Transcript Voorbeeld - Lewenswetenskappe
Slide 1
Voortplanting
Slide 2
Dr Willem Stolk
Die manlike
geslagstelsel
(Bou en funksies)
Animasie
Slide 3
Semenbuisies
• So lyk ‘n deursnit deur
‘n semenbuis
• Uitgevoer met kiemepiteelselle
Ken deursnit
volledig met alle
byskrifte en funksies
Slide 4
Kiemepiteel:
• Produseer spermatosoë d.m.v
spermatogenese
Slide 5
Sertoli - selle:
• Ryk aan glikogeen
• Dien as voedsel vir die ontwikkelende spermatosoë
Slide 6
Tydens beweging meng spermatosoë met sekresies van
seminale vesikel
• Fruktose - Verskaf energie vir spermatosoë
• Mukus
- Vir smering
• Proteïen - Verdik die semesamestelling
Slide 7
Dr Willem Stolk
Die vroulike
geslagstelsel
(Bou en funksies)
Animasie
Slide 8
Die vroulike geslagstelsel bestaan uit:
‘n Paar ovariums
‘n Fallopiusbuis of oviduk vanaf elke ovarium
‘n Uterus of baarmoeder
‘n Serviks
‘n Vagina of geboortekanaal
‘n Vulva of uitwendige opening
Jy moet hierdie strukture se
ligging, bou en funksies
goed ken
Slide 9
ovariums
Slide 10
Ovariums
Ontwikkeling van eierselle vind meioties oor verskillende stadiums binne in hierdie die follikels plaas.
Slide 11
Ovariums
Soos wat die eiersel ontwikkel, so ontwikkel ook die
follikel in grootte en massa en staan dit uiteindelik as
die Graafse-follikel bekend.
Slide 12
Dr Willem Stolk
Dit is regtig baie belangrik
dat jy die stadiums van
ontwikkeling van die
eiersel binne die follikel
baie goed sal begryp !!
!! Kyk mooi !!
Slide 13
Primêre follikel met
primêre oösiet (2n)
Slide 14
• Binnevoering van uterus
• Ryk aan bloedvate
• Ryklik van voedingstowwe en suurstof voorsien
Endometrium
Slide 15
Dr Willem Stolk
Gametogenese
Die produksie van
gamete
Slide 16
Dr Willem Stolk
Gametogenese is die algemene
term vir:
• Spermatogenese – vervaardiging van
spermatosoë
• Oögenese
– vervaardiging van
eierselle
Slide 17
Spermatogenese (twee fases)
Fase 2
• Spermatiede ondergaan ‘n rypwordingsproses in
die semenbuisies en vorm spermatosoë.
• Hierdie spermatosoë bevat nou:
* ‘n kop met ‘n akrosoom. Dit bevat ensieme om die
beskermende lae rondom eierselle af te breek.
* ‘n middelste deel met baie mitochondria om
energie vir die sweepagtige flagellum te gee.
* ‘n flagellum, vir voortbeweging.
Slide 18
Dr Willem Stolk
Die volgende diagram sal
maak dat jy
spermatogenese makliker
sal verstaan
!! Kyk mooi !!
Slide 19
1. Kiemepiteelselle ondergaan mitose ….
2n
Slide 20
Dr Willem Stolk
Maak seker jy kan ‘n
diagramatiese uitleg van
spermatogenese
volledig kan doen
!! Kyk mooi !!
Slide 21
2n
Kiemepiteelsel
Mitose
Spermatogonium
2n
Mitose
2n
Primêre spermatosiete
2n
Meiose I
n
Sekondêre spermatosiete
n
Meiose II
n
n
n
n
Spermatiede
Rypwording
Spermatosoë
Slide 22
Dr Willem Stolk
So lyk ‘n diagramatiese
voorstelling van ‘n
spermatosoön
!! Kyk mooi !!
Slide 23
Kop
Middelstuk
Stert
Daar is drie
kenmerkende
dele
Ontleed elke
deel in meer
detail
Slide 24
Dr Willem Stolk
Maak seker jy kan ‘n
diagramatiese uitleg van
oögenese
volledig kan doen
!! Kyk mooi !!
Slide 25
2n
Kiemepiteelsel
2n
Een oögonium
2n
Primêre oösiet
Mitose
Mitose
Meiose I
Sekondêre oösiet
n
n
Polêre liggaam
Meiose II
Polêre liggaam
n
n
n
n
Ovum
Slide 26
Dr Willem Stolk
Die
menstruele
periode
Animasies [Kliek] [Kliek]
Slide 27
Die menstruele fase
Dag 1 tot 5
• Indien die eiersel nie bevrug word nie, dan disintegreer dit.
• Lae vlakke van progesteroon en estrogeen laat
die bloedvate in die endometrium bars.
• Die endometrium word daarna deur die liggaam
uitgeskei in die vorm van bloed.
• Hierdie proses word menstruasie of maandstonde genoem
Slide 28
Dr Willem Stolk
Bevrugting
en
implantering
Slide 29
Dr Willem Stolk
Hier is ‘n diagrammatiese
voorstelling van die
stadiums van bevrugting
en implantasie
!! Kyk mooi !!
Slide 30
1. Ovulasie:
Die sekondêre
oösiet word vanuit ‘n ryp Graafse
follikel vrygestel. Dit word in die
Fallopiusbuis ingetrek.
Slide 31
Dr Willem Stolk
GESTASIE
(Embrioniese ontwikkeling en swangerskap)
Slide 32
Dr Willem Stolk
Verwys na die ontwikkelingsperiode van die embrio vanaf
implantering in die
edometrium van die uterus
Slide 33
So groei die fetus:
4
8
12
16
20
24
28
32
36
40
Week 4:
• Die groei van die naelstring stel die
embrio in staat om suurstof en voedingstowwe te absorbeer en ook van
afvalstowwe ontslae te raak
Slide 34
Die uterus is uitstekend met
embrioniese membrane
vir sy versorgingstaak
toegerus.
!! Kyk mooi !!
Slide 35
Die amniotiese vloestof het die
volgende belangrike funksies:
• Skokabsorbeerder vir beskerming
• Verhoed uitdroging van fetus
• Bekerm fetus teen temperatuurskommelinge
• Verskaf die medium vir beweging,
groei en ontwikkeling
Slide 36
Dr Willem Stolk
GEBOORTE
(Week 40)
Slide 37
Hou die volgende in gedagte !!!!
• Tydens die gestasieperiode is die progestoroonvlakke in die liggaam hoog.
• Dit keer dat daar sametrekkings van die
uterus plaasvind.
• Vanaf week 38 daal die progestoroon
vlakke egter dramaties.
• Die hipofise begin terselfdertyd die
hormoon oksitosien af te skei.
• Hierdie hormoon veroorsaak dat die
uterus teen week 40 begin saamtrek.
Slide 38
Stadium II
Deurstoot van die baba
• Neem gewoonlik een en ‘n half uur met die eerste baba.
Slide 39
Waarom sal ‘n keisersnee nodig
wees ?
• Sal gedoen word as natuurlike geboorte die moeder of die
baba in gevaar kan stel.
• Gebeur gewoonlik as die posisie van die baba nie na wense is nie, bv. voete naaste aan die serviks i.p.v. sy kop.
• Hoë of lae bloeddruk by die moeder speel gewoonlik ook ‘n
rol in die dokter se besluit tot ‘n keisersnee.
Slide 40
Dr Willem Stolk
VOORGEBOORTELIKE
VERSORGING
Slide 41
2.Simptome:
Vermy rook, alkohol en
dwelms
• Abnormaliteite van die skedel en gesig, klein
boonsta lip en neus, skuins ken en onderkaak.
• Stadige lengtegroei.
• Abnormale orgaanwerking van veral die hart.
• Abnormaliteite van die senuweestelsel wat
veral tot verstandelike vertraagdheid lei.
• Enigiets wat die moeder eet of drink kan deur middel
van die plasenta na die baba oorgedra word.
• Te veel alkohol tydens swangerskap lei dikwels tot ‘n
toestand bekend as Fetale Alkahol Sindroom.
Voortplanting
Slide 2
Dr Willem Stolk
Die manlike
geslagstelsel
(Bou en funksies)
Animasie
Slide 3
Semenbuisies
• So lyk ‘n deursnit deur
‘n semenbuis
• Uitgevoer met kiemepiteelselle
Ken deursnit
volledig met alle
byskrifte en funksies
Slide 4
Kiemepiteel:
• Produseer spermatosoë d.m.v
spermatogenese
Slide 5
Sertoli - selle:
• Ryk aan glikogeen
• Dien as voedsel vir die ontwikkelende spermatosoë
Slide 6
Tydens beweging meng spermatosoë met sekresies van
seminale vesikel
• Fruktose - Verskaf energie vir spermatosoë
• Mukus
- Vir smering
• Proteïen - Verdik die semesamestelling
Slide 7
Dr Willem Stolk
Die vroulike
geslagstelsel
(Bou en funksies)
Animasie
Slide 8
Die vroulike geslagstelsel bestaan uit:
‘n Paar ovariums
‘n Fallopiusbuis of oviduk vanaf elke ovarium
‘n Uterus of baarmoeder
‘n Serviks
‘n Vagina of geboortekanaal
‘n Vulva of uitwendige opening
Jy moet hierdie strukture se
ligging, bou en funksies
goed ken
Slide 9
ovariums
Slide 10
Ovariums
Ontwikkeling van eierselle vind meioties oor verskillende stadiums binne in hierdie die follikels plaas.
Slide 11
Ovariums
Soos wat die eiersel ontwikkel, so ontwikkel ook die
follikel in grootte en massa en staan dit uiteindelik as
die Graafse-follikel bekend.
Slide 12
Dr Willem Stolk
Dit is regtig baie belangrik
dat jy die stadiums van
ontwikkeling van die
eiersel binne die follikel
baie goed sal begryp !!
!! Kyk mooi !!
Slide 13
Primêre follikel met
primêre oösiet (2n)
Slide 14
• Binnevoering van uterus
• Ryk aan bloedvate
• Ryklik van voedingstowwe en suurstof voorsien
Endometrium
Slide 15
Dr Willem Stolk
Gametogenese
Die produksie van
gamete
Slide 16
Dr Willem Stolk
Gametogenese is die algemene
term vir:
• Spermatogenese – vervaardiging van
spermatosoë
• Oögenese
– vervaardiging van
eierselle
Slide 17
Spermatogenese (twee fases)
Fase 2
• Spermatiede ondergaan ‘n rypwordingsproses in
die semenbuisies en vorm spermatosoë.
• Hierdie spermatosoë bevat nou:
* ‘n kop met ‘n akrosoom. Dit bevat ensieme om die
beskermende lae rondom eierselle af te breek.
* ‘n middelste deel met baie mitochondria om
energie vir die sweepagtige flagellum te gee.
* ‘n flagellum, vir voortbeweging.
Slide 18
Dr Willem Stolk
Die volgende diagram sal
maak dat jy
spermatogenese makliker
sal verstaan
!! Kyk mooi !!
Slide 19
1. Kiemepiteelselle ondergaan mitose ….
2n
Slide 20
Dr Willem Stolk
Maak seker jy kan ‘n
diagramatiese uitleg van
spermatogenese
volledig kan doen
!! Kyk mooi !!
Slide 21
2n
Kiemepiteelsel
Mitose
Spermatogonium
2n
Mitose
2n
Primêre spermatosiete
2n
Meiose I
n
Sekondêre spermatosiete
n
Meiose II
n
n
n
n
Spermatiede
Rypwording
Spermatosoë
Slide 22
Dr Willem Stolk
So lyk ‘n diagramatiese
voorstelling van ‘n
spermatosoön
!! Kyk mooi !!
Slide 23
Kop
Middelstuk
Stert
Daar is drie
kenmerkende
dele
Ontleed elke
deel in meer
detail
Slide 24
Dr Willem Stolk
Maak seker jy kan ‘n
diagramatiese uitleg van
oögenese
volledig kan doen
!! Kyk mooi !!
Slide 25
2n
Kiemepiteelsel
2n
Een oögonium
2n
Primêre oösiet
Mitose
Mitose
Meiose I
Sekondêre oösiet
n
n
Polêre liggaam
Meiose II
Polêre liggaam
n
n
n
n
Ovum
Slide 26
Dr Willem Stolk
Die
menstruele
periode
Animasies [Kliek] [Kliek]
Slide 27
Die menstruele fase
Dag 1 tot 5
• Indien die eiersel nie bevrug word nie, dan disintegreer dit.
• Lae vlakke van progesteroon en estrogeen laat
die bloedvate in die endometrium bars.
• Die endometrium word daarna deur die liggaam
uitgeskei in die vorm van bloed.
• Hierdie proses word menstruasie of maandstonde genoem
Slide 28
Dr Willem Stolk
Bevrugting
en
implantering
Slide 29
Dr Willem Stolk
Hier is ‘n diagrammatiese
voorstelling van die
stadiums van bevrugting
en implantasie
!! Kyk mooi !!
Slide 30
1. Ovulasie:
Die sekondêre
oösiet word vanuit ‘n ryp Graafse
follikel vrygestel. Dit word in die
Fallopiusbuis ingetrek.
Slide 31
Dr Willem Stolk
GESTASIE
(Embrioniese ontwikkeling en swangerskap)
Slide 32
Dr Willem Stolk
Verwys na die ontwikkelingsperiode van die embrio vanaf
implantering in die
edometrium van die uterus
Slide 33
So groei die fetus:
4
8
12
16
20
24
28
32
36
40
Week 4:
• Die groei van die naelstring stel die
embrio in staat om suurstof en voedingstowwe te absorbeer en ook van
afvalstowwe ontslae te raak
Slide 34
Die uterus is uitstekend met
embrioniese membrane
vir sy versorgingstaak
toegerus.
!! Kyk mooi !!
Slide 35
Die amniotiese vloestof het die
volgende belangrike funksies:
• Skokabsorbeerder vir beskerming
• Verhoed uitdroging van fetus
• Bekerm fetus teen temperatuurskommelinge
• Verskaf die medium vir beweging,
groei en ontwikkeling
Slide 36
Dr Willem Stolk
GEBOORTE
(Week 40)
Slide 37
Hou die volgende in gedagte !!!!
• Tydens die gestasieperiode is die progestoroonvlakke in die liggaam hoog.
• Dit keer dat daar sametrekkings van die
uterus plaasvind.
• Vanaf week 38 daal die progestoroon
vlakke egter dramaties.
• Die hipofise begin terselfdertyd die
hormoon oksitosien af te skei.
• Hierdie hormoon veroorsaak dat die
uterus teen week 40 begin saamtrek.
Slide 38
Stadium II
Deurstoot van die baba
• Neem gewoonlik een en ‘n half uur met die eerste baba.
Slide 39
Waarom sal ‘n keisersnee nodig
wees ?
• Sal gedoen word as natuurlike geboorte die moeder of die
baba in gevaar kan stel.
• Gebeur gewoonlik as die posisie van die baba nie na wense is nie, bv. voete naaste aan die serviks i.p.v. sy kop.
• Hoë of lae bloeddruk by die moeder speel gewoonlik ook ‘n
rol in die dokter se besluit tot ‘n keisersnee.
Slide 40
Dr Willem Stolk
VOORGEBOORTELIKE
VERSORGING
Slide 41
2.Simptome:
Vermy rook, alkohol en
dwelms
• Abnormaliteite van die skedel en gesig, klein
boonsta lip en neus, skuins ken en onderkaak.
• Stadige lengtegroei.
• Abnormale orgaanwerking van veral die hart.
• Abnormaliteite van die senuweestelsel wat
veral tot verstandelike vertraagdheid lei.
• Enigiets wat die moeder eet of drink kan deur middel
van die plasenta na die baba oorgedra word.
• Te veel alkohol tydens swangerskap lei dikwels tot ‘n
toestand bekend as Fetale Alkahol Sindroom.