Transcript Presentatie Vesperale () - Theo Driessen Instituut

Vesperale van Margriet van Cortenbach
Wat is het
Hoe ziet het eruit
waar komt het vandaan
welke tijd
waar is het nu
van wie was het achtereenvolgens
wie heeft het gemaakt
wat kunnen we ermee
Hoe zijn we tot deze
Vesperaledag gekomen
Toen 2010 tentoonstelling bij opening bibliotheek
2011 witte handschoenen; digitale versie
2013 studiedag Sint Jozefkoor; proefexemplaar
Nu
2014 Vesperaledag; facsimile-uitgave
Straks 2015 plannen voor CD; Mechelen
201? tentoonstelling meerdere handschriften?
Rundleer op eiken platten
Koperen sloten
(niet origineel)
21cmx14cmx4,8cm
170 bladen papier
3 perkamenten (tab)bladen
Vespers voor de
zondag psalm 109
Gevolgd door de
weekdagen
tot en met psalm 146
Decoratie
toegeschreven aan
Broeders van
het Gemene Leven
‘s Hertogenbosch
Grote initialen en
strooiranden zijn een
imitatie van de
populaire Gents-Brugse
randen.
Vespers voor de
maandag t/m zaterdag
psalm 114 t/m 146
Elke nieuwe dag van de
week heeft een rijk
uitgewerkt initiaal
Laatste blad
vesperdeel
Einde van psalm 146
Magnificat
Eerste blad
completendeel
Antifoon Miserere
Gevolgd door 5
psalmen
Antifoon Miserere
Maria-antifonen
Regina celi
Salve regina
……
misericordie
Bij de
besprenkeling
Vidi aquam
Nieuw deel na
perkamenten blad
Collecta en capitula
(gebeden en lezingen)
voor de vespers
Rijk uitgewerkte initialen bij
Hoogfeesten en feesten
Collecta
capitula
Tijdeigen
Kerst
Drie Koningen
Pasen
Nativitatis?
hemelvaart
Pinksteren
Sacramentsdag
Eigene der
heiligen
Andreas
Aankondiging
Maria
Maria ten hemel
opneming
Woordje
vergeten
Aartsengel
Michael
Allerheiligen
Hymnale
Conditor
Werkboekje
Blz. 3 en 4
Ave maris stella
Blz. 6 en 7
Veni creator
Blz. 9 en 10
Ut re mi fa
sol la
s(ancte)i(ohannes)
la, sol fa mi re ut.
fa sol la, ……….
Pange lingua
Katherine
Blz. 12 e.v.
Hymne van
Petrus Mans
Ter ere van
Katherina
Blz. 18 e.v.
fresco in San
Stefanokerk
Miglieglia, kanton Ticino,
Zwitserland
Tussen 1500 en 1511
Hymne van
Petrus Mans
Ter ere van
Barbara
Blz. 24 e.v.
Bij de professie
van de zusters
Op desen dach is overleden
Joncker Jan van Cortenbach
saleger
Mijn lief brueder
Anno XV ende LVIII
Op desen dagh sterf een die mij in’t herte
bekent is
Anno XV ende LII
O doot die niemant en spaert
Op desen dach is Hanrijck
Mij neeffe geboren
op een Vridach
anno XV ende LVIII
Op desen dach is J.Margriet van Cortenbach
geboren saterdagh smorgens tussen vier en vijf
uren Anno XV. en. XXX
Op dese dach is Margriet van Cortenbach ierst
tot soeterbeec gecome om te wonen Anno
XV.LIII. god gône d.. tot haer.. salichs sij.
Sterf mijn vrouwe van Helmont
anno XV. LVII.
20-8
1553
26-8
1554
op desen dach sterf heer Jan den cappellaan
van Hellemont mijn goeden vrient anno XV-LVII
e
op desen .. Ulant mijn nichte geboren anno XV
ende LV op een saterdach
Omzwervingen van het Vesperale
van Margriet van Cortenbach
1536 Klooster O.L.V. in de Hage (Anna van Campen)
1543 Klooster Sint-Annenborch (na brand in de Hage)
1554 Klooster Soeterbeeck Nuenen (via Joanna van Cortenbach naar nicht?)
1732 Klooster Soeterbeeck Deursen (na opheffing van het klooster in Nuenen)
Tussen 1850 en 1900 Eindhoven bij zilversmid (verkocht of ingeruild)
Tussen 1850 en 1900 Den Haag museum voor gesch. en kunst (aangekocht)
Begin 1900 Nijmegen antiquair (geruild met houten kruis)
1930 Helmond (gekocht)
2002 Eindhoven RHC-e (veilig opgeborgen)
2014 Eerste exemplaar van de facsimile-uitgave voor de stad Helmond
Waarde voor de Helmondse historie,
voor de kunst- en cultuurhistorie,
voor het gregoriaans
Aantekeningen van Margriet
Professieritus
Fraaie handschrift
Papieren bladen met versierde initialen
Perkamenten bladen met rijke versieringen
Gregoriaanse melodieën met zijn varianten
Twee hymnen van rector Petrus Mans
Het boek is nog
niet gesloten
Margriet van Cortenbach
geboren16-4-1530 overleden 1599
natuurlijke dochter van Joost van Cortenbach, Heer van
Helmond en
Ida Becks, dochter van de schout (overleden 24-7-1559)
zus Ysabeau en broer Jan (dochter Ulant 1555)
(overleden 5-1-1560)
26-4-1553 in klooster Soeterbeeck bij Nuenen
20-8-1553 gekleed
26-8-1554 geprofest en in bezit gekomen van vesperale
(persoonlijke aantekeningen)
1589 subpriorin tot 1599
Joanna van Cortenbach
natuurlijke dochter van Jan IV van C.
(broer van Joost)
nicht van Margriet
1537 geprofest in O.L.V. klooster in de Hage
vermoedelijke schenkster van vesperale
aan Margriet in 1554 bij haar professie
Joost van Cortenbach
overleden 3-9-1560
Heer van Helmond geworden na overlijden van
broer Jan IV die geen wettige kinderen had
relatie met Ida Becks
3 natuurlijke kinderen: Margriet, Ysabeau en Jan
die 50 gulden ‘s jaars ontvingen
19-8-1536 gehuwd met Catharina van Halewijn
(geboren 1515 overleden 5-8-1557)
Petrus Mans
geboren te Mechelen in België
rector van O.L.V. klooster in de Hage in Helmond
van 1514 tot 1543
schreef hymne toegewijd aan Catharina (Pangimus)
en hymne toegewijd aan Barbara (Nunc et terra)
Pangimus komt voor in vesperale van Margriet
en in Nijmeegs en Amsterdams vesperale met naam
en in liturgisch verzamelhandschrift zonder naam
Handschriften met deze hymnes komen uit de Hage
Klooster O.L.V. in de Hage
Jan van Cortenbach, Heer van Helmond, bouwt 1454
parochiekerk binnen de stadswallen (voorganger
huidige Lambertuskerk).
Oude parochiekerk buiten de wallen in de Hage wordt
1454-55 afgebroken.
Op 24 september 1462 wordt bewaard gebleven
koorgedeelte met hoogaltaar de basis voor het O.L.V.
klooster. (reguliere kanunnikessen of regularissen; regel
van Augustinus)
De eerste 25 zusters komen uit klooster Mariaweide uit
Venlo.
In 1485 worden O.L.V. in de Hage en Soeterbeeck in
Nuenen lid van het Kapittel van Venlo.
Klooster O.L.V. In de Hage
Petrus Mans is rector van 1514 tot 1543.
Zuster Anna van Campen is in het bezit van een
vesperale met haar naam. (geprofest na 1536)
Zuster Anna van Eckerbroeck is priorin.
Zuster Joanna van Cortenbach, nicht van Margriet, is
rond 1537 geprofest. Waarschijnlijk had ze een
vesperale.
In 1543 wordt het klooster door Helmond zelf in brand
gestoken, vóór de komst van de Gelderse troepen.
De zusters zijn al naar Sint-Annenborch in Rosmalen. Het
vesperale van Anna verhuist mee.
Klooster Sint-Annenborch in
Rosmalen
vanaf begin 1500
behorende tot het Kapittel van Windesheim, later Venlo
toevlucht voor zusters van O.L.V. in de Hage na brand
in1543, die o.a. handschriften meenemen (Anna’s
vesperale)
Joanna ontfermt zich waarschijnlijk over het vesperale van
Anna van Campen als zij overlijdt. (bedoeld voor Margriet
die naar het klooster gaat of al in het klooster is?)
Waarschijnlijk schenkt Joanna het vesperale in 1554 aan
Margriet bij haar professie. Vesperale in Soeterbeeck.
In 1573 vluchten de zusters naar ‘s Hertogenbosch.
In 1613 wordt het klooster opgeheven. 7 zusters gaan naar
Soeterbeeck in Nuenen. Ze nemen de statuten mee van
het O.L.V. klooster in de Hage.
Klooster Soeterbeeck
1415 primitieve behuizing aan de Suetbeeck Nederwetten
1448 of 1462 verhuizing naar Nuenen
1485 lid van Kapittel van Venlo, net als O.L.V. in de Hage
In 1526 waren er 48 zusters.
In 1543 wordt het klooster geplunderd door de Gelderse
troepen.
In 1583 en 1587 zoeken de zusters hun toevlucht in
Helmond.
Van 1553 tot 1599 is Margriet er zuster.
Vanaf 1650 zijn Binderen in Helmond en Hooidonk in
Nederwetten opgeheven en Soeterbeeck mag geen
novicen meer opnemen.
Steekpenningen zorgen ervoor dat het klooster “telckens
met jonge bagijnen voorsien”wordt.
Klooster Soeterbeeck
1716 De laatste voor 1648 ingetreden zuster sterft. Er zijn
nog 11 zusters.
Staten-Generaal verordent dat het klooster verkocht
moet worden. Koopman Jacob van Minten koopt het
voor 3250 guldens en de zusters kopen het van hem
terug.
1725 Staten-Generaal verordent opheffing.
1732 verhuist het klooster naar Deursen in het vrije land
van Ravenstein.
Tussen 1850 en 1900 wordt het vesperale van Margriet
verkocht aan zilversmid Toon Hermans in Eindhoven.
In 1997 wordt het klooster opgeheven. De bibliotheek
gaat naar de Radboud Universiteit in Nijmegen.