Transcript Eus eige leedsjes Deil 15 Augustus 2012 Klikke um wijer te goon.

Eus eige leedsjes Deil 15
Augustus 2012
Klikke um wijer te goon
‘t Löstig buurke
Dao waor ins eine löstige boer,
vaan dee boer gaon iech ins zinge.
En 'r had ziene wagel mèt hout gelaoje,
nao de merret góng 'r 't bringe.
Meh die juffrouw had 't good verstaande,
en die zag: ”Komp geer mer binne.
Dat späölselke watstiech vaan zinnes bis,
konne veer wel dadelek goon beginne".
Meh wie heer halverwege waor,
kaom 'm ei sjoen meidske tege.
"Och mien leeste juffrouw fien,
kós iech toch 'n eurke bij diech zien.
En daan kraogste hout en wagel!"
Toen 't späölselke halverwege waor,
dao begós dee boer te klaoge:
"Had iech dat toch mer vaan teveure gewis,
tot de ein wie de aander is.
Daan had iech nog hout en wagel!"
door Hendrik Spilman
door Hendrik Spilman
Noe mer gespaord
en neet mie gedroonke.
Daan höbbe veer 't koumend jaor 'nen ossekop bijein.
Daan op 't fies,
ins lekker gedroonke,
mosselepertije en die zien zoe algemein.
En daan zètte v'r d'n ossekop,
d'n hoed vaan d'n awwe Mozes op.
Treh-leh-leh-leh-leh-leh-leh
En de oostervijg is zoe zaat wie 'n bom,
en ze goeje häör in de regeton.
Treh-leh-leh-leh-leh-leh-leh
Es 't kejzjem is bij miene maan,
daan haol iech miech nog 'n oons devaan.
Treh-leh-leh-leh-leh-leh-leh
En Smölders mèt z’ne krollekop,
dao geit heer mèt de lochbal op.
Treh-leh-leh-leh-leh-leh-leh
Mastric ou Maëstricht gravure oet ’nen atlas, oetgegeve door Aveline in 1692
Sjroomp, sjroomp,
't waor e meidske.
Sjroomp, sjroomp,
't waor 'ne jong.
En mie vaajer zag
iech zouw 't laote.
En mie moojer zag
iech zouw 't doen!
En daan löp heer door de Staat
En daan tik heer ziech 'n plaat
Tiralala, tiralala, tiralala.
(‘n plaat tikke is get stoms doen)
't Sjoenste
Vrunde
komp
vaan
huurt
allesins
vergeet
nao 'niech
grapneet
Gebäörd
Dat
zij zoeingaw
Wiek,
nao
kort
häör
bijkamer
de stad;
leep.
't Waos
Ze
naomop
deeine
lamp
kèrmesdaag,
en bezaog ziech ins good
Datvoont
En
me ziech
'n plak
ins zoe
ammesere
roed es maag.
blood.
Euveral boe
Gelökkeg
totveer
't grepke
koume
neet
spreke
gevierlek
ze daovaan
waor,
Dat veer zaot
Aanders
zoe good
me lielek
teikene
mètmèt
de han
de kokepan!
in 't haor!
Lala-lala-lala-lalalalalalalala.
's Mörges
Hierkes
diezachte
iech neet
veer:neume
Wat noe
maag
gedoon
Die
't
Meidske
hadde ewèlt
stökske
nao hoes
in de touw
kraag.goon.
D'n eine leep
Allemaol
woorde
hei en
veer
d'nbleik
aandere
vaan dao
kleur
En zagte:
volgdeDat
de maog
grepkeinkump
de keuke
us deur.
nao.
Komp laote
Komt
allemaol
veerins
häör
heigeve
en luustert
eder eine
naofrang
mien wäörd,
Iech zalzeuuch
Umtot
zoe goon
gebrand
vertèlle
is mèt
wat
dedao
kokepan!
is gebäörd!
Lala-lala-lala-lalalalalalalala.
Wiek
Wie die
Toen
datzalf
grepke
waoswat
in de
hadkeuke
gedoord
gebrach
Vraogde
Toen
waos
eine
dievaan
pijn us
al gaw
't woord
verzach.
En zag
'ne
Nuie
: Iech
rok woort
weit 'nhäör
aordege
drumzaak
gedoon
Es me
Dat
dieein
plaoster
kokepan
mer
had
neet
heitaof
gemaak.
zouw goon.
En eder
V'r
zachte:
stumde
Es dattouw
grepke
en noe
zag: mer
Ze isgood
't weerd
marsjeert,
Dat veer
Daan
höbbe
vaanv'rhäör
de maan
goon mer
makeeine
e seldaotepeerd!
frang verteerd!
Lala-lala-lala-lalalalalalalala.
Huurtheel
Toen
ins wat
me euzen
de panhospes
kort bove
zeet:
de lamp
Totde
In
zekeuke
waos is
heit
eurenplaots
zwartjao
vaan
neet!
damp.
Jonges
Gein
maog
zag me,
die iech
numtmie
häör
hawwe
good kaan
in ach
Totzeme
Es
mer
de hure
pan heet
vaanop
diehäör
kokepan.
bats gebrach.
De höbbe
Ze
pan had
ouch
häörgeliek
gekieteld
dat liet
datziech
ze springe
good verstoon,
mós
En wèlle
Ze
geine neet
vaan geteikend
eus vijve dee
naohäör
hun hoes
hawwe
touw
kós!goon!
Lala-lala-lala-lalalalalalalala.
Lala-lala-lala-lalalalalalalala
Oetlègk bij ’t veurege leedsje: ”De kokepan”
In "De opregte Maastrichter Almanak" vaan 1859 stoont dit leedsje aofgedrök. Es titel woort geneump:
"Veritabel historie van het Wieker Reform-peerd".
Volges broeder Ananias de Vries gief ’t woord "reform" aon tot me ’t woord "peerd" dat denao kump neet
lètterlek moot opvatte. In dit geval beteikent ’t: de deensmaog, die es e seldaotepeerd gebrandmerk weurt.
Es wijs steit aongegeve: " ’t Aards Paradijs" of "De reis naar Munsterbilsen”.
’t Leedsje woort, nao ‘t sjijnt, in zienen tied hiel väöl gezoonge! Olterdissen heet de milledie ouch gebruuk in
zien "Trijn de begijn”. Wat iech zing is ‘n aofgeleide versie vaan Olterdissen.
E paar wäörd bij ’t volgend leedsje: “Sjotelsplakke en plakplaosters”
Wee ’t gesjreve heet is neet bekind. Iech höb ’t gevoonde in ’nen awwe, mèt de hand gesjreve
leedsjeskajee. Oonder aon de bladzij, behurende bij dit leedsje stoont ’n opmerking:
“Zier sjoen milledie. Jaomer, d’n teks is zier sarkasties en spottend euver de vrouwluij”.
Es ‘vraaknumming’ zing iech daorum mer ei couplètsje!😄
In ’t twiede couplètsje weurt gesproke euver “ziech eine drinke op Sint Pieter of in Biesland”. Väöl lui gónge
nao Sint Pieter um ins lekker te kinne doordrinke! Dao waor e dröpke of e gleeske beer naomelek
goojekouper es in Mestreech! Sint Pieter waor ’n zelfstandege gemeinte en de accijnze op alkohol laoge
lieger, vendao.
’t Heet mer gedoord tot 1920 want toen woort Sint Pieter door Mestreech geannexeerd en hoofde me um
die reie neet mie denao touw te goon! Ouch Biesland, deil vaan Wolder en behurend tot de gemeinte Aajd
Vroenhoven, woort in dat jaor bij Mestreech geveug.
Kloester Slavante in 1740 door Hendrik Spilman
Joonkmans laot uuch neet joonk trouwe,
al eur plezeer is daan eweg.
Geer zalt ’t uuch altied berouwe,
in plaots vaan good geit alles slech.
Want die vrouwlui, dat zien ratte,
slange zelfs vol venijn.
Zie zien zoe vals wie katte,
want dat zeen iech aon de mijn!
Sjotelsplakke en plakplaosters,
zien de vrouwlui in 't hoes!
En daobij ouch nog langslaopsters,
ze dene tot chagrijn in de plaots vaan troes.
Och, ze kinne gaar neet zwiege,
este hun get touwvertrouws!
En dee zoe ein zal kriege,
dee wèt drommels good boeveur
Wèlt geer zoondags ins goon drinke,
nao Sint Pieter of nao Biesland.
En geer höb aon niks te dinke,
trèk geer oet nao d’n aandere kant.
Modepóppe op de straote,
kanarieveugel in d’n ougesjien.
En ze huppele op de maote,
ze keke luid en rope fien.
Och, ze kinne gaaroet neet zwiege,
eeksters zien ’t aon de deur.
Meh dee zoe-ein zal kriege,
dee wèt drommels good boeveur!
In d’n trouw moot geer ’t laote,
leve wie in d’n awwen tied.
Wèlt liever ’t trouwe laote,
roop: "Vivat de liberteit!"
D’n Hertog vaan Parma verovert Mestreech op 20 julie 1579 door Jan Luyken
En Driekske span d'nen os mer aon
mörge goon v’r vare.
Driekske span d'nen os mer aon
mörge goon v’r vare.
Vreuger bestoont ’n aajd gebruuk. Eigelek waor ’t miejer e soort vaan volksgeriech: (’ne charivari) want de gemeinsjap
naom de plaots vaan de rechter in. Wat doog me? Bij de lui, die op de ein of aander meneer ergernis gaove aon de
aander inwoeners, woort in ’t gunstigste geval, ketelemeziek gemaak.
Ketelemeziek waor neet aongenaom veur de oere, die doge d’ch pijn nao zoe konzèr.
Miestal woort ’t touwgepas bij houwelekskwesties. Hei in Zuid-Limburg hètde dat gebruuk in ’t ein dörp toete, in de
aander plaots spraok me vaan vare, rammele of hule. In Belsj kós me dat versjijnsel ouch en dao spraok me miejer vaan
“d’n os rije”. Es beveurbeeld ’ne wedemaan of ’n wedevrouw góng trouwe mèt iemes dee noets getrouwd gewees waor,
daan hadste de póppe aon ’t danse. Want daan woort in de ouge vaan de aander inwoeners iemes oonttrokke aon d’n
houweleksmèrret door lui die al ins ’n vrouw of ’ne maan gehad hadde. Daodoor bleef veur de jäög minder käös euver.
Vaanaof d’n ierste roop in de kèrk, zoe woort ’t veurgenome houwelek bekind gemaak, woort gevare, getoet,
gerammeld of gehuuld dus ... ketelemeziek gemaak.
Dat woort ederen daag veur hun deur gedoon door de (jong) naobers vaan beveurbeeld zoe’ne wedemaan of zoe’n
wedevrouw. Daan woort gehouwd op alles wat mer hel geluid gaof. De trouwlöstege kóste die ’sernaad’ aofkoupe mèt
beer, sterkendraank of cent um draank te koupe. Väöl broedspare gaove touw, allein al um vaan ’t lewej aof te zien.
Zoe konzèr haolde dèks de gezètte umtot ziech daobij oongeregeldhede veurdege! In "De Nieuwsbode" vaan 2 mei
1886 steit beveurbeeld ’n artikel euver ’t verkriege vaan "huulbeer” in ’t pläötske Euverum bijj Gölpe.
In euzen tied kump ’t haos neet mie veur tot ketelemeziek gemaak weurt. In Mheer waor Hub vaan Proemeren in 1987
ein vaan de lèste slachoffers vaan ’t “hule”. Heer heet ’t euveregens mèt plezeer aofgekoch !
Geer vraog uuch mesjiens aof boe dat gebruuk vaandan kump! Nao ’t sjijnt zouw ’t iewe geleie in Tirol en Stiermarken
oontstande zien. ’t Waos e soort aofweer tege demone, opgerope door de geis vaan de gestorve maan. Dee wouw
veurkoume tot zien vrouw veur d’n twiede kier zouw trouwe. ’t Is nao Nederland euvergewejd, boe ’t gebruuk flink
veraanderd woort en neet altied fiengeveuleg woort touwgepas.
Es geer nao d’n teks vaan ’t leedsje kiek zeet geer stoon:
Driekske span d’nen os mer aon, mörge goon v’r vare.
Deen teks bevat ’n waarsjouwing tot mèt ketelemeziek begós zouw weure !
Umstreeks 1910 wouw Johannes Hendricus (Driekske) Habets veur d’n twiede kier goon trouwe. Heer waor wedemaan
en woende op Aajd Caberg. Dit leedsje is toen op häöm gemaak en gezoonge.
Of heer e tönneke beer aon de naobers gesjoonke heet weit iech neet, heer sjeen nogal nej te zien!
Bronne: Proefschrift H. Thewissen uit 2005
Jos Schrijnen “Nederlandsche Volkskunde” deel 1 hoofdstuk 4
Daank uuch, daank uuch,
zèt uuch mer neer.
Wat geer zag dat klop oongeveer.
’t Is perceis wat ’n ederein wèt,
dee ’t geleze heet in de gezèt!
Pila, pila, pilalala
Pila, pila, pilalala
’t Is perceis wat ’n ederein wèt,
dee ’t geleze heet in de gezèt
Kroettore vaan Wiek door Alexander Schaepkens litho 1854/1855
.
Nao Meersse,
nao Meersse.
En die
verdomde prij,
die stik miech
in m’n zij!
Nao Meersse,
nao Meersse.
En die
verdomde prij,
die stik miech
in m’n zij!
Bladzij aofkomstig oet Polemographia auraico-belgica vaan Willem Baudartius 1622
Alva verdedeg in 1568 Mestreech tege Willem vaan Oranje op d’n Dousberg
Jongens, jongens trouwt tog neet,
want in den trouw stik veul verdreet.
Daan moot geer veur alles zeurge,
veur vandaog en oug veur meurge.
Veur de kost en veur de heur,
want geer wet, ‘t is blixems deur.
Ierste couplètsje vaan ‘t leedsje
vaan pestoer Delruelle in de
oersprunkeleke (?) spelling.
Oetlègk ”Jongens jongens trouwt tog neet" op de wijs vaan "Staat op herder Coridon”.
D’n teks vaan dit leedsje is gemaak door pestoer Delruelle (1735-1807). Veer kinne deen teks umtot heer euvergelieverd is via ’n aofsjrif
oet ± 1900. ’t Orzjineel is verlore gegaange. Pestoer Delruelle waor pestoer vaan de Sint Martinuskèrk in Wiek.
De gewoene maan in Wiek zag sjijns in deen tied neet ”pestoer” meh ”oggestoer” en de naom Delruellewoort verbasterd tot
”Delderwel”. Of ...... ‘t waor allein zien wasvrouw die “oggestoer” zag want zoe weite veer dat!
Es gebore Mestreechteneer, meh vaan Waolse aofkoms, heet heer väöl gediechte in ‘t dialek gemaak.
Dit leedsje kin me geine lofzaank op de veurdeile vaan ’t houwelek neume zouw iech zègke! Meh iech moot opmerke tot in 1809, zjus
nao d’n doed vaan pestoer Delruelle, miejer es 20% vaan de maander en vrouwe in d’n trouwleeftied neet getrojd waor. Doedinvoudeg
umtot ze gein vrouw en kinder kóste oonderhawwe! Tösse 1818 en 1829 woort eine op de drei inwoeners vaan Mestreech door de
chariteit oondersteund. Nog get boevaan me kin sjrikke: de gemiddelde leeftied tot me storf laog in deen tied örges in de daartig, de
mieste haolde de veertig jaor neet!
't Leedsje heet mer leefs 12 couplètte! Iech zing mer eint. Iech höb d’n teks laote stoon zoewie iech ‘m gekrege höb. Meh ‘t is neet zeker
of pestoer Delruelle die spelling ouch gebruuk heet.
Bronne: -Artikel vaan Lou Spronck ”De Maastrichtse dialektliteratuur voor 1840” in ”Miscellanea Trajectensia” oetgegeve in 1962
-Aonteikeninge vaan Broeder Ananias de Vries euver de herkoms vaan de wijs vaan dit leedsje
-”Gedinksjrifte”, herinneringe vaan Henri Schuhmacher euver de jaore 1850-1880
1 Jongens jongens trouwt tog neet
Want in den trouw stik veul verdreet
Dan moot geer veur alles zeurge
Veur vandaog en oug veur meurge
Veur de kost en veur de heur
Want geer wet het is blixems deur.
4 Zeen ig dan mien kinders kriete
Dan ding ig aon mien miete
En verleer soms de courage
Es ig ding aon de menage
En out mie lief bespaor ig het
Um het te geve aon mien Bet.
7 Heub ig dee dan goot voldoon
En ig mein get oet te goon
Dan kump Kristiaan of Nol
Peer ig heub gei kamizol
En gein brook veuraon mien vot
Want mien beste is kapot.
10 Dan kump miene Bertus of Pie
Peer ig heub gein kousse mie
En gein scheun veur op te louppe
Peer geer moot mig nieuje kouppe
En zoe kaan ig neet es peer
Ins goon drinke ei glaas beer.
Ig kom dageliks neet touw
Met drij gulden veur mien vrouw
Zoe dat ig nog geine liter
Kaan goon drinke op Sint Piter
Bij Hameleers of bij Prik
Van bang tot ig mig ins verslik.
Is mien Bet krank of in de kraom
Dan moot ig antstonds in den haom
En stook het vuur in de keuke
Kook de pot en was de deuke
En daorum hub ig noets gedoon
Het zouw mig in mien hersens sloon.
Laot in Godsnaom mig ein make
Van manchester of van lake
Es ze mer wat proper is
Want mien ziel ig bin neet fris
Dao geer mig zoe louppe laot
Wie eine erme jong op straot.
Daobij moot ig mig oug meije
Um mig ins wat goot te kleije
Want bezeen ig ins mien mite
Dan begin ig weer te krite
Dat ig niks bespaore kaan
Um te blive ein ierlik maan.
Dat waos allemaol nog niks
Waos mien vrouw neet zoe gewiks
Dat ze snagts zeuk in mien tes
En steult mie geld met de res
Trum getrouwde, zwijgt mer stil
Want niemand heet ziene wil.
Mein ig dan niks mie te kouppe
Dan kump miene Klaos gelouppe
Peer ig heub zoe deks gekreete
Dat geer mig neet laot aonmeete
Eine gooije winter jas
Want dee kaom mig goot van pas.
Heub ig dan veur die goon zeurge
Met het laake nog te beurge
Dan kump An met heur jekske
Peer kop mig tog ei nieu pekske
Want noe kump het goot saisoen
Um mig wat fris aon te doen.
Trum jongens wagt ug veur den trouw
Numt eur leeuve daog gein vrouw
Al waos ze oug schoen vaan weeze
Knap vaan lief met dobbel peeze
Zoe blijft tog liver wie geer zeet
Jongens jongens trouwt tog neet.
En daan goon veer
um nao tante Nelleke.
Dao drinke veer e pötsje beer.
Dao höbbe veer al väöl plezeer.
En die deit dao sókker in,
die deit dao sókker in.
Al in 't beer, al in 't beer.
En deit dao sókker in 't beer.
Willem Baudartius 1622
Belegering en innaome vaan Mestreech door Frederik Hendrik vaan 9 junie tot 21 aug. 1632
‘n flemp is ‘n dwaas vrouw
En laot häör mer loupe
en laot häör mer goon.
Die flemp is bezope
die kin neet mie stoon.
En laot häör mer loupe
en laot häör mer goon.
Die flemp is bezope
die kin neet mie stoon.
Oonderaon de bladzij steit ’t addres vaan mien websaajd.
Es geer miejer informasie wèlt höbbe euver d’n achtergroond
vaan leedsjes kint geer dao ins op kieke.
Mie mailaddres kint geer gebruke es geer soms informatie veur
miech höb !
www.xs4all.nl/~hfeij
[email protected]