Reanimacja krążeniowo - oddechowa

Instruktor ratownictwa WOPR mgr Robert Karpowicz nauczyciel w-f ZSZ Nr 5 w Białymstoku

• RKO – Zestaw prostych bezprzyrządowych zabiegów, nie wymagających dużej siły, a raczej wiadomości, opanowania prawidłowej techniki i treningu. Czynności te, jako pierwsza pomoc przedlekarska, mogą ratować życie ludzkie.

• Reanimacja oznacza zabieg w wyniku którego doszło u pacjenta do powrotu spontanicznego oddechu, samoistnego krążenia krwi i

odzyskania świadomości!

(przytomności).

• Resuscytacja oznacza zabieg w wyniku którego doszło u pacjenta do powrotu samoistnego krążenia krwi i spontanicznego oddechu lub samego samoistnego krążenia krwi (oddech podtrzymywany jest za pomocą respiratora), w obydwu przypadkach

bez odzyskania świadomości!

•

Tonięcie

jest to ciężki rozstrój zdrowia zachodzący w wyniku dostawania się wody do wnętrza organizmu człowieka.

•

Utonięcie

jest to śmierć organizmu w wodzie w wyniku zalania dróg oddechowych wodą i odcięcia dopływu powietrza atmosferycznego do płuc.

•

Utopienie

jest biernym opadnięciem zwłok ludzkich na dno zbiornika, przy czym śmierć nastąpiła przed zalaniem dróg oddechowych przez wodę.

Gwarantem życia jest :

• •

Prawidłowe funkcjonowanie trzech układów:

 Ośrodkowego układu nerwowego,  Układu oddechowego,  Układu krążenia,

Objawami świadczącymi o ich prawidłowym funkcjonowaniu są:

 Utrzymana przytomność,  Spontaniczny oddech,  Samoistne krążenie krwi.

Brak funkcji jednego z wymienionych układów Stan bezpośredniego zagrożenia życia

(może go wywołać proces tonięcia, który, nie będąc przerwany, doprowadza w ostateczności do utonięcia i śmierci)

Wskazanie do podjęcia zabiegów reanimacyjnych

Proces tonięcia

tonięcie utonięcie typowe nie typowe

• brak umiejętności pływania, • po spożyciu alkoholu w nadmiernych ilościach, • po spożyciu obfitego posiłku, • wyczerpanie fizyczne pływaka, •

laryngospasmus

(bolesne przykurcze mięśni krtaniowych uniemożliwiające wykonanie jakiegokolwiek wdechu). • nadmierne oziębienie organizmu, • wstrząs termiczny, • uszkodzenie rdzenia kręgowego, • choroba niedokrwienna serca, zawał mięśnia sercowego • udaru mózgu, • atak padaczki, • narkoza dwutlenkowa przy nurkowaniu na bezdechu, • wypadki nurkowe, • przykurcze dużych partii mięśniowych • odruchowe zatrzymanie akcji serca spowodowane podrażnieniem gałązek nerwowych w wyniku bezpośredniego działania zimnej wody na twarz pływającego.

Patomechanizm śmierci przez utonięcie • Słodka - zaaspirowana do płuc przenika do łożyska naczyniowego powodując rozcieńczenie krwi i jej hemolizę (uwalnianie hemoglobiny i jonów potasu z rozpadających się erytrocytów), wywołując zaburzenie poziomu elektrolitów. Postępujące niedotlenienie i kwasica doprowadza do niewydolności krążenia i zatrzymania akcji serca.

• Słona - zaaspirowana do płuc powoduje ucieczkę wody z łożyska naczyniowego do światła pęcherzyków płucnych. Rozwija się obrzęk płuc, z pienistą treścią wydostającą się z dróg oddechowych, powstaje ostra niewydolność oddechowa. Dochodzi do zagęszczenia krwi która staje się bardzo lepka, wzrasta opór jej przepływu, zwiększa się obciążenie mięśnia sercowego. Dochodzi do zatrzymania akcji serca.

Działania ratownicze w tonięciach obejmują: 1. Wydobycie z wody, 2. Medyczne czynności ratunkowe (badanie, rozpoznanie, działanie – zabiegi reanimacyjne).

• Badanie i rozpoznanie:    Są nieodzowne do podjęcia decyzji, Nie są jeszcze działaniem ratunkowym, Musza być wykonane w najkrótszym czasie • Podstawowe mechaniczne zabiegi reanimacyjne:    A – airway - udrożnienie dróg oddechowych, B – breathing - sztuczna wentylacja płuc, C – circulation - sztuczne krążenie krwi.

Podstawowe zabiegi reanimacyjne

Proces umierania a szanse reanimacji

Zależność powodzenia zabiegów reanimacyjnych od czasu ich podjęcia

Schemat postępowania reanimacyjnego i diagnostycznego

Schemat postępowania diagnostycznego i reanimacyjnego “S c h e m a t 4 p y t a ń” (Peter Safar) Pytanie l.

Czy ratowany jest przytomny?

Odpowiedź: Odpowiedź:

TA K.

Fakt utrzymania przytomności wyklucza bezdech i zatrzymanie krążenia. Taka osoba nie wymaga zabiegów reanimacyjnych.

N I E.

Pytanie 2.

Czy ratowany oddycha?

Odpowiedź: Odpowiedź:

T A K.

U osoby ratowanej należy sprawdzić i utrzymać drożność dróg oddechowych oraz ułożyć ją w pozycji bocznej ustalonej.

N I E.

Pytanie 3.

Czy ratowany ma utrzymane krążenie?

Odpowiedź:

T A K.

Należy udrożnić drogi oddechowe i podjąć sztuczną wentylację płuc .

Odpowiedź:

N I E.

Ratownik wykonuje trzy podstawowe zabiegi reanimacyjne (A, B, C): udrożnienie dróg oddechowych, sztuczną wentylację płuc oraz pośredni masaż serca.

Pytanie 4.

Czy jest to śmierć kliniczna?

Odpowiedź: Odpowiedź:

T A K.

Należy podjąć wszystkie trzy zabiegi reanimacyjne (A, B, C).

N I E.

Jest to zatem śmierć osobnicza (definitywna).

U W A G A ! ! !

Rozpoznania stanu śmierci osobniczej (definitywnej) może dokonać jednoznacznie tylko lekarz na podstawie stwierdzenia tzw. znamion śmierci. Pod nieobecność lekarza, ratownik obowiązany jest zawsze przyjąć, że jest to jeszcze śmierć kliniczna, a zatem odwracalna i powinien bezzwłocznie podjąć wszystkie trzy zabiegi reanimacyjne.

Sposoby udrażniania górnych dróg oddechowych

Niedrożność oddechowa

(zapadanie języka i opadanie żuchwy)

I. Odgięcie głowy do tyłu

II. Odgięcie głowy do tyłu i przyciśnięcie żuchwy do szczęki

III. Odgięcie głowy do tyłu, wysuniecie żuchwy do przodu i przyciśnięcie jej do szczeki

Przyczyny zatrzymania oddechu 1. Niedrożność dróg oddechowych zapadanie się języka u człowieka nieprzytomnego, ciało obce w drogach oddechowych lub przełyku, obrzęk błony śluzowej gardła, schorzenia układu oddechowego, 2. Uszkodzenia mózgu uraz, zatrucie lekami, alkoholem, wstrząs neurogenny, zaburzenia metaboliczne, 3. Uszkodzenie ścian klatki piersiowej ze stłuczeniem płuc, 4. Utonięcie, 5. Uduszenie ( Np. powieszenie ), 6. Zatrucie tlenkiem węgla, 7. Zatrzymanie krążenia, 8. Rażenie prądem.

Rozpoznawanie bezdechu i niedrożności oddechowej

• udrożnij drogi oddechowe • obserwuj ruchy k.p.

• wysłuchaj szmeru oddechowego • wyczuj ruch powietrza na swoim policzku

Toaleta jamy ustnej i gardła

Przygotowanie do rozwarcia szczęk Rozwarcie szczęk. Układ palców i kierunek nacisku Rozwarcie szczęk i zwrot głowy Usunięcie treści z jamy ustnej i gardła

Sztuczna wentylacja płuc

Sztuczna wentylacja płuc powietrzem wydechowym ratownika

Sposoby sztucznej wentylacji płuc powietrzem wydechowym ratownika • sposób usta - usta • sposób usta - nos • sposób usta - usta - nos (u noworodków i małych dzieci)

Sposób usta - usta

Sposób usta - nos

Sposób usta - usta - nos

Obserwacja ruchów k.p. podczas wykonywania sztucznej wentylacji płuc

Częstotliwość wykonywania sztucznych wdechów

W ciągu minuty należy wykonać: • u osób dorosłych, młodzieży i dzieci ok. 20 wdechów, • u niemowląt i noworodków (0-1/2 roku) ok. 40 wdechów

U W A G A ! ! !

wykonując tylko sztuczne oddychanie sprawdzaj co 10 oddechów oznaki krążenia krwi (nie dłużej niż przez 10 s)

Uwagi

• brak uniesienia k.p. i wyczuwalny opór przeciw próbie dokonania wdechu będą świadczyć o braku drożności i nieskutecznej wentylacji, • unoszenie i nie opadanie nadbrzusza świadczy o braku drożności oddechowej i o wdmuchiwaniu powietrza do żołądka (grozi to przesunięciem treści żołądkowej do gardła), • dopuszcza się wykonanie przez ratownika pierwszego sztucznego wdechu jeszcze w wodzie.

Zewnętrzny (pośredni) masaż serca

Przyczyny zatrzymania krążenia 1. Zanik czynności mięśnia sercowego: zawał, zator tętnicy płucnej, 2. Wstrząs spowodowany dużą utratą krwi, 3. Uraz serca, 4. Leki wywołujące zaburzenia rytmu serca, 5. Porażenie prądem elektrycznym, 6. Zatrzymanie oddechu, 7. Ciężki uraz ośrodkowego układu nerwowego.

Rozpoznanie zatrzymania krążenia krwi

• Sprawdź tętno na tętnicy szyjnej zewnętrznej lewej lub prawej palcem środkowym i wskazującym

Miejsce ucisku klatki piersiowej osób dorosłych

Masaż serca ratownik wykonuje nadgarstkami obu rąk w dolnej jednej trzeciej części mostka.

Głębokość uciśnięcia ok. 4-5 cm. Częstotliwość uciśnięć ok. 100 na minutę

Miejsce ucisku klatki piersiowej u noworodków (0-1/2 roku)

• Masaż serca ratownik wykonuje dwoma palcami - wskazicielem i środkowym w połowie długości mostka • Głębokość uciśnięcia ok. 1-1,5 cm • Częstotliwość uciśnięć ok. 120 na minutę

Miejsce ucisku klatki piersiowej u dzieci (do lat 7)

• Masaż serca ratownik wykonuje w dolnej jednej trzeciej części mostka nadgarstkiem jednej ręki • Głębokość uciśnięcia ok. 2-3 cm • Częstotliwość uciśnięć ok. 100 na minutę

Uwagi

• ułóż ratowanego na wznak na twardym płaskim podłożu np.: na pokładzie reanimacyjnym łodzi ratowniczej, desce surfingowej, piasku, ziemi, desce ortopedycznej, i.t.p, • pośredni masaż serca prowadź ze skuteczną wentylacją płuc, • obecność tętna w momencie uciśnięcia mostka świadczy o skuteczności pośredniego masażu serca, • masaż wykonywany zbyt wysoko jest nie skuteczny, a zbyt nisko grozi uszkodzeniem wątroby.

Kolejność czynności „schemat 4 pytań”

1. Czy ratowany jest przytomny?

• • Potrząśnij i zawołaj • Odpowiedź:

t a k

Fakt utrzymania przytomności wyklucza bezdech i zatrzymanie krążenia. Taka osoba nie wymaga zabiegów reanimacyjnych.

• Odpowiedź:

n i e

.

2. Czy ratowany oddycha?

• udrożnij drogi oddechowe • obserwuj ruchy k.p.

• wysłuchaj szmeru oddechowego • wyczuj ruch powietrza na swoim policzku • • Odpowiedź:

t a k

.

U osoby ratowanej należy sprawdzić i utrzymać drożność dróg oddechowych oraz ułożyć ją w pozycji bocznej ustalonej.

• Odpowiedź:

n i e

.

3. Czy ratowany ma utrzymane krążenie krwi?

• • Sprawdź tętno na tętnicy szyjnej • Odpowiedź:

t a k

.

•

Należy udrożnić drogi oddechowe i podjąć sztuczną wentylację płuc.

• Odpowiedź:

n i e

.

Ratownik wykonuje trzy podstawowe zabiegi reanimacyjne (A, B, C): udrożnienie dróg oddechowych, sztuczną wentylację płuc oraz pośredni masaż serca.

4. Czy to jest śmierć kliniczna?

• • Odpowiedz

t a k .

Należy podjąć wszystkie trzy zabiegi reanimacyjne (A, B, C).

• • Odpowiedź:

n i e

.

Jest to zatem śmierć osobnicza (definitywna).

U W A G A ! ! !

Rozpoznania stanu śmierci osobniczej (definitywnej) może dokonać jednoznacznie tylko lekarz na podstawie stwierdzenia tzw. znamion śmierci. Pod nieobecność lekarza, ratownik obowiązany jest zawsze przyjąć, że jest to jeszcze śmierć kliniczna, a zatem odwracalna i powinien bezzwłocznie podjąć wszystkie trzy zabiegi reanimacyjne.

Pozycja boczna ustalona (bezpieczna)

I. sposób

II. sposób

Resuscytacja prowadzona przez jednego ratownika

• Stosunek liczby oddechów do liczby uciśnięć u osoby dorosłej, młodzieży i dzieci wnosi

2:15

, natomiast u noworodków i niemowląt (0-1/2 roku)

1:3

• 2 wdechy powinny trwać 6 s , 15 uciśnięć 12 s • Pojedynczy ratownik powinien więc (u osoby dorosłej, młodzieży i dzieci) w ciągu 1 minuty wykonać 8 sztucznych oddechów i 60 uciśnięć klatki piersiowej

Reanimacja w wyjątkowych okolicznościach

Reanimacja przy podejrzeniu uszkodzenia kręgosłupa

• Do udrożnienia stosujemy III sposób (zabieg Esmarcha), przy równoczesnym utrzymaniu unieruchomienia kręgosłupa szyjnego.

• Toaletę jamy ustnej i gardła wykonujemy bez zmian ułożenia głowy przy zachowaniu unieruchomienia kręgosłupa szyjnego.

• Samo podejrzenie uszkodzenia kręgosłupa jest przeciwwskazaniem do ułożenia chorego w pozycji bocznej ustalonej.

• Ostrożna zmiana ułożenia jeśli jest ona konieczna np. dla wykonania pośredniego masażu serca

Reanimacja z wykorzystaniem podstawowych przyrządów

Wymienne maseczki do worków Worek resuscytacyjny Ambu

Maseczka resuscytacyjna

Ssak nożny Ambu

Ssak ręczny

Rurki ustno - gardłowe

Zestaw resuscytacyjny Ambu

Zestaw do tlenoterapii

Wezwanie pomocy

Kiedy wzywać pomoc

(wg ILCOR) • Jeśli jest 2 ratowników , jeden zaczyna reanimację drugi idzie po pomoc.

• Jeśli jest 1 ratownik i prawdopodobną przyczyną utraty przytomności są obrażenia spowodowane urazem lub tonięciem oraz w przypadku niemowlęcia czy dziecka, ratownik powinien przeprowadzić 1-minutową resuscytację, zanim uda się po pomoc. • Jeśli jest 1 ratownik osoba nie przytomna jest dorosła, przyczyną utraty przytomności nie są obrażenia spowodowane urazem lub tonięciem, ratownik powinien przyjąć że nastąpiło u niej zaburzenie pracy serca i udać się po pomoc natychmiast po stwierdzeniu, że osoba ratowana nie oddycha.

Procedura wzywania pomocy

Wezwanie pomocy

m u s i

informacje: zawierać następujące • dokładne określenie miejsca wypadku, • co się wydarzyło (rodzaj uszkodzeń, szczególne sytuacje wymagające specjalistycznej pomocy), • liczba rannych, wiek, • czy stan ofiary budzi obawy co do życia, • nazwisko udzielającego pierwszej pomocy, lub wzywającego pomoc.

Numery alarmowe

• 999 – pogotowie ratunkowe • 112 – numer alarmowy z telefonów komórkowych

Piśmiennictwo

• Glazur J. Kosiba M. „Reanimacja w utonięciach” CMUJ Kraków 1996 • Buchfelder M. Buchfelder A. „Podręcznik pierwszej pomocy” PZWL Warszawa 1997 • „Podstawowe zabiegi reanimacyjne u dorosłych wykonywane przez jednego ratownika” Medycyna praktyczna - chirurgia 6/1998 (wytyczne European Resuscitation Council) • Lewandowski M. „Woda i słońce” WOPR Olsztyn 1998 • Materiały z seminarium „Standaryzacja szkolenia w zakresie niesienia pierwszej pomocy przedmedycznej” Bocheniec 2000