Transcript Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI Dr. Ümmühan Avcı Yücel Esin Ergün.

Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI
Dr. Ümmühan Avcı Yücel
Esin Ergün
Bu bölümü tamamladıktan sonra;
Bu bölümü tamamladıktan sonra;
– Bir öğretim materyali seçerken hangi unsurlara dikkat edilmesi
gerektiği konusunda bilgi sahibi olacak,
– Bir öğretim materyali geliştirirken dikkat edilmesi gereken görsel
tasarım öğelerinden Çizgi, Şekil, Alan, Boyut, Doku, Renk konuları
hakkında bilgi sahibi olacak,
– Bir öğretim materyali geliştirirken dikkat edilmesi gereken görsel
tasarım ilkelerinden Bütünlük, Denge, Vurgu, Hizalama, Yakınlık
konularında
fikir sahibi olacaksınız.
2
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
İçindekiler
 Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
 Öğretim Materyali Seçimini Etkileyen Faktörler
–
–
–
–
–
Öğrenim Kazanımları
Araç Gereç Özellikleri
Öğrenci ve Öğretmen Özellikleri
Öğretim Ortamı ve Kısıtlamalar
Öğretim Yöntem ve Teknikleri
 Öğretim Materyallerinin Hazırlanması
– Görsel Tasarım Öğeleri
• Çizgi, Şekil, Alan, Doku, Boyut, Renk,
Okunabilirlik
– Görsel Tasarım İlkeleri
• Bütünlük, Denge, Hizalama, Vurgu,
Yakınlık
3
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
 Öğretim materyalleri eğitim ve öğretim sürecinde;
– öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve psiko-motor gelişimlerini
desteklemek, farklı bakış açıları kazandırmak, eğitim sürecini
zenginleştirmek, soyut kavramları somutlaştırmak, karmaşık
kavramları kolaylaştırmak, çoklu öğrenme ortamlarının
oluşturabilmesini sağlamak
amacıyla kullanılır.
4
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Nasıl Öğreniriz?
5
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Öğretim Materyali Seçimini Etkileyen
Faktörler
 Bir öğretim aracı ne kadar mükemmel olursa olsun, içerik
kötü tasarlanmışsa içerik çok iyi tasarlanmış, etkili ve doğru
yöntemle sunulmamışsa öğrenme açısından hiçbir yararı
olmayacaktır.
•
•
•
•
•
Öğrenim Kazanımları
Araç Gereç Özellikleri
Öğrenci ve Öğretmen Özellikleri
Öğretim Ortamı ve Kısıtlamalar
Öğretim Yöntem ve Teknikleri
6
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
-Öğrenim Kazanımları
 Öğrenme öğretme etkinlikleri sonucunda öğrencide
gerçekleşmesi beklenen bilişsel, duyuşsal ve psiko-motor
özelliklere kazanım denir.
– Bilişsel kazanımlar
– Duyuşsal kazanımlar
– Psiko-motor kazanımlar
 Öğretim materyalleri öğrencilerin belirlenen öğrenim
kazanımlarına kolayca ulaşmalarına yardımcı olur.
7
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
-Araç Gereç Özellikleri
 Araç gereçler, öğretmen ve öğrenci arasındaki iletişim
sürecinde kanal görevi görür.
 Seçilen araç gerecin,
– ders kazanımına ve konunun amacına uygun,
– içerdiği bilgileri doğru, görsel tasarımı ilgi çekici, gereksiz bilgilerden
arınık, kullanışlı ve dayanıklı,
– öğrenci düzeyine uygun
olmasına dikkat edilmelidir.
8
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
-Öğrenci ve Öğretmen Özellikleri
 Öğrenci;
Öğrenme ortamının merkezinde yer alan öğrenciler birbirinden
farklı özelliklere sahiptir.
Öğrencilerin Genel
Özellikleri
Yaş
Sağlık Durumu
Okuma ve Dinleme
yeteneği
Sosyo-kültürel Yapı
Ekonomik Yapı
Öğrenci Giriş
Davranışları
Hazır bulunuşluk düzeyi
Öğrenme Kapasitesi
Öğrenme Hızı
Çalışma Alışkanlıkları
İlgi Alanı
Beceri
Tutum
İhtiyaç
Motivasyon
Öğrenme Stili
Görerek (Görsel Tip)
İşiterek (İşiterek Tip)
Dokunarak
(Devinimsel tip)
Kaynak: Öğrenci Özellikleri(Çelik, 2007)
9
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
-Öğrenci ve Öğretmen Özellikleri
Öğretmen;
Öğrenme ve öğretme sürecini tasarlayan öğretmenin
özelliklerini bilmek öğretim materyalini seçimini etkileyen
etmenlerden biridir.
Öğretmenin sahip olduğu tutum, kullandığı dil, ders
anlatma ve araç gereç kullanma becerisi, konu alanı bilgisi,
öğrenme öğretme sürecini planlama ve değerlendirme
becerisi etkili bir ders süreci için önemlidir.
10
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
-Öğretim Ortamı ve Kısıtlamalar
Öğretim ortamı, öğrenme ve öğretim etkinliklerinin meydana
geldiği, öğrenci-öğretmen arasında etkileşim ve iletişimin
gerçekleştiği fiziksel bir mekândır.
Sınıf?
Işıklandırma?
Laboratuar?
Ortam Büyüklüğü?
Oturma Düzeni?
Sıcaklık?
Bütçe?
11
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
-Öğretim Yöntem ve Teknikleri
Öğretmen farklı öğretim yöntem ve tekniklerini kullanarak ders
öğrenme-öğretme sürecini planlamalıdır.
Farklı öğrenme stillerine sahip öğrencileri de bu sürecin aktif
bir üyesi olarak öğrenme ortamına katabilme fırsatı
yakalayabilir.
12
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Öğretim Materyallerinin Hazırlanması
 Sınıf içinde öğretim materyallerinin kullanımı çok yönlü
amaçlara hizmet eder(Smaldino, Lowther ve Russel, 2012):
–
–
–
–
–
–
fikirleri daha somut olarak özetleyebilme,
öğrencileri motive etme,
önemli noktalara dikkat çekebilme,
bilginin farklı alanlara uyarlayabilme,
yeni öğrenmeler ile eski öğrenmeleri arasında ilişki kurabilme,
öğrenme gücünü doğru kullanabilme.
13
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Çizgi
Şekil
Alan
Boyut
Doku
Renk
14
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Çizgi
 Çizgi, bir öğretim materyalinde dikkati belli bir noktaya
çekebilen, belirli bir yolun izlenmesini sağlayabilen, şekilleri
ayırma ve birleştirme görevi görür.
 Çizgiler yön ve hareket göstermek gibi birçok işleve sahiptir.
 Çizgiler, materyal içerisinde yatay, dikey ve eğik olarak
kullanımları bireylerde farklı algılara sebep olabilir.
15
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Şekil
 Bir yüzey üzerinde bulunan farklı çizgilerin bir araya gelerek
anlamlı bir bütün oluşturduğu iki boyutlu biçimlere şekil
denir.
 Şekiller, konu hakkında daha somut ve görsel bir algı
oluşturmak, dikkati materyale çekmek amacıyla
kullanılabilir.
Kavramlar arasındaki ilişkinin görselleştirmesinde, anlaşılması zor
karmaşık yapıları sadeleştirilmesinde şekillere ihtiyaç duyulabilir.
16
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Alan
 Algıyı kolaylaştırmada, karmaşıklığı önlemede, birbiriyle
ilişkili ve ilişkisiz öğeleri birbirinden ayırt edebilmede
materyal içindeki alanlar dikkatli kullanılmalıdır.
 Bir materyalde dolu ve boş alanlar dikkat çeker.
– Yazı ve resimlerin materyale yerleştirildiği alanlar dolu olarak ifade
edilir. Bunların dışındaki alanlar ise boş alan olarak ifade edilir.
İçeriğin daha rahat takip edilebilmesi için boş alanlara yer verilmelidir.
17
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Doku
 İki boyutlu görsellere üçüncü bir boyut eklemek amacıyla
dokudan faydalanılır.
 Materyallerde kullanılan doku öğesi ile
– daha gerçekçi görünüm
– zeminle cisim arasında oluşan farklılık sayesinde rahat algılama
– dokunma hissi
sağlanabilir.
18
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Örnek: Çizgi, Şekil, Doku Kullanımı
Çizgi
Doku
Şekil
19
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Boyut
 Bir materyalde bulunan öğelerin boyut algısı, çevresinde
bulunan diğer öğelerin boyutlarına göre farklılık gösterir.
 Materyalde bulunan şekil, resim gibi öğelerde kullanılan
yatay-dikey çizgilerin hatta kullanılan renklerin boyut
algısına etkisi bulunmaktadır.
Aynı büyüklükte açık ve parlak şekiller, kapalı ve koyu şekillerden daha
büyük algılanır.
20
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Renk
 Materyal kullanımında renk seçerken renklerin ahengi
düşünülmelidir.
 Renk çemberi renkler arasındaki ilişkileri anlamamızda bize
yardımcı olur.
21
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Renk-2
 Tamamlayıcı renkler genel bir renk düzeni açısından sıklıkla
iyi bir uyum gösterirler. Ancak doğrudan iki tane
tamamlayıcı rengi yan yana koymamaya çalışılmalıdır.
(Örneğin, kırmızı arka plan üzerine yeşil harfler kullanmak.)
 Benzer renkler, renk çemberinde yan yana olan renkler
olarak tanımlanır. Bu renkler bir görselde birlikte
kullanıldığında hoşa giden kombinasyonlar oluşturabilir .
(Örneğin, mavi-yeşil, mavi-mor)
22
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Okunabilirlik
 Bireylerin dikkatini toplama, algılama ve öğrenmeyi
kolaylaştırmada okunabilirlik önemli bir öğedir.
 Okunabilirlik
– Renklerde zıtlık
– Resim ya da yazı büyüklüğü
– Netlik/Bulanıklık
ile sağlanabilir.
OKUNABİLİR
Sarı üzerine siyah
OKUNABİLİR
Beyaz üzerine yeşil, kırmızı
ya da mavi
OKUNABİLİR
Mavi üzerine beyaz
OKUNABİLİR
Siyah üzerine beyaz
OKUNABİLİR
Siyah üzerine sarı
23
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım İlkeleri
 Bütünlük
 Denge
 Hizalama
 Vurgu
 Yakınlık
24
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Bütünlük
 Materyali oluşturan ögelerin birbiriyle bir bütün olarak
görünmesini sağlayan ilişki bütünlük olarak ifade edilir.
 Yazı, resim gibi öğeler anlamlı bir bütün olacak şekilde
materyalde bir araya getirilmelidirler.
– Böylece, materyali anlamalı ve yorumlamayı kolaylaştıracaktır.
25
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Bütünlük-2
 Aynı materyal içerisinde birden çok öge sığdırılmaya
çalışılmamalıdır.
 Çünkü parçalar arasındaki ilişkileri anlamak zorlaşacağından
öğrencinin materyalde verilmek istenen mesajı algılaması
zorlaşacaktır.
 Öğretim materyali hazırlarken bu vb. problemlerin önüne
geçebilmek ve bütünlüğü sağlayabilmek için basit bir 3x3
kuralı vardır.
26
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Bütünlük-3
3X3 kuralı
27
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Denge
 Bir materyalde yer alan öğeler yatay ve dikey eksende eşit
olarak dağıtıldığında bireyde psikolojik olarak denge hissi
oluşur.
 Bir materyal ortadan ikiye bölündüğünde öğeler her iki
tarafa eşit ağırlıkta dağıtılırsa formal denge(simetrik) oluşur.
 Öğelerin ağırlığı her iki tarafta eşittir ancak kullanılan öğeler
farklıysa informal (asimetrik) denge oluşur.
28
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Denge-2
29
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Hizalama
 Materyali oluşturan öğelerin materyal içerisinde yatay ve
dikey olarak hizalanması, bireylerde algıyı
kolaylaştırmaktadır.
– Öğeler arasındaki geçişini kolaylaştırma
– Öğeler arasındaki bağlantıların daha çık gösterilmesi
– Öğelerin önem düzeylerine göre ayırt edilebilmesi
30
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Hizalama-2
Örnek
31
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Hizalama-3
Örnek
32
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Vurgu
 Vurgu yapılan nokta materyalin ilgi merkezi haline gelir.
 İstenilen yerleri ilgi merkezi haline getirmek, can alıcı
noktaları belirtmek için kullanılabilir.
–
–
–
–
Ok ve benzeri yön gösteren çizgilerin ve şekillerin kullanılması
Farklı şekilde boyutlandırma
Farklı renk ve doku kullanımları
Öğe ve zemin arasında bulanık ve netlik yapılması.
33
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Vurgu-2
Örnek
34
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Vurgu-3
Örnek
35
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Yakınlık
İnsan beyni birbirine yakın nokta ya da şekiller arasındaki
boşlukları doldurarak öğeleri bir bütün olduğunu, birbirinden
uzak öğelerin ise ilişkisiz olduğunu algılar.
36
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Yakınlık-2
Örnek
37
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri
Görsel Tasarım Ögeleri
Yakınlık-3
Örnek
38
Öğretim Materyallerinin Eğitimdeki Yeri