Transcript İslam Entelektüel Geleneğinin Yapısı Terminolojik Bağlam  İSLAM  Din Olarak  Medeniyet Olarak  ENTELEKTÜEL  el-Akl (Intellect) ve Akletme  İslam’ın Entelektüel Boyutları  GELENEK  Doktrin Olarak 

İslam Entelektüel
Geleneğinin Yapısı
Terminolojik Bağlam
 İSLAM
 Din Olarak
 Medeniyet Olarak
 ENTELEKTÜEL
 el-Akl (Intellect) ve Akletme
 İslam’ın Entelektüel Boyutları
 GELENEK
 Doktrin Olarak
 Tarih Olarak
DİN OLARAK İSLAM
 Vahiy ya da İlâhî Bilgi (el-‘İlm) Olarak Kur’ân
 İlâhî Bilginin Naklî Oluşu
 Âyet (Gösterge) Olarak İlâhî Bilgi
 Kur’ân’ın Temel Mevzûu
 Allah (İlâhî İsimler/Fiiller/Sıfatlar)
 Âlem (Yaratılış Süreçleri, Kozmik Varoluşun Hikmetleri, Varlık Alanları
Arasındaki İlişki,
 İnsan (Yaratılış Süreçleri, Varoluşunun Boyutları, Anlamı ve Gayesi, Âlemdeki
Seçkin Konumuyla İlgili Etik, Sosyal ve Siyasal Vazifeleri, İnsan ve Toplum
Tipolojileri).
 Allah, âlem ve İnsan Arasındaki İlişkiler
 Üç “Kitab”ın Âyetleri Arasındaki Bütünlük
 Hakîm Kitabımız Kur’ân-ı Kerîm’in Âyetleri
 “Büyük âlem” Olarak Kâinat Kitabı’nın Âyetleri
 “Küçük Âlem” Olarak İnsan Kitabının Âyetleri
 Üç Kitabı Bir arada Okumanın İmkan ve Gereği
MEDENİYET OLARAK İSLAM
 Medeniyet Perspektifi
 Değerler: Özgünlük ve Evrensellik
 Zihin Dünyası: Müslüman Aklın İnşâı
 Zaman: Tarih Bilinci ya da Süreklilik ve Değişim
 Mekân: Dârü’l-İslâm ya da Kültürel Coğrafya
 İslam Medeniyetinin Kurucu Unsurları
 İlimler (Ulûm): Naklî İlimler-Aklî İlimler
 Sanatlar: Dinî-Dünyevî
 Kurumlar: Resmî-Sivil
ENTELEKTÜEL FAALİYETİ BAŞLATAN
VE GELİŞTİREN BAŞLICA TARİHSEL
FAKTÖRLER
 Sosyal ve Siyasal Gelişmeler
 Siyasal Gerilimler ve Kelam Fırkalarının Doğuşu
 Dünyevîleşme Eğilimleri ve Zühd Ahlakının Belirginleşmesi
 Fetihlerle Kültürel Coğrafyanın Gelişmesi
 Grek-Hellenistik, Bizans ve Fars Kültürleriyle Temas
 Harran, Süryani, İskenderiye ve Cündişapur Havzaları
 Tercüme Faaliyetleri
 Tercüme Faaliyetinin Genel Profili
 Beytü’l-Hikme Akademisi
ENTELEKTÜEL YAPI
 İslam Düşüncesinde Üç Metafizik Perspektif
 Kelam
 Felsefe
 Tasavvuf
 İslam Düşüncesinde İlişkiler ve Ayırımlar
 Kelam, Felsefe ve Tasavvuf İlişkileri
 Üç Perspektifin Ayırıcı Vasıfları
KELAM İLMİNİN TEMEL
MESELELERİ
 Epistemoloji: Nazarî Bilginin İmkanı ve Kaynakları
 Kozmoloji: Cevher-Araz Sorunu
 Teoloji: İsbât-ı Vâcib ve İlâhî Sıfatlar
 Etik: Ef ‘âl-i İbâd Sorunu
 Politik: İmametTartışmaları
Felsefe
 :Philo-sophia’dan el-Felsefe’ye İslam Felsefesi’nin Doğuşu
ve Gelişimi




İlk İslam Filozofu: Kindî
Kurucu Şahsiyetler: Fârâbî, İbn Sînâ
Gazzâlî ve Sonrası
“Grand Commentator”: İbn Rüşd
 İslam Entelektüel Geleneğinde Üç Felsefe Tasavvuru
 Hikmet Olarak Felsefe
 Bilim Olarak Felsefe
 İlhad Olarak Felsefe
 Arapça’dan Latince’ye: İslam Felsefesinin Ortaçağ Avrupa
Muhitine İntikali
Aklî İlimler (el-Ulûmü’l-felsefiyye)
 İslam filozofları ve bilimler tasnifi
 Aklî-felsefî İlimler Kavramı
 Aklî İlimler Şeması:
 Nazarî İlimler



Tabîiyyât (Fizik Bilimler)
Riyâziyyât (Matematik Bilimler)
İlâhiyyât (Metafizik Disiplinler)
 Amelî İlimler
 İlmü’l-Ahlâk (Etik)
 İlmü Tedbîri’l-Menzil (Ev İdaresi)
 İlmü’s-Siyâse (Politika)
Tasavvuf: Şeriat, Tarikat, Hakikat
 Şeriat: Umumi yol/Çember; Tarikat:




Hususi Yol/Yarıçap; Hakikat: Gaye/Merkez
Zühd Ahlâkı: Muhasebe, Mücahede,
Tevekkül, Rıza, Vera, Takvâ, Uzlet, Terk-i
Dünya, Rücû.
Haller : Zikr/Tezekkür, Gurbetin Farkında
Olma. Aslî Vatana Özlem, Cezbe.
İlâhî Varlığa yönelme ve makamlar: Aşk,
Vecd, Vuslat, Fenâfillah
İlâhî Asl’a Dönüş: Bekâ Billah.
İslam Entelektüel
Geleneğinin
Günümüzdeki
Anlamı
Gelenek ve Gelecek
 Tarihe Güncel Bakış: Vak’alar ve Vâkıalar
 Yeniden: Yenile ve Yinele
 Geleneğin Yeniden Keşfi
 Geleneğin Yeniden Teşekkülü
 Yeniden Teşekkül İçin Yeniden Keşif
 Gelenekten Geleceğe: İstikbal Köklerdedir
Klasik ve Güncel
 Geleneğin Taşıyıcısı : Klasik
 Klasiğin Temel Nitelikleri: Evrensel Ölçülerde Nitelikli




Olmak, Anlam Dünyasının Sürekliliği, Yeni Kültürel
Atılımlara İlham Vermek.
İslam Entelektüel Geleneği Bağlamı: Kelam, Felsefe ve
Tasavvuf Klasikleri
İslam Klasiklerini Niçin Çevirmeliyiz?
İslam Klasiklerini Niçin Okumalıyız?
İslam Klasiklerini Nasıl Okumalıyız?
Günümüzde Kelam
 Günümüzde Kelam Geleneği Araştırmalarının Değeri ve
Önemi
 Yeni Bir İlm-i Kelam Mümkün mü?
 Günümüzün Mübrem İhtiyacı: Kelam Yapmak
 Günümüz Kelamcısının Temel Donanım ve Birikimi
 Klasik İslam Disiplinleri (İslam Felsefesi ve Tasavvuf Dahil)
 Felsefe Tarihi ve Çağdaş Felsefe
 Dinler Tarihi ve Yaşayan Dinler
 Günümüz Kelamcısının Temel Vasıfları:
 Dini Esasları Müdafaa Gayreti
 Tefekkür İstidadı
 Tahkik Yöntemi
Günümüzde İslam Felsefesi






İslam Felsefesi Tarihini Araştırmak Ne İşe Yarar?
Günümüzde İslam Felsefesi Araştırmalarının Düzeyi
Günümüzde İslam Felsefesi Yapmanın İmkanı
Günümüzde İslam Felsefesi Yapmanın Gereği
Günümüzde İslam Felsefesi Yapmanın Yöntemi
Çağdaş İslam Felsefecisinin Sahip Olması Gereken Temel
Birikim:





İslam Entelektüel Geleneği
Batı Felsefe Geleneği ve Çağdaş Felsefe
Batı Teoloji Geleneği ve Çağdaş Dinî Akımlar
İslam ve Batı Bilim Tarihi
Modern Bilimsel Yöntem ve Eleştirisi
Günümüzde Tasavvuf
 İslam Entelektüel Geleneğinin En Canlı Formu:
Tasavvuf ve Tarikatlar
 Tasavvufun Klasik ve Güncel Sorunu: Bilgi-İletişim
 Klasik İslamî İlimler Açısından
 Felsefenin Dili ve Tasavvuf
 Akademya ve Tasavvuf Araştırmaları
 Tasavvuf ve Edebiyat : Ülkemizde Tasavvufun En Etkin
İfade Formu
 Şeriat-Tarikat-Hakikat Bütünlüğünü ve Kriterlerini
Yeniden Gözetmek.
GELENEK MİRASÇISININ MİSYON
VE VİZYONU
 Entelektüel Sorumluluk Taşımak
 Medeniyet Perspektifini Esas Almak
 Çağın Modern ve Postmodern Zihin Haritalarına Vakıf






Olmak
Problem Bilincine Sahip Olmak
Yöntem Geliştirirken “Geleneğin İhyâ ve Tecdîdi” Tavrını
Gözetmek
Eser Vermede Nitelik ve Özgünlüğü Gözetmek
Araştırma İçin Kurumsallaşmaya Önem Vermek
Farklı Yöntemleri Kutuplaşma İçin değil Ekolleşme İçin
Benimseme
Farklı Perspektiflerin Diyaloğu ve Sentezi
XV./XXI. YÜZYILDA BİR İSLAM
RÖNESANSI GERÇEKLEŞTİRMEK
İÇİN ENTELEKTÜEL VAZİFELER
 İslam Medeniyetinin Entelektüel Tezahürleri Olan Kelam, Felsefe ve




Tasavvuf Geleneklerine Ait Büyük Klasiklerin Neşir ve Tercüme si.
Bu Klasikleri Okumak, Anlamak, Yorumlamak, Eleştirmek ve Yeniden
Üretmek Üzere Verimli ve Özgün Metodolojiler İnşa Etmek.
Tarihsel ve Güncel Tecrübenin Işığında Geleneksel Naklî İlimler-Aklî
İlimler Tasnifindeki Dengeleri Mutlaka Sağlamak; Dengeyi Bunlardan
Biri Aleyhine Asla Bozmamak..
XV./XXI. Yüzyılda İvme Kazanan Küreselleşme Olgusunu Hesaba
Katarak Özgünlük ve Evrenselliğin Gereklerini Karşılayan Yeni İfade
Formları Geliştirmek.
XV./XXI. Yüzyılın Nitelikli Müslüman Entelektüelini Yetiştirmek Üzere
Sadece Tarih Araştırmaları Düzeyinde Değil, Kelam/Felsefe “Yapmak”
ve Bunu Yaparken Tasavvufun Entelektüel İmkan ve İlhamlarına Açık
Olmak Üzere Bütünleyici İlim Politikaları ve Sentezci Tavırlar ı Öne
Çıkarmak.
DÜŞLE VE DÜŞÜN !
 Tıpkı İslâm’ın Klasik Çağında Olduğu Gibi XV./XXI. Yüzyılın İkinci Yarısında
da Müslüman Entelektüellerin Tam Bir Özkimlik Bilinci ve Özgüven Duygusu
İçinde Yeryüzünün Öğretmenleri Olduğunu; Müslüman Entelektüellere Ait
Eserlerin Harıl Harıl Dünya Dillerine Çevrildiğini, Hakkında Doktora tezleri
Yapıldığını; Müslüman Üniversitelerine dünyanın Her Yerinden Talebelerin
Akın Ettiğini;
 Akıl-Vahiy, Din-Felsefe, Din-Bilim, Felsefe-Bilim, Tasavvufî Bilgi-Teorik Bilgi,
Teknoloji-Çevre, Ekonomi-Ahlak , Siyaset-Ahlak Arasındaki İlişkilerin Birer
Çatışma Alanı Olarak Değil, Birbirini Besleyen ve Yekdiğerinin Ufkunu Açan
Birer Diyalog Alanı Olarak Kavranmaya Başladığını;
 Klasik Düşünce Geleneklerindeki Tarihsel Yıpranmışlıkların, Modernlikteki
Kutsala Sırt Çevirmiş Yaşama Biçimlerinin ve Postmodern Yönelişlerdeki
“Hakikat” Kavramını Anlamsızlaştıran İlkesizliklerin Aşıldığı, Tüm Entelektüel
Faaliyetin Sırasıyla Ruhun, İslâm’ın ve İnsanlığın Kemâle Ermesine
Odaklandığı Bir DüşünmeTarzının Müslümanlarca Geliştirildiğini veTüm
Yeryüzüne Egemen Olduğunu…
TEŞEKKÜRLER. Dersimiz İçin Okunması Tavsiye
Edilen Yitirilmiş Hikmeti Ararken Adlı Kitabımızın
Sunuş’undan Bir Alıntıyla Bitirmek İstiyorum:
Bu derse mesnet teşkil eden bilgi ve
düşünceler “GELENEĞİN
SANCAKLARINI GÜNÜMÜZÜN FİKİR
DÜNYASINA TAŞIYACAK VE
GELECEĞİN MEDENİYET
BURÇLARINA DİKECEK OLAN
HİKMET YOLCULARINA İTHAF
EDİLMİŞTİR. YİTİK HİZMET
HAZİNESİNE GÖTÜRECEK FİKRÎ
HARİTALARI GELENEĞİN BİRİKİMİ
VE ÇAĞININ DENEYİMİYLE YENİDEN
ÇİZECEK OLAN BU SEÇKİN
YOLCULARI SELAMLIYORUM.”
Prof. Dr. İlhan KUTLUER
17.04.2011