Transcript De elektronische vrachtbrief

WEG EN WAGEN | Maart 2014 | Jaargang 28 | Nummer 72
Elektronische vrachtbrief
De elektronische vrachtbrief: de stand van
zaken in binnen- en buitenland
verplicht. De Wet wegvervoer goederen en de Regeling
wegvervoer goederen zijn daar glashelder over. De Wet weg­
vervoer goederen bepaalt:1
Bij vervoer van goederen over de weg is het gebruik van een vrachtbrief verplicht. Al sinds “Het is verboden om beroepsvervoer te verrichten indien met
1994 is het gebruik van een elektronische versie van de vrachtbrief in Nederland toegestaan. betrekking tot dat vervoer geen vrachtbrief is opgemaakt.”
Hoe staat het er twintig jaar later voor met de elektronische vrachtbrief in het wegvervoer?
De Regeling wegvervoer goederen vult dit verder in en bepaalt
dat de vergunninghouder (dat is de vervoerder) er zorg voor
1. Inleiding
moet dragen dat de vrachtbrief in de vrachtauto, waarmee de
De Stichting vervoeradres heeft de afgelopen tien jaar met
goederen vervoerd worden, aanwezig is.2
regelmaat aandacht besteed aan de elektronische vrachtbrief.
Voorbeelden daarvan vindt u in diverse publicaties van de
Maar: in Nederland is een vervoerder niet verplicht een papieSVA, zoals de brochure ‘De vrachtbrief’, in artikelen in Weg
ren vrachtbrief aan boord te hebben. Als de op het vervoer
en Wagen en in de syllabi van het SVA-congres. De transportbetrekking hebbende vrachtbriefgegevens ‘gestructureerd en
wereld is meer en meer gedigitaliseerd en de ontwikkelingen
genormeerd via een elektronisch systeem worden uitgewisop ICT-gebied zijn vaak innovatief. Bekende voorbeelden van
Mr. Jos K.M. van der Meché,
seld’, is de papieren versie van de vrachtbrief aan boord van
geslaagde innovaties zijn het ‘tracking and tracing’ systeem
advocaat bij AKD Advocaten
het voertuig niet vereist.3 Met andere woorden: het uitwisseen EDI.
en Notarissen
len van vrachtbriefgegevens via de computer is uitdrukkelijk
toegestaan, mits die uitwisseling van gegevens dan wel van
Anno 2014 is het uiteraard meer dan gebruikelijk dat de
de nodige waarborgen is voorzien.
afspraken tussen de afzender en de vervoerder elektronisch
tot stand komen. Wat is er makkelijker dan het snel versturen
De wet zegt overigens niet, wanneer nu sprake is van het
en beantwoorden van een e-mailtje? Daar komt de smart­
gestructureerd en genormeerd via een elektronisch systeem
phone nog bij. Wij hadden tien jaar geleden toch amper kunuitwisselen van de vrachtbriefgegevens.
nen vermoeden dat de smartphone anno 2014 zo’n wezenlijke
verandering teweeg zou brengen in de wijze van communiceDe elektronische vrachtbrief heeft daarmee haar wettelijke
ren en het uitwisselen van gegevens.
grondslag. De elektronische vrachtbrief is dan ook een rechtsMet de elektronische vrachtbrief erbij komt de papierstroom
geldig vrachtdocument.
vrijwel tot stilstand. Efficiënter, sneller en goedkoper.
3. Vorm elektronische vrachtbrief
Over de wegtransportsector wordt vaak gezegd dat deze
traditioneel is. Nu valt dat naar mijn inschatting nogal mee,
maar in bijvoorbeeld de luchtvrachtsector is het gebruik van
elektronische vrachtbrieven al veel meer ingevoerd. Ik wijs
op het gebruik van elektronische airwaybills (e-tickets) bij
luchtvervoer van goederen. In deze bijdrage wordt de stand
van zaken belicht met betrekking tot het gebruik van de elektronische vrachtbrief in Nederland en bij CMR-vervoer.
2. Binnenlands wegvervoer
Eerst iets over de juridische basis. Het gebruik van de vrachtbrief bij beroepsgoederenvervoer in Nederland is dus wettelijk
1
2
3
We hebben het al snel over ‘de vrachtbrief’, terwijl er in de
praktijk natuurlijk verschillende vrachtbrieven bestaan voor
het vervoer van diverse goederen. Denk bijvoorbeeld aan de
vrachtbrief voor het vervoer van gevaarlijke stoffen. Ik doel
in deze bijdrage alleen op de bekende AVC- en CMR/AVCvrachtbrief.
De wet schrijft geen vorm voor de vrachtbrief voor. De vrachtbrief is vormvrij. De vrachtbrief is ook geen vereiste voor het
geldig tot stand komen van een vervoerovereenkomst. Als
de afzender een transportopdracht geeft aan de vervoerder,
die deze opdracht aanvaardt, is de vervoerovereenkomst
Artikel 2.13 lid 1 Wet wegvervoer goederen
artikel 15 lid 2 onder a Regeling wegvervoer goederen
artikel 15 lid 3 Regeling wegvervoer goederen
“Weg en Wagen is een gratis e-magazine over vervoerrecht, douanerecht en transport van afval. Abonneren kan op www.sva.nl/weg-en-wagen.”
3
WEG EN WAGEN | Maart 2014 | Jaargang 28 | Nummer 72
al een feit. Mondelinge afspraken binden ook! Daar is geen
vrachtbrief voor nodig.
De Regeling wegvervoer goederen geeft wel aan wat er in de
vrachtbrief moet worden opgenomen.4 Dat is:
a.de naam en het adres van de afzender;
b.de naam en het adres van de vervoerder;
c.de naam en het adres van de geadresseerde;
d.de gebruikelijke aanduiding van de aard van de goederen;
e.het brutogewicht of de op andere wijze aangegeven hoeveelheid van de goederen.
Het wegvervoerrecht bepaalt slechts dat zowel de afzender als de vervoerder een vrachtbrief kunnen opmaken.
Zij ­kunnen ook verlangen dat die vrachtbrief wordt getekend.5
Artikel 5 AVC 2002 bepaalt overigens dat de afzender de
vrachtbrief moet opmaken.
De wettekst lijkt bedoeld voor een papieren vrachtbrief, maar
de wet zegt ook dat de ondertekening mag worden vervangen
door een ‘ander kenmerk van oorsprong’. Daarmee is een stap
in de richting van de elektronische vrachtbrief genomen.
4. Bewijs door de elektronische vrachtbrief
De vrachtbrief heeft meerdere functies. Zo bevat de vrachtbrief de relevante informatie over de goederen aan boord
van de vrachtwagen en biedt de handhavende instanties een
controlemiddel. Maar de belangrijkste functie is m.i. toch wel
de bewijskracht die de vrachtbrief heeft. Het kan dan gaan om
bewijs van de inhoud van de vervoerovereenkomst, bewijs
van ontvangst van de in de vrachtbrief vermelde goederen,
bewijs van de staat van de goederen bij inontvangstname
door de vervoerder of bij aflevering op het losadres.
Als de elektronische vrachtbrief die bewijsfunctie moet hebben, kan de vrachtbrief worden beschouwd als een elektronische akte. Een akte, zegt de wet, is een ondertekend geschrift,
bestemd om tot bewijs te dienen.6 Bij een elektronische akte
is er nu juist geen geschrift, maar daar valt wel een mouw aan
te passen. Elektronische aktes zijn namelijk – sinds 1 juli
2010 – wettelijk toegestaan.7
Daaraan worden door de wet wél bepaalde eisen gesteld.
Zo moet degene die de elektronische vrachtbrief als bewijs wil
gebruiken, de inhoud van die vrachtbrief kunnen opslaan, om
die inhoud later weer te kunnen gebruiken en te reproduceren.
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Met alleen de mogelijkheid van een elektronische vrachtbrief
zijn wij er nog niet. De vrachtbrief zal ook moeten worden
ondertekend. Wat zegt de wet daarover? Als het gaat om
ondertekening van een elektronische vrachtbrief (een akte
dus), vereist de wet een elektronische handtekening.8
Een elektronische handtekening bestaat uit elektronische
gegevens die zijn vastgehecht aan andere elektronische
gegevens en die worden gebruikt als middel voor authentificatie.9
Deze handtekening is niet minder dan een handgeschreven
handtekening, mits de methode die wordt gebruikt voor
authentificatie10 voldoende betrouwbaar is. De wet geeft een
opsomming van eisen en als daaraan is voldaan, wordt de
betrouwbaarheid aangenomen. Een voorbeeld van zo’n eis is
dat de handtekening op unieke wijze aan de ondertekenaar is
verbonden.
5. e-CMR
Sinds de inwerkingtreding van het e-protocol bij het CMRVerdrag bestaat bij internationaal vervoer over de weg ook de
mogelijkheid een elektronische vrachtbrief te gebruiken.11
Dit protocol dateert al weer van 2008, maar het duurde tot
juni 2011 voordat het in werking trad.
Een elektronische vrachtbrief wordt in het protocol gedefinieerd als een vrachtbrief met behulp van digitale communicatie afgegeven door de vervoerder, de afzender of een andere
partij die betrokken is bij de CMR-vervoerovereenkomst.12
Ook gegevens die logisch verband houden met digitale
communicatie (zoals bijlagen) kunnen aan de elektronische
CMR-vrachtbrief worden gekoppeld.
Het protocol geeft ook een definitie van de elektronische
handtekening. Dat zijn gegevens in elektronische vorm die
gekoppeld worden aan of logisch verband houden met andere
elektronische gegevens en fungeren als een methode om
authenticiteit vast te stellen.
Die handtekeningen zijn uiteraard essentieel. Het e-protocol
schrijft voor dat de elektronische vrachtbrief door de partijen
bij de overeenkomst gewaarmerkt wordt door middel van een
betrouwbare elektronische handtekening, die de koppeling
aan de elektronische vrachtbrief waarborgt. Het e-protocol
geeft vervolgens aan wanneer een methode van een elektronische ondertekening geacht wordt betrouwbaar te zijn. Dat
Artikel 15 lid 1 Regeling wegvervoer goederen
Artikel 8:1119 BW
Artikel 156 Wetboek Burgerlijke Rechtsvordering
Artikel 156a Wetboek Burgerlijke Rechtsvordering
Artikel 3:15a BW
Artikel 3:15a lid 4 BW
De wettekst zegt ‘authentificatie’, een vertaling die lijkt te zijn ontleend aan het Franse woord authentification. De juiste vertaling lijkt mij ‘authenticatie’. Zie ook de Dikke van Dale.
Aanvullend Protocol bij het CMR-verdrag inzake de elektronische vrachtbrief d.d. 20 februari 2008
Artikel 1 Aanvullend protocol bij het CMR-Verdrag inzake de elektronische vrachtbrief
“Weg en Wagen is een gratis e-magazine over vervoerrecht, douanerecht en transport van afval. Abonneren kan op www.sva.nl/weg-en-wagen.”
4
WEG EN WAGEN | Maart 2014 | Jaargang 28 | Nummer 72
is bijvoorbeeld het geval als de elektronische handtekening op
unieke wijze is gekoppeld aan de ondertekenaar en de ondertekening de mogelijkheid biedt om de ondertekenaar te identificeren.
Waar het uiteraard uiteindelijk om draait, is dat de elektronische
vrachtbrief dezelfde status heeft als de papieren versie van de
vrachtbrief. Ook dat bepaalt het e-protocol. Een digitale vrachtbrief die voldoet aan de bepalingen van het e-protocol, wordt
als gelijkwaardig beschouwd aan de papieren versie en heeft
dezelfde bewijskracht en dezelfde gevolgen.
De elektronische CMR-vrachtbrief moet dezelfde gegevens als de
papieren vrachtbrief bevatten. Artikel 6 CMR-Verdrag geeft een
lijst van gegevens die de vrachtbrief moet bevatten. De gegevens
in de elektronische vrachtbrief moeten kunnen worden aangevuld met bijvoorbeeld de voorbehouden van de vervoerder.
Al met al biedt het e-protocol de partijen bij de vervoerovereenkomst de mogelijkheid af te spreken dat er een elektronische
vrachtbrief wordt gebruikt. Het e-protocol is in werking getreden
en inmiddels hebben acht landen het e-protocol geratificeerd of
zijn toegetreden tot het protocol. Dat zijn: Nederland, Bulgarije,
Spanje, Letland, Litouwen, Zwitserland, Tsjechië en Denemarken.
6. Een korte blik op de praktijk
Het lijstje van landen dat hierboven is genoemd, geeft direct
aan dat het in de praktijk nog lastig is om enkel en alleen een
elektronische vrachtbrief te gebruiken. Immers, als de nationale
wetgeving van een land dat de chauffeur doorkruist, voorschrijft
dat er een papieren versie van de vrachtbrief aan boord van het
voertuig aanwezig moet zijn, schieten de partijen bij de vervoerovereenkomst er nog weinig mee op. Zo bepaalt de Belgische wet
bijvoorbeeld dat de chauffeur een papieren vrachtbrief moet
kunnen tonen aan de handhavende instanties in geval van een
controle in België.
België ondertekende het e-protocol al op 27 mei 2008, maar
ratificeerde het protocol tot op heden niet.
Zo zijn er vele routes te bedenken, waar de chauffeur tegen
dezelfde wettelijke bepalingen aan zal lopen. Er is een gunstige
uitzondering: transport van goederen van Letland naar Litouwen
(buurlanden) en terug mag geheel op de elektronische vrachtbrief. Maar naar ik begreep zijn de samenwerkende ondernemersorganisaties in de Stichting Vervoeradres (EVO, NBB en TLN) in
Brussel aan het lobbyen om het e-protocol in heel Europa van
toepassing te laten zijn.
 
7. Conclusie
Het is de hoogste tijd de mogelijkheden die de Nederlandse wetgeving en het e-protocol bieden als het gaat om de elektronische
vrachtbrief, ten volle te benutten. Efficiëntie en kostenbesparing
zijn sleutelbegrippen binnen het transport. Belemmeringen
zijn er in de vorm regels in vele Europese landen, die nog papier
verplicht stellen.
Beurtvaartadres zet grote stappen met TransFollow, waarmee
afzenders, logistieke dienstverleners en geadresseerden met
één uniforme en gestandaardiseerde interface een vrachtbrief
kunnen inbrengen, uitwisselen en ondertekenen. Deze beveiligde, gestandaardiseerde digitale oplossing biedt de sector een
kans om de huidige vrachtbriefprocessen te optimaliseren en de
communicatie in de keten te verbeteren. Bij succesvolle implementatie van die nieuwe standaard in Nederland zal het lobbyen
in Europa makkelijk zijn en zal die standaard zich over Europa
kunnen verspreiden.
“Weg en Wagen is een gratis e-magazine over vervoerrecht, douanerecht en transport van afval. Abonneren kan op www.sva.nl/weg-en-wagen.”
5