Transcript Budynek szkoły - Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika
Slide 1
Slide 2
Slide 3
DZIEJE BUDYNKU SZKOŁY :
I Liceum Ogólnokształcącego
im. M. Kopernika
w Żywcu
Warsztaty dla młodzieży:
ZNANE I NIEZNANE
ZABYTKI ŻYWIECCZYZNY
Organizatorzy spotkania:
Muzeum Miejskie w Żywcu
Towarzystwo Naukowe Żywieckie
I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Żywcu
4 grudnia 2008
Slide 4
Początki istnienia szkoły
są bardzo odległe…
Rada Gminna miasta Żywca - rozumiejąc wartość i potrzebę
kształcenia młodzieży - rozpoczęła już w 1893 roku (we Lwowie
w Radzie Szkolnej Krajowej i w Wiedniu w Ministerstwie Wyznań
i Oświecenia) starania o powstanie szkoły realnej w tym mieście.
Wiosną 1904 roku zabiegi te szczęśliwie zmierzały do finału.
Zapisano wtedy, iż:
„Gmina dostarczy trwale i bezpłatnie wszystkich kiedykolwiek
zapotrzebować się mogących dla szkoły realnej lokalności,
a przede wszystkim wystawić nowy budynek szkolny wg planów
zatwierdzić się mających przez c.k. Ministerstwo Wyznań
i Oświecenia w Wiedniu”.
Slide 5
Slide 6
Sporządzone wówczas oryginalne plany
architektoniczne szkoła posiada do dziś
Ich autor, architekt z Krakowa, Aleksander Biborski, powołany
przez władze miasta, ujął w planach, konstruowanych wg
obowiązującego wówczas szablonowego planu wiedeńskiego
ministerstwa oświaty, iż budynek „będzie oprócz 11 sal
szkolnych zawierać salę na egzorty z nyżą na ołtarz, 3 sale
rysunkowe z potrzebnymi gabinetami, 1 salę do modelowania,
1 salę wykładową dla fizyki z fizykalnym gabinetem i 1
laboratorium dla nauczycieli i dla uczniów, 1 gabinet historii
naturalnej z laboratorium, 1 gabinet geograficzny, bibliotekę
nauczycielską, bibliotekę dla uczniów, salę wykładową dla
nauki religii, kancelarię dyrekcyjną z przedpokojem, salę
konferencyjną, salę gimnastyczną w odpowiednich rozmiarach
(20m*10m) z pokojem dla nauczyciela i szatnię dla uczniów,
mieszkanie dla dyrektora i tercyana, wreszcie potrzebne
piwnice i strychy.”
Gmina zobowiązała się do utrzymywania takiego budynku
i urządzenia obok „placu na boisko do zabaw uczniów
i ogrodu botanicznego”.
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Ważna data w historii szkoły:
rok 1904
• 24.VIII 1904
„Jego c.k. Apostolska Mość raczył najwyższym postanowieniem
z dnia 3 sierpnia 1904r. najłaskawiej zezwolić na założenie
państwowej szkoły realnej w Żywcu”
• 01.IX 1904
Otwarcie pierwszej klasy c.k. Wyższej
Szkoły Realnej w Żywcu
„Państwową szkołę realną w Żywcu
aktywowano z rokiem szkolnym 1904
(…)”
Slide 11
Szkoła już działa!
• W latach 1904 – 1909 Szkoła wynajmuje pomieszczenia:
- w domu prywatnym na Rudzy /stara dzielnica Żywca/ (róg ul. Małej
i ul. Świętokrzyskiej, tuż obok kościoła Św. Krzyża)) – obecnie
budynek już nie istnieje,
- na piętrze domu pana Trojana w tzw. „trojanówce”
na ul. Kościuszki i ul. Świętokrzyskiej,
- w domu p. Rottera przy ul. Kościuszki (na lekcje rysunków).
• 1909 rok – Szkoła przenosi się do czasowej siedziby – nowo
wybudowanego budynku przy ul Zielonej (dziś Gimnazjum nr 2).
Slide 12
• Na razie - stan taki trwać będzie do roku 1911 – nie ma jeszcze
obecnego budynku szkoły.
• Budowa ruszy już niebawem...
• Na fotografiach z 1904 roku jeszcze widnieją tylko puste pola,
ale niedługo zaczną się w tym miejscu wznosić mury okazałego
gmachu...
Slide 13
Slide 14
Prace postępują...
Zachowały się zapisy w Księgach Kantora/Kasowych funduszu
administracyjnego z tego okresu
/dokumenty w zbiorach Archiwum Państwowego w Katowicach, Oddział w Żywcu/
Slide 15
Slide 16
Ważna postać:
Pierwszy Dyrektor Szkoły
•
Od początku istnienia c.k. Wyższej szkoły Realnej w Żywcu pieczę nad jej
funkcjonowaniem, pracą od podstaw i budową właściwego budynku pełni
niezwykły człowiek – Bronisław Gustawicz, pedagog i naukowiec, członek
Akademii Umiejętności, kartograf, autor dzieł popularnonaukowych.
•
Pod jego okiem budowniczy wznoszą szkołę.
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Już jest !
• W lipcu i sierpniu 1911 roku, w czasie letnich wakacji szkoła
lokuje się w swym nowym budynku i mieści się tu do dziś.
• Od tej pory na stałe gmach wpisuje się w krajobraz
geograficzny i kulturowy Żywca.
• Jest okazały. Wtedy stoi jakby na skraju miasta. Dobrze widoczny,
prezentuje się wspaniale. Budzi pewnie podziw mieszkańców.
W tle widnieje pochodzący z końca XIX wieku budynek Starostwa
Powiatowego, wówczas pełniący te same funkcje. Do dziś (2008)
w pobliżu nie powstała żadna inna budowla o podobnych
gabarytach.
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Gmach szkoły
/fragmenty ze Studium Historyczno-Urbanistycznego, 1983/
(…) Budynek neorenesansowy, wolnostojący na obszernej działce.
Złożony z budynku głównego i sali gimnastycznej na zapleczu. Od
frontu niewielki ogródek, od tyłu boisko sportowe. Korpus
trójskrzydłowy ujmujący podwórze, w którym stoi sala gimnastyczna.
Murowany,
tynkowany,
kryty
dachówką.
Dwupiętrowy,
podpiwniczony. Jednotraktowy z korytarzem od strony dziedzińca.
Na osi rzutu ryzalit mieszczący dwuramienną klatkę schodową
wspartą na filarach.
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Dzieje budynku
w czasie I wojny światowej.
Okres XX-lecia międzywojennego
• I wojna światowa
•
W okresie od 14.XI 1914r. do marca 1916r. budynek szkoły zajmuje Szpital
Wojskowy z Jarosławia. Największemu zniszczeniu ulega w tym okresie gabinet
geometrii wykreślnej (dziś prawdopodobnie sala 38 na II piętrze). Potem poddaje się
szkołę remontowi.
• XX-lecie międzywojene
•
•
•
•
•
W latach 30. szkołę otaczają pięknie utrzymane ogrody, nad którymi czuwa
dyrektor Antoni Waśniowski.
Zostaje założony imponujący ogród botaniczny – alpinarium, kierowany przez
biologa, Walentego Augustynowicza.
W ogrodzie szkoły funkcjonuje duży oszklony budynek, mieszczący w sobie
kilkanaście uli – dowód pasji dyrektora Waśniowskiego, którą zaszczepiał uczniom.
/ ZE WSPOMNIEŃ Genowefy Oślizło, córki tercjana szkoły w latach 1904-1930, Franciszka Oślizło/
Slide 34
Slide 35
Dzieje budynku
w czasie II wojny światowej
•
II wojna światowa
•
•
•
•
•
•
•
15. X 1939r. – opóźnione rozpoczęcie roku szkolnego, spowodowane wybuchem wojny.
08.XI 1939r. – zamknięcie szkoły przez okupanta.
Aresztowanie jako zakładników 2 nauczycieli (J. Namysłowsaki, J. Lelo)
i osadzenie ich w więzieniu w Wadowicach.
Zajęcie szkoły przez Niemców - w budynku (od 1944 przy ul. SchulStrasse) działają:
Policja – jednostki pomocnicze, które zabezpieczały akcję wysiedleń ludności Żywiecczyzny do Generalnej Guberni,
Oberschule (niewiele widomo o działającym w Żywcu gimnazjum niemieckim; prawdopodobnie miało siedzibę w naszym budynku w latach 1941-1943,
a potem przeniosło się do Zabłocia)
szpital – następnie jako szpital rezerwy, następnie szpital wojenny
W szkole mieściły się wówczas dwie sale operacyjne, w tym jedna na II piętrze i w związku z tym Niemcy uruchomili w szkole windę (szyb widoczny jest
na planach z 1904; był to jedyny okres, w którym działała). Stołówkę dla ciężko rannych, pozbawionych kończyn żołnierzy, odbywających okres
rekonwalescencji zlokalizowano w małej Sali gimnastycznej (parter).
•
•
•
Niemcy wprowadzają dla Polaków zakaz wstępu na boisko szkolne.
•
Poza wożnym, Ludwikiem Haczkiem, mieszkającym na terenie szkoły do momentu utworzenia szpitala
wojskowego w 1943 roku, nikt z Polaków nie może wejść na teren szkoły. Dlatego od tego momentu informacje o
dziejach budynku w latach 1943-1945 są minimalne.
W styczniu 1945 budynek szczęśliwie uniknął bombardowania z samolotów radzieckich ( znacznie ucierpiał wtedy
Rynek i okolice): (…) trudno zrozumieć, dlaczego chciano zniszczyć budynek liceum, który na dachu był
oznaczony wielkimi czerwonymi krzyżami jako że przez 18 miesięcy były tam szpitale wojskowe”
/ZE WSPOMNIEŃ Władysława Haczka/
•
•
•
Po wkroczeniu do Żywca 5 kwietnia w 1945 roku wojska radzieckie wystrzeliły jeden pocisk armatni ze strychu
szkoły (wielka łuska zachowała się). Zaniechano dalszych tego typu akcji, ponieważ budynek niebezpiecznie
zadrżał.
•
Przez okres wojny młodzież zdobywa wykształcenie nie mając dostępu do budynku – rozwija się tajne nauczanie.
Slide 36
Slide 37
Powojenne dzieje szkoły
i jej budynku
•
Od 5 kwietnia 1945 roku rozpoczęła się akcja reaktywacji szkoły.
•
Wracali ocaleli nauczyciele i uczniowie…
•
25 kwietnia 1945 r. rozpoczęto regularną naukę, ale – z uwagi na zniszczenia
wojenne i obecność na terenie szkoły Armii czerwonej – lekcje prowadzono w
Zabłociu, w budynku szkoły żydowskiej (dziś: Zespół Szkół Budowlano-Drzewnych)
przy u. Wesołej a także w innych budynkach.
Ten wyjątkowy rok szkolny trwał do 15 sierpnia.
•
Zniszczeniu uległy: kaplica szkolna, gabinet przyrodniczy i fizykalny, pracownia
fizyczna i chemiczna, biblioteka nauczycieli i uczniów oraz wszelkie sprzęty szkolne.
/”Sprawozdania szkód wojennych” - dokument w zbiorach Archiwum Państwowego
w Katowicach, Oddział w Żywcu/
•
Część z tego jednak szczęśliwie ocalała…
•
Sytuacja w szkole zwolna się stabilizowała…
Slide 38
Slide 39
Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w latach 90.
Slide 40
Slide 41
Gmach szkoły
/c.d. - fragmenty ze Studium Historyczno-Urbanistycznego, 1983/
(…) Elewacje rozwiązane jednolicie. Fasada dwudziestotrzyosiowa,
z pięcioosiowym ryzalitem środkowym oraz trójosiowymi ryzalitami
bocznymi. Cokół rustykowany, oddzielony gzymsem od parteru. Gzymsy
kordonowe na wysokości parapetów okien I piętra oraz II piętra. Całość
zwieńczona zredukowanym belkowaniem z motywem kostkowym. Narożniki
ryzalitów bocznych opięte boniowaniem. Ryzalit środkowy na piętrze
boniowany, na drugim piętrze z pilastrami kompozytowymi. (…) Na I piętrze
otwory okienne wzbogacone trójkątnymi przyczółkami, na II piętrze prostymi
gzymsami. W ryzalicie na II piętrze okna zamknięte półkoliście. Ponad nimi
okrągłe medaliony z biustami Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego,
Ignacego Krasińskiego, Juliana Ursyna Niemcewicza i Stanisława Staszica
(?). Brama w obramieniu portalowym, z półkolistą arkadą flankowaną
kolumnami jońskimi, podtrzymującymi belkowanie z rozerwanym
przyczółkiem. (…)
Slide 42
Szkoła w dniu 30.04.2004,
w przeddzień wstąpienia Polski do Unii Europejskiej.
Na budynku po raz pierwszy flaga narodowa i europejska.
Slide 43
Czas biegnie nieubłaganie...
• Od 1904 roku zmieniali się dyrektorzy szkoły i nauczyciele...
Przychodziły nowe pokolenia uczniów, odchodzili maturzyści...
Zmieniała się nazwa szkoły...
Przemianom ulegało jej otoczenie...
Wpływała na jej losy historia miasta i Polski...
Ludzie - przez okres ponad 100 lat wstępujący do gmachu przy
ulicy Słowackiego 2 w Żywcu - różnie się prezentowali: ich wygląd
zewnętrzny kształtowała moda, w niektórych latach wyróżniał ich
mundur uczniowski ...
Ale budynek szkoły (c.k. szkoły realnej, gimnazjum, liceum)
pozostawał i pozostaje nadal wciąż ten sam!
Slide 44
Slide 45
Grono Pedagogiczne, rok 1918
Slide 46
Zdjęcie klasowe z nauczycielem i dyrektorem szkoły, Bronisławem Duchowiczem,
rok 1918.
Slide 47
Zdjęcie klasowe z nauczycielem i dyrektorem szkoły, Bronisławem Duchowiczem,
rok 1918.
Slide 48
Slide 49
Zdjęcie klasowe: w 20 lat po maturze , rok 2002.
Slide 50
Dyrekcja i Grono Pedagogiczne, rok 2008, aula szkolna.
Slide 51
Slide 52
Przez lata zmieniał się wygląd
pomieszczeń w szkole.
Slide 53
Slide 54
Warsztaty robót ręcznych, koniec lat 30.
Slide 55
Lekcja biologii w jedenastolatce, rok 1953.
Slide 56
Miała na to wpływ także historia…, fotografia z lat 50. lub 60.(?)
Slide 57
Współcześnie
sale lekcyjne szkoły
wyglądają następująco:
Slide 58
Sala polonistyczna
Slide 59
Gabinet fizyczny
Slide 60
Gabinet geograficzny
Slide 61
Gabinet historyczny
Slide 62
Gabinet chemiczny
Slide 63
Pracownia informatyczna
Slide 64
Sercem szkoły jest aula,
Slide 65
Slide 66
która pierwotnie,
to jest od roku 1912 do 1950,
była kaplicą!
•
•
•
•
•
Poświęcenie budynku i kaplicy szkolnej - 29 września 1911.
Tu cała społeczność uczniowska i nauczyciele uczestniczyli w mszach św.
niedzielnych i sobotnich egzortach najbardziej zapamiętanego katechety
szkolnego, ks. Leopolda Kisielewskiego.
Uważny obserwator zapisów naniesionych na oryginalnych
i udostępnionych na korytarzu planach szkoły dostrzega na II piętrze
pomieszczenie „ołtarz” i „zachrystia”, a w nieocenionej Księdze
Pamiątkowej, wydanej na 55-lecie szkoły, może przeczytać zapis o
„(...)kaplicy zakładowej, w której odprawione zostało pierwsze nabożeństwo
(...)”, nazwanej dalej
„salą do egzort z nyżą na ołtarz” (s. 21)
Eklektyczny ołtarz - po raz pierwszy od ponad 50 lat wyeksponowany w
czasie Jubileuszu 100-lecia Szkoły w 2004 roku, stanowiący wyposażenie
kaplicy szkolnej.
Dziś przechowywany w magazynach Muzeum Miejskiego w Żywcu.
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70
Slide 71
Sztukateria przed renowacją
• Fragmenty sztukaterii z kaplicy, zlikwidowanej z przyczyn
politycznych, przechowywane były przez ponad 40 lat przez jednego
z nauczycieli, Henryka Żywotkę. Zostały „odkryte”, odrestaurowane
i na powrót umieszczone w auli szkoły w 2004 roku.
Slide 72
Slide 73
Slide 74
Aula po 1950 roku.
• Mają tu miejsce różne wydarzenia:
Slide 75
Matura, egzamin pisemny w auli szkolnej, rok1953.
Slide 76
Świetlica zorganizowana w auli szkolnej dotąd kaplicy, rok 1953.
Slide 77
Dzień Komisji Edukacji Narodowej, 2007
Slide 78
Dzień Twórczości Uczniowskiej, 2008
Slide 79
Slide 80
Szkolny wieczór wigilijny, 2007
Slide 81
Szkolny wieczór wigilijny, 2007
Slide 82
Międzynarodowy Dzień Liczby π,
03.14.2008
Slide 83
Wykład astronomiczny, prof.. Wolański
Slide 84
„W małym dworku” Witkacego, 2003
Slide 85
Konkurs Wiedzy
O naszej Szkole
2004
Konkurs Wiedzy
o Naszej Szkole, 2004
Slide 86
Przed aukcją obrazów, Jubileusz 100-lecia Szkoły, 2004
Slide 87
Ostatnie ważne wydarzenie - odsłonięcie tablicy upamiętniającej postać
artysty Jana Kazimierza Olpińskiego, nauczyciela tej szkoły. 19.09.2008
Slide 88
Sala gimnastyczna
Slide 89
To jej podstawowa funkcja.
Slide 90
Czasami zmienia się w miejsce koncertów uczniów.
Slide 91
Wielkie święto szkoły !
Jubileusz 100-lecia istnienia.
24-25.09.2004.
Dawni i obecni nauczyciele i uczniowie
wracają do SWOJEGO budynku szkoły.
Slide 92
Slide 93
Slide 94
Slide 95
Slide 96
Naszej historii towarzyszą
tablice pamiątkowe,
umieszczone na zewnątrz
budynku i we wnętrzu szkoły.
Slide 97
Slide 98
Slide 99
Slide 100
Slide 101
Slide 102
Slide 103
Slide 104
Slide 105
Ten budynek
ma swoje tajemnice...
•
•
•
•
•
Po pierwsze – winda, której umiejscowienie wyraźnie widnieje na planach szkoły z
początku XX wieku! To dowód nowatorskiej myśli technicznej architekta i
nowoczesności budynku! Chociaż wejścia do niej są zamurowane, szyb windy daje
się łatwo zlokalizować obok klatki schodowej. Wewnątrz, niestety, nie ma obecnie
mechanizmu windy. Nie mówią o jej działaniu wspomnienia wychowanków szkoły.
Najprawdopodobniej jednak była używana jako środek transportu rannych żołnierzy
niemieckich do sali operacyjnej, mieszczącej się na II piętrze, podczas II wojny
światowej, gdy w szkole działał niemiecki szpital wojskowy.
Po drugie - zamurowane pomieszczenie w piwnicy. Nie ma żadnego logicznego
uzasadnienia, aby zrobiono to celowo podczas budowy szkoły. Kto i dlaczego
zasypał je ziemią i zamurował? Czy może jest tam coś ukryte? Coś z czasów II
wojny? Dokumenty? Jakiś skarb ?! Nie wiadomo. W 2003 roku przeprowadziliśmy
specjalistyczne badania i konsultacje. Działania nie dały rezultatu. Może kiedyś do
nich wrócimy...
Nieodkryte zostało, czy rzeczywiście – a, zgodnie z docierającymi do nas
informacjami, mamy podstawy by tak sądzić – na terenach dawnej Monarchii
Austro-Węgierskiej istnieje gdzieś budynek bardzo podobny do naszego, a
może nawet identyczny?...
Po trzecie - nigdy po II wojnie nieodnalezione urządzenie i wyposażenie
amfiteatralnej pracowni chemicznej, która znajdowała się na parterze w
pomieszczeniach dzisiejszej biblioteki szkolnej. Jest często przypominana przez
najstarszych absolwentów szkoły.
Po czwarte - Kapsuła czasu
Slide 106
Slide 107
Slide 108
Pierwsza poważna zmiana
bryły architektonicznej szkoły.
• Rok 2007 – budowa (przygotowania trwały od 2004)
Szkolnego Obserwatorium Astronomicznego
COPERNICUS
(główny fundator: absolwent szkoły z 1935 roku (!)
• 3 września 2007 – uroczyste otwarcie
Obserwatorium.
Slide 109
Budowa obserwatorium astronomicznego, rok 2007
Slide 110
Niewielka rotunda zmienia wygląd dachu.
Slide 111
Przykrywa ją kopuła obserwatorium o średnicy 3.2 m
Slide 112
Prace zakończone. Od teraz budynek szkoły wygląda inaczej.
Slide 113
Przy okazji pojawiła się nowa perspektywa oglądu szkoły
i pięknej okolicy – zdjęcie z kopuły obserwatorium wznoszącej się ponad dachem.
Slide 114
Szkolne Obserwatorium Astronomiczne Copernicus
w działaniu.
Slide 115
Druga poważna zmiana
bryły architektonicznej szkoły.
• Rok 2008 – W związku ze zmianami w organizacji
szkolnictwa ponadgimnazjalnego w Powiecie Żywieckim
i z planowanym na 2009 rok połączeniem I i II Liceum
Ogólnokształcącego oraz przejściem uczniów z II
Liceum w Żywcu remont i adaptacja strychu szkoły
na pomieszczenia lekcyjne, modernizacja klatki
schodowej (wewnątrz budynku, istniejącej od początku
ze strychu do poziomu I piętra).
Na budynku od strony ul. Słowackiego i al. Piłsudskiego
widoczny nowy element: lukarny.
Slide 116
Na dachu pojawiły się lukarny – tam będą nowe sale lekcyjne.
listopad 2008
Slide 117
Slide 118
Czas biegnie
nieubłaganie...
Budynek szkoły powstałej w 1904 roku,
oddany do użytkowania pokoleniom
uczniów od roku1911, pozostaje ten sam
do dziś. Jego bryła uległa w ostatnich
latach, to jest u początku drugiego stulecia
działania szkoły, pewnym zmianom.
Slide 119
I chociaż wciąż
czas biegnie nieubłaganie...
istnieje jednak jeden charakterystyczny
obraz – typowy dla działania szkoły:
łącznik między jej dziejami, który w swej
podstawowej formie będzie trwał,
nieodłączny towarzysz pracy umysłowej
ucznia podczas lekcji w tych murach.
Oto on:
Slide 120
Autentyczna fotografia z I Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kopernika w Żywcu.
Początek XXI wieku.
Slide 121
Dziękuję za uwagę.
Opracowała
/na podstawie zbiorów dokumentów i zdjęć gromadzonych w I Lo im. M. Kopeernika
oraz w instytucjach państwowych w Żywcu/
Aleksandra Bury
I LO im. M. Kopernika w Żywcu
listopad – grudzień 2008
Slide 2
Slide 3
DZIEJE BUDYNKU SZKOŁY :
I Liceum Ogólnokształcącego
im. M. Kopernika
w Żywcu
Warsztaty dla młodzieży:
ZNANE I NIEZNANE
ZABYTKI ŻYWIECCZYZNY
Organizatorzy spotkania:
Muzeum Miejskie w Żywcu
Towarzystwo Naukowe Żywieckie
I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Żywcu
4 grudnia 2008
Slide 4
Początki istnienia szkoły
są bardzo odległe…
Rada Gminna miasta Żywca - rozumiejąc wartość i potrzebę
kształcenia młodzieży - rozpoczęła już w 1893 roku (we Lwowie
w Radzie Szkolnej Krajowej i w Wiedniu w Ministerstwie Wyznań
i Oświecenia) starania o powstanie szkoły realnej w tym mieście.
Wiosną 1904 roku zabiegi te szczęśliwie zmierzały do finału.
Zapisano wtedy, iż:
„Gmina dostarczy trwale i bezpłatnie wszystkich kiedykolwiek
zapotrzebować się mogących dla szkoły realnej lokalności,
a przede wszystkim wystawić nowy budynek szkolny wg planów
zatwierdzić się mających przez c.k. Ministerstwo Wyznań
i Oświecenia w Wiedniu”.
Slide 5
Slide 6
Sporządzone wówczas oryginalne plany
architektoniczne szkoła posiada do dziś
Ich autor, architekt z Krakowa, Aleksander Biborski, powołany
przez władze miasta, ujął w planach, konstruowanych wg
obowiązującego wówczas szablonowego planu wiedeńskiego
ministerstwa oświaty, iż budynek „będzie oprócz 11 sal
szkolnych zawierać salę na egzorty z nyżą na ołtarz, 3 sale
rysunkowe z potrzebnymi gabinetami, 1 salę do modelowania,
1 salę wykładową dla fizyki z fizykalnym gabinetem i 1
laboratorium dla nauczycieli i dla uczniów, 1 gabinet historii
naturalnej z laboratorium, 1 gabinet geograficzny, bibliotekę
nauczycielską, bibliotekę dla uczniów, salę wykładową dla
nauki religii, kancelarię dyrekcyjną z przedpokojem, salę
konferencyjną, salę gimnastyczną w odpowiednich rozmiarach
(20m*10m) z pokojem dla nauczyciela i szatnię dla uczniów,
mieszkanie dla dyrektora i tercyana, wreszcie potrzebne
piwnice i strychy.”
Gmina zobowiązała się do utrzymywania takiego budynku
i urządzenia obok „placu na boisko do zabaw uczniów
i ogrodu botanicznego”.
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Ważna data w historii szkoły:
rok 1904
• 24.VIII 1904
„Jego c.k. Apostolska Mość raczył najwyższym postanowieniem
z dnia 3 sierpnia 1904r. najłaskawiej zezwolić na założenie
państwowej szkoły realnej w Żywcu”
• 01.IX 1904
Otwarcie pierwszej klasy c.k. Wyższej
Szkoły Realnej w Żywcu
„Państwową szkołę realną w Żywcu
aktywowano z rokiem szkolnym 1904
(…)”
Slide 11
Szkoła już działa!
• W latach 1904 – 1909 Szkoła wynajmuje pomieszczenia:
- w domu prywatnym na Rudzy /stara dzielnica Żywca/ (róg ul. Małej
i ul. Świętokrzyskiej, tuż obok kościoła Św. Krzyża)) – obecnie
budynek już nie istnieje,
- na piętrze domu pana Trojana w tzw. „trojanówce”
na ul. Kościuszki i ul. Świętokrzyskiej,
- w domu p. Rottera przy ul. Kościuszki (na lekcje rysunków).
• 1909 rok – Szkoła przenosi się do czasowej siedziby – nowo
wybudowanego budynku przy ul Zielonej (dziś Gimnazjum nr 2).
Slide 12
• Na razie - stan taki trwać będzie do roku 1911 – nie ma jeszcze
obecnego budynku szkoły.
• Budowa ruszy już niebawem...
• Na fotografiach z 1904 roku jeszcze widnieją tylko puste pola,
ale niedługo zaczną się w tym miejscu wznosić mury okazałego
gmachu...
Slide 13
Slide 14
Prace postępują...
Zachowały się zapisy w Księgach Kantora/Kasowych funduszu
administracyjnego z tego okresu
/dokumenty w zbiorach Archiwum Państwowego w Katowicach, Oddział w Żywcu/
Slide 15
Slide 16
Ważna postać:
Pierwszy Dyrektor Szkoły
•
Od początku istnienia c.k. Wyższej szkoły Realnej w Żywcu pieczę nad jej
funkcjonowaniem, pracą od podstaw i budową właściwego budynku pełni
niezwykły człowiek – Bronisław Gustawicz, pedagog i naukowiec, członek
Akademii Umiejętności, kartograf, autor dzieł popularnonaukowych.
•
Pod jego okiem budowniczy wznoszą szkołę.
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Już jest !
• W lipcu i sierpniu 1911 roku, w czasie letnich wakacji szkoła
lokuje się w swym nowym budynku i mieści się tu do dziś.
• Od tej pory na stałe gmach wpisuje się w krajobraz
geograficzny i kulturowy Żywca.
• Jest okazały. Wtedy stoi jakby na skraju miasta. Dobrze widoczny,
prezentuje się wspaniale. Budzi pewnie podziw mieszkańców.
W tle widnieje pochodzący z końca XIX wieku budynek Starostwa
Powiatowego, wówczas pełniący te same funkcje. Do dziś (2008)
w pobliżu nie powstała żadna inna budowla o podobnych
gabarytach.
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Gmach szkoły
/fragmenty ze Studium Historyczno-Urbanistycznego, 1983/
(…) Budynek neorenesansowy, wolnostojący na obszernej działce.
Złożony z budynku głównego i sali gimnastycznej na zapleczu. Od
frontu niewielki ogródek, od tyłu boisko sportowe. Korpus
trójskrzydłowy ujmujący podwórze, w którym stoi sala gimnastyczna.
Murowany,
tynkowany,
kryty
dachówką.
Dwupiętrowy,
podpiwniczony. Jednotraktowy z korytarzem od strony dziedzińca.
Na osi rzutu ryzalit mieszczący dwuramienną klatkę schodową
wspartą na filarach.
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Dzieje budynku
w czasie I wojny światowej.
Okres XX-lecia międzywojennego
• I wojna światowa
•
W okresie od 14.XI 1914r. do marca 1916r. budynek szkoły zajmuje Szpital
Wojskowy z Jarosławia. Największemu zniszczeniu ulega w tym okresie gabinet
geometrii wykreślnej (dziś prawdopodobnie sala 38 na II piętrze). Potem poddaje się
szkołę remontowi.
• XX-lecie międzywojene
•
•
•
•
•
W latach 30. szkołę otaczają pięknie utrzymane ogrody, nad którymi czuwa
dyrektor Antoni Waśniowski.
Zostaje założony imponujący ogród botaniczny – alpinarium, kierowany przez
biologa, Walentego Augustynowicza.
W ogrodzie szkoły funkcjonuje duży oszklony budynek, mieszczący w sobie
kilkanaście uli – dowód pasji dyrektora Waśniowskiego, którą zaszczepiał uczniom.
/ ZE WSPOMNIEŃ Genowefy Oślizło, córki tercjana szkoły w latach 1904-1930, Franciszka Oślizło/
Slide 34
Slide 35
Dzieje budynku
w czasie II wojny światowej
•
II wojna światowa
•
•
•
•
•
•
•
15. X 1939r. – opóźnione rozpoczęcie roku szkolnego, spowodowane wybuchem wojny.
08.XI 1939r. – zamknięcie szkoły przez okupanta.
Aresztowanie jako zakładników 2 nauczycieli (J. Namysłowsaki, J. Lelo)
i osadzenie ich w więzieniu w Wadowicach.
Zajęcie szkoły przez Niemców - w budynku (od 1944 przy ul. SchulStrasse) działają:
Policja – jednostki pomocnicze, które zabezpieczały akcję wysiedleń ludności Żywiecczyzny do Generalnej Guberni,
Oberschule (niewiele widomo o działającym w Żywcu gimnazjum niemieckim; prawdopodobnie miało siedzibę w naszym budynku w latach 1941-1943,
a potem przeniosło się do Zabłocia)
szpital – następnie jako szpital rezerwy, następnie szpital wojenny
W szkole mieściły się wówczas dwie sale operacyjne, w tym jedna na II piętrze i w związku z tym Niemcy uruchomili w szkole windę (szyb widoczny jest
na planach z 1904; był to jedyny okres, w którym działała). Stołówkę dla ciężko rannych, pozbawionych kończyn żołnierzy, odbywających okres
rekonwalescencji zlokalizowano w małej Sali gimnastycznej (parter).
•
•
•
Niemcy wprowadzają dla Polaków zakaz wstępu na boisko szkolne.
•
Poza wożnym, Ludwikiem Haczkiem, mieszkającym na terenie szkoły do momentu utworzenia szpitala
wojskowego w 1943 roku, nikt z Polaków nie może wejść na teren szkoły. Dlatego od tego momentu informacje o
dziejach budynku w latach 1943-1945 są minimalne.
W styczniu 1945 budynek szczęśliwie uniknął bombardowania z samolotów radzieckich ( znacznie ucierpiał wtedy
Rynek i okolice): (…) trudno zrozumieć, dlaczego chciano zniszczyć budynek liceum, który na dachu był
oznaczony wielkimi czerwonymi krzyżami jako że przez 18 miesięcy były tam szpitale wojskowe”
/ZE WSPOMNIEŃ Władysława Haczka/
•
•
•
Po wkroczeniu do Żywca 5 kwietnia w 1945 roku wojska radzieckie wystrzeliły jeden pocisk armatni ze strychu
szkoły (wielka łuska zachowała się). Zaniechano dalszych tego typu akcji, ponieważ budynek niebezpiecznie
zadrżał.
•
Przez okres wojny młodzież zdobywa wykształcenie nie mając dostępu do budynku – rozwija się tajne nauczanie.
Slide 36
Slide 37
Powojenne dzieje szkoły
i jej budynku
•
Od 5 kwietnia 1945 roku rozpoczęła się akcja reaktywacji szkoły.
•
Wracali ocaleli nauczyciele i uczniowie…
•
25 kwietnia 1945 r. rozpoczęto regularną naukę, ale – z uwagi na zniszczenia
wojenne i obecność na terenie szkoły Armii czerwonej – lekcje prowadzono w
Zabłociu, w budynku szkoły żydowskiej (dziś: Zespół Szkół Budowlano-Drzewnych)
przy u. Wesołej a także w innych budynkach.
Ten wyjątkowy rok szkolny trwał do 15 sierpnia.
•
Zniszczeniu uległy: kaplica szkolna, gabinet przyrodniczy i fizykalny, pracownia
fizyczna i chemiczna, biblioteka nauczycieli i uczniów oraz wszelkie sprzęty szkolne.
/”Sprawozdania szkód wojennych” - dokument w zbiorach Archiwum Państwowego
w Katowicach, Oddział w Żywcu/
•
Część z tego jednak szczęśliwie ocalała…
•
Sytuacja w szkole zwolna się stabilizowała…
Slide 38
Slide 39
Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w latach 90.
Slide 40
Slide 41
Gmach szkoły
/c.d. - fragmenty ze Studium Historyczno-Urbanistycznego, 1983/
(…) Elewacje rozwiązane jednolicie. Fasada dwudziestotrzyosiowa,
z pięcioosiowym ryzalitem środkowym oraz trójosiowymi ryzalitami
bocznymi. Cokół rustykowany, oddzielony gzymsem od parteru. Gzymsy
kordonowe na wysokości parapetów okien I piętra oraz II piętra. Całość
zwieńczona zredukowanym belkowaniem z motywem kostkowym. Narożniki
ryzalitów bocznych opięte boniowaniem. Ryzalit środkowy na piętrze
boniowany, na drugim piętrze z pilastrami kompozytowymi. (…) Na I piętrze
otwory okienne wzbogacone trójkątnymi przyczółkami, na II piętrze prostymi
gzymsami. W ryzalicie na II piętrze okna zamknięte półkoliście. Ponad nimi
okrągłe medaliony z biustami Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego,
Ignacego Krasińskiego, Juliana Ursyna Niemcewicza i Stanisława Staszica
(?). Brama w obramieniu portalowym, z półkolistą arkadą flankowaną
kolumnami jońskimi, podtrzymującymi belkowanie z rozerwanym
przyczółkiem. (…)
Slide 42
Szkoła w dniu 30.04.2004,
w przeddzień wstąpienia Polski do Unii Europejskiej.
Na budynku po raz pierwszy flaga narodowa i europejska.
Slide 43
Czas biegnie nieubłaganie...
• Od 1904 roku zmieniali się dyrektorzy szkoły i nauczyciele...
Przychodziły nowe pokolenia uczniów, odchodzili maturzyści...
Zmieniała się nazwa szkoły...
Przemianom ulegało jej otoczenie...
Wpływała na jej losy historia miasta i Polski...
Ludzie - przez okres ponad 100 lat wstępujący do gmachu przy
ulicy Słowackiego 2 w Żywcu - różnie się prezentowali: ich wygląd
zewnętrzny kształtowała moda, w niektórych latach wyróżniał ich
mundur uczniowski ...
Ale budynek szkoły (c.k. szkoły realnej, gimnazjum, liceum)
pozostawał i pozostaje nadal wciąż ten sam!
Slide 44
Slide 45
Grono Pedagogiczne, rok 1918
Slide 46
Zdjęcie klasowe z nauczycielem i dyrektorem szkoły, Bronisławem Duchowiczem,
rok 1918.
Slide 47
Zdjęcie klasowe z nauczycielem i dyrektorem szkoły, Bronisławem Duchowiczem,
rok 1918.
Slide 48
Slide 49
Zdjęcie klasowe: w 20 lat po maturze , rok 2002.
Slide 50
Dyrekcja i Grono Pedagogiczne, rok 2008, aula szkolna.
Slide 51
Slide 52
Przez lata zmieniał się wygląd
pomieszczeń w szkole.
Slide 53
Slide 54
Warsztaty robót ręcznych, koniec lat 30.
Slide 55
Lekcja biologii w jedenastolatce, rok 1953.
Slide 56
Miała na to wpływ także historia…, fotografia z lat 50. lub 60.(?)
Slide 57
Współcześnie
sale lekcyjne szkoły
wyglądają następująco:
Slide 58
Sala polonistyczna
Slide 59
Gabinet fizyczny
Slide 60
Gabinet geograficzny
Slide 61
Gabinet historyczny
Slide 62
Gabinet chemiczny
Slide 63
Pracownia informatyczna
Slide 64
Sercem szkoły jest aula,
Slide 65
Slide 66
która pierwotnie,
to jest od roku 1912 do 1950,
była kaplicą!
•
•
•
•
•
Poświęcenie budynku i kaplicy szkolnej - 29 września 1911.
Tu cała społeczność uczniowska i nauczyciele uczestniczyli w mszach św.
niedzielnych i sobotnich egzortach najbardziej zapamiętanego katechety
szkolnego, ks. Leopolda Kisielewskiego.
Uważny obserwator zapisów naniesionych na oryginalnych
i udostępnionych na korytarzu planach szkoły dostrzega na II piętrze
pomieszczenie „ołtarz” i „zachrystia”, a w nieocenionej Księdze
Pamiątkowej, wydanej na 55-lecie szkoły, może przeczytać zapis o
„(...)kaplicy zakładowej, w której odprawione zostało pierwsze nabożeństwo
(...)”, nazwanej dalej
„salą do egzort z nyżą na ołtarz” (s. 21)
Eklektyczny ołtarz - po raz pierwszy od ponad 50 lat wyeksponowany w
czasie Jubileuszu 100-lecia Szkoły w 2004 roku, stanowiący wyposażenie
kaplicy szkolnej.
Dziś przechowywany w magazynach Muzeum Miejskiego w Żywcu.
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70
Slide 71
Sztukateria przed renowacją
• Fragmenty sztukaterii z kaplicy, zlikwidowanej z przyczyn
politycznych, przechowywane były przez ponad 40 lat przez jednego
z nauczycieli, Henryka Żywotkę. Zostały „odkryte”, odrestaurowane
i na powrót umieszczone w auli szkoły w 2004 roku.
Slide 72
Slide 73
Slide 74
Aula po 1950 roku.
• Mają tu miejsce różne wydarzenia:
Slide 75
Matura, egzamin pisemny w auli szkolnej, rok1953.
Slide 76
Świetlica zorganizowana w auli szkolnej dotąd kaplicy, rok 1953.
Slide 77
Dzień Komisji Edukacji Narodowej, 2007
Slide 78
Dzień Twórczości Uczniowskiej, 2008
Slide 79
Slide 80
Szkolny wieczór wigilijny, 2007
Slide 81
Szkolny wieczór wigilijny, 2007
Slide 82
Międzynarodowy Dzień Liczby π,
03.14.2008
Slide 83
Wykład astronomiczny, prof.. Wolański
Slide 84
„W małym dworku” Witkacego, 2003
Slide 85
Konkurs Wiedzy
O naszej Szkole
2004
Konkurs Wiedzy
o Naszej Szkole, 2004
Slide 86
Przed aukcją obrazów, Jubileusz 100-lecia Szkoły, 2004
Slide 87
Ostatnie ważne wydarzenie - odsłonięcie tablicy upamiętniającej postać
artysty Jana Kazimierza Olpińskiego, nauczyciela tej szkoły. 19.09.2008
Slide 88
Sala gimnastyczna
Slide 89
To jej podstawowa funkcja.
Slide 90
Czasami zmienia się w miejsce koncertów uczniów.
Slide 91
Wielkie święto szkoły !
Jubileusz 100-lecia istnienia.
24-25.09.2004.
Dawni i obecni nauczyciele i uczniowie
wracają do SWOJEGO budynku szkoły.
Slide 92
Slide 93
Slide 94
Slide 95
Slide 96
Naszej historii towarzyszą
tablice pamiątkowe,
umieszczone na zewnątrz
budynku i we wnętrzu szkoły.
Slide 97
Slide 98
Slide 99
Slide 100
Slide 101
Slide 102
Slide 103
Slide 104
Slide 105
Ten budynek
ma swoje tajemnice...
•
•
•
•
•
Po pierwsze – winda, której umiejscowienie wyraźnie widnieje na planach szkoły z
początku XX wieku! To dowód nowatorskiej myśli technicznej architekta i
nowoczesności budynku! Chociaż wejścia do niej są zamurowane, szyb windy daje
się łatwo zlokalizować obok klatki schodowej. Wewnątrz, niestety, nie ma obecnie
mechanizmu windy. Nie mówią o jej działaniu wspomnienia wychowanków szkoły.
Najprawdopodobniej jednak była używana jako środek transportu rannych żołnierzy
niemieckich do sali operacyjnej, mieszczącej się na II piętrze, podczas II wojny
światowej, gdy w szkole działał niemiecki szpital wojskowy.
Po drugie - zamurowane pomieszczenie w piwnicy. Nie ma żadnego logicznego
uzasadnienia, aby zrobiono to celowo podczas budowy szkoły. Kto i dlaczego
zasypał je ziemią i zamurował? Czy może jest tam coś ukryte? Coś z czasów II
wojny? Dokumenty? Jakiś skarb ?! Nie wiadomo. W 2003 roku przeprowadziliśmy
specjalistyczne badania i konsultacje. Działania nie dały rezultatu. Może kiedyś do
nich wrócimy...
Nieodkryte zostało, czy rzeczywiście – a, zgodnie z docierającymi do nas
informacjami, mamy podstawy by tak sądzić – na terenach dawnej Monarchii
Austro-Węgierskiej istnieje gdzieś budynek bardzo podobny do naszego, a
może nawet identyczny?...
Po trzecie - nigdy po II wojnie nieodnalezione urządzenie i wyposażenie
amfiteatralnej pracowni chemicznej, która znajdowała się na parterze w
pomieszczeniach dzisiejszej biblioteki szkolnej. Jest często przypominana przez
najstarszych absolwentów szkoły.
Po czwarte - Kapsuła czasu
Slide 106
Slide 107
Slide 108
Pierwsza poważna zmiana
bryły architektonicznej szkoły.
• Rok 2007 – budowa (przygotowania trwały od 2004)
Szkolnego Obserwatorium Astronomicznego
COPERNICUS
(główny fundator: absolwent szkoły z 1935 roku (!)
• 3 września 2007 – uroczyste otwarcie
Obserwatorium.
Slide 109
Budowa obserwatorium astronomicznego, rok 2007
Slide 110
Niewielka rotunda zmienia wygląd dachu.
Slide 111
Przykrywa ją kopuła obserwatorium o średnicy 3.2 m
Slide 112
Prace zakończone. Od teraz budynek szkoły wygląda inaczej.
Slide 113
Przy okazji pojawiła się nowa perspektywa oglądu szkoły
i pięknej okolicy – zdjęcie z kopuły obserwatorium wznoszącej się ponad dachem.
Slide 114
Szkolne Obserwatorium Astronomiczne Copernicus
w działaniu.
Slide 115
Druga poważna zmiana
bryły architektonicznej szkoły.
• Rok 2008 – W związku ze zmianami w organizacji
szkolnictwa ponadgimnazjalnego w Powiecie Żywieckim
i z planowanym na 2009 rok połączeniem I i II Liceum
Ogólnokształcącego oraz przejściem uczniów z II
Liceum w Żywcu remont i adaptacja strychu szkoły
na pomieszczenia lekcyjne, modernizacja klatki
schodowej (wewnątrz budynku, istniejącej od początku
ze strychu do poziomu I piętra).
Na budynku od strony ul. Słowackiego i al. Piłsudskiego
widoczny nowy element: lukarny.
Slide 116
Na dachu pojawiły się lukarny – tam będą nowe sale lekcyjne.
listopad 2008
Slide 117
Slide 118
Czas biegnie
nieubłaganie...
Budynek szkoły powstałej w 1904 roku,
oddany do użytkowania pokoleniom
uczniów od roku1911, pozostaje ten sam
do dziś. Jego bryła uległa w ostatnich
latach, to jest u początku drugiego stulecia
działania szkoły, pewnym zmianom.
Slide 119
I chociaż wciąż
czas biegnie nieubłaganie...
istnieje jednak jeden charakterystyczny
obraz – typowy dla działania szkoły:
łącznik między jej dziejami, który w swej
podstawowej formie będzie trwał,
nieodłączny towarzysz pracy umysłowej
ucznia podczas lekcji w tych murach.
Oto on:
Slide 120
Autentyczna fotografia z I Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kopernika w Żywcu.
Początek XXI wieku.
Slide 121
Dziękuję za uwagę.
Opracowała
/na podstawie zbiorów dokumentów i zdjęć gromadzonych w I Lo im. M. Kopeernika
oraz w instytucjach państwowych w Żywcu/
Aleksandra Bury
I LO im. M. Kopernika w Żywcu
listopad – grudzień 2008