Het UMC Utrecht bestaat uit het Academisch Ziekenhuis Utrecht de Medische Faculteit Utrecht het Wilhelmina Kinderziekenhuis 1 2 Ziekenhuispsychiatrie Eindelijk weer terug in de moederschoot Ine Klijn 22 april.

Transcript Het UMC Utrecht bestaat uit het Academisch Ziekenhuis Utrecht de Medische Faculteit Utrecht het Wilhelmina Kinderziekenhuis 1 2 Ziekenhuispsychiatrie Eindelijk weer terug in de moederschoot Ine Klijn 22 april.

Slide 1

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 2

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 3

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 4

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 5

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 6

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 7

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 8

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 9

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 10

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 11

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 12

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 13

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 14

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 15

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 16

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 17

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 18

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 19

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 20

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 21

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 22

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 23

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 24

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 25

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 26

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 27

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 28

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 29

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Slide 30

2
Het UMC Utrecht bestaat uit
het Academisch Ziekenhuis Utrecht
de Medische Faculteit Utrecht
het Wilhelmina Kinderziekenhuis

1

2
Ziekenhuispsychiatrie
Eindelijk weer terug in de moederschoot
Ine Klijn

22 april 2005
Acute en Consultatieve Psychiatrie

Inhoud:
•

Inleiding

•

Doelstelling NFZP en wegen daarheen

•

Ziekenhuispsychiatrie: wat is dat

•

Randvoorwaarden

•

Historische terugblik

•

Huidige stand van zaken

1

+

=
+

1

1

Doelstelling NFZP:

De Stichting Nederlandse Federatie voor Ziekenhuispsychiatrie (NFZP) heeft tot doel de bevordering van de
ziekenhuispsychiatrie in Nederland. De NFZP tracht dit doel te bereiken door:
-

de activiteiten van diverse organisaties, die werkzaam zijn op het gebied van de ziekenhuispsychiatrie,
op elkaar af te stemmen.
het gevraagd of ongevraagd verlenen van adviezen op het terrein van ziekenhuispsychiatrie aan
personen en instellingen die werkzaam zijn op het terrein van de gezondheidszorg, aan
zorgverzekeraars en aan lokale en landelijke overheden
het tot stand brengen van regulier overleg met de Directie Geestelijke Gezondheidszorg,
Verslavingsaangelegenheden en Consumentenbeleid van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
het bevorderen van de kennis en de inzichten betreffende de ziekenhuispsychiatrie, en
al datgene wat verder bevorderlijk kan zijn ter verwezenlijking van het doel van de stichting.

1

Ziekenhuispsychiatrie, wat is dat?
Oorspronkelijk:Diagnostiek en behandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen binnen
de setting van het algemeen of academisch ziekenhuis
Tegenwoordig:Ziekenhuispsychiatrie betreft geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek
en behandeling en vervult een welomschreven en onvervangbare functie voor een selecte
groep patiënten. In die zin is ziekenhuispsychiatrie een medium-care voorziening

1

Welke selecte groep patienten?
•

patiënten met psychiatrische en somatische co-morbiditeit

•

patiënten die complexe zorg behoeven

•

patiënten die multidisciplinaire medisch-specialistische behandeling behoeven

•

Patienten met somatische klachten als uiting van een psychiatrische aandoening

•

patiënten met psychiatrische ziekten die geïntegreerde somatisch-psychiatrische diagnostiek vergen

•

patiënten die psychiatrische behandelingsvormen behoeven, die de setting van het algemeen ziekenhuis
vergen

1

Psychiatrische interventies, die beter in het ziekenhuis
kunnen plaatsvinden

1

Randvoorwaarde voor verbetering van kwaliteit en beschikbaarheid van
ziekenhuispsychiatrie:
Ziekenhuispsychiatrie heeft positie in het ziekenhuis die gelijkwaardig is aan die van
de niet-psychiatrische medische specialismen

1

Wat is daar voor nodig?
•

Zelfde ziekenhuisdirectie verantwoordelijk voor zowel medisch-specialistische somatische als
psychiatrische zorg (weg met dualisme!)

•

Psychiatrische en niet-psychiatrische zorgverleners in dienst van dezelfde werkgever, samen in
medische staf, OR, verpleegkundig convent etc.

•

Zelfde soort financiering curatieve zorg, somatisch dan wel psychiatrisch (1e of 2e compartiment)

•

Zelfde bekostigingssysteem(verrichtingenstelsel dan wel DBC’s)

•

Zelfde patientenrechten:vrije artsenkeuze, keuze zorgaanbieder, respect voor zelfbeschikkingsrecht,
recht op bescherming bij verlies autonomie.

•

Zelfde gebouw, zelfde voordeur

•

Zelfde behandelfaciliteiten: kliniek, dagkliniek, polikliniek, consultatie en liaison

1

Dualisme in de zorg

Die hoort bij jou!!

1

Historie:
•

van oudsher dualisme: ziek of gek, niet allebei; ziek is behandelbaar volgens medisch model, gek
niet; gekken gaan voor verblijf naar het gekkenhuis, zieken voor behandeling naar het ziekenhuis,
onderzoek naar gekte bij zenuwartsen, psychiatrie geen apart specialisme

•

jaren 1950-70: eerste psychofarmaca, medisch model soms werkzaam bij gekte, psychiatrie apart
specialisme, afdelingen psychiatrie binnen de ziekenhuizen als alternatief voor het stigmatiserende
gekkenhuis, ontstaan consultatieve psychiatrie door ontoereikendheid medisch model in somatiek

•

jaren 70-90: bloeitijd ziekenhuispychiatrie wegens erkenning voordelen: korte verwijslijnen,
kortdurende opnames, weinig stigmatiserend noch hospitaliserend, zeer efficient(32% van de
opnames met 7 % van de capaciteit): 50 % ziekenhuizen
hebben PAAZ, functie
consultatieve psychiatrie in ziekenhuizen verplicht.

1

Historie(vervolg):
•

1984: nieuwe nota: overheidsbeleid gericht op vermaatschappelijking van de geinstitutionaliseerde
GGZ door MFE, later RGC-vorming: kleinschalige GGZ-voorzieningen aan of nabij het
ziekenhuis, om integratie met AGZ te bevorderen(zoals dat in PAAZ-en al bestond)

•

1991: plan Simons: AWBZ om vormen tot basisverzekering voor iedereen ter vervanging
particuliere en ZF-verzekering. GGZ incl. psychiatrie, revalidatie, huisartsgeneeskunde en
geneesmiddelen als eersten over, de rest volgt later. Plan geflopt, alleen GGZ nog immer in AWBZ

•

Desastreuze gevolgen voor beeldvorming: psychiatrie = GGZ = onverzekerbare woonzorg, “AWBZvoorzieningen horen niet in het algemeen ziekenhuis”. PAAZ-platform NVZ opgeheven.

•

1993: Nota “Onder anderen”, waarin nieuwe impuls aan trage MFE-vorming wordt gegeven. PAAZ
niet genoemd.

1

Historie(vervolg):
•

1993: Vorming van één aanspreekpunt ziekenhuispsychiatrie VWS: oprichting NFZP. MFEvorming biedt kansen maar ook bedreigingen voor de functie ziekenhuispsychiatrie

•

1994: oprichting VWS-cie ziekenhuispsychiatrie, resulterend in advies “ziekenhuispsychiatrie, over
de grenzen heen”. Pleidooi voor behoud kenmerkende biomedische signatuur ziekenhuispsychiatrie.
Weinig mee gedaan.

•

1990-2002: fusiegolf GGZ-instellingen. Vijandige overnames PAAZ-en door GGZ-instellingen.
Ziekenhuisdirecties besteden psychiatrie uit aan andere organisatie: “not our core business”.
Psychiaters niet meer in dienst van ziekenhuis. NVvP gedomineerd door GGZ-directeuren, die
achter dit beleid staan.

•

1998:Advies RVZ:“Geestelijke gezondheidszorg in de 21e eeuw”: verdwijnt in de la.

•

1999 beleidsvisie GGZ VWS: opnieuw stimulering RGC-vorming

1

Historie(vervolg):
•

2000-2004: project DBC-2003: nieuwe bekostiging medisch-specialistische, tweede-lijnszorg uit
onvrede met bestaande budgetfinanciering en verouderd verrichtingensysteem. “Loon naar werken”,
vraaggestuurde zorg. Gold eerst voor alle ziekenhuisspecialismen, inclusief de
ziekenhuispsychiatrie. In tweede instantie psychiatrie via tweede traject: DBC-GGZ. Gevolg:
psychiatrie als enige medische discipline achterop. Bekostiging consultatieve psychiatrie op lange
baan

•

2001: signaleringsrapport evaluatie RGC’s cie bouw ziekenhuisvoorzieningen, met daarin
fusiedwang, want anders geen nieuwbouw.

•

2002: rapport “GGZ: zorg van velen”, landelijke cie geestelijke volksgezondheid. Pleidooi voor
AWBZ knip, en organisatie curatieve psychiatrische zorg conform, en deels in de curatieve
somatische zorg.

1

Historie(vervolg):
•

Eind 2002: nieuw bestuur NVvP, krachtig pleidooi voor medische identiteit specialisme
psychiatrie, ondersteuning rapport Zorg van Velen, geheel op zelfde lijn als NFZP

•

Juni 2003: NFZP-advies RGC-ontwikkeling

•

november 2003: VWS onderschrijft “zorg van velen”, erkent dat RGC-vorming ongewenste
bijwerkingen heeft als gevolg fusiedwang

•

November 2003: besluit dat consultatieve psychiatrie alsnog meegaat in project DBC-2003, per 1
juli 2004!!!

•

November 2003 tot maart 2004: werken aan typeringslijst consultatieve psychiatrie

1

NFZP-advies RGC-ontwikkeling:
1.

Laat liefst hele RGC, maar tenminste de functie ziekenhuispsychiatrie integreren in ziekenhuis: een
gebouw, een behandelvisie, een organisatiestructuur, een directie.

2.

Zorg voor goede samenwerking tussen functie ziekenhuispsychiatrie, AGZ en GGZ

3.

Bevorder dat ziekenhuispsychiatrische afdelingen ook daadwerkelijk als medium-cares gaan functioneren

4.

Pas de bouw-en personeelsnormen daar op aan.

5.

Organiseer High-care voorzieningen(voor patienten met dubbele opnameindicatie) regionaal

1

Samenvattend maart 2004:
1.

Overheveling curatieve psychiatrie(waaronder ziekenhuispsychiatrie) naar 2e compartiment aanstaande

2.

Met invoering DBC-systematiek bekostiging van Consultatieve Psychiatrie aanstaande

3.

Steun bij NVvP en bij VWS voor uitgangspunten NFZP. Steun in rapport Zorg van Velen

4.

Bouwnormen voor nieuwbouw ziekenhuizen echter nog ongewijzigd.

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

??

1970

1990

2004

1

1

Recente ontwikkelingen, sinds vorig symposium:
•juni 2004: memo VWS, aankondiging gewijzigd RGC-beleid

•september 2004 RGC-discussiemiddag
•September 2004:typeringslijst, normtijden en tarief DBC

Consultatieve psychiatrie vastgesteld

•november 2004: oprichting Werkgroep PMU op initiatief SCZP,
op weg naar mediumcare en regionale high-care
ziekenhuispsychiatrische voorzieningen

•december 2004: brief Hoogervorst, melding gewijzigd beleid
•januari 2005: DBC-registratie consultatieve psychiatrie een feit
•toenadering NFZP richting PAZ
•maart 2005: lezing NFZP bij College Bouw over noodzakelijke
ziekenhuispsychiatrie

bouwnormen afdeling

1

D B C-typeri ngsli jst Consultatieve ziekenhuispsychiatrie 29
Geaccordeerde typeri ngsl i jst per 1 oktober 2004, V 20041001
Zorgtype

D iagnose

1

I nitiële D B C

01

12

Spoedeisende zorg

02

13
16

I ntercol legiaal consult
M edebehandel i ng

03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
15
16
17

Zorgvraag

01
02
03
04
05
06
07
08
09

Suïcidepogi ng of suïcidal iteit
O nbegrepen l ichamel i jke klachten
W ilsbekw aamheid
V erslavi ngsgedrag
A ctuele psychiatrische verschi j nselen
Copi ng problemen
Compl iance problemen
Psychiatrische voorgeschiedenis
A anvraag door patiënt

10
11
12

Staf problemen
V erw ezen door eigen dienst
Overigen

B ehandeli ng

1

18

Stoornissen die meestal voor het eerst op de zuigel i ngenleef ti jd,
ki nderleef ti jd of i n de adolescentie gediagnosticeerd w orden
D eliri um, dementie en am nestische en andere cognitieve
stoornissen
Psychische stoornissen door een somatische aandoeni ng
A an een m iddel gebonden stoornissen
Schizof renie en andere psychotische stoornissen
Stemm i ngsstoornissen
A ngststoornissen
Somatof orme stoornissen
N agebootste stoornissen
D issociatieve stoornissen
Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen
Eetstoornissen
Slaapstoornissen
Stoornissen i n de i mpulsbeheersi ng, niet elders geclassif iceerd
A anpassi ngsstoornissen
Persoonl ijkheidsstoornissen (A s I I)
A ndere aandoeni ngen en problemen die een reden voor zorg
kunnen zij n (o.a. V -code)
V 71.09 Geen D iagnose

N iet van toepassi ng *

* Er bestaat slechts 1 behandeloptie. I n overleg met de ziekenhuisadm i ni stratie kan w orden nagegaan of de registratie van deze behandeloptie geautomatiseerd
kan plaatsvi nden.

1

1

1

1

Het einde van een monstrum
Het verscheiden heeft onopvallend plaatsgevonden, maar het is er niet minder definitief om. Het voorschrift dat het College Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen, op instigatie van het ministerie van VWS, al jaren toepaste, is niet meer. Dit voorschrift stelde dat ziekenhuizen
alleen toestemming kregen voor nieuwbouw mits de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis volgens het adagium één gebouw, één
voordeur, één behandelvisie, zou samenwerken met het regionale GGZ-centrum. De achtergrond, zo zei men op VWS althans, was dat
psychiatrische zorg zonder somatische zorg onvolledig was. Terecht, natuurlijk. Deze verordening, die door het college Bouw
Ziekenhuisvoorzieningen met een schier lustvolle onbuigzaamheid werd gehanteerd, had evenwel een averechts effect. De
ziekenhuisdirecties interpreteerden deze aanwijzing namelijk op een wijze die menige PAAZ en bijbehorende psychiaters uit het ziekenhuis
verstootte, om onderdeel te worden van een GGZ instelling. Resultaat van alles was dat PAAZén in rap tempo verdwenen terwijl deze
maatregel evenmin de integratie tussen somatische en psychiatrische zorg in GGZ instellingen bevorderde.
Te langen leste begreep VWS dat het middel de kwaal verergerde en dat het bestaan van onafhankelijke PAAZén ernstig werd bedreigd.
Terwijl nieuwe kabinetten de keuzemogelijkheden in de gezondheidszorg wilden bevorderden, werd juist een van de zorgalternatieven uit
het GGZ veld verdreven. VWS zag in dat de bouwverordening hier mede debet aan was. Het nieuwe beleid van VWS is dan ook dat
PAAZén als essentieel alternatief binnen de (geestelijke) gezondheidszorg dienen te blijven bestaan. Er blijken nog steeds enkele
ziekenhuisdirecties die deze beleidsommezwaai van VWS niet kennen, maar uw bestuur zal ze hiervan op de hoogte brengen. Het dwalen
heeft lang geduurd, maar men is hoewel niet ten halve, dan toch nog net gekeerd.
R.S.Kahn (ediotorial “De psychiater”)

1

AEX-index van de ziekenhuispsychiatrie

1970

1990

2004

2005

1

1

Het UMC Utrecht bestaat uit het Academisch Ziekenhuis Utrecht de Medische Faculteit Utrecht het Wilhelmina Kinderziekenhuis 1 2 Ziekenhuispsychiatrie Eindelijk weer terug in de moederschoot Ine Klijn 22 april.

Transcript Het UMC Utrecht bestaat uit het Academisch Ziekenhuis Utrecht de Medische Faculteit Utrecht het Wilhelmina Kinderziekenhuis 1 2 Ziekenhuispsychiatrie Eindelijk weer terug in de moederschoot Ine Klijn 22 april.

Directory