FİNANSAL BAŞARISIZLIK ve LİKİDİTE

 FİNANSAL BAŞARISIZLIK  FİNANSAL BAŞARISIZLIK NEDENLERİ, ALINABİLECEK ÖNLEMLER  FİNANSAL BAŞARISIZLIK SÜRECİ ve MALİYETLER  FİNANSAL BAŞARISIZLIKLARI BELİRLEMEDE KULLANILAN YÖNTEMLER  FİNANSAL YENİDEN YAPILANDIRMA UYGULAMALARI



FİNANSAL BAŞARISIZLIK Finansal başarısızlık,

işletmenin çalışma sermayesinin sürekliliğinin yeterli olmadığı durum.



Ekonomik başarısızlık,

işletme yapısından kaynaklanan sorunlardan kaynaklanan bir durum

.

Finansal sıkıntı aşırı finansal kaldıraçla, ekonomik sıkıntı ise aşırı operasyonel kaldıraç ile ilgili olmaktadır.

Çalışmayı Yapan Çalışmada Kullanılan Kavram Tanımlama

Altman (1968,1977) Beaver (1966) Deakin (1976) Blum (1974) İflas Başarısızlık Başarısızlık Başarısızlık Yasal olarak iflas etmiş veya yasal hükümlerce yeniden organizasyon hakkı verilmiş işletmeler. Vadesi gelen yükümlülükleri yerine getirilememe. Mali başarısızlık olarak; iflas, tahvil faizinin ödenememesi, karşılıksız çekin yazılması vb. İflas veya alacaklıların isteği doğrultusunda tasfiye edilmiş işletme Vadesi gelen borçları ödeyememe, iflas sürecine girme, alacaklılarla borçların azaltılmasına yönelik açık anlaşma yapma

LİKİDİTE

 İşletmenin kısa vadeli borç ödeyebilme gücü olmaktadır.  Likidite aynı zamanda paraya dönüşebilme potansiyeli olmaktadır; bu potansiyel nakde dönüşme hızı ve bu dönüşüm içinde değerini koruyabilme özelliklerine sahiptir.  Finansal başarısızlık tanımlamalarında ortak olan bir nokta ödeyebilme gücünün azalması hatta ortadan kalkmış olması olmaktadır.

 Beaver(1966), Edmister(1972), Altman(1977), Ohloson(1980), Lo(1986), Gombola(1987), Theodossiou(1993) eserlerinde likidite oranlarını kullanmışlardır.

a) b) c)



d)

FİNANSAL BAŞARISIZLIK

Finansal zorluk, yerine getirilmesi gereken yükümlülüklerin nakit akışının yetersizliği nedeniyle yerine getirilememesi olmaktadır. Temerrüt(default), teknik temerrüt

Sıkıntıya Girmek veya Problemle Karşılaşmak Başarısızlık (Failure);

Hedeflere ulaşamama.

Kısa Vadeli Borçları Ödeyememe (Insolvency) İflas (Bankruptcy)

    

FİNANSAL BAŞARISIZLIK NEDENLERİ

İşletmelerde yaşanan başarısızlıklar karlılığın giderek azalması ve likidite sorunlarının ortaya çıkması, finansal yükümlülüklerin yerine getirilememesi sonuçlarını oluşturmaktadır. Nedenler; çevresel ve içsel İşletmede planlamanın yetersiz olması nedeniyle ihtiyaç ve kaynaklar arasında dengesizlik oluşmaktadır. Ayrıca uygun vade yapısının kullanılmayışı da önemlidir.

Aşırı büyüme sonucu borçlanmanın artması, özkaynakların azalması, Riski azaltmak amacıyla faaliyetlerde çeşitlendirme yapılmayışı, Yönetim süreci çerçevesinde koordinasyonun yeteri kadar yapılamaması Yeni ürün ve pazarlar için çalışmaların yeteri kadar olmaması

1)

    

FİNANSAL BAŞARISIZLIKLARDA ALINABİLECEK ÖNLEMLER

Sermaye Yapısının Yeniden Düzenlenmesi

Borçlara karşılık hisse senedi verilmesi; özsermaye artarken sabit ödeme yükü azalmaktadır.

Sermaye artırımı; cazip ortaklık imkanlarıyla sermayenin arttırılması da bir alternatiftir.

Tahvil faizlerinin anlaşma sağlanarak düşürülmesi, İmtiyazlı hisse senetlerinin adi hisse senetleri ile değiştirilmesi; kardan pay almaya öncelikli olan imtiyazlı hisse senetleri değiştirilerek sabit ödeme yükünden kaçılabilir. Hisse senetlerinin nominal değerinin düşürülmesi

FİNANSAL BAŞARISIZLIKLARDA ALINABİLECEK ÖNLEMLER - 2

2) Borç Vadelerinin Uzatılması



3)



4) 5)

Alacaklılarla anlaşmaya varılması

Borçların Konsolidasyonu ve Refinansman

Borçların uzun vadeye yayılması, uygun kaynak temini

Alacaklıların Alacaklarından Vazgeçmeleri Alacaklıların Borçlu İşletmeyi Yönetmeleri 6) 7) 8) 9) Konkordato İşletmenin Hukuki Şeklinin Değiştirilmesi Kullanılmayan Varlıkların Satılması Yeni İşletmelerle Ortaklık Yapılması 10) Küçülme

FİNANSAL BAŞARISIZLIK SÜRECİ ve MALİYETLER

     Finansal sıkıntı durumunda faaliyetlerde zorluklar (maliyet artışı, talep azalması..) Mevcut varlıkların yapısı (duran varlık yapısı vb.) Finansal sıkıntı durumundan kurtulma amaçlı projeler ve ortaklar ve tahvil sahipleri tarafından bu projelere yaklaşım(boring, vega) Finansal sıkıntı süreci ve seçilen yöntem (tasfiye, yeniden organizasyon) Finansal başarısızlık ile doğrudan bağlantılı ve dolaylı maliyetler.

İflas maliyetleri ve finansal başarısızlığın tahmini

FİNANSAL BAŞARISIZLIK MALİYETLERİ

Çalışma Örnek Kriteri Seçilen Değer % Dönem

Warner (1997) Demiryolu iflasları İflas öncesi son yılın piyasa değeri %4 1933-1955 Ang, Chua, McConell (1982) Tasfiye edilmiş iflaslar İflas sonucundaki tasfiye değeri %7,5 1963-1978 Altman (1984) Weiss (1990) 11 pazarlama 7 endüstri işletmesi İflas öncesi son yılın piyasa değeri %4,3 1970-1978 Bazı eyaletlerdeki iflaslar İflas öncesi mali yıl sonu piyasa değeri %3,1 1980-1986

Örnek Büyüklüğü

11 55 18 31

FİNANSAL BAŞARISIZLIK MALİYETLERİ - 2



Finansal sıkıntıdaki işletmenin kendisinden kaynaklanan maliyetler (yönetim, hukuk, muhasebe, danışmanlık vb.)



Finansal sıkıntıdaki işletmenin faiz yükümlülüklerinden kaynaklanan maliyetler (kredi, tahvil sahiplerinin maliyetleri, pazarlanabilme yeteneği azalması)



İşletme dışı diğer unsurların etkilediği kayıplar (Pazar payı azalması→tedarikçi güveni azalması→kısa vadeli odaklanma→yatırım fırsatlarının kaçırılması)

Direkt iflas maliyetleri hukuki iflas işlemlerinden kaynaklandığı gibi, dolaylı iflas maliyetleri iflas durumu çıkmadan önce ve iflas maliyetleri oluşmakta iken ortaya çıkan maliyetler olmaktadır. Etkili olan unsurlar; iflas süreci türü ve durumun karmaşıklığı)

FİNANSAL BAŞARISIZLIK MALİYETLERİ - 3



Dolaylı iflas maliyetlerine yönelik çalışmalar Altman (1984) LoPucki ve Whitford (1993) Scharfstein (1994) Hotchkiss(1995) Gilson (1997)



Ekonomilerde yapılan değişiklikler ve finansal zorluklar Jensen (1991)

→ düzenleyici nitelikli değişiklikler 

Finansal başarısızlık durumundaki yasal düzenlemeler Chapter 7 → Tasfiye Chapter 11 → Yeniden organizasyon veya sonrası tasfiye

İşletmeye Ait Maliyetler

Direkt Maliyetler İflas sürecinde yararlanılan danışmanlık vb. ücretleri İflas Öncesi Maliyetler İç personel kaynaklarının maliyeti Toplam Direkt Maliyetler Dolaylı Maliyetler

İşletmeye Ait Toplam Maliyet

Hak Sahiplerine Ait Maliyetler

……………………………

Finansal Sıkıntı Sürecini İzleme Maliyetleri Pazarlanabilirlik Maliyetleri

Hak Sahiplerine Ait Toplam Maliyet ……………………….......

Finansal Sıkıntı Kaynaklı İşletme ve Hak sahiplerine Ait Toplam Maliyet

%3,1 - %4,3 %0,65 %0,7 - %1,4 %4,45 - %6,35 %5 - %10

%9,45 - %16,35

%2,4 %1,25 - %1,75

%3,25 - %4,15 %12,70 - %20,50

İflas Maliyetleri ve Sermaye Yapısı



V

L

; Borçlanmadan yararlanan işletmenin değeri



V

U

; Aynı dönem sürecindeki borçlanmamış işletmenin değeri



Vergi korumasının bugünkü değeri



Beklenen iflas maliyetlerinin bugünkü değeri

V

L

= V

U

+ PV Vergi Koruması – PV İflas Maliyetleri

FİNANSAL BAŞARISIZLIKLARI BELİRLEMEDE KULLANILAN YÖNTEMLER

Finansal başarısızlıkların bağlı olduğu unsurlar;  Önemli varlıkların satışı  Diğer işletmelerle birleşme  Sermaye ve Ar Ge harcamalarının azaltılması  Yeni hisse senedi arzı  Banka ve diğer kredi sahipleriyle anlaşmaya çalışmak  Borçları hisse sendi ile değiştirmek  İflas işlemlerini yürütmek Ülke ekonomisi, yatırımcılara güven verilmesi, sektörel durum, finansal kurumlar, etkin yönetim, denetim

Finansal Başarısızlık Tahmin Çalışmaları

Yaklaşım Türüne Göre Finansal Başarısızlık Tahmin Çalışmaları

1. Çevresel Tahmin Yaklaşımı İstatiksel modelleri kullanan çalışmalar  Tek Boyutlu  Çok Boyutlu (Çoklu Diskriminant, Çoklu Regresyon, logit ve probit , vb.) Tümevarım modeline dayanan çalışmalar 2. Uzmana Dayalı Modeller 3. Sistem Yaklaşımına Dayanan (Uzman Sistemler, Yapay sinir ağları, Sistem dinamikleri

İncelenen Grup Sayısına Göre Finansal Başarısızlık Tahmin Çalışmaları Kullanılan Veri Türüne Göre Finansal Başarısızlık Tahmin Çalışmaları

( Risk ölçümü için kullanılan, Fiyat düzeyindeki değişmeler, Finansal Veri )

Kredi Derecelendirme Modelleri

Derecelendirme, her bir oranın ve niteliksel unsurların sayısallaştırılarak tek bir göstergeye dönüştürülmesi süreci olmaktadır.

Moody’s S&P

Aaa Aa1 Aa2 Aa3 A1 A2 A3 Baa1 Baa2 Baa3

Yatırım Dereceleri

Ba1 Ba2 Ba3 B1 B2 B3 Caa1 Caa2 Caa3 C

Spekülatif Dereceler

AAA AA+ AA AA- A+ A A- BBB+ BBB BBB BB+ BB BB- B+ B B- CCC+ CCC CCC- CC C D 18% 15% 12% 9% 6% 3% 0% Aaa Aa1 Aa2 Aa3 A1 A2 A3 Baa1 Baa2 Baa3 Ba1 Ba2 Ba3 B1 B2 B3

Geleneksel Oran Analizi

Geleneksel oran analizi çerçevesinde kullanılacak olan oranlar faaliyet türüne ve sektöre farklılık gösterebilmektedir. Oran analizi daha çok faktör ve diskriminant analizleri ile birlikte kullanılarak daha anlamlı sonuçlar elde edilebilmiştir. • Beaver (1967) beş yıl boyunca ele aldığı işletmeler arasında başarılı ve başarısız olanların arasında oranlara yönelik diskriminant analizi yaparak gösterge sayılacak çeşitli oranları elde etmiştir.

Kullanılacak analizde önemli olan noktalar ; • Hangi oranların daha önemli olduğu, •Seçilen oranların model içindeki ağırlığı •Ağırlıkların doğruluğu

Diskriminant Analizi

Farklılığın en fazla hangi değişkenlerde yoğunlaştığının belirlenmesi ve grupların farklılaşmasında etkili unsurların belirlenmesini sağlamayı amaçlamaktadır. Açıklayıcı değişken sayısından daha az değişkeni kullanarak gelecekte hangi gruba ait olduğu bilinmeyen bir gözlemin gruplardan birine dahil edilmesi konusunda geleceğe yönelik öngörüde bulunabilecek bir fonksiyon oluşturulmaktadır.

1930’lu yıllarda Biyoloji alanında ilk uygulamaları yapılmıştır.

Beaver çalışmaların bu analizi kullanmıştır. Deakin (1972), Beaver’in bulduğu ondört değişkenleri kullanmış ancak bu değişkenleri çok değişkenli seri olarak diskriminant modellerinde kullanmıştır

Z Score Modeli ve Gelişimi

Altman(1968) çok değişkenli Z-Score modeli, hem oran düzeyinde hem de kategorisel değerler üzerinde kurulmuştur. Yaptığı çalışmada 66 işletme değerlendirmiş ve bunları başarısız ve başarısız olmayan olmak üzere 33’lü 2 gruba ayırmıştır. Daha sonra ayrılan grupların ortak özelliklerini bulmak için oranlarına yönelik diskriminant analizi yapmıştır.

Z

 1 .

2

X

1  1 .

4

X

2  3 .

3

X

3  0 .

6

X

4  0 .

999

X

5 X1= X2= X3 = X4= X5= Çalışma Sermayesi / Toplam Varlıklar Dağıtılmayan Karlar / Toplam Varlıklar Faiz, vergi öncesi kazanç / Toplam Varlıklar Piyasa Değeri / Defter Değeri Satışlar / Toplam Varlıklar

Z >2,99 başarılı Z < 1,81 başarısız Daha sonradan bu analiz yeni verilerle birlikte yeniden incelenmiş ve formülde yeni düzenlemelere gidilmiştir.

Z

 0 .

717

X

1  0 .

847

X

2  3 .

107

X

3  0 .

420

X

4  0 .

998

X

5 Bundan sonra model geliştirilmiş değişken sayısı 7 olmuştur. ZETA modeli olarak kullanılmaktadır.

Makro Ekonomik Etkiler ve Kayıp Tahmini

İstihdam, enflasyon, faiz oranları, borsa endeksi ve işletmenin bulunduğu sektöre özgü bilgiler gibi çeşitli unsurları bir arada kullanan bu modellere durumsal modeller denilmektedir.

Finansal başarısızlığı tahminde kullanılacak modellerde sistematik unsurları da dikkate alacak, anlamlı sonuçlar verebilecek modellerin kurulması başarılı olabilecektir

Temerrüt Durumunda Kayıp Tahminleri

VaR modellerde (CreditMetrics® vb.), işletmenin temerrüde düşmesi durumunda beklenen kayıplar ile temerrüde düşme olasılığı arasında bağımlılık ilişkisi bulunmadığı varsayılmaktadır. Altman, Brady, Resti ve Sironi (2002) bu varsayımın yanlış olduğunu bu iki unsur arasında oldukça önemli negatif korelasyon olduğu sonucuna varmışlardır

Beklenen Temerrüt Sıklığı Modelleri

Temerrüt ihtimali, firmanın sermaye yapısı, varlıkların getirilerinin volatilitesi ve varlıkların şimdiki geçerli değerinden oluşan fonksiyonundan oluşmaktadır.

Beklenen temerrüt sıklığı (EDF), temerrüt durumunda tahminleyici olarak kullanılabilmektedir. KMV’nin yapmış olduğu bir araştırmada 2000 işletme incelenmiş, bu incelemede temerrüt durumuna bir veya iki yıl kala öncü bir gösterge olmaktadır.

EDF

(bp)

S&P MOODY’S

0-2 2-4 4-10 10-19 19-40 40-72 72-101 101-143 143-202 202-345 AAA  AA/A AA / A A / BBB+ BBB+ / BBB BBB- / BB BB / BB BB- / B+ B+ / B B / B Aaa  Aa2 A1 Baa1 Baa3 Ba1 Ba3 B1 B2 B2

Opsiyon fiyatlama çerçevesinde temerrüt, varlıkların değerinin, sorumlu olunan değerin altına düşmesi ile gerçekleşmektedir. Uygulamada temerrüt iflas kavramından farklı olmaktadır. İflas aşaması tasfiye sürecini ifade etmektedir. Temerrüt önceden belirlenmiş yükümlülüklerin yerine getirilememesi durumunun ortaya çıkması halidir.

Yapay Sinir Ağları

Yapay sinir ağları çalışma veri setindeki girdi ve çıktı değerleri arasındaki planı en iyi şekilde sağlayacak matematiksel algoritma kullanmaktadır.

Çalışmalarda kullanılan başlıca 27 oran, yaklaşım içinde 7 oranla likidite öne çıkmaktadır. Bu kapsamda yer alan oranlar sırasıyla likidite, verimlilik, büyüklük, yönetim etkinliği, finansal kaldıraç, piyasa yapısı gibi oranlar olmaktadır

Ülkemizde Yapılan Finansal Başarısızlık Tahmini Çalışmaları

 1981 yılında çok boyutlu diskriminant analizi  1989 yılında çoklu regresyon analizi  1993 yılında doğrusal ve kuadratik diskriminant analizi, doğrusal çoklu regresyon, logit ve probit analizleri kullanılmıştır.

 2001 yılında Altman Z-score modeli örnek alınarak yapılan çalışma

•

FİNANSAL YENİDEN YAPILANDIRMA UYGULAMALARI

Chapter 7;

tasfiye süreci •

Chapter 11;

yeniden organizasyon, daha karmaşık bir yapı Finansal Yeniden Yapılandırmamama

49%

Özel Yapılandırma Finansal Başarısızlık

47% 51%

Finansal Yeniden Yapılandırma Yeniden Organize

83% 53%

Hukuki İflas Süreci Chapter 11

7%

Birleşme

10%

Tasfiye

Chapter 11 Yararlanan Yararlanmayan

Toplam

Bağımsız İşletmelerle Birleşme 13 (%23,2) 22 (%47,8)

35

Finansal Sıkıntı Durumundaki Aylar 0-12 13-24 25-36 37-48 49-60 61-72 73-84 85-96 97-108 109-120 121-132 >132 Devralma veya Tasfiye 43 (%76,8) 24 (%52,2)

67

Yaşayabilen İşletmeler 5 5 9 9 4 2 0 1 0 0 0 0 Toplam 56 46

102

Devralma veya Tasfiye Edilen 9 14 16 7 5 5 3 5 0 2 1 0

Toplam 0 2 1 0 14 19 25 16 9 7 3 6

60 30 20 50 40 10 0 0-12 13-24 25-36 37-48 49-60 61-72 73-84 85-96 97-108 109-120 121-132 >132

Finansal Sıkıntı İçinde Bulunan

102 İşletme

Chapter 11’den Yararlanmayan 46 İşletme Devralma / Tasfiye 24 İşletme Chapter 11’den Yararlanan 56 İşletme Chapter 11 Kapsamında Devralma / Tasfiye 37 İşletme Chapter 11 Kapsamından Çıkan 19 İşletme Devam Edebilen

22 İşletme

Finansal Sıkıntı İçindeyken Devralma / Tasfiye 6 İşletme Devam Edebilen

13 İşletme

Endonezya Kore Malezya Filipinler Tayland Tasfiye Süreci Özellikleri Yeniden Yapılandırma Süreci Özellikleri

Pahalı olmayan, zor, verimsiz ve yavaş Pahalı olmayan, kolay, verimli ve hızlı Pahalı, kolay, verimli ancak yavaş Pahalı, zor, verimsiz, çok yavaş Pahalı, zor, verimli ve hızlı Pahalı, zor, verimli ancak yavaş Pahalı olmayan, çok zor, verimsiz, çok yavaş Pahalı, çok zor, verimsiz ve yavaş Pahalı olmayan, kolay, verimli ancak yavaş Pahalı olmayan, zor, verimli ve hızlı



SONUÇ

İşletmelerde çeşitli nedenlere bağlı olarak finansal başarısızlıklar yaşanabilmekte, bu süreç içinde gerekli önlemler alınmadığı durumda iflasa kadar ulaşabilen sonuçlarla karşılaşabilmektedir.

 Farklı varsayımlara dayanan çalışmalarla farklı sonuçlara ulaşılabilmektedir. Veri setinin arttırılması sonuçların doğruluk gücünü arttırabilecektir.

 Gerekli önlemlerin önceden alınması kaynakların kullanımında etkinlik sağlayacaktır.

 Ülkemizdeki işletmelerin yaklaşık %98’i KOBİ kapsamında olduğu göz önünde bulundurulduğunda; ülke ekonomisindeki krizler veya diğer olumsuzluklar operasyonel olarak verimli ve karlı olan işletmelerin likidite sorunu nedeniyle elden çıkartılması gündeme gelebilmektedir.

 Finansal yapılandırma veya çeşitli nitelikteki uygulamalarda doğru işletmelerin seçiminde etkinlik sağlayabilecek modeller kullanılabilmekte, doğru zamanlama ile daha büyük olumsuzluklar önlenebilmektedir.