Slide 1

Wijzigingsbesluit
bodemenergiesystemen (WBBE)

Nicole Hardon (Bodem+)


Slide 2

Wat zijn bodemenergiesystemen?
open systemen,
ofwel WKO systemen
Ontrekken grondwater
Groot invloedsgebied
Watervergunning provincie

Gesloten systemen,
ofwel bodemwarmtewisselaars
Onttrekken geen grondwater
Beperkt invloedsgebied
Meerdere lussen (boringen) in bodem
Worden meestal verticaal geplaatst,
maar ook horizontaal mogelijk
NIEUW: bevoegd gezag= gemeente

Rijkswaterstaat
2

WB Bodemenergie

1 november 2015


Slide 3

Definitie gesloten bodemenergiesysteem
•

“installatie waarmee, zonder grondwater te onttrekken, gebruik
wordt gemaakt van de bodem voor de levering van warmte of koude
ten behoeve van de verwarming of koeling van ruimten in
bouwwerken, door middel van een gesloten circuit van leidingen,

met inbegrip van:
• warmtepomp,
• circulatiepomp en
• evt. regeneratievoorziening”

Rijkswaterstaat
3

WB Bodemenergie


Slide 4

Werking gesloten bodemenergiesysteem

Fabriek

Ketel

Koelmachine

Regenerator

Warmtepomp

Bronpomp
Afbakening
Bodemenergiesysteem

Rijkswaterstaat
4

WB Bodemenergie


Slide 5

Werking warmtepomp

Condensor
Expansieventiel

Compressor

Verdamper

Verdamper
Rijkswaterstaat
5

WB Bodemenergie


Slide 6

Doel en reikwijdte WBBE

•
•

Algemeen beschermingsniveau
Gemeente kan geen aanvullende regels stellen (WBBE uitputtend bedoeld)

•
•

Bijzonder beschermingsniveau
Nadere regels met ander motief

Rijkswaterstaat
6

WB Bodemenergie


Slide 7

Hoofdlijnen Wijzigingsbesluit
•
•
•

•
•

•

Uniformering voorschriften
Voor alle open systemen gelijk algemeen beschermingsniveau
Verkorting procedures open systemen
Aansluiten bij bouwprojecten
OBM - en meldingplicht gesloten systemen
Gelijk speelveld open en gesloten systemen
Aanwijzen interferentiegebieden
Beter ordenen ondergrond, potentie bodemenergie vergroten
Certificering en erkenningsregeling
Kwaliteitsborging

Geen registratieverplichting van gesloten systemen door gemeente
Rijkswaterstaat

7

WB Bodemenergie


Slide 8

Aanpassing 6 (7) bestaande AMvB’s
Water
besluit

Abm

• Waterbesluit
• Activiteitenbesluit milieubeheer
• Besluit lozen buiten inrichtingen

Blbi

Bbk

• Besluit bodemkwaliteit

Bhe
Blah

• Besluit omgevingsrecht

Bor

• Besluit lozen afvalwater huishoudens

• (Besluit hernieuwbare energie)
Rijkswaterstaat
8

WB Bodemenergie

1 november 2015


Slide 9

Meldingplicht en OBM gesloten systemen
• Verplichte melding nieuwe systemen vanaf
1 juli 2013
• Vrijwillige melding bestaande systemen
• bescherming tegen interferentie
• Gesloten systemen > 70 kW ( = inrichting)
krijgen ook Omgevingsvergunning beperkte
milieutoets (OBM)
• Alle gesloten systemen binnen
interferentiegebied krijgen ook een OBM

Rijkswaterstaat
9

WB Bodemenergie

1 november 2015


Slide 10

Aanwijzen interferentiegebieden
• Aanwijzen
interferentiegebied
door gemeente in
verordening:
alle gesloten systemen
OBM-plichtig
• Uitwerking in beleidsregels
• Aanwijzen soms door
provincie
• Afstemming gemeente
en provincie
• Voorbeeld: Gemeente
Zuidplas en Rotterdam
Rijkswaterstaat
10

WB Bodemenergie

1 november 2015


Slide 11

Regels in Activiteitenbesluit milieubeheer
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•

Regels voor
(§3.2.8)
Art 1.1:
Art 1.21a:
Art 3.16h:
Art 3.16i:
Art 3.16j:
Art 3.16k:
Art 3.16l:
Art 3. 16m:
Art 3.16n:
Art 3.16o:
Art 3.16p:

bodemenergiesystemen opgenomen in hoofdstuk 3
definities
melding
lozen spoelwater op bodem
lekkage
temperatuur circulatievloeistof (+ maatwerk)
energiebalans (+ maatwerk)
energierendement
interferentie
registratie
werken volgens normdocument en erkenning
buitengebruikstelling

Rijkswaterstaat
11

WB Bodemenergie


Slide 12

Uniforme voorschriften
• Energiebalans
• Retourtemperatuur
• Interferentie

• oorspronkelijk eis:
evenwicht tussen
warmte en koude
• na motie Tweede Kamer:

• Energierendement

koudeoverschot
toegestaan

• Monitoring
• Circulatievloeistof/lekkage

• Buitengebruikstelling

• maatwerkvoorschriften mogelijk
argumentatie vanuit
doelmatig gebruik bodemenergie
Rijkswaterstaat

12

WB Bodemenergie

1 november 2015


Slide 13

Uniforme voorschriften
• Energiebalans
• Retourtemperatuur

Gesloten systemen
• vloeistof: min. -3 0C & max. 30 0C
• maatwerk: > 30 0C mogelijk

• Interferentie
• Energierendement
• Monitoring
• Circulatievloeistof/lekkage

• Buitengebruikstelling
Rijkswaterstaat
13

WB Bodemenergie

1 november 2015


Slide 14

Uniforme voorschriften
• Energiebalans
• Retourtemperatuur

Negatieve interferentie
met een eerder geplaatst systeem
of open systeem is niet toegestaan

• Interferentie
• Energierendement
• Monitoring
• Circulatievloeistof/lekkage

• Buitengebruikstelling
Rijkswaterstaat
14

WB Bodemenergie

1 november 2015


Slide 15

Uniforme voorschriften
• Energiebalans
• Retourtemperatuur
• Interferentie
• Energierendement
• Monitoring
• Circulatievloeistof/lekkage

• Buitengebruikstelling

SPF 

QW  Q k
E G

• Bij melding SPF opgeven,
zoals blijkt uit schriftelijke
verklaring installateur
• Als SPF in praktijk tegenvalt,
kan onderzoek worden geëist
• In uiterste geval maatregelen
afdwingen
Regeling 22 augustus gepubliceerd
Rijkswaterstaat

15

WB Bodemenergie

1 november 2015


Slide 16

Uniforme voorschriften
• Energiebalans
• Retourtemperatuur
• Interferentie

• temperatuur circulatievloeistof

• Energierendement

• hoeveelheid aan bodem
toegevoegde warmte en koude

• Monitoring
• Circulatievloeistof/lekkage

• Buitengebruikstelling

• jaarlijks behaalde
energierendement (SPF)
• Uitzondering: gesloten systeem in
afzonderlijke woning
Rijkswaterstaat

16

WB Bodemenergie

1 november 2015


Slide 17

Gesloten bodemenergiesysteem en monitoring
Door bodemenergiesysteem
geleverde warmte en/of koude
(MWh/jaar)

Fabriek

Qw + Qk
SPF =

Qw + Qk
Ew (of Gw) + Eb

Ew (of Gw)

Door bodemenergiesysteem
verbruikte hoeveelheid
elektriciteit en gas
(MWh/jaar)

Warmtepomp

Eb
Bronpomp

Retourtemperatuur
circulatievloeistof

Rijkswaterstaat
17

WB Bodemenergie

Hoeveelheden
warmte/koude die
aan de bodem
zijn toegevoegd
(MWh)


Slide 18

Uniforme voorschriften
• Energiebalans
• Retourtemperatuur
• Interferentie
• Energierendement
• Monitoring

• bij vermoeden lekkage,
vloeistof verwijderen
• druk meten bij buffertanks grote gesloten
systemen

• Circulatievloeistof/lekkage

• verwaarloosbaar
bodemrisico

• Buitengebruikstelling

• zorgplicht artikel 13 Wbb
Rijkswaterstaat

18

WB Bodemenergie

1 november 2015


Slide 19

Uniforme voorschriften
• Energiebalans
• Retourtemperatuur
• Interferentie
• Energierendement
• Monitoring
• Circulatievloeistof/lekkage

• Buitengebruikstelling

• melden
buitengebruikstelling
• systeem laten zitten
• circulatievloeistof eruit

• lussen opvullen met klei
of ander ondoorlatend
materiaal
Rijkswaterstaat

19

WB Bodemenergie

1 november 2015


Slide 20

Certificering / erkenning bedrijven
• Ministeriële regeling 1 okt 2013
• Overgangstermijn van 1 jaar
Gebouwzijdig deel
communicatieprotocollen
• BRL KBI 6000-21 (energiecentrale)
communicatieprotocollen
• BRL SIKB 11000 (ondergrondse deel
bodemenergie systeem)
• BRL SIKB 2100 (mechanisch boren) (geldt nu al)
Rijkswaterstaat
20

WB Bodemenergie

1 november 2015


Slide 21

Kwaliteitsborging
•

Bepaalde werkzaamheden tbv
gesloten systemen mogen alleen
door daartoe erkende bedrijven
worden verricht:
- Ontwerpen, installeren, beheren
en onderhouden ondergronds deel
- Ontwerpen, installeren en beheren
bovengronds deel

•

Erkenningen worden door Bodem+
(namens de Minister I&M)
afgegeven

•

www.bodemplus.nl > onderwerpen
> erkenningen Besluit
bodemkwaliteit

Rijkswaterstaat
21

WB Bodemenergie


Slide 22

Lozingen bij gesloten systemen
•

Het boorspoelwater dat vrijkomt bij de
aanleg van gesloten systemen bevat vaak
water met additieven (bentoniet,
cellulosepolymeren)

•

Bij deze lozingen komt beperkte hoeveelheid
water vrij en zijn over het algemeen
toegestaan (zorgplicht)

•

De voorkeursroute is de lozing op
vuilwaterriool of op de bodem (dijkjes).
Voor lozingen op het oppervlaktewater is
een vergunning van de waterbeheerder
nodig. Het lozen in het schoonwaterriool is
verboden.
Handreiking te vinden via Handboek water

•

Rijkswaterstaat
22

WB Bodemenergie


Slide 23

Organisatie

Wie doet wat en afstemming
• RUD of gemeente
– Toetsen melding of
vergunningaanvraag
– Registreren van systeem (in LGR)
– Lokaal beleid
– Interferentiegebieden
• Wabo regisseur
• Bouwinspecteur en -vergunningverlener
• OLO coördinator
Kritische momenten
• Niet duidelijk waar taak ligt
• Melding naar handhaver
• Handhavingstrategie?

Rijkswaterstaat
23

WB Bodemenergie

1 november 2015


Slide 24

Melding en vergunningaanvraag (OBM)
Taken:
• Toets op volledigheid (BUM)
• Toets op locatie (OBM of ontheffing?)
• Toets op interferentie (HUM/BUM
bijlage II)
• Toets op erkenningen installateur en
boorbedrijf (www.bodemplus.nl)
• Registreren in LGR (niet verplicht wel
raadzaam)
Kritische momenten:
• Bouwaanvraag is GEEN melding
Activiteitenbesluit
• Interferentiegebieden?
• Relatie met andere wetgeving
– Bijzonder beschermingsniveau
(drinkwater, archeologie)
Rijkswaterstaat
24

WB Bodemenergie


Slide 25

Aanleg bodemenergiesysteem
Taken:
• Conform melding vergunning
– Warmtepomp / druktank en
meters voor monitoring
• Zijn partijen erkend
(www.bodemplus.nl)

Kritische momenten:
• Vragen om melding wanneer
werkzaamheden worden uitgevoerd
(lief briefje)
• Afpersen lussen
• ILT handhaaft installateur,
gemeente initiatiefnemer

Rijkswaterstaat
25

WB Bodemenergie


Slide 26

Beheer bodemenergiesysteem
Taken:
•
Toetsen energierendement,
energiebalans en retourtemperatuur op
basis van registratie
•
Vanaf 1-10-2014: werkzaamheden door
erkend bedrijf
•
Checken op lekkage
•
Regels energiebesparing (Wm/Act.
besluit) gelden onverkort
Kritische momenten
•
Hoe komt de registratie tot stand? Kan de
beheerder dit zelf of zijn er afspraken
met onderhoudsbedrijf?
•
Toets Rendement aan melding; hoe stuur
je bij (WKO-waar voor je geld)
•
Verandering in gebruik (ISSO 39;
communicatie protocollen)
•
Onderhoudsplan aanwezig?
•
Bijvullen circulatievloeistof (voorraad in
jerrycans kan indicatie zijn)
Rijkswaterstaat
26

WB Bodemenergie


Slide 27

Ontmanteling bodemenergiesysteem
Taken:
- Circulatievloeistof uit systeem
verwijderen (SIKB 11001);
- Afvullen met bentoniet of vergelijkbaar
materiaal
- Melding Activiteitenbesluit (geen
eindonderzoek verplicht)
Kritische momenten:
•
Controle/toezicht T&H
- toezien dat circulatievloeistof wordt
verwijderd
- toezien dat bodemlussen niet worden
verwijderd
•
Verwijderen uit registratie systeem (LGR)

Rijkswaterstaat
27

WB Bodemenergie


Slide 28

BUM en HUM als naslagwerk
•

Handreiking gemeentelijke besluiten bodemenergiesystemen (BUM) en
HandhavingsUitvoeringsMethode (HUM)
voor gemeente én provincie

•

Doel: uniformiteit van beoordeling, vergunningverlening en toezicht en
handhaving te bevorderen

•

Leidraad voor het beoordelen van vergunningaanvragen;
ook specifieke onderwerpen als energiebalans en interferentie

•

Controlepunten per fase + toelichting; handhavingstrategie per
overtreding

•

Bijlage 2: methode toetsen interferentie tussen kleine gesloten systemen
www.sikb.nl
Rijkswaterstaat

28

WB Bodemenergie

1 november 2015


Slide 29

Meer informatie
• Helpdesk Bodemplus
– www.bodemplus.nl
• Website
– www.allesoverbodemenergie.nl
• HUM en BUM www.sikb.nl

Rijkswaterstaat
29

WB Bodemenergie

1 november 2015