Transcript Tram Beverwijk

I"DE MEEST PRIMITIEVE PAARDETRAM VAN NEDERLAND"
Tram, adieu!
(Vo.n cm ort.UT uenlGQIJhf.-ttn)
Beverwijk keerde tra.mhistorie om
(Van een onzer verslaggeefsters)
BEVERWUK - De geschiedenis van de tramlijn Beverwijk/Wijk aan
Zee kent een ietwat merkwaardig verloop. Heeft in de meeste gemeenten
de paardentram het veld moeten ruimen voor een stoomtram, in het
Beverwijk van vlak voor de eeuwwisseling geschiedde prede.s het omgekeerde. In 1882 werd de Omnibusdienst (een voorloper v an de paardentram) vervaneen door de ab ,.modern" geldende s toomtram, die het op zijn
beurt in 1892 weer a[ moes t leggen tegen de enige onvervalste paardentram.
\Vat de kwnliteit van het vervoer tussen de badplaats en Beverwijk er
bepaald niet op vooruit deed gaan, temeer daar - aldus een ingezonden
bri e( in het Handelsblad anno 1917 -de tram als de primitiefste van heel
Nederland moest worden aangemerkt: ,.Het materiaal verkeert in een
allertreurigsten toes tand, waardoor deraillementen geregeld plaatsvinden.
Onlangs vij( op één dag. En wanneer d an, zoals laatst bij "Westerhout"
gebeurde, de heele tram in de sloot terecht kwam, mag het toeval heeten
- een gelukkig toevol - dat er geen persoonlijke ongelukken bij plaats
hebben ...
on.rmakelljk p
1
"De.Moordenaar" onderhield tramverbinding Haarlem/ Alkmaar
"Onsmakelijke verschijning" voldeed
niet aan gespannen verwachtingen
(Van een onzer verslaggeefsters)
Wat de prijzen betr eft, meent me·
vrou w De Graaf da t een 1'el ourtje VeZsen/Ho arlem 1 0 ,40 koslle, en een Tt'•
tourtjc Velaenf Bever w ij k 1 0.25. ,,BaTon
va.~ Tuvll g ing ook m et de tram.. Hij
stond altijd bij Vetse-rb eek. Was h iJ er
110g niet, dtu wach tte mij n vader o p
hem. Het wa.t w el geen echte ha Ue.
mat1r d e baron kon je moeilijk laten
Slaa n".
Op de foto: Machlnisr Let tenmeijeT
(u niform, sch lpperspct) met .:lj n man nen
b ij d e locomorlcj, d ie wcr<f gebrui kt bij
h et 11itdicpM& uan het Noord.:cekanaal.
Via de.:e betr ekkln gkworn. h ij b ij de
tTamd lcnst H aarl em/Alkmaa r te recht.
Lat er werk te hij als fll{lchlnlsf op de
Papier(obrlek.
BEVERWIJK - Wanneer op 1 oktober 1894 ene h eer M. Lubcké uit
Heemstede de Beverwijkse gemeenteraad ve~oekt, hem een voorlopige
con..:essie te verlenen voor een stoomtramweg van Haarlem naar Beverwijk, dan hecht het gemeentebestuur hi eraan onverwij ld zijn goedkeurinc.
1\len ziet wel brood in een dergelijke t ramverbinding: d l' verwachtlo ge n
zijn h ooggespannen, vooral wanneer blijkt. d at de ondernemende Lubck6
(in 1896) het eindpunt van zijn t ramlijn van Beverwijk wil verleggen naa r
Alkmaar. En op 14 (ebruari 1897 gaat de tram, inmidd els onder verant·
woordelijkbeid van de Maatschappij "Soci~té Anonyme Beige deJ Tram·
ways Neerlandais" - die do conceuie van LuMké beert overeenomen voor de eerste maa.l rijden.
Stapvoets
uerschljnlnDen"'
m4Gr
lljkerwi}:e ult.
De t rams h t b ben het in deze rtato
VIELEN DE MACHINIST
10NDERWEG TEVEEL DODEN
De stoomtram bestreek het traject
Haa rlem-Alkmaar vla d e tuuerutaUon1,
Santpoort, Drlehuls, Velse n, Beverwijk,
H ~mskerk, Noordord, Cast ricum, Llmmen e n Heiloo. Rond d e eeuwwittelin g
clnl de tram - .,teneinde de loop der
treinen zo reaelmatJa moaelljk te doen
geschieden'* - ook •toppen op tUSRn de
haltes ielegen plaatsen. Dit Kbter aUftD
,.na waanchuwln.C*. In 1802 wud de
tra mlJjnconces.sie v an de ln Uquld.aUe
ve.rkerende Bel.altebe ondemem.io& o ver.
P14luc f'fttD
of mo ett'ft leggm tegm de orutuUbaoT
1ER
Zevenentwintig jaor e n ettelijke ongelukke n la ter voelen n . en W. van BeverwiJk zich blij kens een brlct aan Gede·
puteer de S tate n van Noordholland stevig
,.In hun verwac htingen beschaa md". De
du ur v an du rit me t de dood e n verder f
z.aolende trom Is V('(' I langer dan die met
de trein. zo ste lt h et college, e n voorts
had men v erwac ht d at de Spoorwegen
door de concurrentie van de tr1lm aedwonjlen zouden worden hun dienst u it
te breiden. Het teile noverg estelde b leek
echter het ge va l: na d e opcnlnl va n de
met zoveel enthousiasme binnen gehaalde
atoomtramdienst waren ve rseh!Uende locnl-trelnen t uuen Beverwijk en Haar l em vervallen . De mededellna dat de
tramliJn zou wordl'n opceh even ~aena
.,de ateed1 toenemende verUeun", werd
door Beverwijk da n ook u ker n iet all
een onhellatiJdlna opgeval Men was de
,.onsmakelijke v erschljnlnc.. Uever kwijt
dan rUk·
B'm
Bnoenoljk. Luttele moondm no. elk4or - In re'J)eetlt11el\jk md en OU•
gush u 1924 - tDerdt'ft d e JICI41'(lc·
tromdienn Bevenotj /(... Wijk aon Z "
tn de stoomrnzmli}n Haar lam-Alkrooar opgeheven. Dit tot gTOt e op~
luchting \lt1R het BeveriDijkse Demeenrebe.rt uur , d4t .,de g n~a arlVkc m
\levet' radicaal uU de binnen~tod VeTdwijntn zag. Prolesren t egen de ophe/Jing v an d t - onr nui4b tlt r ramUjnen bl even dan ook b egrifpt·
Beverwijk heett er dan ook geen Er werd C('n ronc('ssie ver l ~nd vooT 35
traan om g elaten, toen !)('sloten mOf':st jaren waarbij werd bepaald dat de maxiworden d e conceu le op de e xploitatle
mumsnelheid !n Wijk aan Zee en Duin
van d f' pa ardentram niet te verlengen.
In de bebouwde kom ? 1/ 1 km. p.u. en i n
Voor het aa nbod \'On d e exploitant, de
het open veld 1~ km. p.u. mocht bedraaldus Beverwijk. te veel ongelukken:
worden bele mmerd". Wat het ein d e v an
beeldl nr '\' an de paardentram :r:oal1 d n:e
paardentram te vcrva.n gen door een mogen. BeverwiJk stelde 10 k m. p.u. als
men zag met een zekere a ng st de t ram
alle tr am,•erwlk kellngen betekende.
van 189! .tot 192-4 d e v erblndlnJ touea
tortramverblndlnfC (Kctrokken door mo~ maximum. Op 2S mei 1882 ging de trtam.
nn·e rwljk en Wijk aan Zee heeft vertortraetors) ,·oelde Be verwijk e veneens
wn:uvan de expl oitatle al spoedlr door nade~n. De EPU betoonde zich v crontwa.ordigd
:
het
materiaal
was
n
iet
sle<:ht,
In
d
e
K
ennemer
Oudheldkamer
bevindt
:r:or
cd. Aan d e ommnUde van d e k oekweinig. In een ;mtobusvervoersdlf'nst, zo- Tappenbeek 'werd overgedragen aan de
de ongelukken waren te wijten aan
dch en koekpla nk, waarsehiJnUJk afp lank l.s ee n \'OOrsteUJnc van de ttoomals d ie In vooratgaand e jaren al la ngHollandsche I Jzere n Spoorweg Ma attoevallige schrt.kreactle-s van de paarden.
komstlc: uit de voormalige bakkerij T er
tnm, die van 1882 toi 1892 dlenJt deed
zaom op gong was gekomen, zag de schappl), rtjdl'n.
En z.o bleef \"OOrlop!g alles bij het oude.
Roeven aan d e Breest raat, m et ee n :afop bet:r:elrd e traj ect, ultruneden.
gemHnte meer heli. Autobussen, zo stel- -....
de men, onderhlt'lden e-en snellere v er Voorwaarden
In december l9l7 en no,·embe r 1918 - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - -- - - binding en vernield en de bestrating ten
werd de tramdh:>nst .,in v~rband met de
De \"'Orwaarden waaronder mocht
minste niet. En daa rmee was het b adtijdsomstandigheden"
(oo rl og
'H-'18)
worden gereden waren niet mbsell)k: zo
plaats•trammetje ve rledt'n tijd: dE' strijd
voor ~n paar maanden stopgeze t. Dit
m()('sl vrijwel voortdurend van de
om het bestaa n was In het \"OOrdeel van
..schel" g ebruik worden g emaakt, moc:ht kwam een geregelde vcr\*oerdlenst uiter I de autobus beslecht.
.
aard
niet
ten
goede.
Voorl.!
had
de
tram
In de bebouwde kom geen ,.stoom ont' Om de loop de r geschiedenis aan te
nogal w at last vtm h et op gan g komend ~
snappen·· en die nden de ~stuu rders :z.ich
houden: In hE'I voorjaar van 1881 deeldl'
autoverk ee r, dat af en toe ,.tt'n g c"olge
te onthouden va n het ,.maken van gemede-exploitant H . Tappenbf'ck va n de
raas". A;m de maximum snelheld diend e va n vree mde stuurman o~u\• res'' d e
Omnibusdienst Beve rwijk-Wijk aan Zee
trambaan b lokkeerde. Ondanks de e rnstreng de hond te worden ge ho ud en,
aan B. en W. mede, dat hij met pla nnen
stige bezw a r en. die d e Beverv,:îj kse raad
lc:!rwiJI het .,verboden Is iets op, tu n ehen
rondliep .,tot h f't daarstellen van ce nen
kOC'Sterde tegen .,h et schier uit den tijd
ot
In de onmiddellijke nabljhf'ld van de
stoomtramweg tuscn de belde gemeenten
ge
ra akte v~hlkcl. dat op z ~~r primi tlt'W~
BeverwiJk en WIJk Mn Zee en Duin". NllS te plaatsen O( te laten 3tallln O[
wiJze de verbind ing tussch1m het dorp
liggen waardoor de tram belemmering
Wijk a an Zee en he t spoor wegstatton
zou kunnen ondt'rvlnde n". Uiteraard
ADVERTENTI~
alhiC!r ond er houdt"', w erd In 1921 de
werd tege n dete re gels mt't de reg elmaat
concessie \'oor Non jaar verlcn ~:d. In 1923
van de klok ge1.ondlgd.
werd de concess ie opnieuw voor één
Overl gtns kon de stoomtramdienst Bejaar verlengd, waarbij men kritiek spulverwijk/Wijk aan Zee n au welijks een
de op de zogenOf':mde gootralls, die h err ege lmatige verbindi ng worden gebestr atingswerk;o..aamhcden In de ·w eg
noemd: In de herfst werd de die nst leder
stond.
jaar g~taakt om In het \"OOrjaar weer te
worden voortgeze t. H et vrachtvervoer
Motortram
vond over het algemeen wel normaal
doorgang . In 1892 wilde de H.IJ.S.M. het
I n 1924 vroeg d e EPU om een conc:esexploltatltcontract met eigenaar Tapslo voor d e tijd van tien jaren tot het
pt'nbe<:k niet meer vf'rlt-ng cn, waardoor
expl olt('r('n van ('('Tl motortramverbinnogal p lotseling ee n e inde kw<tm aon de
ding op hetzelfde b aanv<:~ k . De maatstoomtramdienst Dit bracht de Wijk aan
schappij ko n, to w erd meegedeeld, n iet
Zeci!r schelpenvl s.ser.lj In geva ar: de bebeslullen tot de a;m sc hafflng van motorlangrijke \'OOrrad en konden n iet meer rijtulgen op r ails .,omdat e r niet \ 'OI·
worde n afgevoerd.
doe nde betrouwbare rijtulgen te verkri jgen zijn tegen een prij s, d ie een lon ende
Paardetram e xplolta tle- V()('r\ng mogt'\lj k zou make n".
Tramaanl eg en exploitatle werden nog
Voortzettlns: van d e paardentra mdienst
hetzelfde jaar verkocht aan d e Buffetzag d e EPU vanw('ge de roncurr('ntiemaa tsch appij .,E Plurlbus Unum" te
posltle ten op1Jc hte vn n da veel snelere
Am~terdam. Co ncessie voor dertig jaren
auto bussen, nie t zitten.
Mach hii!t J. F. LcUenmeijer , afkomstig .:ich mevrouw De Grna!. .,gebewrden
werd ve rleend tot het riJden met een
•i! .r\ver eest, werd omstreeks JS98 bev rijw el a ltijd ongelukken. Er was maar
paardentram, daar vooral de gemeente
Beverwijk beschikte afwi jzend op dit
• oemd lOt besl uurder van de stoomtram
heel weinig ve-r lichtfng, en de tram !lep
Wijk aan Duin zich sterk tegen het
v erzoek : d e raad meen de, da t h et ,.ongeHaarlem-Alkmaar. No drie joe , oldus
constant u i( de r ails. De mensen schrokd e nkbe('ld vnn w~r een s toomtram
wenst was mede te werke n .::~an d e
dOC'Iit er mev ro u w De Gro af, h ie ld de
ken van het gebel, de .:warre rookw ol ·
kantte. Omdat de toestand van het mabestendiging vnn een zo g e brekkl~ e n ult
111ochinist 11et 1cel coor ge::icn: er viel en
ken en het soomafblazen; de po erden
teriaa l (In casu de paardentram) In de
de tijd geraakt openbaar mlddel van
he m onder w eg teveel dodtn. De tram
Wl!1'den schichtig. En dat zit een on geval
loop d er jaren aa n;oJenllj k verslechterde , v ervo er, e n da t dt' totsta nd k oming \'3n
had niet voo r niets de bijnaom .. De in ~en lein hoek je".
gaf de gemeente Beverwijk de EPU In
een zeer gt'we nste v er be tering d oor een
Moord enaar" veru:orvcn.
e mstlge overweging .,de die nst 7.0 spoemod em ve rvoersmiddel m et de bad Het rijden op de tra m vot mde. a tdu1
dig mogelijk te staken", Er gebeurden,
,.Op het Halve Maa ntje", .:o h erin nert
p laats Wijk aan Zee hierdoor slechts zou
mevrouw De Graaf, geen onve rdeel d g en oege": ,.Ik w erd alt ijd mtuelljk. Die
waoons schu dd e n h evi g en er wer d flink
o eroold. I k gino na vijf mln ure n altijd
ol OJ> h et voorbclkonn efj e staan. Da n
kon ik mijn vader en mijn oom - die
op dc:e/lde tram stok er waren - goed
::ten".
ADVERTENTIE
B&VERWIJK. -
gelWe n reed de laGc..te tnzm door
eenomen door de H olllllndsehe IJzer en
Spoorweg Maataehapp1j te Amsterdam.
In deze coneeu!e ware n nogal wat
voorwaarden met betrekking tot velligheld en • netheid opcenomen. Zo moc:ht
bijvoorbeeld "de brug o ver het Noord·
uckonaal n iet door de tram worden
bereden, waMeer zleh binnen tten meter
va n de brui, aan tegenoveraestelde %.\jde
dan wel op de brul, een voertuil bevindt, dat in tegengestelde rlchllna:
rijdt". Voort. mocht er In Beverwijk
"vanaf de toeganpwec n a ar het • tatton
tot aan de MunnlkenweJ niet sneUe r
worden aereden da.n Ie mand 11tapvoet1
ko n lopen". Ten bcwUu biervan m oest
een p.tt"SSOn, met «n k ettln1 verbonde n
aan d e voorste wagen o f de locomotief,
voor de tra m uitlopen. Helaeen mooie
tafereeltjes moet h ebben opJeleverd. Jn
een later stadium werd bepaal d , dat Vllln
de Hobbest~a tot aan de grens de r
aemeente Wijk aan ZH en Duin niet
barder mocht wvrde n aentden dan 10
De doorntrom Haarlem-Alkmaar nab ij
de oprit Win de Velterpont. Duldclt~k 11
op de Joro het kc-nre ken v a n d e l ocomo·
lief ( A 54) re h erkennen. {PTenrcmkabl-
n e t J, van d et' Linden, Wijk oan Z ee),
km p.u. De exploita nt van de tr amv.-eg,
de Noord-Zuld- Holland11Che Tra mweg
MaaU:chapp iJ, aln& met d eze voorwaarde
accoord.
Na de opbefflnr van de tramliJn,
waarterea vooral de burr em ee~ter van
Limmen n o1al wal beswartn aante kenda
lhlJ bele1de eontereniiM om ..In \'erecode aamenwerklnc het onheil van ophefnor van d e tramlijn Ie voorkomen,
dJn de aan de NZIIDI verleende verIUDDineen lnc et rokken en la de IUD voor
rekenlnr van deae MaalacbappU op1e·
ruhod• •.De Moordenaar", zoab de l ram
in de volluimond werd r enoemd, waa
voor eeawtr verdwenen: aelfl s' n 1portn
warea ~leodeela u.Urewlat. •
uervot1'sopmaTcherende tntfiere
m lddele n als d e autobu.t (Beotrteijk~
WUk aa n Zee) en d e trein (HaarlemAlkmaar}. M en vond d e trams rroog,
een geoanr 1100r de ander e wegge·
b ruikeTs rn gebrekkige ,.vergroten
van d e stojp loa(f'. Voor htt poederen·
verkeer - zo werd ge,.t eld - hadden
de tra ms nouweUj k.t be tekenis m rlj
verhlnderdtn ,.nood::akelljke tceD- l'n
riolerlng.ttlerbeterlngen'*. Trom, odift/
En In 1924 was het dan zover.
Versloggee/steT Joke Dlebm-I'Te·
riclu dook in de B"'tTtDijkst t nlmhbtor~. d aarb ij donlebaar peb rulk mo.•
kend VGR de arehlt"t)m van de ~·
meenten BeveT1Dijk en Wijk aan ZH
en -Duin. A an de totstandkoming "n
deze pagina weTk ien VOOTtl de Ktnne·
mer OUdheidkamer (behem:ler J.
Prin.r) e n het P r m tenkoblnd van
Wij k aan Zeeëf' J. tx~n de-r Ltndt-n
mee.
Tramongeval anno 1912
Pekelwagen
op terras
Bellevue
BEVERWIJK. - .,Bet n J lt l Z reweest zUn. misleb ten 1911. Het had eq
cesneeuwd, ea dan I IHr de .Jioomln~m
U:aarlem/ Aikma.ar aiiiJd de ee:n:te dieR·
strn over . Uit Haarlem verbot daa eea.
locomollet me' een pekdwacea en.or
en slech l! één rljtalr eraebter, 0111 bet
traject een beetJe te ontclooiC'Q. Ja, W
had beh oorliJk l etneeuwd, dat weet lt
nor. En toen de tram de bodd bU Ter
BurJ (Siatlonapleln) omkwua, rlnr kt
mis. De pekel waren tchoo.& .tt de raUa
en kwa m op hel tenu v an Belle-ne tot
st1Ist2nd. De locomotlef kantelde. het
rt.Jtu.i.J bleer nam d e nlb staaa.. De
rance wu k ompl eet".
De iO-j orige heer C. E . de Boer herinn ert zich nog als de dae v an etneren
h oe hij van z_ljn .. m~ te r" naar het
~pe ktak~l moc:ht k ij ken: .,Ik zat op de
o penbare sch ool In de B reestrnat, waar
nu h et Lu x or is. We m ochte n allemaal
naar d e boven verdieping toe, en om de
beurt uit h e t raampje kiJk en naar de
bergi ngswt'rkzaamheden o nde r om. Er
bestaat ook nog een f oto van. Daar
sta an d e politieagent Blikslager en gem eentearchllect K erkho f n aar de masa
v erwrong en staal te k ijken".
De bocht b ij Ter Bure was. ald ua de
h eer De Boer, een berucht p unt ,,De
8toom- en patmietram naar Wij k aan
Zee krulsten da ar elkaar. Dlvene male n
h ebbe n ze b ijna o p elknr gezeten. Later
Is t:' r (!('n grote spiegel ne-er gezet: dan
kon d e m achinist van d e stoomtram de
paardetr:lm zien aankamen".
.,Je moet nie t verg eten", aldw de beer
De Boer , "d ot die s toomtram vroecer
meive rkeer was. Wij n oem den he m de
k offiemolen, \-anwege h e t pruttelende
geluld. We w2ren Jongen.s, we haalde n
k attekwaad u lt. Met een sneeuwbal he t
pellslas ka pot gooien, dan schoot de
stoom lu id sissend alle kanten op.
Sneeuwpoppen maken, net langs de n.nd
v an de rails, en dan wachten tot de
tram er d e neuzen en pijpen atreed. Da t
was d e sport".
Ook van de paardetram op WUt aaa
Zee kent de beer De Boer MI' mooie
verbalen. •.Die paarden aioaden op bet
st&lionsempl•eement In eea hot. b U t e
k omen van de riL Plotae11nr brak er
Ua Ue los, h )J lloe r op hoL Nld somaar
ten kant op. welnee, dat beel& rende
keurlr tuasen de t allt s'n va:de route at.
rlcbtlnr WUk un Zee. BU b et Keanemertheak'r hebbeo ze 'm na veel çll)
en m DCiie welen te pakkeD". Ptalei)J.te
lUden, llortom.