Transcript Revolutie in luchtbehandeling

L U C H T B E H A N D E L I N G
Revolutie in
luchtbehandeling
Afgelopen zomer nam het UMC Utrecht twee hybride OK’s
en één hybride HCK in gebruik. Opzienbarend was dat het
ziekenhuis koos voor een nieuw Zweeds systeem voor luchtbehandeling: Opragon (Avidicare voorheen Airsonett). Aan
deze beslissing ging een heel traject vooraf, waarin het systeem uitgebreid werd getest. Werktuigbouwkundig ingenieur
Aat Builtjes en Gerbrand van Middelkoop, teamleider onderhoud energievoorziening, vertellen over dit unieke project.
H
un verhaal begint in 2009 als testen voor
een hartkatheterisatiekamer (HCK) een
risico op vervuiling in het patiëntengebied aan
het licht brengen. “Bij het wegrollen van de Cboog bleek er een vacuüm te ontstaan in de holle
ruimte van de rails die buiten het patiëntengebied steken. Door de luchtsnelheid wordt er vervolgens lucht van buiten het steriele gebied mee
naar binnen gezogen. In die luchtstroom kan een
bacterie meeliften en in het wondgebied terechtkomen. Dat is niet wat je wilt als je in geval van
een calamiteit moet omschakelen van een HCKprocedure naar een operatieve ingreep. Dan moet
je niet steriel maar supersteriel kunnen werken”,
zegt Builtjes.
Een traditioneel systeem, bestaande uit bijvoor-
Door: Wilma Schreiber
beeld een 3x3 plafond waar de rails voor de Cboog onderdoor lopen tot in de periferie, voldeed
niet. Het OK-plafond vergroten zou tot onevenredig grote luchthoeveelheden leiden. Een andere beperkende factor waren de afmetingen en het
gewicht van de op de markt verkrijgbare apparatuur. “Het geheel moet goed stabiel opgehangen kunnen worden om zeer nauwkeurige beelden te kunnen maken. Echter, alles wat onder het
OK-plafond komt te hangen, verstoort de luchtstroom. Al met al een hele uitdaging”, verklaart
Van Middelkoop.
Airshowers
Voor deze kwestie speelde, was het Zweedse bedrijf Avidicare een keer langs geweest om hun
Opragon-systeem te presenteren: een reeks airshowers om de rails heen. “Hun verhaal klonk
revolutionair: het systeem gebruikte 30 procent
minder ventilatielucht dan een traditioneel 3x3
plafond en leverde toch een schonere OK op.
Sterker nog: de hele OK zou zo schoon zijn als
het normaal afgebakende vlak”, aldus Van Middelkoop. “Dat betekent meer ruimte voor de tafels met instrumentarium, implantaten en dergelijke die nu altijd in het kleine gebied onder het
plenum moeten worden gepropt. Plus kleinere
luchtbehandelingkasten, minder benodigd verHybride HCK met Siemens C-boog en Opragon.
30
FMT Gezondheidszorg
testen uitgevoerd en gekeken naar het effect van
warmtelast en externe vervuiling in het buitengebied”, vertelt Van Middelkoop. “In rust is de OK
helemaal schoon, maar wat gebeurt er met het
binnengebied als iemand niest? Hoe snel voert
het buitengebied vuil af?” Gaandeweg de testen
ontdekten Builtjes en Van Middelkoop een omissie in het systeem: de bescherming van de patiënt door de ‘luchtdouches’ bleek niet 100 procent.
De Zweden reageerden razendsnel: “Nog voor we
in Amsterdam geland waren, kregen we een telefoontje dat ze het systeem zouden aanpassen.
Inmiddels is een extra rand aangebracht om indringing van lucht vanuit het buitengebied tegen
te gaan, waarmee dit probleem werd verholpen.”
Rookproeven
Een van de twee HOK’s die is uitgerust met Philips
C-boog en Opragon.
mogen en een lager energieverbruik. Je praat toch
al snel over duizenden kWh minder per jaar.”
In eerste instantie was er binnen het UMC
Utrecht weinig draagvlak. “De vraag was of het
systeem echt werkte. Bovendien voldeed het niet
aan de Nederlandse WIP-richtlijnen (Werkgroep
Infectie Preventie) die de IGZ hanteert als professionele standaard; de luchtsnelheden wijken
bijvoorbeeld af. Hoe reageert de Inspectie en de
markt in Nederland erop als wij zo’n systeem
gaan installeren? Dat zorgde voor een zekere huiver”, zegt Builtjes. “Maar we wilden ook niet verder met het huidige systeem in onze OK toen dat
niet supersteriel bleek.”
Het management zag voldoende potentieel en
vaardigde een delegatie af naar Zweden: een manager en technicus van de HCK, deskundige infectiepreventie, anesthesioloog, adviseur bouw,
projectleider, werktuigbouwkundig engineer en
teamleider onderhoud. “Er is bewust gekozen
voor een grotere groep van gebruikers en technici
omdat de beslissing voor een nieuw systeem niet
achter de tekentafel genomen mag worden”, aldus
Builtjes. Doel: Nederlandse validatietesten loslaten op het Opragon-systeem. Naast een bedrijfsbezoek werd een standaard OK in Angelholm en
een hybride OK in Lund bezocht. Intermicon
werd ingehuurd om de validatietesten uit te voeren in een OK in het Deense Varde. “Daarbij legde
Airsonett ons geen enkele restrictie op. We hebben getest hoe het systeem reageerde op luchtsnelheden op de tafel, allerlei microbiologische
Aan de hand van rookproeven werden de luchtstromingen zichtbaar gemaakt. “Om een OK te
reinigen, is een bepaalde hoeveelheid lucht nodig. Bij het wondgebied van de patiënt moet de
lucht een zekere snelheid hebben. Traditioneel
wordt de lucht met 0,25 tot 0,3 meter per seconde door het CG-doek (luchtverdeeldoek onder
het OK-plafond) geblazen”, zegt Builtjes. “Om de
lucht gericht naar beneden te krijgen, is ook een
temperatuurverschil tussen het OK-plafond en
de periferie nodig. Het Opragon-systeem werkt
alleen op basis van het beschreven temperatuurverschil. Het waarborgen van dit temperatuurverschil stelt hoge eisen aan het ontwerp van de
technische installatie (koel- en verwarmingscapaciteit) en de bijbehorende regeltechniek. De
warmte die OK-personeel, lampen en apparatuur afgeven, heeft een negatieve invloed op de
luchtstroming. Daar moet je een balans in vinden.” Bijna irreëel, zo omschrijven Builtjes en Van
Middelkoop hun eisen aan het systeem. “We hebben op en rond de OK-tafel kacheltjes neergezet
tot een equivalent van vijftien personen. We wilden zien hoe ver we konden gaan voor het systeem zou bezwijken. Immers, elk probleem zou
een deceptie betekenen en het draagvlak binnen
het UMC Utrecht aantasten. Nu konden we echt
achter het systeem gaan staan.”
Op basis van de bevindingen kreeg de projectgroep groen licht van het locatiemanagement.
Volgende zorgpunt was de weerstand in het land.
Om deze het hoofd te bieden, werden IGZ en
TNO uitgenodigd om kritische vragen te stellen.
Op basis van dit gehele voortraject besloot het
management uiteindelijk om één hybride HCK
en twee hybride OK’s met bijbehorende opdekruimte en twee kleine plenums te voorzien van
Opragon-systemen. De plaatsing gebeurde door
AL-KO, onder supervisie van Avidicare; Johnson
Controls trad op als meet- en regelbedrijf. De engineering werd gedaan door UMC Utrecht, Avidicare en ULC; in dit proces moest onder andere
een oplossing gevonden worden voor de beperkingen qua uitsparing in de betonvloer van de
TD-ruimte boven de OK voor de luchtkanalen.
Builtjes: “Een technische kwestie die we na de eerste keer hebben opgelost.”
De validatie bleef de verantwoordelijkheid van
het UMC Utrecht. Het nieuwe systeem bevatte enkele uitdagingen op dit vlak. Builtjes: “Het
systeem zuiverde de lucht in de hele OK zo snel
dat het moeilijk bleek om de achtergrondconcentratie (omgevingsvervuiling), nodig om de beschermingsgraad te bepalen, vast te houden. Dat
maakte het proces moeilijker te valideren.”
Afgelopen zomer werd het nieuwe systeem in de
hybride OK’s en HCK in gebruik genomen. “Ik
ben benieuwd naar de reacties uit het land op dit
systeem en onze ervaringen”, stelt Van Middelkoop. “Het systeem van een plafond staat of valt
met de regeltechniek, die moet je goed hebben.
De nieuwe WIP-richtlijnen die eraan zitten te komen, hebben eenzelfde denkrichting als ons validatieproces: meten en beoordelen op prestatie in
plaats van op voorgeschreven techniek.”
n
Parallel traject, andere uitkomst
UMC Utrecht is tevens een project gestart voor de
vervanging van alle bestaande OK’s, 21 in totaal.
Ook daar stond het ziekenhuis voor de keus: traditioneel of Zweeds? En ook hier werd niet over één
nacht ijs gegaan. “In een leegstaande OK hebben
we een Opragon-systeem opgehangen en TNO onder verantwoordelijkheid van een Zwitserse architect-luchtbehandelingdeskundige testen laten
doen, voor zowel een traditioneel plafond als het
Opragon-systeem”, vertelt Builtjes. “De conclusie
was dat de systemen elkaar niet veel ontlopen, ze
zijn beide goed.” In dit geval koos het management
uit financieel oogpunt en vanwege het grotere afbreukrisico (alle OK’s uitrusten met een nieuw systeem) voor het traditionele systeem.
FMT Gezondheidszorg
31