Transcript simulatiemodellen als instrumenten voor beleidsevaluatie
Slide 1
SIMULATIEMODELLEN als
INSTRUMENTEN voor
BELEIDSEVALUATIE en PLANNING
Gerlinde Verbist
Centrum voor Sociaal Beleid – Herman Deleeck
Universiteit Antwerpen
Slide 2
2
Evaluatie van maatregelen van het
NAP-SI: verschillende benaderingen
• Beschrijvende variabelen (input, output,…)
• Experimenten: vergelijking onderzoeksgroep –
controlegroep
• Quasi-experimenten
• Simulatiemodellen voor ex ante en ex post
evaluatie
- Specifieke maatregelen
- Hier: nadruk op 1ste orde effecten
Slide 3
3
Simulatie modellen op microniveau
• Meten van effecten van beleidsverandering
• Identificatie maatregelen voor verbetering
doelstellingen m.b.t. Laken-indicatoren
• Analytische kracht
- Cumulatief effect
- Ceteris paribus
• Individuele beslissingseenheden
• Types:
- Standaardsimulaties
- Empirische microsimulaties
Slide 4
4
Standaardsimulaties (1)
= berekening van belastingen en uitkeringen
voor een aantal hypothetische gezinstypes
Assumpties over
- Gezinssamenstelling
- Leeftijd
- Arbeidsmarktpositie
- Inkomensbestanddelen
Slide 5
5
Standaardsimulaties (2)
Voordelen:
• Eenvoud (zowel in constructie als in gebruik)
• Onafhankelijk van grote empirische databank
• Geschikt voor comparatief onderzoek
• Toepassing op veel verschillende gezinssituaties
• Beleidsindicatoren (input)
Beperkingen:
• Representativiteit? Aggregatie?
• Verdelingseffecten?
• Input data?
Slide 6
6
Empirische microsimulatie modellen (1)
= berekening van belastingen en uitkeringen op
basis van representatieve steekproef van
huishoudens
•
Keuzes inzake
Dataset (administratief / survey)
Algemeen / partieel
Statisch / dynamisch
Opname gedragsreacties
Opname macro-economische effecten
Eenheid van analyse (individu, huishouden, fiscale
eenheid)
Slide 7
7
Empirische microsimulatie modellen (2)
Voordelen:
•
Raming van verdelingsgevolgen, met controle voor
socio-demografische en economische context
•
Representativiteit
•
Aggregatie (algemeen/groepen)
•
Output indicatoren
Beperkingen:
•
Kwaliteit van de databank
•
Kostprijs van constructie en onderhoud
Slide 8
8
Toepassingen van standaardsimulaties:
enkele voorbeelden
• Vergelijking over de tijd
• Internationale vergelijking
• Vergelijking van inkomenspositie en verdeling
voor en na invoering van beleidsmaatregel
meten van impact van
voorgestelde beleidsalternatieven (ex ante)
doorgevoerde hervormingen (ex post)
Slide 9
Evolutie van (para)fiscale druk als % van
brutoloon, eeninkomenskoppel, België,
1991-2003
40
35
30
25
20
15
10
5
0
91 92 93 94
Minimumloon
2x minimumloon
Bron: STASIM
95
96
97
98 99
0
1
2
3
2 kinderen, Minimumloon
2 kinderen, 2x minimumloon
Slide 10
Internationale vergelijking van de
parafiscale druk als % van brutoloon,
eeninkomenskoppel met 2 kinderen
60
40
20
0
-20
BE
FR
NL
SP
UK
-40
-60
-80
-100
Minimumloon
Gemiddeld loon
ZW
Slide 11
Hervorming personenbelasting 2001,
België Parafiscale druk als % van
brutoloon, eeninkomenskoppel
35
30
25
20
15
10
5
0
0 kinderen,
MinLoon
2 kinderen, 0 kinderen 2 kinderen,
MinLoon 2x MinLoon 2x MinLoon
Voor hervorming
Na hervorming
Slide 12
12
Toepassingen van empirische
microsimulaties: enkele voorbeelden
• De hervorming van de personenbelasting
(2001) (NAP-Incl.)
- Maatregelen ten gunste van gezinnen met
kinderen
- Belastingkrediet voor lage lonen
• Kinderarmoede in het Verenigd Koninkrijk
Slide 13
13
Indicatoren (selectie)
•
•
•
•
Inkomensniveau
Budget
Winnaars / verliezers
Inkomensverdeling
- Quantielverdeling (Deciel, Quintiel)
- Ongelijkheidsindex (Gini, Theil)
- Progressiviteitsindex (Kakwani)
• Armoede:
- Percentage armen
- Armoedekloof
- Beckerman ratio’s:
• Verticale efficiëntie
• Armoedereductie-efficiëntie
Slide 14
Belgische Belastinghervorming
2001
1.
2.
3.
4.
Vermindering belastingdruk
Neutraliteit inzake keuze levensvorm
(gelijkschakeling behandeling
alleenstaanden / samenwonenden /
gehuwden)
Meer rekening houden met
aanwezigheid kinderen
Ecologische belastingmaatregelen
Slide 15
Budgettaire kost Belastinghervorming
2001 (in miljard Euro)
Maatregel
Admin. raming
Raming MISIM
Aanpassing tarieven
0,94
0,98
Belastingkrediet lage
lonen
0,45
0,45
Extra aftrek beroepskosten
0,25
0,32
Individualisering voordeel
vervangingsinkomens
0,40
0,36
Gelijkschakeling
gehuwden/alleenstaanden
1,09
1,25
Kinderen
0,12
0,19
Ecologische maatregelen
0,11
-
TOTAAL
3,33
3,54
Slide 16
Verdeling over decielen van
gemiddelde winst
belastinghervorming 2001, totaal
2000
100
1800
90
1600
80
1400
70
1200
60
1000
50
800
40
600
30
400
20
200
10
0
0
1
2
3
4
5
Gemiddelde winst/jaar
Bron: MISIM
6
7
8
9
% winnende huishoudens
10
Slide 17
Verdeling over gezinstypes van
gemiddelde winst belastinghervorming
2001, totaal
1600
120
1400
100
1200
80
1000
800
60
600
40
400
20
200
0
0
Alleenstaande
Koppel 1
inkomen
Eenouder
Gemiddelde winst/jaar
Koppel 2
inkomens
Samengestelde
gezinnen
% winnende huishoudens
Slide 18
Verdeling over decielen van gemiddelde winst
belastinghervorming 2001, belastingkrediet
lage lonen
200
40
180
35
160
30
140
120
25
100
20
80
15
60
10
40
20
5
0
0
1
2
3
4
5
Gemiddelde winst/jaar
6
7
8
% winnende huishoudens
9
10
Slide 19
Verdeling over gezinstypes van gemiddelde
winst belastinghervorming 2001,
belastingkrediet lage lonen
200
45
180
40
160
35
140
30
120
25
100
20
80
15
60
40
10
20
5
0
0
Alleenstaande
Koppel 1
inkomen
Eenouder
Gemiddelde winst/jaar
Koppel 2
inkomens
Samengestelde
gezinnen
% winnende huishoudens
Slide 20
Verdeling over decielen van gemiddelde
winst belastinghervorming 2001, extra
voordeel kinderen
200
20
180
18
160
16
140
14
120
12
100
10
80
8
60
6
40
4
20
2
0
0
1
2
3
4
5
Gemiddelde winst/jaar
6
7
8
% winnende huishoudens
9
10
Slide 21
Verdeling over gezinstypes van
gemiddelde winst belastinghervorming
2001, extra voordeel kinderen
400
100
350
90
80
300
70
250
60
200
50
150
40
30
100
20
50
10
0
0
Alleenstaande
Koppel 1
inkomen
Eenouder
Gemiddelde winst/jaar
Koppel 2
inkomens
Samengestelde
gezinnen
% winnende huishoudens
Slide 22
Herverdelend effect en progressiviteit van
personenbelasting voor en na hervorming
Prehervorming
Post-hervorming
Gini inkomen voor
belasting (a)
0.308
0.308
Gini inkomen na
belasting
0.236
0.240
Herverdelend effect (b)
0.072
0.068
(b) als % van (a)
23%
22%
Progressiviteit (Kakwani)
0.242
0.276
Gemiddelde
belastingvoet
0.236
0.204
Slide 23
Armoede voor en na hervorming
Armoedelijn als x% van
gemiddeld equiv. inkomen
40%
50%
60%
Voor belastingen
2.1
7.6
15.1
Na belastingen, voor hervorming
2.1
7.7
15.9
Na belastingen, na hervorming
2.0
7.3
15.1
Voor belastingen
100.0
100.0
100.0
Na belastingen, voor hervorming
100.6
102.1
103.7
Na belastingen, na hervorming
94.8
92.1
94.1
% arme huishoudens
Armoedekloof als %
armoedekloof voor belastingen
Slide 24
24
Kinderarmoede in het
Verenigd Koninkrijk
• Zeer hoog niveau van kinderarmoede in VK
- Hoogste van de EU (jaren ’90)
- Verdrievoudigd sinds 1979
- Zowel bij huishoudens zonder werk als bij de
‘working poor’
• Algemene doelstelling van Labour-regering
(1997): “to end child poverty … a 20 year
mission”
• Specifieke doelstelling: halvering van
kinderarmoede tegen 2010
Slide 25
25
Kinderarmoede in het Verenigd Koninkrijk
•
Beleidsmaatregelen:
-
3 categorieën:
1. Onmiddellijke impact op inkomensniveau via belastingen en
uitkeringen
2. Bevorderen van betaald werk
3. Wegwerken van lange-termijn nadelen
-
Door regering voorgestelde maatregelen in categorie
1:
1.
2.
3.
4.
Working Families’ Tax Credit (Oct. 1999)
Verhoging kinderbijslag (1997)
Belastingkrediet voor kinderen (April 2001)
Verhoging ‘Income Support’ voor gezinnen met kinderen
Slide 26
Ex ante evaluatie door Sutherland & Piachaud
(2001): % armen voor en na Labour beleid
1997-2001
Alle indiv.
Kinderen
Alle
April 1997, voor beleid
19,1
1 ouder 2 ouders
26,3
42,5
21,8
14,8
17,0
24,4
14,9
2.480.000
1.230.000
510.000
720.000
2.520.000
1.240.000
520.000
720.000
40.000
10.000
10.000
-
Na beleid van belastingen / uitkeringen
% armen
Aantal uit armoede gehaald
Uit armoede
In armoede
Na beleid van belastingen / uitkeringen en tewerkstelling ouders
% armen
Aantal uit armoede gehaald
13,5
13,8
16,0
13,1
3.240.000
1.650.000
750.000
900.000
Slide 27
27
Tussentijdse evaluatie door Piachaud &
Sutherland (2002)
• 500.000 kinderen uit armoede in periode
1996/7 – 2000/1
• Onderzoek naar verschillende veranderingen
-
Bevolkingssamenstelling
Tewerkstelling
Loonniveau en –verdeling
Beleid van uitkeringen en belastingen
• Discrepantie raming – feiten: verklaringen
Slide 28
28
Mogelijkheden van statische
microsimulatiemodellen voor NAP-Incl.
• Interpretatie resultaten afhankelijk van keuzes
en assumpties
• Raming van eerste orde effecten van deel van
de alternatieve beleidsvoorstellen zoals
voorzien in NAP-Incl.
-
Kostprijs
Verdeling winnaars / verliezers
Differentiële impact voor diverse sociale groepen
Armoede & ongelijkheid
(ontleding armoederisicpercentages)
Slide 29
29
Mogelijkheden van simulatiemodellen voor NAP-Incl:
het internationale perspectief
• Belangrijk voor OMC Sociale Inclusie: verband
indicatoren - maatregelen
• Hulpmiddel om ‘good practices’ te identificeren
• Policy swapping: mogelijkheid om effecten van
beleidsvoorstellen die worden voorgesteld in
NAPs in andere landen te toetsen
• EUROMOD als instrument (EU empirisch
microsimulatiemodel)
SIMULATIEMODELLEN als
INSTRUMENTEN voor
BELEIDSEVALUATIE en PLANNING
Gerlinde Verbist
Centrum voor Sociaal Beleid – Herman Deleeck
Universiteit Antwerpen
Slide 2
2
Evaluatie van maatregelen van het
NAP-SI: verschillende benaderingen
• Beschrijvende variabelen (input, output,…)
• Experimenten: vergelijking onderzoeksgroep –
controlegroep
• Quasi-experimenten
• Simulatiemodellen voor ex ante en ex post
evaluatie
- Specifieke maatregelen
- Hier: nadruk op 1ste orde effecten
Slide 3
3
Simulatie modellen op microniveau
• Meten van effecten van beleidsverandering
• Identificatie maatregelen voor verbetering
doelstellingen m.b.t. Laken-indicatoren
• Analytische kracht
- Cumulatief effect
- Ceteris paribus
• Individuele beslissingseenheden
• Types:
- Standaardsimulaties
- Empirische microsimulaties
Slide 4
4
Standaardsimulaties (1)
= berekening van belastingen en uitkeringen
voor een aantal hypothetische gezinstypes
Assumpties over
- Gezinssamenstelling
- Leeftijd
- Arbeidsmarktpositie
- Inkomensbestanddelen
Slide 5
5
Standaardsimulaties (2)
Voordelen:
• Eenvoud (zowel in constructie als in gebruik)
• Onafhankelijk van grote empirische databank
• Geschikt voor comparatief onderzoek
• Toepassing op veel verschillende gezinssituaties
• Beleidsindicatoren (input)
Beperkingen:
• Representativiteit? Aggregatie?
• Verdelingseffecten?
• Input data?
Slide 6
6
Empirische microsimulatie modellen (1)
= berekening van belastingen en uitkeringen op
basis van representatieve steekproef van
huishoudens
•
Keuzes inzake
Dataset (administratief / survey)
Algemeen / partieel
Statisch / dynamisch
Opname gedragsreacties
Opname macro-economische effecten
Eenheid van analyse (individu, huishouden, fiscale
eenheid)
Slide 7
7
Empirische microsimulatie modellen (2)
Voordelen:
•
Raming van verdelingsgevolgen, met controle voor
socio-demografische en economische context
•
Representativiteit
•
Aggregatie (algemeen/groepen)
•
Output indicatoren
Beperkingen:
•
Kwaliteit van de databank
•
Kostprijs van constructie en onderhoud
Slide 8
8
Toepassingen van standaardsimulaties:
enkele voorbeelden
• Vergelijking over de tijd
• Internationale vergelijking
• Vergelijking van inkomenspositie en verdeling
voor en na invoering van beleidsmaatregel
meten van impact van
voorgestelde beleidsalternatieven (ex ante)
doorgevoerde hervormingen (ex post)
Slide 9
Evolutie van (para)fiscale druk als % van
brutoloon, eeninkomenskoppel, België,
1991-2003
40
35
30
25
20
15
10
5
0
91 92 93 94
Minimumloon
2x minimumloon
Bron: STASIM
95
96
97
98 99
0
1
2
3
2 kinderen, Minimumloon
2 kinderen, 2x minimumloon
Slide 10
Internationale vergelijking van de
parafiscale druk als % van brutoloon,
eeninkomenskoppel met 2 kinderen
60
40
20
0
-20
BE
FR
NL
SP
UK
-40
-60
-80
-100
Minimumloon
Gemiddeld loon
ZW
Slide 11
Hervorming personenbelasting 2001,
België Parafiscale druk als % van
brutoloon, eeninkomenskoppel
35
30
25
20
15
10
5
0
0 kinderen,
MinLoon
2 kinderen, 0 kinderen 2 kinderen,
MinLoon 2x MinLoon 2x MinLoon
Voor hervorming
Na hervorming
Slide 12
12
Toepassingen van empirische
microsimulaties: enkele voorbeelden
• De hervorming van de personenbelasting
(2001) (NAP-Incl.)
- Maatregelen ten gunste van gezinnen met
kinderen
- Belastingkrediet voor lage lonen
• Kinderarmoede in het Verenigd Koninkrijk
Slide 13
13
Indicatoren (selectie)
•
•
•
•
Inkomensniveau
Budget
Winnaars / verliezers
Inkomensverdeling
- Quantielverdeling (Deciel, Quintiel)
- Ongelijkheidsindex (Gini, Theil)
- Progressiviteitsindex (Kakwani)
• Armoede:
- Percentage armen
- Armoedekloof
- Beckerman ratio’s:
• Verticale efficiëntie
• Armoedereductie-efficiëntie
Slide 14
Belgische Belastinghervorming
2001
1.
2.
3.
4.
Vermindering belastingdruk
Neutraliteit inzake keuze levensvorm
(gelijkschakeling behandeling
alleenstaanden / samenwonenden /
gehuwden)
Meer rekening houden met
aanwezigheid kinderen
Ecologische belastingmaatregelen
Slide 15
Budgettaire kost Belastinghervorming
2001 (in miljard Euro)
Maatregel
Admin. raming
Raming MISIM
Aanpassing tarieven
0,94
0,98
Belastingkrediet lage
lonen
0,45
0,45
Extra aftrek beroepskosten
0,25
0,32
Individualisering voordeel
vervangingsinkomens
0,40
0,36
Gelijkschakeling
gehuwden/alleenstaanden
1,09
1,25
Kinderen
0,12
0,19
Ecologische maatregelen
0,11
-
TOTAAL
3,33
3,54
Slide 16
Verdeling over decielen van
gemiddelde winst
belastinghervorming 2001, totaal
2000
100
1800
90
1600
80
1400
70
1200
60
1000
50
800
40
600
30
400
20
200
10
0
0
1
2
3
4
5
Gemiddelde winst/jaar
Bron: MISIM
6
7
8
9
% winnende huishoudens
10
Slide 17
Verdeling over gezinstypes van
gemiddelde winst belastinghervorming
2001, totaal
1600
120
1400
100
1200
80
1000
800
60
600
40
400
20
200
0
0
Alleenstaande
Koppel 1
inkomen
Eenouder
Gemiddelde winst/jaar
Koppel 2
inkomens
Samengestelde
gezinnen
% winnende huishoudens
Slide 18
Verdeling over decielen van gemiddelde winst
belastinghervorming 2001, belastingkrediet
lage lonen
200
40
180
35
160
30
140
120
25
100
20
80
15
60
10
40
20
5
0
0
1
2
3
4
5
Gemiddelde winst/jaar
6
7
8
% winnende huishoudens
9
10
Slide 19
Verdeling over gezinstypes van gemiddelde
winst belastinghervorming 2001,
belastingkrediet lage lonen
200
45
180
40
160
35
140
30
120
25
100
20
80
15
60
40
10
20
5
0
0
Alleenstaande
Koppel 1
inkomen
Eenouder
Gemiddelde winst/jaar
Koppel 2
inkomens
Samengestelde
gezinnen
% winnende huishoudens
Slide 20
Verdeling over decielen van gemiddelde
winst belastinghervorming 2001, extra
voordeel kinderen
200
20
180
18
160
16
140
14
120
12
100
10
80
8
60
6
40
4
20
2
0
0
1
2
3
4
5
Gemiddelde winst/jaar
6
7
8
% winnende huishoudens
9
10
Slide 21
Verdeling over gezinstypes van
gemiddelde winst belastinghervorming
2001, extra voordeel kinderen
400
100
350
90
80
300
70
250
60
200
50
150
40
30
100
20
50
10
0
0
Alleenstaande
Koppel 1
inkomen
Eenouder
Gemiddelde winst/jaar
Koppel 2
inkomens
Samengestelde
gezinnen
% winnende huishoudens
Slide 22
Herverdelend effect en progressiviteit van
personenbelasting voor en na hervorming
Prehervorming
Post-hervorming
Gini inkomen voor
belasting (a)
0.308
0.308
Gini inkomen na
belasting
0.236
0.240
Herverdelend effect (b)
0.072
0.068
(b) als % van (a)
23%
22%
Progressiviteit (Kakwani)
0.242
0.276
Gemiddelde
belastingvoet
0.236
0.204
Slide 23
Armoede voor en na hervorming
Armoedelijn als x% van
gemiddeld equiv. inkomen
40%
50%
60%
Voor belastingen
2.1
7.6
15.1
Na belastingen, voor hervorming
2.1
7.7
15.9
Na belastingen, na hervorming
2.0
7.3
15.1
Voor belastingen
100.0
100.0
100.0
Na belastingen, voor hervorming
100.6
102.1
103.7
Na belastingen, na hervorming
94.8
92.1
94.1
% arme huishoudens
Armoedekloof als %
armoedekloof voor belastingen
Slide 24
24
Kinderarmoede in het
Verenigd Koninkrijk
• Zeer hoog niveau van kinderarmoede in VK
- Hoogste van de EU (jaren ’90)
- Verdrievoudigd sinds 1979
- Zowel bij huishoudens zonder werk als bij de
‘working poor’
• Algemene doelstelling van Labour-regering
(1997): “to end child poverty … a 20 year
mission”
• Specifieke doelstelling: halvering van
kinderarmoede tegen 2010
Slide 25
25
Kinderarmoede in het Verenigd Koninkrijk
•
Beleidsmaatregelen:
-
3 categorieën:
1. Onmiddellijke impact op inkomensniveau via belastingen en
uitkeringen
2. Bevorderen van betaald werk
3. Wegwerken van lange-termijn nadelen
-
Door regering voorgestelde maatregelen in categorie
1:
1.
2.
3.
4.
Working Families’ Tax Credit (Oct. 1999)
Verhoging kinderbijslag (1997)
Belastingkrediet voor kinderen (April 2001)
Verhoging ‘Income Support’ voor gezinnen met kinderen
Slide 26
Ex ante evaluatie door Sutherland & Piachaud
(2001): % armen voor en na Labour beleid
1997-2001
Alle indiv.
Kinderen
Alle
April 1997, voor beleid
19,1
1 ouder 2 ouders
26,3
42,5
21,8
14,8
17,0
24,4
14,9
2.480.000
1.230.000
510.000
720.000
2.520.000
1.240.000
520.000
720.000
40.000
10.000
10.000
-
Na beleid van belastingen / uitkeringen
% armen
Aantal uit armoede gehaald
Uit armoede
In armoede
Na beleid van belastingen / uitkeringen en tewerkstelling ouders
% armen
Aantal uit armoede gehaald
13,5
13,8
16,0
13,1
3.240.000
1.650.000
750.000
900.000
Slide 27
27
Tussentijdse evaluatie door Piachaud &
Sutherland (2002)
• 500.000 kinderen uit armoede in periode
1996/7 – 2000/1
• Onderzoek naar verschillende veranderingen
-
Bevolkingssamenstelling
Tewerkstelling
Loonniveau en –verdeling
Beleid van uitkeringen en belastingen
• Discrepantie raming – feiten: verklaringen
Slide 28
28
Mogelijkheden van statische
microsimulatiemodellen voor NAP-Incl.
• Interpretatie resultaten afhankelijk van keuzes
en assumpties
• Raming van eerste orde effecten van deel van
de alternatieve beleidsvoorstellen zoals
voorzien in NAP-Incl.
-
Kostprijs
Verdeling winnaars / verliezers
Differentiële impact voor diverse sociale groepen
Armoede & ongelijkheid
(ontleding armoederisicpercentages)
Slide 29
29
Mogelijkheden van simulatiemodellen voor NAP-Incl:
het internationale perspectief
• Belangrijk voor OMC Sociale Inclusie: verband
indicatoren - maatregelen
• Hulpmiddel om ‘good practices’ te identificeren
• Policy swapping: mogelijkheid om effecten van
beleidsvoorstellen die worden voorgesteld in
NAPs in andere landen te toetsen
• EUROMOD als instrument (EU empirisch
microsimulatiemodel)