is een veel betere
maat voor het ‘echte kunnen’ van het
kind.
Onderzoek bij Turkse successief
tweetalige kinderen: hoe groter WS in
het Turks, hoe groter in het Nederlands.
Kennen voor de lft van 6j veel meer
Turkse woorden!!!!
titel
5-2-2014
5
Even wat theorie
De vragenlijsten
Probleem met de diepe woordenkennis:
Kennen minder betekenisaspecten van
hoogfrequente woorden zoals ‘neus’, ‘boek’ of
‘geheim’
De betekenisomschrijvingen zijn veel minder
abstract, verwijzen minder naar diepere
betekenislagen (bv. neus is een lichaamsdeel)
Vaker gebruik van GAP: General-all-purpose
Verwacht dus geen equivalent in de andere
taal voor alle woorden die ze kennen in die
ene taal!!!
31
titel
5-2-2014
Uitgebreide oudervragenlijst voor jonge
kinderen van 8 tem 30 maanden, bestaat ook
in verkorte vorm.
Verkorte N-CDI-3 vorm voor kinderen van 30
tot 37 maanden
Gebaseerd op een internationaal gebruikte
vragenlijst.
Genormeerd voor Vlaanderen, percentielen
Beslissingsboom voor gebruikers
32
De vragenlijsten
N-CDI:
titel
5-2-2014
De vragenlijsten
N-CDI’s
N-CDI’s
Onderzoek bij tweetalige Spaans-Engelse
families met laag inkomen , Child Development, Sep. Okt.
NIET genormeerd voor meertaligen
Moeilijk voor anderstalige ouders om in te
vullen.
In de praktijk: Wanneer één van de ouders
Nederlandstalig is: cumulatieve woordenschat
berekenen.
2009, Measuring growth in Bilingual Children’s Englisch Productive Vocabulary
Development, Vagh, Pan and Mancilla-Martinez
33
titel
5-2-2014
34
De vragenlijsten
EPV
titel
titel
5-2-2014
De vragenlijsten
5-2-2014
ALDeQ
lijsten voor Evaluatie van Pragmatische
Vaardigheden = gaat over taalgebruik!!!
Bekijkt ook de non-verbale aspecten van de
communicatie.
complementair aan de N-CDI’s
de EPV1 (van 6 tot 15 maanden) en de EPV2
(van 16 tot 30 maanden)
NIET genormeerd voor meertaligen.
Uit de praktijk lijkt de gebruikte woordkeuze
voor anderstalige ouders moeilijker te zijn…
bv. Vestigt het kind de aandacht op…
35
Helpt het om een beter beeld te krijgen door ook
de leerkrachten/kinderverzorgsters mee te laten
invullen?
Geven de ouders een goed beeld?
De samengestelde scores (lk en ouders) lijken niet
beter dan de ouderscores alleen
De ouderscores komen heel goed overeen met de
testresultaten.
Hebben enkel WS in Engels gemeten
Assesment of English language learners: Using Parent report on first Language
development, Johanne Paradis, Kristyn Emmerzael, Tamara Sorenson Duncan
Journal of communication disorders, 2010
Canadese situatie:
Tweetalig: Frans-Engels
Worden eveneens geconfronteerd met heel veel
anderstaligen van zeer verscheiden
minderheidsgroepen.
Onderzoek in de moedertaal wordt dan ook zeer
moeilijk!
Doel: Ontwikkelen van een oudervragenlijst
onafhankelijk van taal en cultuur die meertalige kinderen
met een taalstoornis onderscheid van meertalige kinderen
zonder taalstoornis.
36
titel
5-2-2014
6
De vragenlijsten
De Vragenlijsten
De ALDeQ
3 eisen:
Section C: Behaviour patterns and activity
preferences
Niet taal-specifiek dus geen vragen over
specifieke zinsstructuren.
Rating scales van 0 tot 3
Retrospectief gedeelte
Section A: early milestones
Section B: Current L1 abilities
37
5-2-2014
38
titel
De ALDeQ
titel
5-2-2014
40
titel
Veelbelovend, ook in onze Belgische
(Brusselse) context
Maar steeds te gebruiken in combinatie met
ANDER onderzoeksmateriaal, geen test op
zich
titel
Houding van de hulpverlener
Communicatie!!!
Bewust zijn van je eigen persoonlijke kijk op
de dingen.
Gebruik eenvoudige taal. Herformuleer! Pas op
met termen.
Direct onderzoek in T1 en T2
Informatie uit de omgeving!
Dit jaar: verkennend onderzoek a.h.v. een
aantal thesissen
Uit de praktijk: Hamed!
41
5-2-2014
Cultuur: Raakpunten /verschillen
De ALDeQ: besluit
De ALDeQ: de onderzoeksresultaten
Goede specificiteit: terecht negatieve
testuitslagen
Zwakke sensitiviteit: terecht positieve
testuitslagen: Volgens de onderzoekers
misschien te wijten aan misdiagnoses bij de
taalgestoorde kinderen.
Bij alle kinderen was er sprake van taalverlies
in de eerste taal!
Er was een grote variatie aan antwoorden in
sectie D: differentieerde het minst.
De vragenlijsten
5-2-2014
De Vragenlijsten
Scores voor de delen en het geheel
Genormeerd voor Canadese kinderen die het
Engels als tweede of derde taal leren van 5j2m
tot 6j4m en die minstens 7 maanden Engels
en maximum 27 maanden Engels aangeboden
kregen.
39
Indirecte en directe vragen
Bij bovenstaande secties kan je vragen niet invullen.
Laatste sectie weegt ook minder door.
De vragenlijsten
Gaat op zoek naar evt. milde tekorten op vlak van
cognitie en perceptuele vaardigheden
Frustratie
Gekozen voor indirecte vragen
Section D:Family History
Focust op de expressieve vaardigheden
Aandacht voor taalverlies: laten de ouders hun
kind vergelijken met andere kinderen in dezelfde
situatie.
titel
De ALDeQ
5-2-2014
42
Wat zie je bij de cliënt?
Betrokken doch niet verantwoordelijk
Weinig kennis van onderwijs en
gezondheidssysteem, ziekten
Hechten minder belang aan taalvaardigheden.
Op tijd komen
titel
5-2-2014
7
Cultuur: Raakpunten / Verschillen
Cultuur: Verschillen /raakpunten
Aparte vragen.
Praat Moussa zo weinig omdat hij als baby
slecht water te drinken kreeg?
Zou Voodoo helpen?
Mijn zoon articuleert slecht want zijn tong zit
vast.
Mijn dochter is behekst.
Aparte verklaringen.
Mijn dochter heeft een achterstand want ik gaf
haar niet de naam die Allah mij in mijn droom
opdroeg te geven.
Als god het wil, zal het beter gaan met mijn
zoon.
43
titel
5-2-2014
44
Ter info
45
RESPECT
Inter-cultureel bemiddelaar helpt beide
partijen elkaar te begrijpen
Opbouwen van een wederzijds
vertrouwen.
Ga in op vragen, geef de ouders het
gevoel gehoord te worden.
titel
5-2-2014
Ter info
Geraadpleegde literatuur
Taalstoornissen bij meertalige kinderen,
diagnose en behandeling, Manuela Julien
Anamnesegesprekken met ouders van
meertalige kinderen: leidraad voor
aanvullende anamnese, Intervisiewerkgroep
Meertalige kinderen, Signaal, juli-augustus
2008
Measuring Growth in Bilingual and
Monolingual Children’s English Productive
Vocabulary Development: The Utility of
Combining Parent and Teacher report, Shaler
Banu Vagh, Alexander Pan, Jeanette Mancillatitel
5-2-2014
Martinez
Aparte verklaringen
Geraadpleegde literatuur
Assessment of English Language learners:
Using Parent report on first language
development, Johanne Paradis, Kristyn
Emmerzael, Tamara Sorenson Duncan
Interessante websites
www.kentalis.nl: Richtlijn diagnostiek van
meertalige kinderen, Mirjam Blumenthal, 2012
http://meertaligheidentaalstoornissenvu.wikis
paces.com/Welkom: informatie per taal
46
titel
5-2-2014
8