Transcript zomernummer van de Groenbewuste Amsterdammer (GBA)

IVN voor natuureducatie & duurzaamheid.
De Groenbewuste Amsterdammer
Jaargang 34 - Zomer 2014
IVN Amsterdam - Natuurlijk - Voor U
www.ivn.nl/amsterdam
De Groenbewuste
Amsterdammer
is een uitgave van IVN Vereniging
voor natuureducatie en duurzaamheid, afdeling Amsterdam.
34e jaargang – Zomer 2014
Foto voorkant
Blauwborst
Redactieadres
Nico Groos
Pieter Nieuwlandstraat 81 B
1093 XN Amsterdam
0207850123
[email protected]
Redactie
Maddie Bartels
Nico Groos
Ellen Hageman
Ellen Huijsmans
Peter Junge
Corrie Leefkens
Riek Somsen
Just Wiarda
Wat vindt u zoal in dit nummer?
Een greep uit de inhoud:
Onderwerp
Blz
Kasteel Loenersloot in oude glorie hersteld
Dolen door de pleinen in het oude en nieuwe westen
Recycling is makkelijker dan de mensen denken
Symposium Amsterdam: Hoe schoon is ons water?
Groen in de Wibautstraat
Verrukte vogelaars in de Diemer birding
Het leven van een nutteloze profiteur
Natuurblog: Wandeling in de jungle
De truc met de bomenkap van het Stadsdeel Oost
Watergidsencursus IVN
Magie en volksgeloof: ons dagelijks voedsel
4
6
8
11
13
15
17
18
20
21
22
En natuurlijk weer een schat aan informatie over de vele
activiteiten, cursussen, wandelingen en things-to-do
Neem ook een kijkje op onze website
Drukwerk
Drukkerij Editoo
www.editoo.nl
www.ivn.nl/amsterdam
- advertentie -
Aanleveren van kopij:
Kopij – teksten als Word 2003/2010
en foto’s als JPEG, PNG of TIFF –
kunt u aanleveren middels e-mail
aan bovenvermeld adres
Copyright
Uw inzending wordt gepubliceerd
onder de 'Creative Commons'
licentie. Als u een artikel uit ons
blad wilt kopiëren of gebruiken voor
publicatie of andere niet-commerciële openbare doeleinden, dan
vinden wij dat prima. Mits u bij dat
artikel de naam van de auteur en
de bron (Groenbewuste
Amsterdammer nr. …, uitgegeven
door IVN Amsterdam) vermeldt..
Deadlines 2014
1 februari (voor maart), 1 mei
(voor juni), 1 augustus (voor
september), 1 november (voor
december)
Bestuursvergaderingen
Iedere maand vergadert het
bestuur in de Rietschuur bij
kinderboerderij De Amsteldieren in
het Amstelpark. De vergaderingen
zijn openbaar. Wilt u ook komen of
wilt u een bepaald onderwerp op de
agenda hebben, neem dan van
tevoren even contact op met het
secretariaat (06-24238818).
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
2
Van de redactie
Een nieuw bestuur
Peter Junge
Kitty den Boogert
Wat geweest is, komt nooit meer terug. Het
wordt nooit meer zoals het was. Het kan alleen
maar beter worden. Drie slogans, die in veel
artikelen van dit nummer opduiken. Niet bij de
pakken neerzitten. Strijd voeren. Neem de
Wibautstraat. Al jaren een doorn in het oog van
veel mensen. Maar de omwonenden legden zich
er niet bij neer. Na een jarenlange strijd hebben
zij een prachtige moestuin en een nieuw park
weten te realiseren.
Op de jaarlijkse ALV van 10 april j.l. is met grote
instemming een nieuw bestuur samengesteld en
zijn de taken onder de zittende leden anders
verdeeld.
Ook de ‘Vrienden van het Oosterpark’ vochten
voor wat ze waard waren tegen de plannen van
stadsdeel Oost om vierhonderd bomen te
kappen. Ruim honderd wisten zij van de
ondergang te redden. Het geeft aan wat mensen
over hebben voor het behoud van groen. Bomen
zijn de longen van de stad. Kappen om een park
meer allure te geven, wekt weerstand op.
Want groen is beleving. Lees het verhaal over
een vogeltrip in de Diemervijfhoek. Ervaar de
vreugde van de deelnemers. Zie de verrukking
bij het zien van de blauwborst in vol ornaat.
Eenzelfde gevoel bekruipt je bij een tocht langs
de pleinen van Amsterdam West. “Een plein leeft
pas op als het gebladerte is weergekeerd.”
Mooier kan je het haast niet zeggen. Je kijkt
door de ogen van de redacteur en geniet met
hem mee. Voel de rust, die over je heen komt.
In het verleden was het niet anders. Wat te
zeggen van kasteel Loenersloot, in september de
bestemming van de vrijwilligersdag van onze
vereniging. Ook toen ging men het gevecht met
de natuur aan. Het landschap rondom het
gebouw was rond het jaar 1000 woest en ledig.
Men begon met ontginnen. Daarna was de grond
rijp voor het verbouwen van voedsel. Ook hier
ging de stelregel op: het kan alleen maar beter
worden.
Maar zelfs afval kan in dat opzicht ons bekoren.
Het oude leven is geweest, door het recyclen
krijgt het weer kansen voor andere
toepassingen. Een nieuwe fase ingaan. Dat is op
veel onderwerpen in dit nummer van toepassing.
Bestuurswisselingen, zoals nu gebeurt bij IVN
Amsterdam, passen daar goed bij. Vers bloed
inbrengen is belangrijk, want geen verandering
is stilstand.
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
Allereerst is Joke van der Boon de nieuwe
voorzitster geworden. Zij coördineerde al de
excursies en houdt de taak om de werkgroepen
te ondersteunen.
Karine Klappe, die al vele jaren een vertrouwd
gezicht in het bestuur is, heeft afscheid
genomen. Gelukkig blijft ze actief als coördinator
speciale projecten en als adviseur van het
nieuwe bestuur. Verder heeft de secretaris Niek
vom Bruch het stokje overgegeven aan Martin
ten Brinke, die al in het bestuur zat.
Een andere wijziging is dat de ledenadministratie
is overgegaan van de penningmeester Harmen
Binnema naar Riek Somsen, ook een bestuurslid
die zich al vele jaren inzet voor de vereniging.
Het enige nieuwe gezicht in het bestuur is Ruth
Bolt. Zij was al actief als coördinator van de
vogelgroep.
Een nieuwe koers bepalen
Een jaar lang is geëxperimenteerd met een
bestuursvorm waarbij de voorzitterstaken
onderling verdeeld werden. In een eerdere
vergadering voor actieve leden was opgemerkt
dat men een vast aanspreekpunt in de
vereniging toch erg miste.
Het nieuwe bestuur - onder het voorzitterschap
van Joke en geadviseerd door Karine en iemand
van het Landelijk Bureau - gaat zich de komende
tijd concentreren op het uitzetten van een
nieuwe koers. Centraal staan zaken als het
vergroten van de naamsbekendheid van IVN in
Amsterdam, meer participatie van de leden, het
aantrekken van een jongere doelgroep en het
vinden van een juiste verhouding tussen
‘inspanning - opbrengst’ om bepaalde taken uit
te voeren.
Karine en Niek, bedankt voor jullie grote inzet!
Het nieuwe bestuur wensen wij veel inspiratie
toe. En na de zomer gaan we in gesprek hoe we
samen van IVN nog meer een vereniging voor
en door leden/donateurs kunnen maken. Als je
een suggestie hebt, geef die dan door aan het
secretariaat [email protected].
3
Kasteel Loenersloot in
oude glorie hersteld
Riek Somsen
Op 6 sept 2014 organiseert IVN Amsterdam de
vrijwilligersdag 2014 naar Kasteel Loenersloot.
Dit artikel is een reis door de geschiedenis.
werden ook molens gebouwd om het land droog
te houden.
Al in de twaalfde eeuw duikt ene Henricus de
Lonreslothe in de archiefstukken op.
Waarschijnlijk behoorde hij en zijn familie tot de
projectontwikkelaars, die in opdracht van de
bisschop van Utrecht de veengebieden langs de
Vecht en de Angstel hebben ontgonnen. De
donjon was een verdedigingswerk, maar tegelijk
ook een belangrijk statussymbool voor de
familie. De ontginnersfamilie werd steeds
zelfstandiger en verzette zich meer en meer
tegen de bisschop. Voor die zelfstandigheid was
het gunstig om een verdedigbaar huis te
bezitten. Voor de dertiende eeuw was zo’n
omgrachte toren daarom heel effectief. Het viel
dan niet mee om soldaten en belegeringswapens
over de modderige wegen of de kleine riviertjes
te vervoeren om zo’n kasteel in te nemen.
In de veertiende eeuw werd Kasteel Loenersloot
flink uitgebreid met ondermeer een zaalgebouw,
een ridderzaal, een kelder, een extra verdieping
en een keukenvleugel. Dit machtige kasteel
steeg één van de toenmalige bezitters, Splinter
van Loenersloot, nogal naar het hoofd. Hij
ontpopte zich als roofridder. Hij stal links en
rechts bezittingen van zijn buren en perste
stadsburgers af. Er was een beleg van 18 dagen
door de ridders en soldaten van de bisschop van
Utrecht voor nodig om Splinter een toontje lager
te laten zingen en hem tot overgave te dwingen.
Het kasteel heeft hiervan natuurlijk heel veel te
lijden gehad.
De sfeer op Kasteel Loenersloot is uniek. Wie de
ophaalbrug over komt treedt een andere wereld
binnen. Een paar honderd meter verderop raast
het verkeer over de A2, maar op Loenersloot
heerst een ingetogen rust. Het kasteel is tot nu
toe slechts sporadisch open geweest voor het
publiek. Het was altijd verboden terrein. Nu de
grootschalige restauratie achter de rug is, stelt
het Utrechts Landschap het kasteel open, met
inachtneming van de bijzondere sfeer en de rust
en privacy van de bewoners.
Ruim 750 jaar geleden bouwde een vazal van de
bisschop van Utrecht aan de oever van de
Angstel een sterke toren, een donjon. Deze is
nog steeds het hart van het historische kasteel.
Het landschap rondom het huidige kasteel was
rond het jaar 1000 woest en ledig.
Er lag hier een uitgestrekte veenwildernis, die
vanaf 1100 steeds verder werd ontgonnen. Het
overtollige water werd naar bestaande
veenriviertjes geleid, waaronder de Angstel, het
Gein en de Winkel. Na de ontginning verbouwde
men aanvankelijk vooral haver, gerst, tarwe en
boekweit. Maar de veenbodem daalde en werd
steeds natter. De boeren schakelden daarom
over op veeteelt. Vanaf de vijftiende eeuw
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
In de zeventiende eeuw werd het kasteel weer
flink verbouwd. De bewoners richten Kasteel
Loenersloot nu heel luxueus in, met beschilderde
balkenplafonds, portretten en landkaarten. Er
kwam wat later weer een nieuwe eigenaar,
Strick van Linschoten, en ook weer een nieuwe
verbouwing in 1773-1776. Het huidige interieur
dateert grotendeels uit die periode. Vooral het
stukadoorswerk op de plafonds is beroemd.
Hiervoor werd de Italiaanse stukadoor Francesco
Peretti ingehuurd. Er kwamen ook
lambriseringen, paneeldeuren, vensters met
zitbanken, houtsnijwerk en beschilderde
behangsels met fraaie landschappelijke taferelen
en vogels. Het stucplafond is in 2013
gerestaureerd.
De laatste bewoonster van Kasteel Loenersloot is
Barones Madzy van Nagell-Martini Buys. In 1948
erfde zij het kasteel. Zij trouwde in 1952 met
Reinoud Gerard Steven baron van Nagell, die in
1968 stierf. Madzy bewoonde slechts enkele
kamers van het kasteel. Erg aangenaam was het
er niet. In de winter werd het zo koud, dat de
barones rondjes op de fiets door het huis
maakte om op te warmen. Madzy voerde een
vinnige correspondentie met de rijksoverheid
4
over restauratiesubsidie. Ze had dan ook heel
weinig op met de moderne tijd, ze gruwde van
winstbejag en verbood haar pachters om
kunstmest te gebruiken. Nieuwsgierige
bezoekers hield ze met een jachtgeweer op
afstand. Het kasteel werd wel wat opgeknapt en
ook door haar in een stichting ondergebracht. In
1997 stierf de barones op 88 jarige leeftijd.
Jaarlijkse dag voor
vrijwilligers IVN Amsterdam
Op 6 sept 2014 organiseert het bestuur van IVN
Amsterdam de jaarlijkse vrijwilligersdag.
Dit betekent dat elk lid, dat regelmatig of af en
toe iets voor IVN Amsterdam doet, die dag
gratis mee mag. Om mee te doen kun je je
opgeven bij bestuurslid Riek Somsen, liefst vóór
6 augustus.
De tocht gaat naar Kasteel Loenersloot, dat
sinds kort wordt beheerd door het Utrechts
landschap. www.kasteelloenersloot.nl
Het kasteel is in de afgelopen jaren
gerestaureerd. Doordat het heel lang strikt
verboden gebied is geweest is het Kasteel in
unieke, originele en ongerepte staat gebleven.
Het kasteel is pas sinds vorig jaar op afspraak te
bezoeken en de tuin pas sinds juni van dit jaar.
Het oudste deel van het kasteel, de donjon, is
gebouwd in 1100.
We bezoeken ´s morgens het kasteel van 11.30
tot 13.00 uur met een rondleiding.
´s Middags bekijken we onder leiding het park
van 14.30 tot 15.30 uur. Daarna gaan we naar
Baambrugge (op 4 km afstand), naar Café de
Punt. Hier is onze afsluitende borrel.
We nemen onze vaste cateraar Edsart van
Diemen mee (Edelcatering.nl). Hij verzorgt de
lunch tussen 13.00 en 14.30 uur. Dit betekent
dat we rekenen op mooi weer.
Het kasteelpark is vermoedelijk in 1797
aangelegd door Gijsbert van Laar. Kleine
waterpartijen, kronkelende wandelpaden,
kunstmatige heuveltjes en tuinsieraden zoals
houten bruggetjes en een obelisk wijzen daarop.
Vanaf de jaren vijftig van de vorige eeuw is het
onderhoud aan het park grotendeels nagelaten
met als gevolg dat het park begin 2000 tot een
oerwoud was geworden. Hier heeft het Utrechts
landschap sindsdien haar schouders onder
gezet. Het park is nu een aangename plek om te
wandelen. Hazen en bijvoorbeeld de kerkuil zijn
er te zien.
We weten nog niet veel over de plantengroei.
Dus er is voor het IVN waarschijnlijk heel veel in
het park te ontdekken. We zullen het kasteel en
park ter gelegenheid van de IVN vrijwilligersdag
daarom op 6 september bezoeken, niet alleen
met een historische rondleider van de Stichting,
maar ook met onze eigen excursieleiders!
Deze bijdrage is gebaseerd op de brochure van de
Stichting Het Utrechts Landschap en de Stichting
Kasteel Loenersloot. Met dank aan de fotografen van
de brochure.
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
Vervoer:
Fiets
We vertrekken op de fiets om 10.00 uur vanuit
het Amstelpark, de Rietschuur. De fietstocht
gaat door de Amstelscheg, langs de
Ouderkerkerplas, door Abcoude, door
Baambrugge naar Loenersloot (20 km).
Bus
Bus 120 (halfuursdienst) richting Utrecht
vertrekt van station Bijlmer Arena om 10.18 of
10.48 uur. De bus stopt in Loenersloot Dorp voor
het kasteel om 10.43 of 11.13 uur. (De
retourbus richting Amsterdam vertrekt om 16.34
of 17.04 uur vanuit Loenersloot Dorp en iets
later van Baambrugge naar Amsterdam Bijlmer
Arena).
Auto
We zullen (indien mogelijk en nodig) een rooster
maken voor deelnemers die willen meerijden.
Neem de A2 richting Utrecht en afslag (4)
richting Vinkeveen en Hilversum. Ga op de N201
onder de snelweg door richting Hilversum. Neem
de eerste afslag links (nog voor de brug over het
Amsterdam-Rijnkanaal) naar Loenersloot.
5
Dolen door de pleinen in
het oude en nieuwe westen
Just Wiarda
In het lentenummer beschreef ik wat pleinen in
oost, zoals die er in februari bij lagen. Kaal, in
de knop, leeg, vaak nog ongezellig, in
afwachting van het aanbreken van het nieuwe
groeizame seizoen. De pleinen liggen er nu
prachtig bij in de lente. Een goed plein doorstaat
natuurlijk elk seizoen. Maar een plein leeft pas
op als het gebladerte is weergekeerd en het
plein weer volop wordt gebruikt.
In de buurt ligt het Ten Kate plein, een
levendige plek met grote bakken met witte
tulpen en een gekooide speelplaats waar
kinderen ombekommerd een balletje kunnen
trappen. Vlakbij aan de Hildebrandstraat ligt een
schoolpleintje verscholen. Het Nicolaas
Beetsplantsoen is mijn volgende bestemming.
Het ligt er nog wat kaal bij. De platanen zijn
getopt en de struiken in de perken gesnoeid. De
blauwe regen bloeit uitbundig. Een mooie,
evenwichtige plek.
Da Costaplein
De Zaanhof
Amsterdam-West is aan de beurt. Opnieuw stap
ik op de fiets, dit keer alleen. Ik heb zo’n beetje
een route uitgezet, maar ik houd me er niet aan,
omdat verrassingen onderweg mede mijn koers
bepalen. Op de middagen van 30 april (grijs) en
1 mei (zonnig, mijn eerste gierzwaluw van het
jaar) struin ik wat rond door de voormalige
stadsdelen Oud-West en Westerpark. Elke buurt
heeft zijn eigen sfeer en ambiance. Wat opvalt is
dat de negentiende eeuwse buurten er zo fris en
schoon bij liggen. Stenen netjes gevoegd en
houtwerk lekker in de verf. Stadsvernieuwing en
groot onderhoud hebben zichtbaar hun
zegenende sporen achter gelaten. De
verloedering is teruggeslagen. Ik beland op
plekken waar ik nog nooit van heb gehoord, laat
staan ben geweest. Gretig rijd ik een grote
inhaalrace om mijn stad beter te leren kennen.
Ik begin op het oude WG terrein. Dat is
omgetoverd tot een campus, waar een
weldadige rust heerst. De buurt heeft omstreeks
1980 sloop van de gebouwen van het Wilhelmina
Gasthuis voorkomen. Wat een zegen dat
bewoners van Amsterdam onzalige plannen
weten tegen te houden. Ik zie twee pleinen, het
intieme omsloten groene Andreas veldje en het
wat opener en kaler WG plein.
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
Ik ben dol op pleinen die eigenlijk geen pleinen
zijn, zoals de plaats waar Jan Pieter Heijestraat
en Hasebroekstraat samenkomen. Een klimrek,
een paar banken rond een boom en daaromheen
een ruimte waar geen verkeer kan komen, en je
hebt een plein, al wordt het niet zo genoemd. Ik
fiets door de Bellamystraat, een van de
aardigste straatjes van Amsterdam, hol in de
lengte. Daaraan ligt het Caspar Flickhof, met
een schitterende bloeiende kastanje. Dan stuit ik
onverhoeds op een enig pleintje, ingeklemd
tussen de Bellamydwarsstraat en de
Wenslauerstraat.
Landje van Ome Kick
Een haag van blauwe regen en een kunstzinnig
kinderspeelobject geven deze plek een grote
charme. Ik scharrel verder in de Bellamybuurt
en kom - alweer volkomen onverwacht - terecht
in een stadsoase, het landje van Ome Kick,
gelegen tussen Kostverlorenvaart, Tolbrugstraat
6
en Schimmelstraat. Ome Kick – Frits Bottelier –
heeft het Zimmerterrein waar vroeger
ijzergieterij Zimmer, maker van Amsterdammertjes, lantaarnpalen en putdeksels, was
gevestigd, behoed voor bebouwing. Er staat een
stadsboerderij. Het landje is een idylle voor
kinderen, ouders en grootouders. Verder, naar
het Bellamyplein. Deze plek ondergaat een grote
verandering door de transformatie van de oude
tramremise tot een multifunctionele toplocatie.
Bellamyplein
Het braakliggende land tussen Bellamyplein en
Kwakersplein is in beslag genomen door
stadsboeren die aandoenlijke mini moestuintjes
hebben aangelegd. Het Kwakersplein is een
mooie, open ruimte waar verkeer en terrassen
samengaan. Via de met een artistieke glijbaan
getooide Potgieterstraat kom ik op het laatste
plein dat op het programma staat, het rustige,
harmonische, rondvormige en statige Da
Costaplein. Dit is een echt klassiek plein. Ik fiets
naar huis over de Eerste Constantijn
Huygensstraat en ben opnieuw verheugd over
de aardige, rustgevende driehoek waarin de
Bosboom Toussaintstraat uitkomt op de 1e C.
Huygensstraat.
en stenig uitgevallen. Geef mij maar het J.J.
Cremerplein, een immense driehoekige lap
grond tussen 1e Helmerstraat en de Busken
Huëtstraat. Een rustige, groene plek met veel
sport- en spelmogelijkheden. Langs de drukke
Bilderdijkstraat staat het lommerrijke
Bilderdijkpark in bloei. Het park bezit een
aanstekelijke uitspanning, De Liefde.
Het nieuwe westen is nabij. Aan en bij de Van
Reigersbergenstraat liggen nieuwe pleintjes er
vrolijk en kleurrijk bij. Op de plek waar
Kostverlorenvaart, Bilderdijkkade, Hugo de
Grootkade en het Westelijk Marktkanaal
samenvloeien is een mooi uitzicht op een
zonovergoten bloemrijk perk aan de overkant
met daarachter de flats aan de Marcantilaan en
de torens van het Marcanti College. Op een
steiger zit een kleine mantelmeeuw. De flats in
het Marcanti-gebied worden opgefleurd door hun
namen: lavendel, iris, orchidee, margriet en
roos. Het Marcanti College met zijn twee
trapgevelige torens is markant, maar kan mij
niet bekoren. Het daarvoor gelegen plein is
aardig en stijlvol. Terug naar het goed
opgeknapte Hugo de Grootplein en vandaar een
afzakkertje in de verstilde wereld rond
houtzaagmolen de Otter.
Stadsboeren op het landje tussen Bellamy- en Kwakersplein
Watertorenplein
Een goed voorbeeld van hoe een kleine ingreep
het straatbeeld kan veraangenamen. De
volgende dag opnieuw op pad. Ik begin op het
Staringplein. Wat ruimte betreft in potentie een
mooi plein, maar de renovatie is wel erg schraal
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
Langs de Frederik Hendrikstraat ligt het
prachtige, statige, rechthoekige Van
Oldenbarneveldtplein met kloeke platanen. In
deze rustgevende ruimte is het goed toeven op
de bankjes. Via de weelderige plantsoenen van
het F.H. Plantsoen beland ik in de verrassende
staatsliedenbuurt. Er zijn daar vele leuke
pleinen. Ik begin bij een pleintje zonder naam
tussen Schaepmanstraat en de Kempenaerstraat. Een gezellige en groene plek voor de
omwonenden. Het Van Beuningenplein is een
schitterend en groots opgeknapt plein met ruime
mogelijkheden voor de rijk geschakeerde
gebruikers. Aan de Van der Palmkade schijnt
ook een plein te liggen. Op weg daar naar toe
stuit ik op een heerlijk buurtpleintje aan de
Keucheniusstraat, intiem en knus.
7
Het plein aan de Van der Palmkade ligt bij de
samenvloeiïng van de Kostverlorenvaart en de
Kattensloot. Een prachtig punt met een wijds
uitzicht op de beide vaarten. Terecht heeft de
Pizzakamer-West zich hier gevestigd. Ik draai
om en rijd via de Van Hallstraat naar de pleinen
rond de Watertoren, werkelijk kroonjuwelen van
de stadsvernieuwing. Het Waterspiegelplein, het
Watertorenplein en het Watervalplein liggen er
in de late middag zon verrukkelijk bij. Er bloeit
van alles en het klopt allemaal. De vroege eters
van restaurant Amsterdam genieten op het
terras van de laatste stralen.
Recycling is makkelijker
dan de mensen denken
Jacqueline Quarles van Ufford (tekst)
Selene Kolman (foto’s)
“Mensen denken vaak te moeilijk, maar het
is makkelijker dan je denkt,” aldus Michel
Bentvelzen, rondleider bij AEB (Afval
Energie Bedrijf) Amsterdam. Als onderdeel
van Café de Toekomst, een cursus over
circulaire economie, bezoeken IVN’ers het
Afvalpunt Seineweg. Bij Café de Toekomst
onderzoek ik mijn persoonlijk thema: Is
afval rijkdom? Hoe zit het met de
legendarische voddenboer die miljonair
werd? Maakt afval scheiden je geestelijk
rijker?
Van Oldenbarneveldtplein
Bij de Waterpoortweg ligt het J.W. Kluitplein,
een heerlijke voetbalplek. Er is ook een
afschuwelijk plein in de staatsliedenbuurt, het
Van Slingelandtplein. Het is goed om soms te
zien hoe het niet moet.
Ten slotte fiets ik langs het goed opgeknapte,
drukke en centraal gelegen Van Limburg
Stirumplein naar de Spaarndammerstraat. Wat
een leuke, knusse straat is dit geworden, vol
gezellige horeca en nering. De Spaarndammerbuurt is begiftigd met prachtige plekken.
Opmaat is een aardig pleintje aan de Westzaanstraat. Dan het grote, stijlvolle buurtplein,
het Zaandammerplein, met fraaie binnentuinen.
Ik bewaar het pronkstuk voor het laatst. De
Zaanhof, opgetrokken in de jaren 1916-1919
door architect Walenkamp, is een mooi
voorbeeld van sociale woningbouw en van een
grote schoonheid. Een ovaal juweel, omgeven
door wonderbouw van de Amsterdam-se school.
Het groenen binnenterrein bezit fraaie perken en
een Nicky de Saint Phalle achtig beeld. Het hof is
opgezet als ontmoetingsplek voor bewoners en
rustplek voor arbeiders. De Spaarndammerbuurt
laat me uit met het weelderige Domela
Nieuwenhuisplantsoen.
Het zit erop. Voldaan keer ik huiswaarts.
Amsterdam heeft mij veel waardevols getoond.
‘s Avonds keer ik nog even terug naar een paar
van mijn pas ontdekte geliefde plekken, nu in
gezelschap. We eten een zalige pizza in de
Pizzakamer.
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
Michael Bentvelzen
AEB winstgevend?
Michel ontvangt ons bij het poortwachtershuis
met koffie, thee en chocolademelk. Naast
rondleidingen aan mensen zoals wij geeft hij ook
les op basisscholen. Met Natuur & Milieu
Educatie heeft hij een lespakket ontwikkeld
waarin veel aandacht voor het plezier van
recyclen.
Bij de slagboom voor de autoweegbrug somt
Michel op hoe wij als burger drie keer voor ons
afval betalen: verwijderingsbijdrage bij aanschaf
van een broodrooster, afvalstoffenheffing voor
ophalen en verwerken van vuilnis en voor
elektriciteit, die door verbranding van vuilnis
wordt opgewekt.
8
Bij het AEB Amsterdam, sinds 1 januari 2014
een NV waarvan Gemeente Amsterdam voor
100% aandeelhouder is, werken 400
personeelsleden voor vijf bedrijfsonderdelen. De
Hoog Rendement en Afval Energie Centrale
samen vormen, volgens Michel, de grootste
energiecentrale op één locatie ter wereld.
Hiervoor wordt zelfs afval uit Engeland
geïmporteerd, omdat Amsterdam niet voldoende
restafval produceert.
“Afval is handel,” schertst Michel. Op de website
van AEB staat Afval = Energie. Ik toets mijn
persoonlijke thema: “Is afval rijkdom?”
“Absoluut,” beaamt Michel. AEB is dan ook niet
voor niets winstgevend. Waarom wij dit als
burger niet terugzien in onze portemonnee?
“Daarvoor moeten jullie bij de politiek zijn!” is
zijn eerste reactie. Maar inzameling en
verwerking kosten ook geld en als
Amsterdammers afval beter scheiden, kunnen
verwerkingskosten in principe lager worden.
We krijgen het inmiddels koud; het is één van
de schaarse dagen in maart dat de zon zich
schuilhoudt en er staat een gure wind. Voordat
wij naar het Afvalpunt gaan, vertelt Michel dat
deze uit 120 'fracties' bestaat, de bakken waarin
we ons afval scheiden. “Van deze fracties is er
slechts één, die in zijn geheel in de
verbrandingsoven verdwijnt. Al het andere afval
krijgt als grondstof een nieuwe bestemming.”
De zin van scheiden
Wij begeven ons eerst naar de chemische
fracties, de duurste afdeling van AEB. Zure en
basische stoffen worden in een apart
compartiment opgeslagen. “Want als deze
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
stoffen met elkaar in aanraking komen, dreigt er
ontploffingsgevaar.” Het gebouwtje is twee uur
brandvertragend. Iedere morgen test een
medewerker de veiligheidsdouche. Vandaar de
plas water op de grond.
Een fractie die hier geld oplevert, is Bakvet &
Frituurolie. Eén keer per week komt Rotie BV,
één van de grootste vetverwerkers van
Nederland, de inhoud in kratten halen en zet
deze vervolgens om in biodiesel.
Wij vragen Michel wat er gebeurt met de plastic
en blikken verpakkingen waarin olie en vet
worden aangeleverd. Michel denkt dat deze door
Rotie BV weer voor recycling worden
aangeboden. “Maar,” stelt hij ons gerust, “als
het afval te goed is gescheiden, dan brandt de
oven niet genoeg en moet worden bijgemengd.”
Zijn collega’s houden de samenstelling van
restafval via camera’s in de gaten en bedienen
met een joystick ‘happers’ om het vuur goed
brandend te houden.
De hamvraag die ik aan Michel voorleg: “Heeft
het zin om afval te scheiden? Je hoort vaak
zeggen: ‘Ze gooien toch alles weer bij elkaar.’
Wat zeg je tegen deze mensen?” “Gelul,“ is zijn
ongecensureerde antwoord. En dat mag ik
citeren! Navraag op kantoor bij een collega biedt
een nieuw perspectief. Het is wel degelijk
belangrijk om afval goed te scheiden. AEB
bereidt zelfs een extra sorteerronde van
restafval voor, zodat in de nabije toekomst nog
meer grondstoffen uit afval worden gewonnen.
Afval als grondstof
Wij vervolgen onze weg naar de fractie Rubber,
een container vol met autobanden. Hiervan
worden weer ZOAB en schoenzolen gemaakt en
9
Timberland maakt er teenslippers van. Arend
Wakker, onze workshopleider, herinnert ons aan
het begrip ‘upcycling’, Dat is wat Timberland
doet, afval niet recyclen, maar waarde
toevoegen.
een eigen recyclingafdeling heeft en van dit
plastic nieuwe dashboards maakt.
En wat doen we met piepschuim?
Via Gipsplaten en Karton, komen we bij het
klapstuk, de Restafval Persmachine. Op de
bodem zien we vuilniszakken en piepschuimen
dozen. Michel toont ons hoe de machine werkt,
drukt op een knop en metalen platen persen het
afval de container in. Piepschuim doet zijn naam
eer aan en piept letterlijk door Michels verhaal
heen. “Piepschuim is moeilijk te verwerken. Je
kunt het niet recyclen en het vormt gesmolten
klonten die aan de wanden van de oven kleven.”
Eens in de zoveel tijd moet de oven worden
schoongemaakt. Het duurt drie dagen voordat
deze is afgekoeld en de wanden kunnen worden
afgebikt. Dit is niet ongevaarlijk, want een paar
jaar geleden zijn in Limburg schoonmakers om
het leven gekomen bij het instorten van een
steiger. De veiligheidsprocedures zijn sindsdien
aangescherpt, maar het blijft een lastige klus.
Naast dit menselijk risico zijn de kosten van de
operatie hoog omdat het enige weken duurt voor
de oven weer op stoom komt.
Terwijl we richting Elektrische Apparaten lopen
vertelt Michel dat hij dit jaar zijn 25-ste jubileum
viert. Hij is destijds begonnen als straatveger en
via afvalscheiding voorlichter geworden. Ter ere
van zijn jubileum ontvangt hij het bronzen beeld
Vuilnisman met afvalemmer plus gratificatie.
“Elektrische apparaten leveren veel geld op,“
vervolgt hij. De snoeren en de stekkers worden
eraf geknipt en gestript om koper te winnen. In
printplaten van computers vind je goud, zilver,
platinum, diamant en koper. “Dingen zijn vaak
makkelijker dan je denkt,” vertelt Michel. De
apparaten worden dan ook met de hand uit
elkaar geschroefd waarop grondstoffen worden
teruggewonnen.
Wij passeren de bak Vlak Glas. “Hoort deze
kromme glazen plaat hierin?” overhoort Michel
ons. Wij reageren aarzelend; de plaat is wel vlak
maar ook krom. “Nee, er staat vlak glas en dit is
krom. Mensen denken vaak te moeilijk.” Vlak
glas wordt in zijn geheel op een tinnen plaat
gestort om er onder hoge temperatuur nieuw
vensterglas van te smelten. Glas is het enige
afval waaraan geen extra stof wordt toegevoegd
om er nieuw glas van te maken.
In de bak Hard Plastic liggen tuinstoelen en
parasolvoeten. Deze worden vermalen om er
nieuw hard plastic van te maken. Michel heeft
gehoord dat de auto-industrie, zoals BMW,
Mercedes en Volkswagen,
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
Ik vraag me in stilte af of er een goedkope en
veilige oplossing is om piepschuim te verwerken
en een nieuwe bestemming te geven. In stilte,
want nu heeft iedereen het ijskoud en wij
vluchten het kantoortje in om onze handen te
warmen aan een bekertje chocomel. Nog even
werpen wij een blik op wekflessen met
reststoffen van een matras, die door
RetourMatras zijn verwerkt. Weer een
afvalstroom die een nieuwe bestemming krijgt.
Ik begin het te begrijpen: Recycling, het is
makkelijker dan je denkt!
En is er een nieuwe bestemming voor piepschuim?
Het antwoord op deze vraag staat in het tijdschrift
Milieu van de Vereniging voor Milieu Professionals in
december 2013. In Piepschuimrecycling nu en straks
vertelt Jan van Dijk dat schoon aangeleverd
piepschuim (EPS) door verhitting met stoom
eenvoudig kan worden ‘ge-upcycled’ tot
isolatiemateriaal, waarna het in een gebouw nog
decennia helpt het energieverbruik te verminderen.
Gemeenten ontvangen sinds kort voor het gescheiden
inzamelen van verpakkingspiepschuim een bescheiden
vergoeding van de Stichting Afvalfonds Verpakkingen.
Deelnemers aan Café De Toekomst hebben de wens
geuit om regelmatig bij elkaar te komen. Het café zou
dan doorgaan als permanent initiatief van losse
bijeenkomsten, excursies en lezingen, die open staan
voor iedereen. Wellicht volgt een nieuwe serie van
workshops en excursies in het najaar. Hierover meer
in het septembernummer.
10
Symposium Amsterdam
Hoe schoon is ons water?
Jan Willem Wertwijn
Hoe schoon willen wij ons water?
Symposium 4 april 2014
Het oppervlaktewater in de delta is versnipperd
geraakt, en wordt nu gedeeltelijk weer
ontsnipperd om migratie van dieren mogelijk te
maken. Belangrijk is aanpassing van het
peilbeheer. Vaak is dat onnatuurlijk, en er zijn
veel partijen van afhankelijk. Polderwater is
verkaveld. Binnen een polder bestaan talloze
dammetjes (voor vis harde grenzen) waarmee
elke boer z'n eigen stukjes grond reguleert. Ook
in groot water (Markermeer, Randmeren,
Volkerak, Haringvliet) leidt klassiek peilbeheer
tot harde grenzen. Vistrappen, vishevel,
ontdamming, kierbesluit zijn manieren om die
grenzen wat te verzachten.
Er werd gewezen op paradoxen. Wat is geweest,
komt nooit meer terug. Het wordt nooit meer
zoals het was. Het kan alleen maar beter
worden.
In de maart-nieuwsbrief van Natuurmonumenten
zat een uitnodiging voor een symposium in het
muziekgebouw aan het IJ, georganiseerd door
Natuurmonumenten in samenwerking met Unie
van Waterschappen, het Ministerie voor
Infrastructuur en Milieu en gebruikersgroepen
(Recreatie Nederland, Sportvisserij Nederland,
Hiswa, Den Daas Recreatie). De auteur ging
erheen, en zat daar als IVN'er onder de
ambtenaren.
Aanleiding
In 2015 zijn er Waterschapsverkiezingen. En dan
komt er dus een nieuw Waterbeheerplan.
Dat is een goed moment om te evalueren of we
nog op goede weg zijn. Die weg staat in de
kaderwet Waterkwaliteit Beheerplan 2027. Dat is
een veelomvattend plan voor oppervlaktewater,
drinkwater, zwemwater, zeilwater,
rioolzuivering, peilbeheer, zachte grenzen,
waterplantenbeheer, vistrappen, enz.
En zo'n evaluatie omvat vragen zoals: hoever
zijn we nu? Is het water schoon of gezond? Wat
kunnen watersporters technisch doen om
waterbelasting te beperken? Zijn gedragsregels
nodig? Mogen jachthaven-eigenaren
waterplanten maaien? Verbetert de visstand? En
wie krijgt de rekening gepresenteerd?
Hoever zijn we nu?
Volgens Natuurmonumenten is 2% van de
wateren in orde, de rest is bedroevend. In 2015
zou 5% gerealiseerd moeten zijn. De snelste
winst valt op dit moment te halen bij gemeenten
en waterschappen door de aanleg van
natuurvriendelijke oevers en door het baggeren
van sloten. Dat leidt tot schoner, helderder, en
veiliger water, waarin botulisme, blauwalg en
massale vissterfte niet meer voorkomt.
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
Als je blauw grasland met kunstmest omvormt
tot weide, en er daarna weer natuur van wil
maken, dan is het zo vermest dat je het moet
afgraven. Daardoor vorm je het om tot
natuurlijk laagveen, en heb je het blauw
grasland in geen duizend jaar meer terug.
In de jaren '60 was de watervervuiling zo ernstig
door lozingen (industrie, wasmiddelen, e.d.) dat
het water dood ging. We hopen dat het nooit
meer kan worden zoals het vroeger was. We
zuiveren het water voordat we het lozen en we
hebben gedragsregels voor duurzaamheid, om
te voorkomen dat we iets smerigs lozen. Maar
niet alles is eruit te filteren (plastic-soep,
hormonen, landbouwgif).
Alleen schoon (water) is niet gezond. Het
kenmerk van een delta is voedselrijk water. De
kaderwet legt wel vast wat er niet in het
oppervlaktewater mag zitten (en dus eruit
gefilterd moet worden), maar niet wat er wel in
moet blijven zitten (voedingstoffen).
Als je water schoon maakt dan wordt het helder
en voedselarm. Als dat lukt, dan schijnt de zon
dieper in het water. Daardoor krijg je in eerste
instantie een groei-explosie van draadwieren en
fonteinkruiden, met veel vis en mosselen.
Daarna is het voedsel op en neemt het aantal
planten en vissen sterk af. Het restant leeft dan
op grotere diepte.
In die bloeiperiode lopen watersporters vast in
de waterplanten en eisen het recht op om zelf te
maaien. Maar door te maaien verlengen ze de
successie met een paar jaar en houden ze langer
last van vooral fonteinkruiden. Met name in de
Natura-2000 gebieden zou de nood het hoogst
zijn.
11
Groen in de Wibautstraat
Ellen Huijsmans
Al jaren is de Wibautstraat voor veel
mensen een doorn in het oog. De gemeente
heeft geprobeerd door vernieuwings- en
bouwplannen de straat en haar omgeving
te verfraaien. Maar een buurtinitiatief is het
stadsdeel uiteindelijk voorbij gesneld. De
vereniging Vrienden van het Wibautplantsoen heeft na een jarenlange strijd gezorgd
voor een prachtige moestuin en een nieuw
park ter hoogte van metrostation
Wibautstraat.
Passie voor natuur in de stad
Op een zonnige en warme lentedag spreek ik in
een buurtmoestuin vol bloeiende tulpen,
bloemkolen, salie en een vijgenboom met een
van de initiatiefnemers van de tuin en het park,
Jacoline van Duijvenbode. Ze is van huis uit
kunstenaar, geeft onder andere het vak
Beeldende vorming en kooklessen aan studenten
en woonde tien jaar in Griekenland.
Teruggekeerd van het Griekse Peloponnesos
miste ze de vanzelfsprekendheid waarmee je in
Zuid-Europa omgaat met de natuur. Je bent en
leeft daar veel meer buiten. Niet alleen door op
zondag een wandeling langs het strand te
maken. Planten en bomen behoren meer tot het
leven van alledag. Zo is het verbouwen van je
eigen groente veel gewoner dan hier.
Jacoline van Duijvenbode houdt echter ook van
de stad en wilde terug in Nederland de stad en
natuur graag combineren. Zij woonde in Oost en
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
zag het toen geheten Wibautplantsoen en een
strook groen aan de overkant verschrompelen.
Ze miste de natuurbeleving van Griekenland en
wilde iets doen om de wijk groener te maken en
de bewoners bij de natuur te betrekken. Samen
met andere betrokken stadsdeelbewoners richtte
ze daarom de vereniging Vrienden van het
Wibautplantsoen op.
De strijd om meer groen
De gemeente liet het Wibautplantsoen begin
2000 volgens wijkbewoners min of meer
verslonzen. Jacoline van Duijvenbode vertelt dat
de bankjes verroestten, paden overwoekerd
raakten en afval zich ophoopte. Wat bleek bij
navraag hierover? Het stadsdeel had
vergevorderde plannen voor de zogenoemde
Parooldriehoek. Een bouwplan waardoor in het
Wibautplantsoen een groot hotel zou verrijzen.
Daar waren de Vrienden van het plantsoen niet
erg enthousiast over.
Zij wilden niet nog meer bakstenen, maar meer
groen in de buurt. De Vrienden dienden toen bij
het stadsdeel een burgerinitiatief in, het plan
‘Maak van het Wibautplantsoen een Wibautpark.'
Maar Oost wees dit af en had er verder geen
boodschap aan. Zij wilde alleen maar bouwen.
De vereniging gaf zich echter niet zomaar
gewonnen en besloot een referendum onder
wijkbewoners aan te vragen, zodat deze zich
konden uitspreken over de kwestie. De
voorwaarde hiervoor was echter dat ze
vijfduizend handtekeningen verzamelde van
mensen die inderdaad een referendum wilden.
Dat aantal is niet zomaar bijeen gebracht, zeker
als je alles in je vrije tijd moet regelen. Maar
zolang de procedure van de aanvraag van het
12
referendum liep, kon het stadsdeel zijn
bouwplannen niet uitvoeren. Zo zijn de regels.
Tegelijkertijd organiseerden de Vrienden
buurtdagen waarop ze het toenmalige plantsoen
verfraaiden met mooie paden van schelpen en
as, beschilderde bankjes, interessante
kunstwerken en dans en muziek.
bankjes verderop: “De onderstellen zijn
samengesteld van stenen waar insecten, zoals
lieveheersbeestjes, graag verblijven. Deze
kunnen dan eventuele plantenluizen opeten.”
Zulke wijsheden doen de leden van de
vereniging onder andere op tijdens een
tuinierencursus, daarnaast leren ze ook veel van
elkaar. In de buurtmoestuin beschikken nu
vijfentwintig mensen over een stukje grond. Het
is een gemêleerd gezelschap, van ouders met
jonge kinderen tot en met studenten en oudere
dames. Inmiddels is er een wachtlijst voor de
moestuin.
We lopen over het terrein en ontdekken grote,
witte bloemkolen verstopt onder groene
bladeren. Verderop staan mooie chicoreiplanten,
slaplantjes en prachtig bloeiende goudsbloemen,
judaspenning en smeerwortel. Iedere deelnemer
onderhoudt zo te zien zijn of haar stukje grond
met uiterste zorgzaamheid. Aan de overkant van
de tuin, het voormalige plantsoen, zijn inmiddels
hekken geplaatst om de pas ingezaaide grond te
beschermen.
Eind mei of begin juni moet het nieuwe
Wibautpark voor de wijkbewoners en anderen
toegankelijk zijn. Daarmee is dan de missie van
de Vriendenvereniging volbracht. Buurtbewoners
kunnen elkaar ontmoeten in een mooi stukje
natuur, en fietsers en automobilisten die de
binnenstad inkomen, worden verwelkomd met
een groene strook met planten en bomen.
Toen brak de crisis uit, en ook stadsdeel Oost
veegde bouwplannen van tafel, zo ook de
plannen rondom de Parooldriehoek. Wat
overbleef waren een verwaarloosd plantsoen en
een groenstrook. Tot verbazing van de
Vriendenvereniging nam het stadsdeel contact
met hen op. Of ze konden praten over de
plannen om een buurtmoestuin en een park te
realiseren. Zelfs tekeningen van de Vereniging
werden opgevraagd en besproken met
tuinarchitecten. Zo werden de buurtmoestuinen Wibautparkplannen tot ieders vreugde alsnog
langzaam maar zeker werkelijkheid.
Meer informatie over de tuin en het park:
www.wibauttuin.nl
wibautplantsoen.blogspot.nl
De tuin en het park
Jacoline van Duijvenbode kijkt tevreden rond in
de buurtmoestuin en wijst me op de bijenkast.
“Gekregen van het stadsdeel.” En over de
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
13
Verrukte vogelaars in de Diemer birding
Maddie Bartels en Just Wiarda
Fietsroute Diemerzeedijk, Diemerpark, Diemervijfhoek (plattegrond Maarten Ridder)
Donderdag 10 april. De lente is al in volle gang
en bloei. Het is vroeg en fris. Er staat gelukkig
weinig wind. We verzamelen om 7.00 uur aan de
voet van de Nesciobrug, IJburg zijde. We zijn
met zevenen. Zes natuurvrienden gaan onder
leiding van Steven Wytema van Jizzbirding
(www.jizzbirding.nl) vogelen langs de
Diemerzeedijk, in het Diemerpark en de
Diemervijfhoek (zie kaders). Steven biedt
vogelcursussen en – tochten aan op elk niveau.
Dat is precies wat we moeten hebben, want
sommigen onder ons zijn bescheiden vogelaars.
Onze prille kennis van het wilde gevederte en
hun gezang krijgt nu pas vleugels.
We hebben veel zin en hangen aan de lippen,
oren en ogen van onze gids. We fietsen
langzaam oostwaards over de Diemerzeedijk.
Veertien waarnemende zintuigen staan op
scherp. Luisteren en zien. Makkelijker gezegd
dan gedaan. Als je niet weet wat er te horen of
te zien valt, ontgaat je wat je ziet of hoort, als je
het al ontwaart of opvangt.
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
We zien iets bewegen in het riet. Steven heeft
hem al gehoord. Wij horen en zien hem nu ook
zingen. Wat een verrukking. Een blauwborst, in
vol ornaat. Daarmee is meteen al een vurige
wens in vervulling gegaan. De meesten van ons
zien dit kleine wonder voor het eerst. Hij is
miraculeus getekend, met een veelkleurige borst
van helblauw met een witte vlek erin, overgaand
in grijsblauw, roestbruin en groengrijs. Het
roestbruin komt weer terug in zijn staart. We
zullen hem in de loop van de ochtend nog een
paar keer zien en horen.
We fietsen verder, bejubeld door een koor van
fitis, tjiftjaf, zwartkop en heggemus. In het riet
scharrelt een rietgors. Hoog in de lucht vliegen
een paar brandganzen over. Een veldleeuwerik
maakt zijn vliegcapriolen. We stoppen bij een
plasje ter rechterzijde.
14
Diemerzeedijk
Een grote lijster kruist ons pad. Een groenling
zingt zijn gezellig zeurende liedje.
Diemerpark
Diemerzeedijk sluis
Al in de 12e eeuw was er een dijk van klei aangelegd
van Amsterdam tot voorbij Muiden, de Diemerzeedijk.
Deze dijk moest Amsterdam en omgeving behoeden
tegen overstroming vanuit de toenmalige Zuiderzee.
De Diemersluis in de dijk reguleerde de uitwatering
van het riviertje de Diem. Ook diende de dijk enkele
eeuwen als verdedigingslinie en tegen ongewenste
indringers vanuit de zee, zoals tijdens de 80 jarige
oorlog.
In de 17e en 18e eeuw werd de dijk een populair
wandelgebied, waar met de drukte van de stad kon
ontvluchten. Mooie vergezichten inspireerden
schilders om er te gaan zitten werken, zoals
Rembrandt van Rijn. In de 19e eeuw werd bij de
Diemersluis het fort Diemerdam gebouwd, als
onderdeel van de Stelling van Amsterdam. Door de
aanleg van o.a. de Oranjesluizen verzandde de
Diemerzeedijk. Na de komst van de afsluitdijk in 1932
was het trouwens helmaal gedaan met de
overstromingen. Er ontstonden kwelders en het
gebied werd moeilijker bereikbaar, wat juist
aantrekkelijk was voor natuurliefhebbers en
stiltezoekers. Zo was Jac. P. Thijsse er in het begin
van de 20e eeuw vaak te vinden om planten te zoeken
en vogels te spotten. Ook de schrijver Nescio
wandelde in die periode graag over de dijk en schreef
erover.
Tegenwoordig is de oude Diemerzeedijk net als toen
een prima route om te vogelen. Maar tussen de tijd
van Thijsse en nu hebben er wel ingrijpende
veranderingen plaatsgevonden. De dijk vormt nu de
verbindingsweg tussen twee jonge groengebieden, die
elk een heel aparte ontstaansgeschiedenis en
identiteit hebben: het Diemerpark en de
Diemervijfhoek. De Nescio fietsbrug over het
Amsterdam-Rijnkanaal verbindt Amsterdam centrum
met dit gebied en met Ijburg.
In de verte zit een zomertaling. Een schuwe
eend blijft dicht tegen de rietkraag hangen. In
het open water zwemmen grauwe ganzen, futen,
knobbelzwanen, een tafeleend, kuifeenden,
slobeenden, wilde eenden en meerkoeten.
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
Diemerpark put
Vanaf medio 20e eeuw werd de slecht bereikbaar
geworden Diemerzeedijk stortplaats voor bagger,
huishoudelijk afval en puin. Een bedrijf zag al gauw
dat het rijk kon worden door er op grote schaal
chemisch afval van fabrieken uit binnen- en
buitenland te laten dumpen en te verbranden. Dit
veroorzaakte niet alleen veel overlast, zoals stank en
exploderende vaten, maar ook een ernstig vervuilde
bodem. In 1969 nam de Amsterdamse stadsreiniging
het bedrijf over en sloot na enkele jaren de vuilstort.
De enorme gifbelt werd provisorisch afgedekt met
zand en veen uit het Diemerzeedijkgebied en bleef
nog jaren gewoon liggen. Er ontstond een soort wilde
natuur, waar natuurliefhebbers en andere avonturiers
ondanks hekken en bordjes ‘verboden toegang’ graag
clandestien kwamen struinen.
Op de tekentafels werden inmiddels plannen voor
IJburg ontwikkeld. Voorwaarde voor de uitvoering van
dit omstreden project was dat de Diemerzeedijk en
omgeving gesaneerd zouden worden, zodat het
gebied weer veilige natuur zou worden. Er werd voor
gekozen om de stortplaats niet te verwijderen, maar
om hem hermetisch in te pakken. Aan de bovenkant
werden over een dikte van zo'n twee meter
verschillende deklagen aangebracht. De bovenste laag
van ca 80 cm is vruchtbare grond, waarop het huidige
Diemerpark werd ingericht. Om het gebied heen
werden schermwanden in de grond geplaatst met een
omtrek van 5 km en een diepte van 26 meter, tot op
de Eemklei. Het geheel is als het ware een grote
omgekeerde schoenendoos. De onderkant is niet
ingepakt, maar de vervuiling kan zich niet naar de
omgeving verspreiden doordat de grondwaterstand
binnen de isolatie kunstmatig wordt verlaagd. De
waterstand (en kwaliteit) wordt permanent
gecontroleerd. Onder geen beding mag de isolatielaag
worden doorboord, want het gif zou dan alsnog naar
buiten kunnen komen!
15
In het Diemerpark mag daarom niet worden gegraven
(ook niet door honden) en er mag zelfs geen
tentharing in de grond worden geslagen. De vele
putten en het zuiveringsgebouw zijn prominent
aanwezig.
Diemerpark lage begroeiing
Een opvallend gevolg van de geringe dikte van de
bovenste leeflaag is dat er geen bomen van meer dan
5 meter hoog in het park kunnen groeien. Zij kunnen
immers niet diep genoeg wortelen. Struiken en
planten bepalen dan ook het beeld. Het park is
eigenlijk een soort daktuin met door de afvalbergen
duinachtig karakter. De grond van het Diemerpark is
relatief droog en de temperatuur is gemiddeld wat
hoger dan elders in de stad. Er zijn enkele ondiepe
vijvers. Er sprake van een bijzondere biotoop met
honderden verschillende plantensoorten. Er zijn rond
tweehonderd vogelsoorten waargenomen, waaronder
oeverzwaluw, blauwborst en ijsvogel. Ook zijn er veel
zoogdieren, zoals vleermuizen, vossen, hermelijnen
en reeën. Voor ringslangen zijn er broedhopen, voor
rugstreeppadden paddenpoelen aangelegd.
Het Diemerpark werd in 2004 geopend. Het is zowel
een Amsterdams recreatie stadspark als een
natuurgebied. De oude dijk erlangs is vooral als voet-,
skate- en fietspad weer in ere hersteld en ligt tussen
het Diemerpark en de wildere gebieden van de
ecologische hoofdstructuur langs het AmsterdamRijnkanaal (ARK gebied: Amsterdam Rijn Kanaal
zone). Omdat hier niet hoefde te worden gesaneerd
staan er wel hoge bomen, waarin nachtegalen en
koekoeken broeden.
We nemen een klein paadje naar rechts en
stoppen bij De Derde Diem. Boven ons vink,
goudvink en appelvink. Dan voltrekt zich een
nieuw wonder voor onze oren. Onzichtbaar in
het dichte struweel vlak aan de grond
overdondert de Cetti’s zanger ons met een
explosie van glorieus gekwetter. Het duurt maar
een paar seconden, en dan stopt hij abrupt voor
een paar minuten om opeens onverwachts weer
indringend toe te slaan. Wat een vreugde.
Steven en een van ons die net van hem het
kunstje heeft geleerd, posten onze ‘hoorneming’
om 8.59 uur (gedrag: baltsend/zingend) resp.
9.03 uur (gedrag: ter plaatse) op de supreme
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
twitch-site: waarneming.nl.1) De Cetti’s zanger
was nog niet zo lang geleden een echte
zeldzaamheid. Hij is bezig aan een opmars
noordwaarts vanuit zuidelijker streken, en heeft
vaste voet in ons land gezet.
We fietsen verder over de Diemerzeedijk en
stappen af voor een wandeling door de
Diemervijfhoek. Dit is een waar paradijs en
kraamkamer voor zangvogels. Een wilgenbos
met riet en plasjes, waarvan een gedeelte niet
toegankelijk is. Steven verstaat de kunst om alle
vogels, die tegelijkertijd zingen, afzonderlijk te
horen. Het miegelt van de zwartkoppen, fitissen,
tjiftjaffen en vinken. Daar doorheen mezen,
waaronder het subtiele ingetogen gezang van de
matkop, de ratels van de winterkoning en het
gejubel van de zanglijster. En in de verte iets
dat zou kunnen duiden op een kleine bonte
specht. We draaien om en passeren een plasje.
Daarin zitten veel dodaarzen en waterhoentjes.
Dodaarzen slaken luidruchtige kreten. Horen wij
ook een waterral? Ach, je weet het niet altijd. En
dat is maar goed ook.
Diemervijfhoek
Elektriciteitscentrale vanaf dijk Diemervijfhoek
Tijdens de aanleg van de nabijgelegen
elektriciteitscentrale (PEN, Provinciaal
Elektriciteitsbedrijf van Noord-Holland) vanaf 1960
werd veel grond weggebaggerd en aan de noordkant
van de Diemerzeedijk opgespoten. Zo ontstond een
buitendijkse verlanding, een kunstmatig (schier)eiland
in het IJmeer: het PEN-eiland. Om te voorkomen dat
de grond zou wegspoelen werd er een dijk omheen
gelegd in de vorm van een vijfhoek, vandaar de naam
Diemervijfhoek.
De aanleg van de Diemervijfhoek is - net zoals bij het
Diemerpark - een compensatieproject voor de
verloren natuur door de bouw van IJburg. Er is
inmiddels een uniek natuurgebiedje ontstaan met
moerasbos, rietvelden, moeraspoelen en een rijkdom
aan flora en fauna.
16
Het gebied wordt beheerd door Staatsbosbeheer en
de natuur mag er vrij zijn gang gaan. Het oostelijk
deel is niet toegankelijk voor publiek om ringslangen
en vogels rust te bieden. Er is een wandelpad langs
het wilgenbroekbos en de rietlanden. Fietsers en
loslopende honden mogen er niet in.
We fietsen terug. Onderweg komen we twee
ervaren oude rotten/vogelaars tegen. Mannen
met veel tijd die elke dag hun vrouw verlaten
om steeds maar weer te kijken en te luisteren.
Ze zijn in het geheel niet onder de druk van
onze observaties. Ze genieten nog steeds intens
van wat er is (zo is een van hen verheugd over
de weerkeer van een paartje kleine plevieren in
het gebied), maar als geheel is er veel mooie
natuur verloren gegaan. Bedroefd om wat er
was, en verblijd over wat er ondanks alles en
dankzij compenserende inspanningen nog steeds
is en nieuw is gekomen. Zo is het leven.
We stoppen bij een plek waar ijsvogels in een
zandwal een vers nest hebben uitgegraven. We
turen, maar zien niets. Over een tijdje, als ze
jongen hebben, is de kans op het zien van deze
andere blauwe wondervogel veel groter. Bij de
voet van de Nesciobrug slaan we nog even naar
rechts, langs de sportvelden naar een brug die
het Diemerpark met IJburg verbindt. Links en
rechts riet. Hier stond Thijsse 100 jaar geleden
in de ongereptheid van weleer en tuurde naar
blauwborsten. Zou hij ooit de Cetti’s zanger
hebben gehoord? Ook wij turen over de
rietpluimen, en zien zo waar weer een
blauwborst. En even daarna horen we het eerste
nog wat schuchtere gezang van de rietzanger.
Voor ons zit het erop voor vandaag. We zijn
voldaan. Het was een heerlijke ochtend. Nieuwe
beelden en geluiden zijn bij ons binnengekomen
en worden hopelijk in ons brein opgeslagen. We
hebben dankzij Steven bij elkaar meer dan
vijftig vogels gehoord en/of gezien, en dat in
vier uur tijd, onder de rook van de hoofdstad.
De Diemer natuur heeft ons werkelijk rijkelijk
bediend.
Vogelen is een intense beleving, zoals alles dat
van waarde is. Voor herhaling vatbaar.
1)
Een week later is de tweede auteur in zijn
eentje naar dezelfde plek teruggegaan.
Opnieuw hoorde hij de Cetti’s zanger. Hij
voelde zich een - gelukkige - twitcher, dat is
een vogelaar die out of his way gaat om op
een aan hem doorgegeven plaats een
zeldzame vogel te spotten. Een spontane
waarneming blijft natuurlijk het meest
vreugdevol.
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
Het leven van een
nutteloze profiteur
De jacht op de huissteekmug is weer
geopend. Nachtenlang gezoem om het
hoofd. Vergeefse pogingen haar (vooral het
agressieve vrouwtje) dood te meppen. Het
zijn taferelen die iedereen kent. Chagrijn
viert hoogtij. Maar wat weten we van de
mug? Is het een nutteloze profiteur of een
slim berekenend insect?
Peter Junge
Zijn rol in het ecosysteem is nihil. De in
Nederland meest voorkomende soort, de
huissteekmug, dient slechts als voedsel voor
andere dieren. Zijn larven in stilstaand water
worden gegeten door visjes, libelles en
kikkervisjes. Volwassen exemplaren zijn een
prooi voor spinnen, zwaluwen en vleermuizen. Al
met al geen cv om trots op te zijn.
Bloedjagers zijn het. Niet alleen bij mensen, ook
bij huisdieren, vogels, kikkers en hagedissen. Ze
tappen bloed af om hun eigen nakomelingen te
garanderen. Ooit was er een mug die als eerste
een haarvaatje wist aan te boren, bloed wist te
prikken en daarin succesvol was en
nakomelingen kreeg. Goed voorbeeld doet goed
volgen. De diversiteit is inmiddels groot.
Wereldwijd komen er rond 3000 soorten voor. In
Nederland zijn dat er 37. Een paar soorten
brengen ziektes over, zoals malaria en
knokkelkoorts. Met afstand is de steekmug het
gevaarlijkste dier ter wereld. Jaarlijks vallen er
725.000 doden door hun toedoen.
In de Volkskrant vertelt entomoloog en docent
aan de Wageningen Universiteit, Sander
Koenraadt, bevlogen over zijn werk: het vinden
van zwakke plekken bij muggen en het zoeken
naar methoden om ze te bestrijden.
17
“Maar dat wil niet zeggen dat ik geen waardering
heb voor dat beestje. Sterker nog, ik ben
gefascineerd door haar biologie. En door haar
slimheid. Op het moment dat ze prikt, voel je
dat niet eens, de jeuk begint pas als ze al weer
weg is. Ik zeg zij, want het zijn de vrouwtjes die
steken, of beter: bijten. Muggen hebben een
naaldvormige zuigsnuit, waarin zich twee buisjes
bevinden, eentje om het bloed op te zuigen, de
ander om speeksel uit te spugen. Dat laatste
doen ze om het bloed dat ze opzuigen te
verdunnen. Dat speeksel is een cocktail van voor
ons lichaamsvreemde stoffen, dus reageert ons
immuunsysteem en krijg je een rood bultje en
jeuk.”
En wat is rol van het mannetje? Hij dient alleen
voor de voortplanting zorg te dragen. Andere
taken heeft hij niet. Hij vliegt met seksgenoten
rond in zwermen, doet zich tegoed aan nectar en
wacht rustig af tot zich een vrouwtje meldt. Die
heeft het zwaar. Al een paar dagen na de
geboorte probeert ze de zwerm te bereiken,
vermoedelijk op basis van geurstoffen. Lukt ze
dat, dan wordt ze gegrepen door een mannetje,
ze dwarrelen samen naar beneden, achterlijfjes
tegen elkaar en klaar is kees. Vervolgens vliegt
het vrouwtje weg, het mannetje achterlatend.
Eén keer paren is genoeg. Het vrouwtje slaat het
sperma op in een klein orgaan in haar achterlijf.
Ze kan dat mannelijke zaad gebruiken om de
eitjes te bevruchten die ze afzet. Maar om die
eitjes te ontwikkelen heeft ze bloed nodig. De
zoektocht naar een slachtoffer begint.
een voor een poept ze die eitjes uit en zet ze
precies in rijtjes. De pakketjes zijn een soort
bootjes op het water. Die eitjes worden larven,
die hangen met een soort snorkel aan het
wateroppervlak, zodat ze kunnen ademhalen. Ze
verpoppen en dan kruipt de mug eruit. En dan
begint alles weer opnieuw.”
Natuurblog
Ellen Hageman
Wandeling in de jungle
Zondagochtend 09.00 uur. Mijn vriend en ik zijn
er helemaal klaar voor. Bij Landschap Noord
Holland hebben we ons opgegeven voor ‘een
wandeling langs de vogels van de jungle van
Amsterdam’. Maar dan gaat de telefoon, de
excursie blijkt niet door te gaan: te weinig
belangstelling. Wat jammer! We zijn
nieuwsgierig geworden naar het gebied tussen
het Westelijk Havengebied en de Westelijke
Tuinsteden. Wat nu te doen? Met zijn tweeën
rijden we naar een parkeerplaats bij de
Australiëhavenweg. Hier zou de excursie
beginnen. Op de informatieborden staat te lezen
dat het landschap De Lange Brettenzone heet.
Vroeger was het gebied een veenweide.
Het maakt deel uit van de Groene As, een
ecologische en recreatieve verbindingszone
tussen Amstelland en Spaarnwoude.
Koenraadt: “Muggen vinden ons door CO2 in
onze adem. Maar er zijn meer geuren die ze op
het juiste spoor zet. Van de ongeveer 300
specifieke geurstoffen die we afstoten, zijn er
vijf tot tien essentieel voor muggen. Het verhaal
dat sommige mensen aantrekkelijker voor
muggen zijn dan anderen, klopt. Dat testen we
hier ook.” Het vrouwtje zet de eiwitten in de
rode bloedcellen van ons lichaam om in
bouwstoffen voor de eitjes. En dat gaat om
grote aantallen: van tientallen tot honderden.
Maar haast is geboden. De levensverwachting
van een mug is twee tot drie weken.
De hoeveelheid bloed die een mug opnemen
kan, is enorm. Omgerekend naar menselijke
verhoudingen draagt ze een badkuip vol bloed
met zich mee. Het vrouwtje gaat een paar dagen
ergens zitten, dan zijn de eitjes rijp en gaat ze
op zoek naar water. Dat kan zijn een regenton,
een verstopte dakgoot of een vijver; plekken
met weinig kans om gezien te worden door
predators. Dan zet het vrouwtje de eitjes in
pakketjes af. Koenraadt: “Dat is een fantastisch
gezicht. Het is alsof je een laboratorium ziet met
reageerbuisjes of een lopende band,
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
Avondkoekoeksbloem
Via een klein pad lopen we een ruig grasland in.
Wat meteen opvalt: de vogels! Ze stelen allen
de show met hun unieke fluitconcert. Een tijdje
staan we te luisteren. Welke vogels zouden het
zijn? Op de achtergrond horen we de trein rijden
en de auto’s van de nabije verkeersweg. Soms is
het ineens helemaal stil en lijkt het net of we ver
van de bewoonde wereld zijn. Als we verder
lopen zie ik veel bomen en planten die ik niet
ken.
18
Mijn vriend maakt veel foto’s, dan kunnen we
thuis opzoeken wat we gezien hebben. Soms is
de bodem moerasachtig. In een deel van dit
veengebied is gewerkt met zeezand en slib,
daarom komen we ook planten tegen die je
gewoonlijk juist in een duingebied ziet. Zoals de
duindoorn en de avondkoekoeksbloem. Verder
zien we onder andere smeerwortel en
moerasmelkdistel.
We lopen een gebiedje in met verschillende
bomen en struiken. Daar staan onder andere
bloeiende wilgen en meidoorn. Een boom die
verdacht veel lijkt op een olijfboom, blijkt een
prunus te zijn. Er hangen groene vruchten in. De
meeste indruk maakt de Gelderse roos. Doordat
ik een aantal van onze foto’s naar Arend Wakker
van IVN stuur, kom ik achter zijn naam. Het is
een struik met prachtige witte bloemen in platte
tuilen: alle bloemen staan op dezelfde hoogte.
De truc met de bomenkap
van het Stadsdeel Oost
Peter Junge
Het was een klein zinnetje in het stadsblad,
maar met zeer grote gevolgen. De
vernieuwde herindeling van het Oosterpark
kwam in een totaal ander licht te staan. In
juni 2013 werd door de deelraad een
kapvergunning voor vierhonderd bomen
verleend. Stadsdeel Oost dacht slim te zijn
door het niet aan de grote klok te hangen.
Ongeloof en verbijstering bij de leden van
de vereniging ‘Vrienden van het
Oosterpark’. Een reconstructie.
Het Amsterdamse Oosterpark koestert zich in de
zon. Niets doet vermoeden dat het alom
aanwezige groen onderwerp is van felle
discussies, met de vereniging ‘Vrienden van het
Oosterpark’ en de bestuurscommissie Oost in de
hoofdrollen. Op de achtergrond zwellen de
geluidsgolven van de daar gehouden kermis aan.
Rust aan de zuidkant, reuring aan de noordkant.
Bewoners van huizen rond het park weten niet
beter. Elk jaar kunnen in het park 24
evenementen gehouden worden, van klein tot
groot. Met alle ongemakken van dien.
Gelderse roos
De grote vruchtbare bloemen aan de buitenrand
zijn bedoeld als lokker voor insecten. Zij
bezoeken de roos vanwege de honing en de
pollen. Na de bloei ontstaan trosjes met rode
vruchten. Bij mensen kunnen deze bessen
ernstige spijsverteringsklachten veroorzaken. Ze
smaken bitter, daarom laten de vogels ze
aanvankelijk links liggen. Als het flink gevroren
heeft, zijn ze pas eetbaar. Lijsters en pestvogels
verorberen ze dan.
Het gebied rond de parkeerplaats is niet groot.
Toch hebben we hier anderhalf uur rondgelopen.
Er is veel te zien! Ik neem me voor een keer
terug te komen. Dan hoop ik een IVN gids bij
me te hebben, die meer weet over flora en
fauna. Gelukkig organiseert ook IVN excursies
naar dit interessante wildgebied. Snel boeken
dus!
Ellen Hageman schrijft ook een blog voor de
website van IVN Amsterdam. Zie
www.ivn.nl/afdeling/amsterdam/blog
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
Voorzitter Bert Mentink legt uit
Ook Bert Mentink weet dat als geen ander. Hij is
arts manuele geneeskunde met als bijbaan
voorzitter van de vereniging ‘Vrienden van het
Oosterpark’, in het najaar van 2012 opgericht
voor het behoud van flora en fauna. Nu een
uitdijende club. Het voorzitterschap vergt dan
ook steeds meer tijd. We spreken af bij het
monument ‘De Schreeuw’ ter nagedachtenis aan
de moord op Theo van Gogh. Mentink, zelf vaak
joggend en voetballend met zijn kinderen te
vinden in het park: “We praten nu al 2,5 jaar
over het project ‘Verdubbeling Oosterpark’. Op
zich is dat een goed plan. Het park zou moeten
gaan doorlopen tot de Mauritskade.
19
Dat betekent dat er een groot stuk groen bij zou
komen. Volgens het toenmalige stadsdeel Oost
zouden daarvoor slechts enkele bomen gekapt
moeten worden. Rommelige gebouwtjes en
parkeerplaatsen aan de kade zouden moeten
verdwijnen. Statige panden zouden door de kap
in het zicht komen. Buurtbewoners waren
enthousiast. Een goede pr-campagne van het
stadsdeel deed wonderen. Er werden
wandelingen georganiseerd onder leiding van
specialisten op allerlei gebied. Allemaal waren ze
positief in hun oordeel.”
Actievoeren met tegenstrijdige tekens
Tegenstanders werden in slaap gesust. Tot juni
2013. Plotseling lag daar de kapvergunning van
vierhonderd bomen min of meer op straat.
Vertwijfeling alom. Hoe konden wij dit gemist
hebben?, zo vroeg de vereniging zich af.
Mentink: “Dat was schrikken geblazen. Van het
totaal gaat het om tweehonderd zaailingen,
waarvan gezegd wordt dat het de ontwikkeling
van de oude bomen in de weg staat. Daarover
kan je nog van mening verschillen. Erger is het
dat ook tweehonderd grote bomen het onderspit
zouden delven. In ambtelijke taal heet dat: die
bomen moeten worden gekapt om betere
‘zichtlijnen’ te krijgen. En dat alles om het park
meer allure te geven.”
Actie was geboden. Er werden 160
bezwaarschriften ingediend. Een petitie kon
rekenen op vierduizend handtekeningen. Er werd
beroep aangetekend. En met succes. Volgens de
geschillencommissie was er door het stadsdeel
niet goed gecommuniceerd met de bewoners. De
inspraakprocedure moest worden overgedaan.
“Vóór die uitspraak had wethouder Özütok van
GroenLinks, na intensief overleg met ons, al
afgezien van het kappen van 75 bomen. Maar de
protesten gingen onverminderd door. Steeds
meer mensen sloten zich bij onze vereniging
aan. Op het ogenblik hebben we zo’n 250 leden.
Na de uitspraak van de geschillencommissie ging
het overleg met het stadsdeel een andere fase
in.
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
Mochten we in het begin alleen maar luisteren,
vanaf toen werden we ook echt gehoord.
Daardoor konden we nog bewerkstelligen dat er
dertig iepen van de ondergang werden gered.”
Het gegoochel met aantallen bomen maakt het
allemaal ingewikkeld. De vereniging ‘Vrienden
van het Oosterpark’ heeft 105 grote bomen
weten te behouden. Toch zullen er nog ruim
driehonderd bomen, waaronder tweehonderd
zaailingen en ongezonde bomen, sneuvelen.
Mentink:”Je moet reëel blijven. Meer zit er
gewoon niet in. We hebben een aantal
advocaten geraadpleegd en die zeggen allemaal
dat wij als vereniging het niet zullen kunnen
winnen. Het enige wat we zouden kunnen doen
is via procedures de zaak rekken. Maar wat
schiet je er mee op? In onze ogen, niets. En dat
vindt de overgrote meerderheid van de leden
ook, dat zagen we op onze laatste algemene
ledenvergadering waar we tot een akkoord
kwamen. We hebben dan ook onze
beroepsprocedure ingetrokken. Maar het
betekent niet automatisch dat we het eens zijn
met de kap. Dat er aan het park iets moet
gebeuren, staat buiten kijf. Er is te weinig
onderhoud gepleegd. De drainage is slecht,
bomen staan met hun wortels in het water.”
Binnen de vereniging legt niet iedereen zich bij
dit standpunt neer. Een aantal radicale leden,
onder aanvoering van mediator Ernst
Sonneveldt, wil druk op de ketel houden. Ze
willen niets weten van het stopzetten van
procedures. Grijpen allerlei middelen aan, zoals
‘actie omsingeling’ om hun ongenoegen kenbaar
te maken. Zo’n 150 mensen sloten bij die
gelegenheid, hand in hand staand, het
Oosterpark van de buitenwereld af.
Een wandeling door het park maakt veel
duidelijk. Mentink legt uit, wijst op bedreigde
bomen en verklaart achtergronden. Eén ding
wordt mij al snel duidelijk: van een uitbreiding
van het park, zoals het stadsdeel als
zoethoudertje aanvoert, is geen sprake.
Integendeel, de gebouwen, die aan Mauritskade
liggen, gaan juist uitbreiden richting groen. Het
nabijgelegen hotel Arena loopt daarbij voorop.
“We hebben gedaan wat we konden. We hebben
niet verloren, en ook niet gewonnen. Er zijn door
toedoen van de vereniging aanpassingen door
het stadsdeel gedaan. Daar moeten we het mee
doen, zowel stadsdeel als wij. En we zullen
scherp blijven op de plannen aan de noordzijde
van het park.”
20
Watergidsencursus IVN
Jan Willem Wertwijn
Op 12 april vond er in het Streekbos in Hoorn
een deskundigheidsbevorderingsdag plaats over
IVN-slootjesdagen (werkgroep Decafé)
Acht jaar geleden organiseerde het Wereld
Natuurfonds een gratis watergidsopleiding op
Cyprus, betaald door de Europese Unie. Water is
schaars op Cyprus en de beekjes hebben er een
rotsige bodem. Als je daar waterdiertjes
inventariseert dan loop je door het water, met je
voeten de stenen verplaatsend, om de
waterbeestjes er tussenuit te jagen en ze in een
schepnet te vangen.
Grote spinnende waterkever
Heel anders dus dan in Nederland, waar je ze
vanaf de kant in je schepnet vangt.
Waterbeestjes zitten altijd op substraat (een
onderlaag of grondlaag). In Cyprus zijn dat
stenen, in Nederland waterplanten. Geen
substraat, geen vangst, dood water. Sites met
veel informatie zijn te vinden via de links op
www.werthof.home.xs4all.nl/water
In het derde weekend van juni zijn er op veel
plaatsen IVN-slootjesdagen. In Diemen vindt op
3 augustus een IVN-waterbeestjes excursie
plaats. Wat kun je dan zoal in slootjes vinden?
Ongewervelde (kreeftjes zoals watervlo en
eenoogkreeftje), larven (libellen, vliegen,
kevers, motten, muggen, haften),
waterpoliepen, wantsen (staafwants,
bootsmannetje, vijverloper, schaatsenrijder),
waterschorpioenen, kokerjuffers, waterslakken,
bloedzuigers, mossels (zwanenmossel,
schildersmossel), amfibieën in de paartijd
(salamander, kikker, pad) en landspinnen die
over het water rennen.
De beste kansen op goede vangst heb je van
april tot oktober. Niet ieder slootje is even
geschikt, en er zijn plekjes die meer bieden dan
andere plaatsen (brugjes, steigers, dode
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
zijarmen, t-splitsingen). Ook is het zinvol om te
kijken naar het ecologisch watertype. Ecotype
karper-zeelt water geeft meer kans dan ecotype
snoek-ruisvoorn water, en in verbrasemd water
vind je niets. Waterplanten vormen het
substraat voor veel dieren, en typeren het water
ecotype. Je kunt dus aan een sloot meestal
tevoren al zien of en wat je er zult gaan vangen.
Voor een geslaagde excursie waterbeestjes heb
je gereedschap nodig: een netje (meningen
verschillen over soorten netjes), bakjes met een
witte bodem, liefst ondiep (om te voorkomen dat
je er teveel water in gooit), een lepel (liefst wit,
en ondiep) om diertjes uit het bakje over te
doen in een loeppotje.
Omdat de loep van een loeppotje scherp stelt op
de bodem, moet er zo min mogelijk water met
het diertje worden overgeschept. Pollepels
worden graag gebruikt bij kindergroepen, maar
werken averechts (teveel water, niet doen dus).
Zoekkaarten zijn er in soorten en maten (erg
handig voor determineren op geslacht). Andere
dingen kunnen aardig zijn als extra: opvouwbare
tafel, petrischaaltjes, binoculair (voor het
determineren op soort), pipetjes.
Die dingen zijn handiger je de excursie langs
een aantal bemande posten in het terrein voert.
Omdat veel gidsen niet goed raad weten met
waterbeestjes op een excursie of tijdens een
wandeling, is er een watergidsencursus
(basisniveau) ontwikkeld, die bestaat uit 4
dagdelen en een excursie over leven met en in
water, leefomgeving, ecosystemen en
didactische en organisatorische vaardigheden.
Die cursus is te vinden op www.ivn.nl.
Natuurlijk gaat de cursus over veel meer dan
alleen het waterleven. Typerend voor de IVNaanpak is de grote aandacht voor waterbeheer,
ecologie, flexibel peilbeheer, zachte grenzen,
wijzigingen in maaibeheer en baggerbeleid,
visvriendelijke stuwen, gemalen en
koelwaterbassins, waterberging, klimaat,
verzilting, verdroging en waterbewustzijn.
Daarmee is de cursus geschikt voor een veel
grotere doelgroep dan alleen natuurgidsen,
docenten, waterschapspolitici en
natuurbeheerders.
Jammer is dat de cursus drie jaar te laat komt
voor al die 5- en 10-jaren plannen, die de
afgelopen tijd door de gemeenteraden zijn
gejaagd: Blauw en Groen, waterbeheer,
natuurbeheer, en noem maar op. Want ook die
politici (en aanhang) hadden graag wat meer
voorkennis gehad.
Het idee is om voortaan rond 21 en 22 juni per
gemeente landelijk IVN-slootjesdagen te
houden. Zesentwintig IVN-afdelingen hebben tot
nu toe medewerking toegezegd.
21
Magie en volksgeloof:
Ons dagelijks voedsel
Corrie Leefkens
“In het zweet uws aanschijns zult gij brood
eten….”
Dit bijbelcitaat uit Genesis 3:19 is van
toepassing op het onderwerp van dit verhaal.
Het gaat hier namelijk over ons dagelijks
voedsel, het brood en de herkomst ervan, het
graan of koren. De belangrijkste granen van de
Westerse wereld zijn tarwe, rogge, haver en
gerst. Over deze granen zal het dan ook gaan.
Pas in de tweede helft van de achttiende eeuw
werd het gebruik van brood en graan gehalveerd
door de ontdekking van de aardappel.
Tarwe was in Europa het graan voor de rijken.
Het gewone volk bakte brood van haver, gerst
en vooral rogge. Het koren is van oudsher een
symbool voor groei, dood en verrijzenis. Het is
ook een vruchtbaarheidssymbool; een
bruidspaar dat de kerk verlaat krijgt rijstkorrels
over zich uitgestrooid, vroeger waren dat roggeof gerstkorrels. Op 26 december gooiden jonge
mannen na de mis haverkorrels naar de
bezoekers, maar vooral naar de meisjes,
duidelijk een vruchtbaarheidsritueel.
In Noord-Afrika kenden de primitieve boeren
niet het kiemen van het graan; zij schreven dit
toe aan de oogstgeest. Als het koren was
gemaaid trok de geest zich terug in de halm die
bleef staan. Van die halmen vlocht men een
talisman als rustplaats voor de korengeest. Deze
werd de hele winter bewaard. In het voorjaar
schudde men de zaden er uit en zaaide ze
samen met het nieuwe zaad om zo de
levenskracht van het ene jaar op het andere
door te geven.
Een gewoonte die ook in Nederland lang heeft
bestaan is het laten staan van een schoof graan
na het maaien. In deze schoof zou nog een boze
geest huizen. Om die geest te doden moest deze
dan in één keer worden afgesneden. Hij werd de
hele winter op de boerderij bewaard.
De hier genoemde granen worden verbouwd in
een klimaatgordel, die reikt van subarctisch tot
subtropisch. Tarwe is de meest gekweekte
graansoort. Verbouwing vindt plaats op vlakten
waar in het vroege voorjaar, tijdens het
ontkiemen van het zaad, de meeste regen valt.
Om goed te rijpen heeft tarwe droogte nodig.
De teelt van rogge bedraagt ca. 7% van die van
de tarwe. Haver wordt vooral gekweekt in de
Verenigde Staten en Canada en in het Noorden
van Europa.
Aan elk van de vier soorten werden magische en
geneeskundige krachten toegeschreven, die per
land vaak van elkaar verschillen. Al in het oude
Egypte werd brood gebakken met zuurdesem.
Hier werd vooral tarwe verbouwd, waaraan het
land zijn voorspoed te danken had. In de Joodse
traditie zou Mozes het bereiden van brood met
zuurdesem verbieden tijdens de viering van het
Paasfeest. Deze traditie bestaat ook in de
huidige tijd nog.
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
In de antieke Griekse en Romeinse mythologie
was het koren gewijd aan Demeter/Ceres. Om
een goede oogst te verwerven werden er vaak
dieren geofferd om de Godin gunstig te
stemmen. Volgens de dichter Ovidius was dat
vóór de oogst een varken en in de lente een ooi
en een stier. De Romeinen brachten ook elke
meimaand korenaren naar de tempel van Diana
om haar zegen te ontvangen voor de komende
oogst. Later werden de dierenoffers vervangen
door symbolen van dieren in de vorm van
brooddieren en van stropoppetjes.
De Egyptenaren geloofden in een leven na de
dood. Daarom kregen de doden graan mee om
zich in leven te houden. Men liet een aantal
korrels ontkiemen een bakje in de vorm van de
god Osiris en gaf die kleine plantjes mee in het
graf. Bij opgravingen zijn hiervan nog sporen
gevonden.
Bij de Joden luidt de oogst van de tarwe het
Wekenfeest in. In de bijbel zijn tarwe, gerst en
koren meer dan 140 keer vermeld. In de
Germaanse mythologie is de godin Holda (ook
wel vrouw Holle) verbonden met het graan.
22
Zij leerde de mensen oogsten door tijdens de
oogsttijd een wervelwind door het veld te laten
razen.
In het Christelijk geloof bestaat nog de ‘Biddag
voor het gewas’. In de kerk werd het zaaigoed
gezegend. Soms vond een processie plaats om
een goede oogst af te smeken. Er zijn uit deze
tijd veel sporen te vinden van rituelen rond het
graan. Vaak worden er van de halmen figuren
gevlochten om te danken voor een goede oogst,
maar ook om god gunstig te stemmen voor het
volgende jaar. Nog tot 1964 was in Vlaanderen
het strooien van roggestro in en buiten de kerk
in gebruik als eerbewijs aan een adellijke
overledene. De oorsprong van dit ritueel is niet
duidelijk. Wel weet men dat stro (vooral
roggestro) zou werken tegen het terugkeren van
de geest van de overledene.
Magische geneeskunde
Om te genezen van vooral neurologische
aandoeningen zoals vallende ziekte, kon men
zich laten ‘opwegen’. Een hoeveelheid graan,
gelijk aan het gewicht van de zieke werd
geofferd. Men offerde in dit geval niet alleen
graan, maar ook wijn, goud en zilver. In de
Middeleeuwen was dit een veel voorkomend
gebruik.
Rogge bezit een bijzondere kracht in de eerste
bloeiende aren tegen koorts, keelpijn, koliek,
slangenbeet en de beet van een dolle hond.
Tegen oogziekten offert men een bloeiende
roggeaar aan een heilige.
Gerst kan worden toegepast bij de genezing van
een ‘strontje’ op het oog, weliswaar met veel
poespas.
Gierst zou, door de mooie goudgele kleur,
helpen tegen geelzucht.
Haver is goed tegen pijn in de zij, Engelse ziekte
en schurft. Oor dit laatste moes men zich door
een haverveld rollen.
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
Moderne geneeskunde en voeding
Tarwe wordt In de huidige geneeskunde in de
vorm van tarwekiemolie gebruikt tegen hart- en
bloedsomloopstoornis, huidaandoeningen en
vitamine-E-gebrek.
Haver is in de eerste plaats voedzaam. In de
meeste gevallen is het diervoeding. Het wordt
ook gebruikt als rustgevend middel en bij
ontwenningskuren.
Gerst is natuurlijk bekend als grondstof bij de
bereiding van bier. Als gort wordt het nog
gebruikt in de vorm van pap.
Rogge bevat veel mineralen en
sporenelementen. Het werkt licht laxerend.
Gebruik van stro als oud ambacht en kunst
De gewoonte van het maken van oogstfiguren is
zeer oud en bijna wereldwijd bekend. De
ontwerpen verschillen per land en zelfs per
streek. In Engeland werden nog strofiguren
gemaakt nadat de betekenis allang vergeten
was. Strovlechten is nu een op zichzelf staand
handwerk. Door oude ontwerpen te verzamelen,
blies een aantal Engelsen het handwerk weer
nieuw leven in. Er kwamen steeds nieuwe
ontwerpen bij en de mogelijkheden zijn in feite
onbeperkt. Traditionele vormen zijn o.a.
gestileerde poppetjes, sterren, kruisen en
bijvoorbeeld de hoorn des overvloeds. (bron: Alec
Grover: The craft of straw decorations).
Bekend zijn natuurlijk de strooien hoeden, die
vooral in de 19e en begin 20e eeuw door veel
mensen gedragen werden. Tegenwoordig zijn er
mensen die het ambacht van het maken van
strohoeden weer hebben opgevat. Dit worden
dan niet traditioneel gevormde maar zeer
kunstzinnige hoeden.
23
Cursus Stadsplanten
In deze cursus gaan we de planten in de stad
beter bekijken en ze zo veel beter leren kennen.
Aan het eind van deze cursus kunt u niet alleen
een aantal typische stadsplanten herkennen,
maar weet u ze ook te vinden! Stadswandelingen worden rijker en afwisselender als u de
bewoners kent en daar horen planten zeker bij.
IVN excursies en activiteiten
in en rond Amsterdam
IVN publieksexcursies worden gegeven door
ervaren natuurgidsen, zowel voor leden als nietleden. Amsterdammers ontdekken op deze
manier vaak onbekende kanten van de
stadsnatuur dichtbij huis. Gratis deelname.
Vrijwillige bijdrage welkom. Voor meer
informatie kijk op www.ivn.nl/amsterdam of
neem contact op met de excursieleider.
Aanmelden is niet verplicht, maar wel praktisch.
Het is raadzaam om voor elke excursie even te
informeren of deze doorgaat. Dan komt u niet
voor niets.
IVN geeft ook excursies op maat voor bedrijf,
school of familie uitje. Kosten € 75,- per
excursie. Info: 06-29208182 of
[email protected].
 = Tijd -  = Start -  = Info
De binnenstad van Amsterdam is een bijzondere
leefomgeving waar we onverwacht veel plantensoorten gaan tegen komen. De straat als
natuurgebied biedt planten een grote verscheidenheid aan groeiplekken: straatgoten, putten,
op de stoeptegels of tussen de voegen, grind,
klinkers, gevelwanden, grachtkanten, zonnig of
beschaduwd, vochtig of droog, voedselarm of
juist voedselrijk door honden-drollen. Dat
allemaal is de leefwereld van de stadsplant.
- Juni Vrijdag 13 juni
Lezing over geologie
Welke soorten stenen zijn er, hoe zijn ze gevormd en
waar. Een lesje geologie voor a.s. vakantiegangers.
Deze lezing gaat vooraf aan de stenendag op 27 juli.

19.30–21.00 uur

de Rietschuur in het Amstelpark, naast de
kinderboerderij

Arend Wakker, [email protected]
Tijdens drie theorieavonden leren we een aantal
plantensoorten en plantenfamilies kennen. Ook
leren we een aantal kenmerkende planteneigenschappen die we gaan gebruiken om de planten
te vinden. Op drie stadsexcursies gaan we op
expeditie in de stad om het avontuur te proeven
en de planten in het wild te observeren!
Zaterdag 14 juni
Docenten: Gert Snoei en Arend Wakker
Zaterdag 28 juni
Data en locaties:
Drie theorielessen op donderdagavond 28 augustus, 4
en 11 september, 19.30-21.30 uur. De lessen vinden
plaats in het Amstelpark in De Rietschuur, naast de
kinderboerderij De Amsteldieren.
Het Westerpark heeft vele gezichten, klassiek,
eigentijds, natuurlijk en formeel. Het heeft in elk
seizoen veel te bieden. Kijk en luister mee met de
ogen en oren van een IVN natuurgids.

10.30-12.30 uur

Plein voor het voormalig stadsdeelkantoor

Gert Snoei, 020-4922366, [email protected]
De drie excursies vinden plaats op zondag 31
augustus rond het Amstelveld, 7 september in de
Nieuwmarktbuurt en 14 september in AmsterdamNoord.
Opgave:
Bij Joost van der Horst, bij voorkeur via email:
[email protected], of 06-12035201
De cursus kost 25 euro voor leden/donateurs, en 35
euro voor niet-leden. Dit bedrag graag overmaken op
rekeningnummer NL81INGB 0004740601 t.n.v. IVN
afdeling Amsterdam o.v.v. Natuurvriendelijk tuinieren
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
Groen en tuinen rond station Zuid
Thema: Natuur en cultuur hand in hand

13.30-15.00 uur

uitgang station aan de noordzijde

Corrie Leefkens, 020-6322470,
[email protected]
Wandeling Westerpark
Zondag 29 juni
Hoe wild is de Brettenzone?
Thema: Hoe wild of verwilderd is deze wildernis? En
hoe spannend en avontuurlijk? Loop mee met een IVN
natuurgids door een heel bijzonder stukje van dit
unieke gebied.

10.30-12.00 uur

parkeerplaats Australiëhavenweg, tussen
Haarlemmerweg en spoorlijn

Gert Snoei, 020-4922366, [email protected]
24
- Juli zaterdag 5 juli
Geheime signalen in het Amstelpark
Op deze wandeling gaan we de natuur van het
Amstelpark ervaren met andere zintuigen dan
gewoonlijk. Hoe ziet het park eruit met gesloten ogen
en wat horen we met gesloten oren? Kunnen we
voelen en tasten met onze haren of met de rug van
de hand? Zonder te gaan zweven zijn dit erg
verrassende manieren om door de natuur van het
Amstelpark te dwalen. Kun je aan de geur de
onderkant en de voorkant van een boomblad
herkennen? Hoe ruikt de aarde en verschilt de
akoestiek onder een Beuk met die van de Eik? De
wandeling belooft één groot avontuur te worden! U
zult zien dat het park verandert tijdens onze
wandeling.

14.00-15.30 uur

bij het Glazenhuis in het Amstelpark
(www.amstelpark.info/het-glazen-huis)

Arend Wakker, [email protected]
Zondag 6 juli 2014
Zintuigenexcursie
Thema: ruiken, proeven en voelen. Ervaar de natuur
eens op een andere manier.
Nee, vandaag gaan we niet alleen maar kijken naar
de natuur. We schakelen al onze zintuigen in. We
ruiken aan en proeven van alle bloemen, planten en
bomen die we onderweg tegenkomen. En we proberen
alles te beschrijven. Hoe ruikt verse aarde, hoe
smaakt een paardenbloem? Kun je het verschil voelen
tussen de boven- en onderkant van een
beukenblaadje?

10.30–12.00 uur

Hoofdingang Amstelpark, Europaboulevard, bij
restaurant het Rosarium

Maria ter Beek en Arend Wakker,
[email protected]
Zondag 27 juli
Bomen met Bram
Thema: Wandeling door de Belgiëbuurt. Deze buurt in
Nieuw Sloten is niet bij alle Amsterdammers bekend
en zeker weten maar weinig mensen hoeveel
bijzondere, verschillende en niet alledaagse bomen er
in deze wijk staan. Laat u verrassen!

13.00–14.30 uur

Belgiëplein, bij de Bruna winkel

Bram van de Kreeke, 06-22327432,
[email protected]
Zondag 27 juli 2014
Stenendag in de Rietschuur
voor kinderen en ouders.
Thema: Heb je tijdens je vakantie mooie stenen
gevonden en wil je weten wat voor soorten het zijn
dan kan geoloog Arend Wakker je daar alles over
vertellen. Kom langs en laat je verrassen.

13.30-15.30 uur

de Rietschuur, naast de kinderboerderij in het
Amstelpark

Arend Wakker, [email protected]
- Augustus –
Zondag 3 augustus
Geneeskrachtige kruiden in Beatrixpark
Thema: Geneeskrachtige kruiden in de Artsenijhof. Uit
de 250 medicinale kruiden, die hier staan, maken we
deze maand een selectie van soorten die op dit
moment interessant zijn. Hoe herken je ze, waar
komen ze vandaan, welke stoffen zitten er in en wat is
de geneeskrachtige werking ervan?

14.00–15.30 uur

parkingang Diepenbrockstraat, tegenover de
Herman Heijermansweg

Henk Wolters, 020-6644506,
[email protected]. en Karine Klappe,
[email protected]
Zondag 6 juli
Zondag 3 augustus
Thema: Geneeskrachtige kruiden in de Artsenijhof. Uit
de 250 medicinale kruiden, die hier staan, maken we
deze maand een selectie van soorten die op dit
moment interessant zijn. Hoe herken je ze, waar
komen ze vandaan, welke stoffen zitten er in en wat is
de geneeskrachtige werking ervan?

14.00–15.30 uur

parkingang Diepenbrockstraat, tegenover de
Herman Heijermansweg

Henk Wolters, 020-6644506,
[email protected] en Karine Klappe,
[email protected]
Een pluk en proefwandeling
Geneeskrachtige kruiden in Beatrixpark
Eetbare natuur
Zaterdag 19 juli
Gijsbrecht van Aemstelpark
Thema: Rondje van het seizoen in dit bijzondere park
in Buitenveldert. Dit park, ontworpen in de vijftiger
jaren, krijgt een Rijksmonumentenstatus en is
ontworpen in functionalistische stijl. Het park kent
bijzondere bomen en planten.

13.30–15.00 uur

ingang park kruising van Nijenrodeweg en
Willem van Weldammelaan

Gert Snoei, 020-4922366, [email protected]
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
Vandaag gaan we het Amstelpark al wandelend via de
smaak verkennen. Erg veel planten zijn eetbaar, maar
het is toch wel prettig als je weet wat je in je mond
kunt stoppen en wat niet. Proeven en ruiken zijn
vandaag onze manier om de natuur te leren kennen.

10.30–12.00 uur

hoofdingang Amstelpark, Europaboulevard, bij
restaurant het Rosarium

Maria ter Beek en Arend Wakker,
[email protected]
25
Activiteiten
Zondag 17 augustus
Stadsnatuur in de Jordaan
Thema: de binnenstad van Amsterdam is een
fantastisch natuurgebied, maar niemand weet dat.
Onder geheimhouding kunt u vandaag meelopen met
een natuurgids om dit zelf te ontdekken. We
ontmoeten wilde planten in hun eigen omgeving van
stadskloven, ravijnen en rivieren. We bespieden
vogels en waterwild en raken betoverd door
bloemengeuren.

14.00–15.30 uur

hoek Westerstraat/Prinsengracht bij de
Noordermarkt

Arend Wakker, 020-4191412,
[email protected]
KNNV Amsterdam
Meer informatie www.amsterdam.knnv.nl
Vrijdag 20 juni
Botshol
Roei-excursie met bloeiende moerasflora o.l.v. Jan
Simons
Start: 10.00 uur met fiets in Ouderkerk, brug over
Amstel (kruising Amsteldijk-Noord / Burgemeester
Stramanweg)
Opgave nodig: [email protected], 020-6431405
Zaterdag 23 augustus
Zaterdag 21 juni
Thema: wat groeit er aan de kademuren van
Amsterdam. Samen met expert Valentijn ten Hoopen
van de muurplantenwerkgroep KNNV Amsterdam
kijken we vanuit een boot wat er groeit in en aan de
kademuren van de Amsterdamse grachten en IJ. En
passant inventariseren we de planten voor de
jaarlijkse telling (ervaring niet vereist).

13.00-16.00 uur

roeicentrum Berlagebrug, Weesperzijde 1094

Joke van der Boon, [email protected]
Beperkt aantal plaatsen, opgave verplicht!
Bijdrage in brandstofkosten sloep (ca € 5)
Hele dagexcursie (1) o.l.v. Hein Koningen
Start: 9.52 uur bus 82 Marnixstraat of 11 uur
eindpunt bus IJmuiden
Zaterdag 30 augustus
Heimanshof, Den Haag
Vaarexcursie door Amsterdam
Gijsbrecht van Aemstelpark
Thema: Rondje van het seizoen in dit bijzondere park.
Dit park, ontworpen in de vijftiger jaren krijgt een
Rijksmonumentenstatus en is ontworpen in
functionalistische stijl. Het park kent bijzondere
bomen en planten.

13.30–15.00 uur

ingang park kruising van Nijenrode weg en
Willem van Weldammelaan

Gert snoei, 020-4922366, [email protected]
- September –
Zondag 7 september
Geneeskrachtige kruiden in Beatrixpark
Thema: Geneeskrachtige kruiden in de Artsenijhof.
Uit de 250 medicinale kruiden, die hier staan, maken
we deze maand een selectie van soorten die op dit
moment interessant zijn. Hoe herken je ze, waar
komen ze vandaan, welke stoffen zitten er in en wat is
de geneeskrachtige werking ervan?

14.00–15.30 uur

parkingang Diepenbrockstraat, tegenover de
Herman Heijermansweg

Henk Wolters, 020-6644506,
[email protected]. en Karine Klappe,
[email protected]
Zaterdag 13 september
Wandeling in het Amstelpark
Thema: Rondje van het seizoen, wat groeit en bloeit
er half september? Bereiden de planten en bomen
zich al voor op de herfst?

13.30 – 15.00 uur

hoofdingang Amstelpark

Gert Snoei, 020-4922366, [email protected]
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
Kennemermeer en -strand, IJmuiden
Woensdag 25 juni
Hazelwormen in de Kennemerduinen
Excursie o.l.v. Xander van der Sar, Edo Goverse en
Geert Timmermans
Start: 19.30 uur ingang Duin en Kruidberg, Santpoort
Noord
Opgave nodig: [email protected], 06-41949582
Vrijdag 4 juli
Excursie oude heemtuin o.l.v. Hein Koningen
Start: 10.30 uur parkingang Vreeswijkstraat, Den
Haag
Zaterdag 5 juli
Texel
Hele dagexcursie o.l.v. Jan Simons
Start: trein CS 7.42 uur naar Den Helder, veer 9.30
uur
Info en opgave: [email protected], 020-6431405
Woensdag 9 juli
Visserspad, Zandvoort
Hele dagexcursie o.l.v. Ria Simon
Start: trein CS 9.19 uur, 9.49 uur perron Zandvoort
Zaterdag 19 juli 2014
Kennemermeer en -strand, IJmuiden
Hele dagexcursie (2) o.l.v. Hein Koningen
Start: 9.52 uur bus 83 Marnixstraat of 11 uur
eindpunt bus IJmuiden
Donderdag 7 augustus
Tuin Kapitein Rommel, Castricum
Kleine dagexcursie o.l.v. Ria Simon
Start: trein CS 7.42 uur naar Den Helder, 10.07 uur
perron Castricum
Vrijdag 15 augustus
Duingebied, Schoorl
Hele dagexcursie o.l.v. Ria Simon
Start: trein CS 9.27 uur naar Alkmaar, 10.04 uur
perron Alkmaar
26
Verenigingsgegevens
Zoals het huishoudelijk reglement
van het IVN bepaalt, dienen
(huisgenoot)leden hun lidmaatschap
minimaal 6 weken voor het einde van
het kalenderjaar op te zeggen.
(artikel 1 lid 5).
Actief lid:
€ 19,00 per kalenderjaar
Huisgenootlid:
€ 3,00 per kalenderjaar
Donateur:
€ 17,00 per kalenderjaar
Met Stadspas krijgt u € 2,00 korting
Wat houdt lid, huisgenootlid en donateur in?
Voor aanmeldingen van juli t/m
september geldt dat maar de helft
van de contributie hoeft te worden
overgemaakt. Indien een aanmelding
na september binnenkomt, betaalt
men de contributie met ingang van
het volgende jaar.
Een lid wil actief deelnemen aan het afdelingswerk en
krijgt:
-
-
4x per jaar het afdelingsblad ‘de Groenbewuste
Amsterdammer’;
het landelijke kwartaalblad ‘Mens en Natuur’;
reductie op IVN-cursussen;
korting bij aanschaf van artikelen bij de IVN-winkel;
stemrecht op de algemene ledenvergadering;
aanvullende WA-verzekering (schade aan derden) tijdens
begeleiding van IVN-activiteiten;
korting bij activiteiten van andere IVN-afdelingen.
-
4x per jaar het afdelingsblad ‘de Groenbewuste Amsterdammer’;
reductie op IVN-cursussen;
korting bij aanschaf van een aantal artikelen bij de IVN-winkel.
-
Als u huisgenootlid wordt, betaalt u minder maar krijgt
geen post toegestuurd. U hebt verder dezelfde privileges als
een gewoon lid.
Als donateur steunt u de afdeling Amsterdam en krijgt u:
Bestuur:
Voorzitter
Joke van der Boon
Secretaris
Martin ten Brinke
020-6112121
06-54358730
06-24238818
Penningmeester
Ledenadministratie
Algemene functie
Harmen Binnema
Riek Somsen
Ruth Bolt
06-47124482
06-46076279
06-17038035
Doorgeven wijzigingen:
Ledenadministratie IVN
afdeling Amsterdam
Riek Somsen
V T van Serooskerkenstraat 5
1391 EN Abcoude - 06-46076279
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
Contactadres:
Secretariaat: Reitzstraat 54, 1091 XC Amsterdam, 06-24238818, [email protected]
Verenigingsinformatie:
ING Bankrekening
Ledenadministratie
Informatiecentrum
De Rietschuur
Parkwacht Amstelpark
Verhuur tentoonstellingen
Webmaster
Werkgroepen:
Cursussen (organiseren)
Diemen
Diemen Moestuin
De Groene Fred
Excursies op aanvraag
Excursies regulier
Groene Routes
Info-centrum De Rietschuur
Informatiemarkten
Kinderactiviteiten
PR en communicatie
Redactie GBA
NL81INGB0004740601 t.n.v. IVN afdeling Amsterdam
Riek Somsen
V T van Serooskerkenstraat 5
1391 EN Abcoude
06-46076279 - [email protected]
Naast Stadsboerderij de Amsteldieren
p/a Amstelpark 22 - 1083 HZ Amsterdam
Voor navigatie/tomtom: A.J. Ernststraat 1
020-6444216 of 06-22075058
Dieneke Huizenga – 06-29022306 – [email protected]
Marisa Stoffers - [email protected]
Joost van der Horst
Carry Pot (tel/fax)
Markus Schmidt
Ellen Jensen
Diana Straten
Joke van der Boon
Ineke Deckers
Vacature
Tijdelijk Carry Pot
Vacature
Yvon Kraaijeveld
Kitty den Boogert
Nico Groos
Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Zomer 2014
06-12035201
020-6902283
020-6812777
06-29088589
06-29208182
020-6112121
06-10732443
020-6902283
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
06-34127007
06-49734773
020-7850123
[email protected]
[email protected]
[email protected]
27
Indien onbestelbaar retour: Haarlemmerweg 271C, 1051 NW Amsterdam
www.ivn.nl/amsterdam