Transcript Uitdagingen en aanpak voor een energie

Opleiding
Duurzaam Gebouw:
Renovatie met een
hoge energieefficientie : technische
details
Leefmilieu Brussel
INLEIDING: UITDAGINGEN EN AANPAK VOOR EEN
ENERGIE-EFFICIËNTE RENOVATIE
Thomas LECLERCQ
MATRIciel
Doelstellingen van de presentatie
●
De uitdagingen van een energetische renovatie
aangaan in een algemene context van duurzaamheid
●
Stilstaan bij de elementen van een duurzame keuze:
►
Isolatie langs binnen/buiten
►
Andere aspecten van de gebouwschil
►
De technieken: ventilatie, verwarming,
productie van sanitair warm water
►
Hernieuwbare energie
en het verband aantonen tussen energieverbruik en de
andere aspecten van de duurzaamheid van het project
2
Plan van de uiteenzetting
0. Inleiding: de uitdagingen
1. De vraag verminderen
1.1 De behoefte aan verwarming
1.2 De behoefte aan SWW
2. De beschikbare bronnen van hernieuwbare energie
optimaal gebruiken
3. Gebruikmaken van performante energiesystemen
3
0. De uitdagingen
• 1997 – Protocol van Kyoto – doelstelling industrielanden:
broeikasgasreductie met 5,2% tussen 2008-2012 (./. 1990)
• 2009 – Kopenhagen: reductiedoelstelling 50% tegen 2050.
Bron: Leefmilieu Brussel 2009
• 2008 – EG: “Klimaatplan 20-20-20” tegen 2020
• broeikasgasuitstoot verminderen met 20%
• energieverbruik verminderen met 20%
• komen tot 20% hernieuwbare energie
4
0. De uitdagingen
• Verbintenissen in België:
- Reductie van de emissies met 7,5%
- verdeling van de doelstelling over de Gewesten door het
Akkoord van Oostende van 2004
- 13% hernieuwbare energie
 EPB-richtlijn (energieprestatie van gebouwen)
 Kortetermijndoelstelling: evolueren naar “bijna
nulenergiegebouwen” (Nearly Zero Energy Building - NZEB)
5
0. De uitdagingen
• Verbintenissen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest:
- de stijging van de emissies beperken tot + 3,475%
(gemiddelde over de periode 2008-2012 ./. 1990 of 1995 volgens het soort
gas)
- hetzij 4.227 kT CO2 per jaar gemiddeld
Absolute evolutie van het energieverbruik, van de broeikasgasuitstoot in de woningen en van
de demografie in het BHG bij constant klimaat tussen 1990 en 2010
(Bron: Leefmilieu Brussel)
6
0. De uitdagingen – EPB2015
Wat wordt verstaan onder passief?
•
Dynamische simulatie vereist indien > 1.000 m²
Uittreksel uit de Brusselse formulieren 2013
●
Opmerking: de grenswaarde X, die specifiek geldt voor elke eenheid, wordt
berekend voor het reële project met:
►
gewogen “gemiddelde” U die arbitrair is vastgelegd op:
› 0,12 W/m².K voor ondoorschijnende wanden
› 0,85 W/m².K voor ramen en deuren
►
n50 gelijk aan 0,6 volume/uur
►
rendement van het ventilatiesysteem 80% (residentieel) of 75% (tertiair)
7
Het energieverbruik verminderen
1. De vraag verminderen
1.1 de behoefte aan verwarming
1.2 de behoefte aan SWW
2. De beschikbare bronnen van
hernieuwbare energie optimaal
gebruiken
3. Gebruikmaken van performante
energiesystemen
Bron: Gids Duurzame Gebouwen
Aanbeveling G-ENE00
“Het energieverbruik van
gebouwen beperken ”
 Onderwerp van opleidingsdagen 1 en 2
8
1.1. De behoefte aan verwarming
verminderen
Bron van behoefte aan verwarming?
Ondoorschijnende
wanden 30,5%
Wanden met glas
38%
Luchtdichtheid en
ventilatie 31,5%
Bron: RELOSO
Studie over de hernieuwing van sociale huisvesting – Waals Gewest 2009
9
1. 1.A Doorschijnende wanden
http://www.maisonpassive.be/IMG/p
df/PMPquellesfenetresP1.pdf
10
Passief
Lage energie
1. 1.A Doorschijnende wanden
1,5 W/m²K >< 0,25 W/m²K
Raam 6x
meer verlies
0,9 W/m²K >< 0,15 W/m²K
11
1. 1.A Doorschijnende wanden
●
Zwak punt & sleutelelement … maar absoluut niet rendabel!
●
Eenvoudig gesteld:
Uw = 0,3 x Uf + 0,7 x Ug + 3 x f,g
●
Situatie: enkel glas / ramen alu  dubbel glas / ramen hout:
►
►
►
Winst in termen van Uw: (0,3 * 4 W/m²K + 0,7 * 6 W/m²K) – (0,3
* 2 W/m²K + 0,7* 1,1 W/m²K + 3 * 0,055 W/mK)  3,87 W/m²K
Winst in kWh: 3,87 W/m²K * 1 m² * 12,5 K * 6.000 uur = 290
kWh/jaar ( 32 m³ gas verstookt door verwarmingsketel 90%
rendement)
VTT: € 475 / € 22,5  21 jaar
●
En als we uitgaan van dubbel … tegenover driedubbel?
●
Rekening houden met: prijs van de brandstof 
www.apere.org >
12
13
1. 1.A Doorschijnende wanden – impact op het
comfort
●
Koude wand
►
Isolatie bij renovatie
►
Keuze van het type van glas
Een aangevoelde comforttemperatuur wordt bepaald
(ook wel “operatieve” of “resulterende” temperatuur genoemd):
T°operatief = (T°lucht + T°wand) / 2
op voorwaarde dat de luchtsnelheid niet meer dan 0,2 m/s bedraagt.
Gids duurzame gebouwen
14
1. 1.A Doorschijnende wanden
Verliezen van het glas, maar ook
●
Globaal verlies Uw (“window”):
►
“frame”: Uf
►
“glass”: Ug
►
afstandhouder
●
Uitvoering: bouwknopen en luchtdichtheid
●
Zonnewinst/oververhitting en zonnefactor
●
Lichttransmissie en visueel comfort
 … Een sleutelelement!
15
1. 1.A Doorschijnende wanden - raam
Indien doelstelling: Uw < 0.85W/m²K
 Uf < (0,85-0,7*1,1-3*0,055)/0,3  onmogelijk
 Uf < (1-0,7*0,6-0,3*0,039)/0,3 = 1,04W/m²K
16
1. 1.A Doorschijnende wanden - raam
 Opgelet voor de milieu-impact!
 Metalen profielen:
 productie => ongunstige milieubalans;
 Maar eindeloos recycleerbaar.
 Pvc:
 productie
(chloor)
=>
ongunstige
milieubalans;
 Maar onderzoek om de impact van pvcproducten te beperken (’Greenline’-label).
 Hout:
 Zeer goede milieubalans en goede
thermische prestaties;
 Opgelet: dit geldt alleen als het hout voldoet
aan de milieucriteria (labels van het type
“PEFC”).
17
1. 1.A Doorschijnende wanden - raam
 HOUT + ALU:
 Voordelen van hout (milieu-impact – thermische prestaties) + aluminium (gemakkelijk in
onderhoud).
!!! kostprijs
18
Beschermd hout=> minder edel, van lokale herkomst en hogere isolatiewaarde
1. 1.A Doorschijnende wanden - raam
●
Herhaling
19
1. 1.A Doorschijnende wanden - glas
●
Herhaling
►
Zonnefactor (g, ZF, SC): de fractie invallende zonne-energie die
doorheen de beglazing gaat (10% - 86%)
►
Lichttransmissie (TL): de fractie zichtbare zonnestraling die
doorheen de beglazing gaat (7% - 97%)
20
1. 1.A Doorschijnende wanden glas
Optima
UltraOne
UltraOne
Sprimo Z9
Sprimo Z8
Gas
U
Lichttransmissie
Argon
Air
Argon
Argon
Krypton?
1,1 W/m²K
1,3 W/m²K
1,0 W/m²K
0,9 W/m²K
0,8 W/m²K
80%
70%
70%
68%
68%
LichtweerZonnefactor
kaatsing
12%
20%
20%
20%
20%
63%
52%
52%
47%
47%
Opmerking:
• Krypton: 0,00949 W/(m.K)
• Argon: 0,01772 W/(m.K)
Bron: Sprimoglass
21
1. 1.A Doorschijnende wanden - Zonnewinst
●
Enkele doelstellingen voor woningen:
►
de zoninstraling dekt de conductieve verliezen van de openingen
►
zonnewering in de praktijk in België (“algemene regel”)
› Noord: (vaste of mobiele) zonnewering niet aanbevolen
› Oost / west: mobiele buitenzonnewering, indien geen selectieve
beglazing of vaste zonnewering
› Zuid: vaste (of mobiele) zonnewering is aanbevolen
22
1. 1.A Doorschijnende wanden –
zomercomfort
●
Zonneweringen
23
1. 1.A Doorschijnende wanden - Zonnewinst
●
Enkele doelstellingen voor woningen:
►
Compromis visueel comfort / thermisch comfort
Netto verlichte oppervlakte = ab + 2dc
Oriëntatie
van het
lokaal
Zuid
Oost
west
Noord
en
Netto verlichte oppervlakte /
vloeroppervlakte van het
lokaal
Netto verlichte oppervlakte
van meer dan 100 cm
vergeleken met het
vloerniveau
/ de vloeroppervlakte van
het lokaal
Hoger dan 15%
indien zonnewering > 20%
Hoger dan 12%
Tussen 15% en 25%
Hoger dan 12%
Tussen 15% en 25%
Hoger dan 12%
24
1. 1.B Ondoorschijnende wanden
●
Welke isolatie?
►
U muren: 0,1 tot 0,2 W/m²K
►
U vloer: 0,15 tot 0,2 W/m²K
►
U dak: 0,1 W/m²K
25
1. 1.B Ondoorschijnende wanden
●
Isolatie: buiten  binnen
26
Bron: brochure audit PAE2 Waals Gewest, 2013
1. 1.B Ondoorschijnende wanden
Isolatie en uitvoering:
►
Doorlopende laag:
►
Mechanisch bevestigde laag
►
Houtstructuur
0,2 W/m²K
Thermische geleidbaarheid van de wand
en correctie die verband houdt met de
bevestiging of de houten structuur, W/m²K
●
Isolation continue
0,550
Isolation perforée
5 bevestigingen/m²
over hele dikte : +15%
0,450
Isolation et structure bois
0,350
15% hout / 85%
isolatie: +50%
0,250
0,150
0,050
6
8
10,5cm
11,5cm
10
12
14
16
17,5cm
18
20
Dikte van de isolatie (PUR 0,023W/mK) [cm]
22
24
27
1. 1.B Ondoorschijnende wanden
Specifieke mechanische bevestiging:
vrijwel doorlopende laag...
Bron: http://www.isofinish.be/pages/installation?lang=dut
28
1.1.B – Isolatie langs de binnenkant –
risico’s
●
Belangrijkste risico
Bron: outil Isolin (Architecture et Climat)
29
1.1.B - Isolatie langs de
binnenkant – risico’s
●
Bijkomend risico
Source : outil Isolin (Architecture et Climat)
30
1.1.B - Isolatie langs de
binnenkant – risico’s
●
Vaak vergeten: het droogpotentieel neemt af
●
En andere … zie dag 2
Source : outil Isolin (Architecture et Climat)
31
1.1.B – Impact van de gekozen isolatie
►
Een wand isoleren:
› Vermindert de verliezen en dus het verbruik / uitstoot van CO2
› De isolatie moet worden geproduceerd, met verbruik / uitstoot van CO2 tot
gevolg
Twee aspecten:
› Primaire energie (kWh)
CO2
› Uitstoot van CO2 (kg CO2)
CO2
►
Primaire
energie
Primaire
energie
32
1.1.B – Impact van de gekozen isolatie
●
Een cm PUR meer ....
►
vermindert mijn verbruik...
kWh primaire
Bilan environnemental d'un isolant sur 30 ans
600
500
Consommation
400
300
200
100
0
10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 cm
33
1.1.B – Impact van de gekozen isolatie
●
Een cm PUR meer ....
►
vermindert mijn verbruik ...
►
Maar vereist meer isolatiemateriaal ...
kWh primaire
Bilan environnemental d'un isolant sur 30 ans
600
500
Energie grise
400
300
200
100
0
10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 cm
34
1.1.B – Impact van de gekozen isolatie
●
Een cm PUR meer ....
►
vermindert mijn verbruik ...
►
maar vereist meer isolatiemateriaal ...
►
En per slot van rekening ...
kWh primaire
Bilan environnemental d'un isolant sur 30 ans
600
Energie grise
500
Consommation
400
300
200
100
0
10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 cm
●
Meer hierover in een presentatie die deze namiddag wordt
gegeven.
35
1.1.C Bouwknopen
●
Aanzienlijk aandeel van de verliezen
Bâtiment exemplaire
Loosen
Source: Ecorce
●
Risico en pathologie van het gebouw: condensatie!
●
Dit komt meer uitgebreid aan bod in een andere
presentatie (dag 2)
36
1.1.D. Verliezen door in-/exfiltratie
●
Luchtdichtheid (zie dag 1)
●
Blower door test:
●
►
Meting van het lekdebiet (infiltratie)
►
Gebruikt voor classificatie en certificatie (n50, V50…)
►
Gebruikt om de jaarlijkse verliezen door in-/exfiltratie te beoordelen:
Zie hierover presentatie “luchtdichtheid”
37
1.1.E. En ventilatie?
●
●
Waarom ventileren: zorgen voor binnenluchtkwaliteit
rekening houdend met
►
De bezetting van de lokalen en de verontreiniging die ermee
verband houdt
►
De vervuiling die verband houdt met het gebouw (meubelen,
onder andere).
Enkele normen:
Opmerking: een
woning Tx is een
woning met “x”
belangrijkste
kamers
EN 13779
Bron: Les Guides Bio-tech, Ventilation naturelle et mécanique, ARENE Île-de-France & ICEB, februari 2012
(http://www.areneidf.org/medias/fichiers/guide_bio_tech_ventilation_naturelle_et_mecanique.pdf?mailEnvoyer=1)
38
1.1.E. En ventilatie?
●
Beheer winter en zomer
►
Winter
› De verliezen door ventilatie beperken
› Opgelet voor het bijkomend verbruik
►
Zomer
› De invoer van warme lucht (bypass) beperken
› Intensieve ventilatie (vooral indien thermische massa toegankelijk)
●
●
Belangrijkste aandachtspunten:
►
Opgelegde debieten, maar regeling noodzakelijk
►
Warmterecuperatie: performant maar met bypass
►
Werking te optimaliseren: verliezen (zomer/winter) maar ook (en
vooral) bijkomend verbruik!
►
Bewustmaking, onderhoud en goed ontwerp (warmteverliezen /
akoestisch …)
Zie specifieke presentatie over ventilatie (dag 3)
39
1.1.E. En ventilatie?
●
Hygiënische ventilatie en verwarming/airconditioning:
altijd een kritische geest bewaren!
●
De hygiënische ventilatie zorgt voor een beperkte
afkoeling van het gebouw:
►
►
In woningen: voldoende indien aangevuld door “passieve”
maatregelen (zonnewering, ramen open zetten)
Op kantoor … ligt moeilijker
40
Het energieverbruik verminderen
1. De vraag verminderen
1.1 de behoefte aan verwarming
1.2 de behoefte aan SWW
2. De beschikbare bronnen van
hernieuwbare energie optimaal
gebruiken
3. Gebruikmaken van performante
energiesystemen
 Onderwerp van opleidingsdag 4
Bron: Gids Duurzame Gebouwen
Aanbeveling G-ENE00
“Het energieverbruik van
gebouwen beperken “
41
1.2. Het waterverbruik
●
●
●
SWW: verbruik in verhouding tot
►
de vraag naar water
►
de watertemperatuur
Mogelijkheden? Beheer
►
van het debiet
►
van de druk
►
van de t°
Water en milieu-impact
►
De recuperatie van regenwater komt aan bod op dag 4 van de
opleiding ... In principe, behalve warm water.
42
Plan van de uiteenzetting
1. De vraag verminderen
1.1 de behoefte aan verwarming
1.2 de behoefte aan SWW
2. De beschikbare bronnen van
hernieuwbare energie optimaal
gebruiken
3. Gebruikmaken van performante
energiesystemen
Bron: Gids Duurzame Gebouwen
Aanbeveling G-ENE00
“Het energieverbruik van
gebouwen beperken ”
 Onderwerp van opleidingsdag 4
43
2. Hernieuwbare energie
●
●
●
Mogelijkheden:
►
Biomassa
►
Thermische zonne-energie
►
Fotovoltaïsche zonne-energie
►
Geothermie
►
Warmtekrachtkoppeling
Bij renovatie?
►
Beperkingen: oriëntatie, schaduw,
toegankelijkheid, …
►
Nodige ruimte, stabiliteit, overbelasting
►
Aansluiting (waterbouwkundige netwerken,
elektrische netwerken, …)
Rendabiliteit voor (performante?) (kleine)
woningen?
●
Eenvoudige tool voor dimensionering /
premies: www.apere.org
44
2.1 Biomassa
●
Voordelen:
►
●
●
Evenwicht tussen CO2 & primaire energie
(EPB Brussel: fp = 0,32)
Nadelen:
►
Benodigde ruimte voor opslag: afhankelijk van vermogen en
autonomie ...
►
Toegankelijkheid/toegang voor levering, vooral bij renovatie
►
Kwaliteit / regeling van de brander (fijne deeltjes en rendement)
►
Evolutie van de brandstofprijs
Voorzorgen:
►
Productierendement
►
Lokale productie (België) om transport over lange afstanden te
vermijden
45
2.2 Thermische zonne-energie
●
Voordelen:
►
●
●
●
Autonomie in de zomer (zonnedekkingspercentage)
Nadelen:
►
Benodigde ruimte voor opslagvat en overbelasting
►
Verbruik van de hulpuitrustingen (+ onderhoud)
►
Rendabiliteit?
Voorzorgen:
►
Dimensionering
►
Oriëntatie / schaduw
Grootteorde:
►
►
1,5 m² / appartement (gecentraliseerd) – dekkingspercentage
30-40%
4 m² / huis – dekkingspercentage 50%
46
2.3 Fotovoltaïsche zonne-energie
●
Voordelen:
►
●
Nadelen:
►
●
●
Integratie in renovatie
Beschaduwing en oriëntatie van het gebouw bij renovatie
Voorzorgen:
►
Dimensionering omzetter
►
Bestaande elektrische installatie
Grootteorde:
►
1 kWp  850 kWh/jaar tot 920 kWh/jaar voor een optimale
oriëntatie
47
2.4 Geothermie
●
Voordelen:
►
●
►
Potentieel natuurlijke koeling (geocooling)
►
Een verplichte overgang naar nulenergie!
Nadelen:
►
●
Kostprijs – Boren (renovatie!)
Voorzorgen:
►
►
●
Evenwicht primaire energie / milieu: “directe elektrische
verwarming < gasverwarming < warmtepomp < aardwarmtepomp”
Dimensionering, thermische respons van de bodem,
hydrogeologie (grondwaterspiegel), ...
MV  BIM
Grootteorde:
●
Verwarming: prestatiecoëfficiënt = 5 (30 tot 80 W/m)
●
Koeling: prestatiecoëfficiënt = 12 (30 tot 80 W/m)
48
2.4 Warmtekrachtkoppeling
●
Voordelen:
►
●
Nadelen:
►
►
●
Gecombineerde productie van warmte en elektriciteit
Kostprijs
Behoefte aan warmte: dit benadeelt de “kleine” woningen en
kantoren (met uitzonderingen)
Voorzorgen:
►
Er is geen snelle, eenduidige en universele regel voor de
dimensionering
►
Aansluiting op het netwerk, beheer groenestroomcertificaten
49
Plan van de uiteenzetting
1. De vraag verminderen
1.1 de behoefte aan verwarming
1.2 de behoefte aan SWW
2. De beschikbare bronnen van
hernieuwbare energie optimaal
gebruiken
3. Gebruikmaken van performante
energiesystemen
Bron: Gids Duurzame Gebouwen
Aanbeveling G-ENE00
“Het energieverbruik van
gebouwen beperken »
 Onderwerp van opleidingsdag 3
50
3.1. Performante energiesystemen
verwarming en SWW
●
Behoeften / rendement / verbruik
●
Totaal rendement en eindenergieverbruik hangen af van:
►
De technologische keuze (warmtepomp, verwarmingsketel,
warmtekrachtkoppeling): buffervat, temperatuurregime,
productierendement
►
Het type van brandstof (OVW/BVW, doorstroomsysteem):
condensatiepotentieel, compatibel met ogenblikkelijke productie
►
Het gecentraliseerde / gedecentraliseerde concept :
› Gunstig voor hernieuwbare energie, maar ongunstig op het vlak van de
distributie
› Opgelet voor meerdere vaten voor bijkomende opslag
►
Het type van emissiesysteem (radiatoren, lucht, vloer, …):
› Temperatuurstelsel en prestatie van het systeem (condensatie)
› Regeling en inertie
51
3.1. Performante energiesystemen
verwarming en SWW
●
Behoeften / rendement / verbruik
●
Totaal rendement en eindenergieverbruik hangen af van :
►
De dimensionering en het temperatuurstelsel van de emissiesystemen:
› Prestatie van de productieapparaten (warmtepomp, condensatie)
› Beperking bij renovatie indien de emissiebronnen niet worden vervangen,
behalve indien overgedimensioneerd bij renovatie
►
●
De impact van de verschillende hulpuitrustingen (elektronica,
circulatiepomp, ventilator, ...)
Deze elementen worden uitvoerig behandeld op opleidingsdag 3:
SWW, hulpuitrustingen, ventilatiesysteem, warmtepomp
52
3.2. Performante energiesystemen
Focus op de regeling
●
Regeling:
►
Indeling in zones van de netwerken
►
Intermittentie
►
Watertemperatuur
►
Inertie van het systeem
Ruimte
Tijd
Intensiteit
Bron : Energie+
53
3.3. Performante energiesystemen
hulpuitrustingen (verwarming en ventilatie)
●
Hoe meer de behoefte aan verwarming afneemt, hoe groter het
verbruik van de posten ventilatie, SWW en hulpuitrustingen wordt
Aandeel van het verbruik in
% voor een klassiek
appartement en een passief
appartement
(chauffage air et auxiliaires)
●
Doeltreffend ventilatiesysteem:
►
Impact op de behoefte aan verwarming en koeling (zie punt 1.1.E van deze
presentatie) en dus op het verbruik via de verwarmings-/koelsystemen
►
Impact van het verbruik van de hulpuitrustingen: technologische keuze
54
3.4 Performante energiesystemen
Eindverbruik en verbruik van primaire
energie
●
We komen erop terug in de eerste slide: de uitdagingen van
passiefbouw en vooral van de regelgeving in Brussel in 2015
55
3.4 Performante energiesystemen
Eindverbruik en verbruik van primaire
energie
n50 < 0,6 vol/h
BNEC < 15 of X
kWh/m².jaar
56
3.4 Performante energiesystemen
Eindverbruik en verbruik van primaire energie
BNEC < 15 ou X kWh/m².an
EP < 45 + 1.2 (X-15) kWh/m².an
PE < 45 + 1,2 (X15) kWh/m².jaar
57
3.4 Performante energiesystemen
Eindverbruik en verbruik van primaire energie
●
Behoefte / rendement / verbruik  omzetting in
primaire energie
●
Exprimé en énergie primaire…
58
3.5. Oppervlakte: een bepalend element
… op papier
●
Veel indicatoren uitgedrukt in kWh/(m².jaar)
●
Verwarmde vloeroppervlakte
►
Conventie EPB / PHPP ( ACH <> ARE: 25% afwijking)
►
Grootte is niet van invloed op het verbruik van het gebouw, maar
wel op het eindresultaat
59
Te onthouden van de uiteenzetting
●
De zeer lage-energie-/passiefrenovatie moet in zijn geheel
worden bekeken, door tegelijk de winsten en de verliezen te
optimaliseren om zowel in de zomer als in de winter comfort te
hebben.
●
De details zijn geen details meer (ramen, afstandshouders
tussen de glasplaten, bouwknopen, luchtdichtheid).
●
De chaos kan groot zijn als niet wordt nagedacht over de
technieken en isolatiematerialen (binnenisolatie, compact dak,
drogen van de wanden, condensatie, …).
●
HVAC: opgelet voor verborgen verbruik en SWW (lus/opslag)!
●
Tot slot spelen de conventies (PE, m²) een belangrijke rol in de
naleving van de reglementering of in de context van een
certificatie.
60
Interessante tools, internetsites, …:
●
Gids Duurzame Gebouwen - BIM, 2013
www.leefmilieubrussel.be/gidsduurzamegebouwen
►
G_ENE00 – Het energieverbruik van gebouwen beperken
►
G_WEL00 – Welzijn, comfort en gezondheid in duurzame gebouwen
●
http://www.leefmilieubrussel.be/Templates/Professionnels/in
former.aspx?id=32553&langtype=2067
●
http://www.energieplus-lesite.be/
●
http://www.apere.org
●
http://www.maisonpassive.be/?-Nos-publications-en-ligne-
61
Contact
Thomas LECLERCQ
MATRIciel sa – Projectbeheerder
Place de l’Université, 21 – 1348 Louvain-la-Neuve

: 010 24 15 70
E-mail: [email protected]
62