Slide 1

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 2

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 3

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 4

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 5

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 6

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 7

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 8

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 9

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 10

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 11

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 12

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 13

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 14

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 15

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 16

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 17

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 18

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 19

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 20

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 21

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 22

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 23

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 24

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 25

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html


Slide 26

Jan Benedykt Solfa urodził się w 1483 r. w miasteczku Trzebiel (Trybul, Triebel) w

Dolnych Łużycach. Wspominają o tym metryki Uniwersytetu Krakowskiego pod datą
23 lutego 1505 r., zwąc go Johannes Benedictus Solfa de Trybul, dioec. Misnensis.

Pierwsze lata młodości spędził Solfa w swym rodzinnym mieście, prawdopodobnie w
atmosferze mieszczańskiego domu rodzicielskiego.
Nie jest wykluczone, że gramatyki, retoryki i dialektyki uczył się w miejscowej szkole
parafialnej.

Ambitny i zdolny Łużyczanin pojawia się w 1505 r. w Krakowie jako 22-letni
młodzieniec.
Z pewnością nie zdawał sobie sprawy, że z miastem tym zwiąże większą część swego życia, że
otwarte mu tu będą nie tylko drzwi domów znaczniejszych mieszczan – patrycjuszy, ale również
podwoje biskupiego pałacu, a nawet królewskiego dworu.

Okres

krakowski

rozpoczyna

Solfa

studiami na wydziale sztuk wyzwolonych
Akademii.

Jego

nazwisko

zostało

wymienione w metrykach po raz pierwszy,
pod datą 23 lutego 1505r.

Kraków - Collegium Maius

Zamiar J.B. Solfy poświęcenia się studiom medycznym był jednym z decydujących
czynników wyboru Akademii Krakowskiej, uczelni, która gwarantowała wyśmienite do nich
przygotowanie.
Pierwsze lata jego studiów przypadają na okres
działalności pedagogicznej Jana z Głogowa i Michała
Faulknera z Wrocławia.
W 1507r. Solfa zdobywa pierwsze ostrogi uniwersyteckie
–

tytuł

bakałarza

nauk

filozoficznych

(wyzwolonych), nie przerywa jednak studiów i otrzymuje
w początkach 1512r. tytuł magistra atrium.
Żywiony od dawna zamiar obrania zawodu medyka
realizuje udając się w 1513r. na studia lekarskie do
Włoch.

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego

Pobyt Solfy we Włoszech przypada na lata 1513 – 1519. Miejsce jego studiów nie zostało
jednoznacznie ustalone, część historyków uważa, że kształcił się w Padwie, inni że w Bolonii.

Padwa – miasto w północno-wschodnich Włoszech
w regionie Wenecja Eugenejska

Bolonia – miasto w północnych Włoszech

Przypuszcza się, że Solfa w pierwszych miesiącach 1518 roku powrócił z Włoch do Polski. Drogę
powrotną odbył w orszaku zdążającej do Krakowa Zygmuntowskiej żony – Bony.

Pobyt w kraju nie trwał długo. Jeszcze w tym samym roku Solfa

ponownie jest we Włoszech. W 1518 r. spotykamy go w Rzymie.
Pobyt jego trwał krótko, bo zaledwie parę miesięcy. Czas ten
jednak starał się wykorzystać możliwie wszechstronnie. Zwiedzał
pilnie nie tylko miasto, ale i okolice, wykonując przy tym
doświadczenia

przyrodnicze.

Śledził

także

z

wielkim

zainteresowaniem ruch wydawniczy, zwłaszcza z zakresu
medycyny. Podobne cele przyświecały jego podróży z Rzymu do
Neapolu, gdzie ze szczególnym zainteresowaniem zwiedzał
podmiejskie groty.

Bona Sforza d’Aragona
od 1518 królowa Polski i wielka
księżna litewska, księżna Rusi, Prus
i Mazowsza

Wiosną 1519 r. Solfa udaje się w podróż powrotną do Polski. Droga jego prowadzi przez
Wenecję. W mieście tym bawi przez kilka miesięcy, redagując tam swą pierwszą
pracę o chorobie gallickiej (kiła). Solfa z zapałem oddaje się praktyce lekarskiej, pogłębia
swą wiedzę, czyta oraz wnikliwie obserwuje. Z Wenecji w pierwszych dniach listopada w
1519 r. wraca do kraju.

Wenecja – miasto na północy Włoch nad Adriatykiem

Solfa wkrótce zostaje przyjęty w poczet doktorów medycyny Akademii Krakowskiej i
uzyskuje prawo wykonywania praktyki lekarskiej. Rozgłos, jaki niebawem zyskuje,
przysparza mu wnet szeroką klientelę, do której zalicza się między innymi bardzo wpływowy
wówczas podkanclerzy biskup Piotr Tomicki. Dzięki niemu uzyskuje dostęp do dworu
królewskiego i zostaje przez króla Zygmunta I Starego

mianowany przybocznym

lekarzem.
Solfa towarzyszy odtąd Zygmuntowi I Staremu we
wszelkich jego podróżach. Daje mu to okazję do
zetknięcia się z dostojnikami państwowymi i kościelnymi,
którzy zasięgając jego porad lekarskich, odwdzięczają mu

się nie tylko honorariami, lecz także czynnym poparciem w
uzyskiwaniu szeregu intratnych stanowisk kościelnych.
Zygmunt I Stary od 1506 król Polski

Solfa zanim został lekarzem królewskim, przyjął święcenia kapłańskie .

Otrzymał probostwo w Bochni, następnie kanonię
warmińską, a 2 maja1547 r. został kanonikiem
wileńskim, warszawskim i wrocławskim. W 1533r.
uzyskuje kanonię przy kolegiacie głogowskiej, a w
1538 r. kanonię przy katedrze wrocławskiej.
Następnie obejmuje stanowisko scholastyka
przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu, gdzie
8 lat później (1546) zostaje dziekanem.

kolegiata Św. Krzyża i Św. Bartłomieja we Wrocławiu

Rzetelna służba lekarska u boku Zygmunta
I Starego zapewniła Solfie pozostanie na
stanowisku lekarza królewskiego także
za rządów jego syna

Zygmunta II

Augusta.

Zygmunt II August od 1543 wielki książę litewski,
od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego
państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Sława J.B. Solfy jako zdolnego i wziętego
lekarza przysparza mu nie tylko dochodów i
intratnych prebend, lecz także wysokich

honorów.
W 1541r. Cesarz Karol V podnosi go do
stanu szlacheckiego
i obdarza herbem ”Solfa”.
Na prośbę Solfy w 1541r. nobilitację cesarską

potwierdza król Zygmunt I Stary.

Herb Jana Benedykta Solfy

Tarcza herbowa przedstawia papużkę z pięciolistnym kwiatem w prawej nodze.

Do najbliższych przyjaciół J. B. Solfy należał
Jan Dantyszek, głośny humanista i poeta,
dyplomata oraz biskup chełmiński, który na
cześć przyjaciela wydał zbiór wierszy.

Jan Dantyszek
właściwie Johann(es) von Hoefen herbu Dantyszek

Więzy przyjaźni nie osłabły po przyjęciu
przez

Dantyszka

wysokich

godności

kościelnych. Kiedy Solfa został przez cesarza
Karola

V

nobilitowany,

Dantyszek

był

pierwszym, który dał wyraz swej radości - w
czterowierszowym epigramacie opiewał herb
przyjaciela.

Mikołaj Kopernik również należał do kręgu najbliższych
jego przyjaciół. Łączyła ich wspólnota zainteresowań i
zawodu, a także powiązania z kapitułą warmińską.
Przyjaźń ta datuje się jeszcze sprzed 1518 r.

Solfa,

zawsze żywo interesujący się astronomią z wielkim
podziwem śledził prace swojego wielkiego kolegi.

Mikołaj Kopernik

Wysoki urząd oraz wpływowe stanowisko
Solfy na dworze królewskim, uczyniły zeń osobistość,
o której względy i przyjaźń poczęło zabiegać wielu
ludzi. Solfa z powodzeniem próbował pióra w
cenionej

sztuce

pisania

wierszy. Jego

utwory

niejednokrotnie były publikowane i świadczą o
niebywałym talencie poetyckim oraz wyraźnych
zdolnościach lingwistycznych królewskiego lekarza.

Powiązania Solfy ze światem humanistów nie
kończą się na jego polskich przedstawicielach.
Pierwszy

lekarz

królewski

utrzymuje

także

korespondencję z najwybitniejszym reprezentantem
humanizmu europejskiego
– Erazmem z Rotterdamu.

Erazm z Rotterdamu na obrazie
Hansa Holbeina młodszego

Z korespondencji do Erazma z Rotterdamu zachował się jedynie jej fragment z 1532roku, w
którym Solfa przytacza proroctwo Jana z Głogowa o wystąpieniu Lutra oraz opisuje reakcję
społeczeństwa Wrocławia na to wydarzenie.
Adres listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Fragment listu J.B. Solfy do Erazma z Rotterdamu

Jan Benedykt Solfa jest pierwszym, który w polskiej literaturze naukowej opracował
– częściowo w oparciu o własną obserwację i praktykę – patologię kiły, zwanej chorobą gallicką.
Praca De morbo Galico libellus składa się z czterech rozdziałów:
I. Wiadomości ogólne o pochodzeniu choroby i jej nazwa
II. O przyczynach choroby gallickiej
III. Objawy choroby
IV. Leczenie
Rozdziały o pochodzeniu, przyczynach i objawach choroby gallickiej, mimo że zawierały liczne
własne i trafne obserwacje, zostały napisane przez Solfę zgodnie z obowiązującym wówczas

szablonem, w oparciu o patologię humoralną, od której się nigdy nie uwolnił. Solfa zaleca
leczenie chorób wenerycznych metodami stosowanymi wówczas na zachodzie Europy.

Niezaprzeczalnie jego zasługą była trafna ocena wartości leczniczej rtęci, która pomimo wielu
cech ujemnych nie przestawała być lekiem bardzo czynnym w kile. Solfa wprawdzie przejął
sposób leczenia maścią rtęciową, ale słusznie odrzucił jej nadmierne stosowanie.

Solfa opierając się w swej działalności nie
tylko na lekturze, ale i na bogatym
doświadczeniu zdobytym w czasie
długoletniej praktyki lekarskiej, stworzył
oryginalny zarys patologii kiły i
zapoczątkował polską literaturę na temat
chorób wenerycznych.
Leonardo Da Vinci - Człowiek Witruwiański

Jan Benedykt Solfa był obok Macieja z Miechowa najstarszym polskim autorem, który opublikował
rozprawę o dżumie, najgroźniejszej i najstraszliwszej dla ówczesnego świata chorobie. Pismem
tym był traktat wydany w Krakowie w 1521r. Libellus novus de causis… . Solfa zaczyna swój
traktat od określenia powietrza morowego.
Całość została podzielona na następujące rozdziały:
•O przyczynach zarazy
•O skłonności ciała do tej choroby
•O zwiastunach bądź oznakach nadchodzącego moru
•O objawach gorączki zakaźnej
•O objawach dobrych i złych
•O zarządzeniu zapobiegawczym medycznym
•O zarządzeniu leczącym
•O bubonie albo o guzie pachwinowym

Solfa był pierwszym autorem w dziejach polskiego piśmiennictwa lekarskiego, który podał

opis potów angielskich jako oddzielnej choroby. Jak to wynika z pełnego zestawienia prac
lekarskich, był on prawdopodobnie jedynym z Polaków z XVI-XVIII w., którzy pisali o chorobach
zakaźnych, głównie o morze.
Solfa omawiając tę dziwną chorobę stwierdza na wstępie, że
po raz pierwszy dowiedział się o potach angielskich wtedy,
gdy wraz z królem Zygmuntem I Starym bawił na Litwie.
Zapobieganie potom angielskim nie różniło się od
zapobiegania dżumie. Solfa poleca te same środki, a więc
dietę, upusty krwi, środki czyszczące, a przede wszystkim
ucieczkę z miejsca pojawienia się choroby.

Schyłek swego pracowitego życia spędził Solfa w Krakowie, w mieście, w którym rozpoczęła się

jego kariera naukowa i które było świadkiem wszystkich życiowych sukcesów humanisty.

W ostatnich dwóch latach życia wydał dwa pisma:
Historica narratio… (Kraków 1562)
oraz krótko przed śmiercią
De humatione corporum… (Kraków 1564). To
ostatnie jest teologicznym wykładem, który Solfa
wygłosił przed prałatami kapituły łowickiej.

Karta tytułowa De humatione corporum martuorum…

Ciesząc się poważaniem samego króla i najwyższych
dostojników, otoczony powszechnym szacunkiem
obywateli i studiującej młodzieży, Solfa zmarł w
Krakowie dnia 30 marca 1564r. Przeżył 81 lat.
Jako kanonik kapituły krakowskiej pochowany
został w podziemiach katedry wawelskiej.

katedra wawelska w Krakowie

We wspólnym wniosku Rady Pedagogicznej, Rady
Rodziców i Samorządu Uczniowskiego czytamy:
„Poznaliśmy go jako człowieka wywodzącego się z
małej miejscowości, otwartego na wiedzę i osobisty
rozwój. Był humanistą, lekarzem, poetą, księdzem, ale
również człowiekiem hojnym, pamiętającym o swoich
korzeniach. W swojej pracy jako lekarz z odwagą
szukał prawdy o przyczynach wielu chorób oraz

sposobach ich leczenia. Bogactwo wartości, jakie
cechowały uczonego, jego wielki wkład w rozwój nauk
przyrodniczych i humanistycznych stanowią bezcenną
bazę w pracy z uczniami.”

Uchwałą nr XXVI/158/2013 Rada Gminy Trzebiel w dniu 24 września 2013r. nadała
Gimnazjum w Trzebielu imię Jana Benedykta Solfy.

W dniu 22 października 2013r. Gimnazjum w
Trzebielu

dostąpiło

zaszczytu

oficjalnego

nadania imienia Jana Benedykta Solfy oraz
przekazania sztandaru.

•

W. Kożuszek, Jan Benedykt Solfa lekarz polskiego Odrodzenia. Wrocławskie
Towarzystwo Naukowe, Wrocław1966

•

H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. Kraków 1955

•

H. Barycz, Ślązacy w polskiej kulturze umysłowej. Oblicze ziem odzyskanych. T.II,
Wrocław 1948

http://bazagmin.pl/galeria/trzebiel/p1
http://www.bursa.krakow.pl
http://www.edulandia.pl
http://kopernik.webd.pl
http://histmag.org
http://www.wsp.krakow.pl/geo/krakow/wawel.html