Transcript 6_Artikelen_files/Boerderij VanBekkum Vrouwen 9Apr13

ondernemen
Vrouwen schaars
Slechts 7 procent bestuursleden is vrouw
8
Het aandeel
vrouwen in de
leiding van
agrarische
coöperaties is erg
laag. Lager dan
koepelorganisatie
NCR wenst. Animo
voor harde
doelstellingen is
er niet.
ILLUS TRATIES: HERMAN ROOZEN
BOERDERIJ 98 — no. 28 (9 april 2013)
in coöperatietop
S
LECHTS 7 procent van de coöperatieve bestuurders/commissarissen en ledenraadsleden in de land- en tuinbouw is vrouw. Dat
blijkt uit een inventarisatie onder de dertig
grootste land- en tuinbouwcoöperaties. Samen hebben deze coöperaties bijna 200 bestuursleden, externen niet meegerekend. Negentien van deze coöperatiebesturen en raden van commissarissen hebben in hun gelederen geen vrouwen. Vier van de
vijftien ledenraden zijn geheel vrouwloos.
Er zit wel beweging in: bij CRV waren er drie jaar
geleden slechts twee vrouwelijke ledenraadsleden
op een totaal van 141. Mede dankzij de CRV-vrouwendagen zijn dat er inmiddels tien. De 210-hoofdige ledenraad van FrieslandCampina telde na de fusie in 2008 achttien vrouwen, nu 26.
In de zuivelsector zijn vrouwen bestuurlijk het
meest actief: 16 procent van de bestuursleden is
vrouw. In de akkerbouw is het aandeel het laagst: 2
procent. De ledenraden van Cosun, Avebe, Agrico
en Nedato tellen samen één vrouw tegenover 170
mannen. ‘Dramatisch’, zoals één van de akkerbouwdirecteuren het zelf verwoordt. Agrico heeft een
vrouw in de raad van beheer. Cosun en Avebe hebben alleen een vrouwelijke externe commissaris.
CZAV heeft alleen twee vrouwen in de ledenraad.
Land- en tuinbouw: een mannensport?
Zijn er dan weinig boerinnen en tuinsters? Nee. Volgens het CBS telde Nederland in 2012 bijna 69.000
agrarische bedrijven. Samen zijn ze goed voor
134.000 arbeidsjaren, waarvan twee derde gezins-
‘Mannen zijn iets meer van de grote
lijn dan vrouwen’
“Vrouwen hebben meer focus
op speciale
punten, zoals
het imago van
de sector. Mannen zijn iets
meer van de grote lijn”,
zegt Cees Pieter van
Burgsteden. De districtraadsvoorzitter van
FrieslandCampina vervolgt: “Vrouwen zijn ook
bescheidener.”
Van de FC-leden is 16
procent vrouw. In het
BOERDERIJ 98 — no. 28 (9 april 2013)
oude Friesland
Foods-gebied is
dat meer, omdat
certificaten van
toen en obligaties ook op
naam van de
vrouw kunnen staan.
Anders zouden de
waardepapieren bij
overlijden van de man
binnen een jaar verhandeld moeten worden.
“Om deel te nemen aan
bijeenkomsten is dan
ook vanzelfsprekender.”
‘Diversiteit in het team is goed voor
het bestuur’
Het gevaar van
groepsdenken
en blinde vlekken is kleiner bij
een diversere
samenstelling
vindt José Buijs,
coöperatiezaken CRV
en inspirator van De
Boerin. “Heb je goede
vrouwen in je team, dan
is er meer kans op tegenspraak. Vrouwen
durven openlijk te twijfelen en fouten toe te
geven, ze denken bre-
der en leven
meer in de maatschappij.”
De boerinnen
die nu instappen
in de ledenraad
zijn geen bedrijfshoofd, maar wel
actief in de onderneming. “Het niet-bedrijfshoofd zijn was kennelijk
een drempel. Juist omdat ze met andere zaken bezig zijn, hebben
wij hen hard nodig”, legt
Buijs uit.
9
arbeid. Van deze bedrijven kent 61 procent vrouwelijke gezinsarbeid (ruim 46.000 vrouwen). Met gemiddeld 0,5 arbeidsjaar per persoon leveren vrouwen ruim een kwart van de gezinsarbeid. 3.918 keer
is een vrouw het bedrijfshoofd: 5,7 procent.
Dit laatste percentage komt redelijk overeen met
het percentage vrouwelijke ledenraadsleden en bestuurders/commissarissen (7 procent). Daarmee
lijkt echter dat een potentieel van 42.000 vrouwen
grotendeels onbenut blijft binnen de coöperatie- →
Zuivelsector meest vrouw-minded
vrouwen in besturen en ledenraden per sector en coöperatietype,
gemiddelden in %
SECTOR
■ bestuur ■ ledenraad
akkerbouw
tuinbouw
ki
voer
zuivel
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
6
8
10
12
14
16
18
COÖPERATIETYPE*
directiemodel
klassiek model
zandlopermodel
*)
0
2
4
voor toelichting zie volgende pagina
In de zuivelsector zijn relatief de meeste vrouwen
bestuurlijk actief: 16 procent. In de akkerbouw is het
aandeel dramatisch laag: 2 procent.
ondernemen
Vrouwen in verschillende bestuursmodellen
aantallen vrouwen in besturen en ledenraden van 30 agrarische coöperaties
10
ABZ Diervoeding
Agrico
Agrifirm UA
AgruniekRijnvallei
Avebe
Boerenbond Deurne
CNB
CNC
Coforta (The Greenery)
Cono
Cosun
CRV
CZAV
De Valk-Wekerom
Deltamilk
DOC Kaas
FloraHolland
FresQ
FrieslandCampina UA
From/ForFarmers
Fruitmasters
Horticoop
HZPC
Isidorus
Nedato
NoorderlandMelk
Pigture Group UA
Plantion
Rouveen Kaas
Vitelia
totaal
% van totaal
sector
voer
akkerbouw
voer
voer
akkerbouw
voer
horti
horti
horti
zuivel
akkerbouw
ki
akkerbouw
voer
zuivel
zuivel
horti
horti
zuivel
voer
horti
horti
akkerbouw
voer
akkerbouw
zuivel
ki
horti
zuivel
voer
bestuursmodel bestuur* vrouwen ledenraad vrouwen
directie
8
0
directie
5
1
27
0
zandloper
8
1
90
2
zandloper
11
0
30
2
directie
6
0
60
0
klassiek
7+3
1
directie
5
0
zandloper
5
0
zandloper
6
0
26
4
klassiek
9+8
2
klassiek
6
0
61
0
zandloper
9
0
141
10
directie
5
0
28
2
directie
8
0
klassiek
5
0
directie
7
1
24
3
klassiek
8
2
klassiek
6
0
zandloper
9
1
210
26
directie
3
1
27
2
directie
7
0
zandloper
7
0
22
0
ver. + venn.**
4
0
klassiek
8
1
zandloper
5
0
23
1
klassiek
6
2
zandloper
6
0
50
2
zandloper
4
0
directie
7
1
directie
4
0
16
3
194
14
835
57
7,20%
6,80%
* leden-bestuurders en toezichthouders; ** vereniging en vennootschap; bron: CO-OP Champions
Er zijn diverse soorten
coöperaties. Er zijn drie
hoofdmodellen:
● In het klassieke model bestuurt het ledenbestuur en voert de directie uit, zoals bij Cosun en Cono.
● In het zandlopermodel bestuurt het ledenbestuur de coöperatie
en de directie de onderneming, zoals bij
FrieslandCampina en
Agrifirm.
● In het directiemodel
bestuurt de directie onderneming en coöperatie, zoals bij ForFarmers, DOC en Avebe.
Opvallend is dat juist
binnen het klassieke
model meer vrouwen
bestuurlijk actief zijn:
15 procent (8 op de 55
bestuursleden). In het
modernere zandlopermodel is slechts 3 procent van de bestuursleden vrouw (2 op de 70
commissarissen) en in
het directiemodel 6
procent (4 op de 65
commissarissen). Waar
de boeren nog zelf besturen, is de vrouw vaker bestuurslid. Waar
de directeuren meer invloed uitoefenen, zijn
vrouwen schaars.
ve besturen: de vrouwelijke gezinsleden die op het
bedrijf werken, maar niet het bedrijfshoofd zijn.
Het percentage vrouwelijke bestuurders is bij
landbouwcoöperaties lager dan bij beursgenoteerde
bedrijven, blijkt uit het jaarlijkse overzicht van prof.
dr. Mijntje Lückerath-Rovers, verbonden aan Nyenrode Business Universiteit. Slechts 10 procent van de
711 bestuurders en commissarissen bij 96 beursgenoteerde ondernemingen is vrouw. Dat is net iets
meer dan de 7 procent bij landbouwcoöperaties.
Daar staat tegenover dat coöperaties minder vaak
vrouwloos zijn: een derde, tegenover ruim de helft
bij de beursgenoteerde bedrijven. Het aandeel groeit
wel, blijkt uit cijfers over nieuwe commissarissen.
De Female Board Index toont een hoge gemiddelde
leeftijd: de 472 commissarissen zijn gemiddeld 61,5
‘Partner van boer is vaak actief in
heel andere business’
Verschillende
trends komen
samen op het
boerenerf en bij
de coöperatie.
Daarom is het je
blindstaren op
het aantal vrouwen in
het bestuur niet zo slim,
vindt Arie-Pieter Noordermeer, presidentcommissaris van Nedato.
“Eén punt dien je je
ook te realiseren. Man
en vrouw zijn heel vaak
niet beiden actief op het bedrijf. Zij komt bijvoorbeeld niet
uit de landbouw
en heeft ook nog
eens een baan
buiten de landbouw.
Dat zie je steeds vaker”,
zegt Noordermeer.
“Ook emancipatie
kan er op het boerenbedrijf toe leiden, dat één
van de partners werkzaam is in een andere
business.”
BOERDERIJ 98 — no. 28 (9 april 2013)
‘Vrouwen zijn vaak gewoon veel te
bescheiden’
Vrouwen voelen
zich niet altijd
geroepen om in
die mannenwereld te stappen.
Ze aarzelen zelf
om zich als bestuurder op te werpen,
maar worden ook niet
vaak gevraagd. Rieneke
Koopmans, commissaris bij Agrifirm en DOC
Kaas: “Ook binnen de
mannenbesturen moet
het besef komen dat
men actiever en na-
drukkelijker naar
vrouwen moet
kijken als er vacatures zijn.”
Koopmans
ziet het niet als
haar missie om
de bestuurlijke betrokkenheid van vrouwen te
vergroten. “Veel vrouwen willen het niet qua
tijdsbeslag, doordat ze
vaak al een baan buitenshuis hebben, maar
ook gewoon veel te bescheiden zijn.”
jaar oud, de 239 bestuurders 52,6 jaar. Vrouwen zijn
gemiddeld vier tot zeven jaar jonger dan mannen.
Positieve discriminatie of betutteling?
Volgens de Wet Bestuur en Toezicht die dit jaar is ingegaan, geldt voor grote bv’s en nv’s een inspanningsverplichting ten aanzien van het aantal vrouwen in de raad van commissarissen. Het streven is
minimaal 30 procent. Er staat geen sanctie op; bedrijven moeten in hun jaarverslag wel laten zien hoe
het zit, en verklaren waarom ze het streefgetal niet
gehaald hebben. Voor coöperaties geldt dit niet. Wel
stelde koepelorganisatie NCR een code voor goed
bestuur en toezicht op. Daarin is sprake van de wens
tot ‘een gemengde samenstelling van besturen’.
NCR-beleidsmedewerker Linda de Bie noemt het
lage aandeel vrouwen in coöperatiebesturen een
‘gemiste kans’. “Niet dat de besturen nu niet goed
functioneren, maar meer diversiteit kan ze nog beter maken.” Ze verklaart dat de NCR niet dwingend
of sturend op kan treden. Wel wordt binnenkort op
een symposium gesproken over het onderwerp. De
Bie sluit niet uit dat gediscussieerd zal worden over
een quotum van bijvoorbeeld 30 procent.
Een verplicht aandeel vrouwen lijkt weinig bijval
te vinden. Uit reacties van enkele bestuurders blijkt
dat zij vooral op kwaliteit willen letten. Positieve discriminatie vindt weinig bijval. Servaas van Schijndel,
coöperatiezaken Rabobank Nederland: “Generiek is
iedereen het snel eens dat dit anders moet. Ga je er
doelstellingen aan verbinden, dan heeft iedere benoeming van een vrouw de schijn tegen.”
Vrouwenactiviteiten
Betrekkelijk nieuw en succesvol zijn de speciale
vrouwenactiviteiten die sommige coöperaties organiseren. Zo heeft CRV drukbezochte boerinnendagen. Inspirator hiervan is José Buijs: Op de CRVBOERDERIJ 98 — no. 28 (9 april 2013)
‘Gemengd bestuur beter voor het bedrijf’
Bedrijven zijn beter af
met een bestuur van gemengde samenstelling.
Dat vindt prof. dr. Mijntje
Lückerath-Rovers. Zij publiceert hierover jaarlijks
een onderzoek.
Volgens Lückerath lopen
morele en bedrijfseconomische argumenten
waarom vrouwen in besturen zouden moeten
zitten vaak door elkaar.
Vaak wordt gesteld dat
bepaalde groepen recht
hebben op een rol in het
bestuur. Zelf ziet ze het
meest in het bedrijfseconomische argument.
Daarnaast is het goed
voor de motivatie van
werknemers als iedereen
de kans heeft om door te
stoten naar de top.”
Landbouwcoöperaties
doen vaak juist zaken in
een mannenwereld.
“Daarom ben ik ook niet
voor harde quota. Het
blijft wel zo dat de blik
breder wordt als de samenstelling van een bestuur diverser is. Dat is
ook goed voor de innovativiteit.”
“Een te makkelijk argument, het stopt de discussie. Het gaat erom
hoe je die geschiktheid
omschrijft. Het aanspreken van een bepaald deel
van de achterban of andere gezichtspunten inbrengen hoort er ook bij.
Besturen zoeken te vaak
naar gelijksoortige mensen. Mijn advies: kijk naar
het profiel van de hele
raad van bestuur.”
Moet de NCR iets doen
om het aandeel vrouwen
te vergroten?
Wat is het voordeel voor
bedrijven om vrouwen in
het bestuur te hebben?
“Je beperkt je als je het
niet doet. Bij een organisatie die veel met de politiek te maken heeft, horen
mensen met politieke affiniteit. Zo is het ook met
vrouwen. Als een groot
deel van je klantenkring
en werknemers vrouw is,
dan is het goed om hen in
je bestuur te hebben.
In de praktijk zeggen
mensen: we kijken eerst
naar geschiktheid.
PROFIEL
Naam: Mijntje LückerathRovers (44). Instelling:
Nyenrode Business Universiteit. Functie: hoogleraar
Corporate Governance.
vrouwendagen willen we een veilige omgeving creëren, zodat de boerinnen zich thuisvoelen bij CRV.”
Ook Boerenbond Deurne en FrieslandCampina
kennen women only-bijeenkomsten. FrieslandCampina kreeg na een aantal vrouwenavonden een toeloop van vrouwelijke lidmaatschappen. Cees Pieter
van Burgsteden, lid van de ledenraad: “Heel goed
en het levert veel goodwill op. Ik heb alleen niet het
idee dat daar de potentiële vrouwelijke ledenraadsleden vandaan gaan komen.” Hij krijgt bijval van
Pieter van Maldegem, van de raad van beheer van
Agrico: “Wat zijn specifieke vrouwenonderwerpen?
Je zou willen dat vrouwen integraal meedoen bij het
besturen, niet alleen op ‘vrouwenonderwerpen’.”
Onno van Bekkum en Johan Oppewal
Op 16 april houdt de NCR het symposium Coöperatie
zoekt vrouw. Meer informatie: www.cooperatie.nl.
“Moeten vind ik een groot
woord; ik zou ze aanbevelen om de richtlijnen
hierover uit de nieuwe wet
in het jaarverslag toe te
passen. Zonder eenzelfde
percentage te hanteren
voor alle bedrijven. Laat
coöperaties inzicht geven
in hun streefgetal en wat
ze doen om dat te behalen. Ik pleit niet voor
sancties, maar voor transparantie. Laat het zien!”
11