Transcript Aile Planlaması - Prof. Dr. Serpil Bozkurt

KADIN SAĞLIĞI
Kadın Doğum Uzmanı Gözüyle
Prof. Dr. Serpil Bozkurt
Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi
Kadın Hastalıkları ve Doğum ABD
Öğretim Üyesi
(Maltepe Belediyesi işbirliği ile)
Haziran, 2010
Dünyada;
Her 90 san.de 1 kadın
gebelik dolayısıyla
ölüyor!
Her yıl 4 milyon
yenidoğan yaşamını
yitiriyor!
Anne ölümleri



Anne ölüm oranı yüz
binde 21,1 (yılda 587
anne!)
2005’te yüz binde 28,5
UNICEF raporunda 171
ülkede 2000’de 70.
sıradayken 2005’te 57.
sıraya yükseldik (iyiden
kötüye)
Bebek ölümleri



Bebek ölüm oranı
binde 16,7
1998-2003’te binde 28,7
1998 UNICEF raporunda
(kötüden iyiye) 195
ülkede 82. iken 2007’de
92.yiz
Türkiye’de durum (2007)
Ne yapılabilir?

Kadın sağlığının ihmal edilmesi dünya
nüfusunun yarısının ihmal edilmesi
demektir.

Kadına yapılacak yatırım çocukların,
ailelerin ve toplumların hayatını daha da
iyileştirecektir. Kadın sağlığı dünyanın ve
ülkelerin önceliği olmalıdır.

Konuya insan hakları açısından
yaklaşmak gerekir. Kadın hakları aynı
zamanda insan haklarıdır.
İnsan Hakları



1776: Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi
1789: Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi
10 Aralık 1948 (BM Genel Kurulu):
“Evrensel İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi”
Madde 1: Bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit
dogarlar.
Madde 2: Herkes, ırk, renk, cins, dil, din, siyasi veya diger
herhangi akide, milli veya içtimai menşe, servet, doguş veya
herhangi diger bir fark gözetilmeksizin işbu beyannamede ilan
olunan tekmil haklardan ve bütün hürriyetlerden istifade
edebilir.
Madde 3: Yaşamak, hürriyet ve kişi emniyeti her ferdin hakkıdır.
Madde 4: Hiç kimse kölelik veya kulluk altında bulundurulamaz;
kölelik ve köle ticareti her türlü şekliyle yasaktır.
Türkiye’deki çalışmalar
İlgili Bakanlık temsilcileri ve
müsteşarlarından oluşturulan “İnsan
Hakları Koordinatör Üst Kurulu”
 1998’de Üst Kurul 46 maddeden
oluşan düzenlemeler paketini
yayınlamıştır.

◦ 37. madde: Adli vakalarda vajinal veya
anal muayenelerin, hangi koşullarda
yapılabileceğini, bekaret kontrolu veya
zina iddiası durumlarındaki yaklaşımları
belirler.
Kadının güçlendirilmesi
ve kadın-erkek eşitliğinin
sağlanması bir insan
hakları sorunudur ve
sosyal adaletin şartıdır
ve sadece bir kadın
sorunu olarak
görülmemelidir. Zira
insan kavramını kadın ve
erkek birlikte
oluşturmakta, bu
kavrama her iki cins
birlikte anlam
kazandırmaktadır.
Kadın Hakları
Kadın Hakları
16. yy.da “Kadın insan mıdır?” tartışmalarının yapılıyor
olması bile KH kavramının İH çerçevesinde
tartışılmasını zorunlu kılmaktadır.
 Kadın Haklarının savunulması hareketleri de 18. yy.da
başladı.
 Fransız Devrimi'nin başında (1791) Olympe de
Gouges: “Déclaration des droits de la femme et de la
citoyenne” (Kadın ve Kadın Yurttaş Hakları Bildirisi) İYHB’ne yönelik bir manifesto 1792: Mary Wollstonecraft'in A Vindication of the
Rights of Women (Kadın Haklarının Bir Savunusu) adlı
kitabı

Kadın Hakları





ABD: 1848-New York Kadın Hakları Kongresi
Elizabeth Cady Stanton ve Lucretia Mott: Kadın
Hakları Bildirisi
1857 (8 Mart) dokuma işçisi kadınların direnişi (BM
üyesi ülkelerde 'Uluslararası Kadın Günü‘-1977)
Almanya: 1875-August Bebel (Kadın ve
Sosyalizm, Die Frau und der Sozialismus, 1883),
sosyal demokrat partinin programına kadın-erkek
eşitliği
Kadın militanlar (Clara Zetkin) partinin kadın kolunu
kurarlar.
İngiltere: 1903-E. Pankhurst'ün kurduğu Toplumsal
ve Siyasal Kadın Birliği
19. ve 20 yy boyunca
dava sürdü. Sayısız
kongreler, mitingler…
Çok mesafe alındı
Ama daha bitmedi!
Türkiye’de Kadın Hakları






Orta Asya’da çeşitli Türk Devletleri’nde kadın hem evde,
hem dış alanda, hatta yönetimde önemli ve saygın bir
konumda
Selçuklu ve Osmanlı dönemi (İslam, Orta Doğu ve
Bizans kültürleri etkisi): Dışarıdan soyutlandı, eve
kapanıp örtünmeye mahkum edildi.
Tanzimat Dönemi: Özgürleşme ve eşitlik hareketleri.19
yy sonları “Hanımlara Mahsus Gazete”. Tanzimat Devri
yazarlarının rolü
Meşrutiyet Dönemi: Birçok kadın derneği. Okulda
eğitim!
1917’de Hukuk-u Aile Kararnamesi
I.D.S.: Geri hizmetlerde, asker ihtiyaçları sağlamak için
açılan fabrika ve atölyelerde çalışan kadınlar
Kurtuluş Savaşı
öncesinde
kadınlar mitingler
ve protestolarla,
savaş sırasında
da ülke
savunmasında
önemli roller
oynamışlardır.
“Erkeklere ilk öğüdü, ilk eğitimi veren ve onun üzerinde ilk analık nüfuz
ve tesirini kuran kadındır.”
“Şuna inanmak lazımdır ki, dünya yüzünde gördüğümüz her şey kadının
eseridir.”
“…toplumun başarısızlığının asıl sebebi kadınlara karşı yaplan
bilgisizlikten gelir, bir toplumun bir organı faaliyette iken diğer bir organı
işlemez ise o toplum felç olur.”
“Bizce, Türkiye Cumhuriyeti anlamında kadın, bütün Türk tarihinde
olduğu gibi bugün de en muhterem yerde her şeyin üstünde yüksek ve
şerefli bir mevcudiyettir.”
M. Kemal ATATÜRK
Türkiye Cumhuriyeti’nde Kadın Hakları







1924’te Tevhid-i Tedrisat Kanunu: İlk, orta ve yüksek
öğrenimin kapıları açıldı (cinsiyet ayrımı gözetmeksizin
eğitimde eşitlik!)
1926 Türk Medeni Kanunu: Kadının temel hakları, tek
eşliliğin kabulü, boşanmanın yargıya taşınması,
mülkiyet edinmede, ücretlerde, miras bölüşümünde
eşitlik
Ve ardından dünya ülkelerinin çoğundan önce siyasal
haklar gelmiştir:
3 Nisan 1930/ 1580 sayılı yasa: Belediye seçimlerinde
seçme ve seçilme hakkı
26 Ekim 1933/ 2349 sayılı yasa: Köy ihtiyar heyetlerine
seçme ve seçilme hakkı
1934/ 2599 sayılı yasa: Milletvekili seçme ve seçilme
hakkı.
1935 seçimleri: Meclise 18 kadın milletvekili
İş Yasası ve Kadın

1475 sayılı İş Yasası ve son zamanlarda
düzenlenen Sosyal Güvenlik Yasası ile cinsiyetçi
ayrım yapılmaksızın çalışan hakları
belirlenmekte; ancak kadınlar lehinde pozitif
ayrımcılık olarak kabul edilebilecek
düzenlemeler de yapılmaktadır. Bunlar içinde
kadının gebelik, doğum ve emzirme dönemlerini
kapsayan sağlıkla ilgili düzenlemeler önemlidir:
- Doğum öncesi ve sonrası toplam 16 hafta yasal
izin, isteği üzerine ücretsiz izin hakkı
 - Gebe ve emzikli kadınların hangi işlerde ve
koşullarda çalıştırılabileceği;
 - Çocukları için kreş sağlama zorunluluğu
 - Süt izni hakkı

Eğitim ve Kadın




BM Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın
Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW) Türkiye
tarafından 1985’te imzalanmıştır.
Uluslararası kuruluşlar, özel sektör ve sivil toplum
kuruluşları işbirliği ile yürütülen “Haydi Kızlar
Okula”, “ Baba Beni Okula Gönder” gibi
kampanyalar ve “Temel Eğitime Destek Projesi”
gibi projeler
Anayasanın 42. Maddesi: “İlköğretim, kız ve erkek
bütün vatandaşlar için zorunludur ve Devlet
okullarında parasızdır”
→→EĞİTİM!
Sağlık ve Kadın

EĞİTİM
◦ Genel okul eğitimi
◦ Sağlık eğitimi (Genel, Kadın, Çocuk Sağlığı)

PROFİLAKSİ
◦ Koruyucu Hekimlik, Önleyici Bakım

TEDAVİ

SAĞLIK HİZMETLERİNE
ULAŞABİLİRLİK
◦ Kişinin Sağlık Merkezlerine ulaşımı
◦ Sağlık hizmetinin kişinin ayağına getirilmesi
Başlıca Kadın Sağlığı Konuları











Beslenme
Gebelik öncesi danışma
Gebelik takibi
Doğum
Aile Planlaması
Kısırlık
Kanserden korunma
Cinsel eğitim
Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunma
Menopoz ve Osteoporoz
Adet bozuklukları
Beslenme


Toplum sağlığı açısından (büyüme, gelişme, beden
ve ruh sağlığı, hastalıklara direnç) kadının yeterli
ve dengeli beslenme konusunda eğitimi önemli
Çünkü:
◦
◦
◦
◦

Satın alan, hazırlayan, aile için pişiren kadın
Karnında bebeğini besleyen kadın
Sütüyle bebeğini besleyen kadın
Gelişme çağındaki çocuğunu yediren kadın
Önce kendi sağlıklı beslenecek, sonra ailenin
doğru beslenmesini sağlayacak
Beslenme
Ne öğretilmeli?
Aile fertlerine gereksinimleri kadar kaliteli besin
sunmak
 Besin değeri kaybını en aza indirgeyerek
hazırlama, pişirme koşulları
 Uygun saklama koşulları
 Yanlış ve olumsuz beslenme alışkanlıklarının
ortadan kaldırılması
 Besinlerin sağlık bozucu duruma gelmesinin
önlenmesi
 Besin kaynaklarının daha etkin, daha ekonomik
kullanılması

Beslenme
Nasıl öğretilmeli?





Okullarda ev ekonomisi öğretmenleri veya diğer
ögretmenler tarafından verilmeli
Ancak eğitimi verecek özelikle ana sınıfı ile sınıf
ögretmenlerine hizmet içi beslenme eğitimi verilmeli ve
son gelişmelerden haberdar edilmeleri
El sanatlarına yönelik kurslar almak üzere Halk Eğitim
Merkezlerine giden kadınlara haftada bir ya da iki ders
saati beslenme eğitimi verilebilir
İl ve ilçelerdeki aile ekonomisi beslenme öğretmenleri,
eğitici personel, eğitim yapılabilecek binalar ve
uygulamalı eğitim yapılabilme imkanı saglayacak
meslek liselerinin beslenme bölümlerinin atölyeleri halk
eğitimi için kullanılabilir
TV ve diğer yayın kanallarında uzman kontrolünde (!)
eğitim verilmeli, yanlışlarla dolu yemek programları ciddi
olarak denetlenmeli
Gebelik öncesi danışma
Amaç maternal ve fetal hastalıkları tedavi etmek değil,
önlemek! (Önleyici hekimlik!)
 “Dept. of Health and Human Sevices” raporunda
“gebelik öncesi tarama ve danışma programları, gebelik
başlamadan önce maternal risk faktörlerinin tanınması
ve hafifletilmesine olanak verir” denmektedir.
 Bu sayede kontrol altına alınmamış anne hastalıkları,
çevre faktörleri, beslenme kusurları saptanıp önlemler
alınabilir.
 Barker hipotezi (1994): “Anne rahmindeki fetal çevre
koşullarının, bebeğin ilerki erişkin yıllarındaki sağlık
durumu üzerinde muazzam bir etkisi olacaktır.”

Gebelik öncesi danışma
Yararları (1)







Şeker hastalığı: Gebelik başladığı sırada kan şeker düzeyleri
kontrol altındaysa, diabete bağlı gebelik komplikasyonları (fetal
anomali, erken doğum, iri bebek, yenidoğan ölümleri) son derece
azalır.
Epilepsi: İlaçları yeniden düzenlenir. En az teratojenik olduğu
bilinen tek ilaçla devam edilir. Folik asid erkenden başlanır.
Nöral tüp defekti (1000 doğumda 1-2): Geçmişinde varsa (hatta
her kadında) gebe kalmadan önce Folik asid başlanır.
Fenilketonüri: Dietten fenilalaninin çıkarılması anomali riskini son
derece azaltır.
Talassemi: Genetik inceleme ve danışma sonrası gebelik önerilir.
Akraba evlilikleri, ailede genetik hastalıklar: Genetik danışma!
Geçmişinde düşükler, problemli/ erken doğumlar: Rahim yapı
bozuklukları, tümörleri araştırılır, tedavisi yapılır.
Gebelik öncesi danışma
Yararları (2)


Obesite/ Anoreksi: Gebelik öncesi dengeleme
Çevre faktörleri
◦ Hastane, kreş çalışanları: Enfeksiyon riski
◦ Endüstri veya Ziraatte çalışanlar: Ağır metaller, pestisidler...

Anne yaşı:
◦ Çok gençse (15-19 yaş): Düşük ağırlıklı bebek, erken
doğum, bebek ölüm riski yüksek. Erkenden Fe ve kalorisi
arttırılmış diyet (400cal/gün) başlanır.
◦ 35 yaş üstü: Artmış kr. hastalık riski, anne ve bebek
ölümleri, erken doğum, plasenta ayrılması, bebekte
gelişme geriliği… Kromozom anormallikleri!
◦ Alışkanlıklar: Alkol, sigara, drug, toprak yeme
Gebelik takibi

İlk muayene: İlk gebelik kuşkusu doğar doğmaz
◦
◦

β-hCG: Yumurtlamadan 8-9 gün sonra +
USG: SAT’dan 4-5 hafta sonra +
Amaç:
◦
◦
◦
◦
Anne ve bebeğin sağlık durumunu belirlemek (Muayene + Lab. Testleri:
Kan grubu, AKŞ, TORCH, Hepatit B antijeni, TİT…)
Fetus sayısını ve gebelik yaşını tam olarak belirlemek
İzlenecek obstetrik bakım için bir plan başlatmak
Dış gebelik olasılığını ekarte etmek
Kötü alışkanlıklar bıraktırılır (sigara, alkol…)
 V. Smear alınır (+ gerekirse kültür)
 Yüksek riskli gebeler belirlenir

◦
◦
Annenin hastalıkları, yaşı, kan uyuşmazlığı
Kötü obsterik öykü, sık doğumlar
Gebelik takibi



Sonraki muayeneler: 28 haftaya kadar 4; 36 haftaya
kadar 2 haftada bir; sonra haftada bir
Sorunlu gebeliklerde 1-2 haftada bir
Uygun haftalarda gerekli incelemeler
◦ Her kontrolda geb. yaşı, ağırlık, kan basıncı takibi; bebeğin kalp
atımları, ölçüleri, pozisyonu, hareketleri, amnion sıvı miktarı,
plasentanın yeri
◦ 11-14 hafta taraması, NT ölçümü
◦ 16. hafta anne serum AFP taraması
◦ 16-20 hafta: Amniosentez
◦ 22-24 hafta 2. düzey USG
◦ 24. hafta OGTT
◦ 28 hafta Rhogam enjeksiyonu
◦ İleri haftalarda sık USG ve NST kontrolları


Vitamin ve mineral (öz. demir) takviyesi
Doğuma yakın doğum, annelik ve emzirme eğitimleri
(yardımcı personel)
Gebelik öncesi danışma/ Düzenli gebelik
takibi
Nasıl sağlanır? (1)






TV vd. yayın organları ile SB’nca hazırlatılmış kısa
ve çarpıcı bilgilendirmeler
Resmi veya sivil kuruluşlarca başlatılan
kampanyalar ve eğitim programları
Hastanelerce yürütülen kampanyalar
Aile hekimliğinin yaygınlaştırılması
Uzman Dr.un olmadığı yerlerde pratisyen
hekimlerin ve ebelerin eğitimlerden geçirilmesi
Belediyelerce hazırlanmış bilgilendirme
broşürlerinin nikah sırasında verilmesi, hatta nikah
öncesi zorunlu eğitim uygulanması
Gebelik öncesi danışma/ Düzenli gebelik
takibi
Nasıl sağlanır? (2)
Düzenlenecek eğitimlerle gebelerin eşlerinin de
bilgilendirilmesi ve gebelere verilecek desteğin çok
önemli olduğunun bilinmesi ve bu konuda
farkındalıklarının arttırılması,
 Sorunlu gebeliklerin, istenmeyen evlilik,
istenmeyen gebelik problemlerinin en aza
indirilmesi için üreme sağlığı, aile planlaması ve
evlilik öncesi danışmanlık hizmetlerinin
yaygınlaştırılması,
 Aile okullarının açılması,
 Kadınların fiziksel ve psiko-sosyal sağlığı için
geleneksel ve ailesel baskıların azaltılması

Türkiye’de üreme sağlığı için neler
yapılıyor?
Halen SB, belediyeler, üniversite ve bakanlık EAHleri ve
kamu-sivil toplum kuruluşlarınca yürütülen pek çok
eğitim, kampanya ve proje bulunmakta. Ayrıca
UNICEF,UNFPF ve AB desteği mevcut.
 Neler yapılıyor?

◦
◦
◦
◦
◦
◦
◦
◦
◦
Sağlık personeli eğitimleri
Anne ve anne adayı eğitimleri
Üreme sağlığı hizmet standartları uygulama modeli
Bilgilendirme çalışmaları ve toplumsal duyarlılığı arttırma
faaliyetleri (107 STK, 88 proje, 19 milyon €/AB)
Neonatal Resisütasyon Kursları (SB-UNICEF)
Bebek Dostu Hastane Projesi (SB-UNICEF)
Şartlı Nakit Transferi Uygulaması
Gebelere ücretsiz demir verilmesi (DSÖ desteği)
Anne ve bebek ölümleri geri bildirimleri
Yine de…
Bebek ölümleri hala
binde 16,7
Anne ölümleri hala
yüzbinde 21,1
Bebek ölümleri hala
binde 16,7
!
Anne ölümleri hala
yüzbinde 21,1
!
Bazı istatistikler



Doğum öncesi bakım alma oranı 1998’de %68,
2003’te % 81 ve 2007 ‘te % 88
Sağlık kuruluşlarında gerçekleşen doğum oranı
da, 2003’te % 78, 2007’de % 83
Gebeliğe bağlı anne ölümlerinin %45’i (ilk 3 sıra)
önlenebilir nedenlere bağlı!:
◦ Kanama---------------------------%17,2
◦ Hipertansif hastalıklar---------%15,7
◦ Enfeksiyon-----------------------%12,6
Daha ne yapılabilir?
(SB hedefleri)






*Riskli gebelikleri 2010 yılına kadar % 50 oranında,
2015 yılına kadar % 75 oranında azaltmak,
*Akraba evliliklerini % 15 seviyelerine indirmek,
*Riskli 33 ilde, evlenecek çiftlerin tümüne ulaşarak
hemoglobinopatiler açısından taranmalarını
sağlamak,
*İstenmeyen gebelikleri minimuma indirmek ve
doğum sonu aile planlaması hizmetlerine özel
önem vermek,
*Doğum öncesi bakım alan hamilelerin oranını
2008’de %90’ın, 2015’te % 98’in üzerine çıkarmak,
*Bölgesel farklılıkları 2015’te tamamen ortadan
kaldırmaktır.
Aile Planlaması
Aile planlaması ‘kısırlaştırma’ veya
‘gebeliği önleme’ anlamına gelmez.
Fertilitenin (doğurganlığın) istemli
olarak kontrolüdür.
 Genel olarak şöyle tanımlanır:
“Çiftlerin istedikleri zaman ve arzu
ettikleri aralıklarla, istedikleri kadar
çocuk sahibi olabilmeleridir.”

Üreme sağlığı açısından Aile
Planlaması
Gebeliğin engellenmesi
 Cinsel yolla bulaşan hastalıkların
(CYBH) engellenmesi

Kontrasepsiyon
(gebelikten
korunma)
yöntemleri ülkemizde de giderek daha
yaygın olarak uygulanmakla birlikte, cinsel
yönden aktif çiftlerin önemli bir kısmı
(%37,4) hiçbir yönteme başvurmamakta ve
her yıl yaşları 15-44 arasında değişen her
100
kadından
ikisi
kürtaj
için
başvurmaktadır.
Aile Planlaması – Niçin?

Türkiye’de 100 gebeliğin 28’i düşükle sonlanmakta
(%18’i isteyerek, %10’u kendiliğinden).

Düşükten sonra:
◦ %39’u herhangi bir yöntem yok
◦ %27’si geri çekme
◦ %34’ü modern yöntem

Türkiye’de her yıl yaklaşık ~600 kadın gebelik,
doğum ve lohusalık ile ilgili nedenlerle ölmektedir.
%2 – İstenmeyen gebelik
12 Kadın boşu boşuna ölmekte (!)


SB yetkilisinin açıklaması

2003 yılı için %6 olarak tespit edilen
karşılanmamış aile planlaması ihtiyacı
tüm Türkiye’de ve coğrafi bölgeler ve
yerleşim birimleri bazında 2013 yılında
tamamen ortadan kaldırılacaktır.

Aile Planlamasında 2003 yılında modern
yöntem kullanım oranı % 42,5 olarak
saptanmış olup 2007 yılında modern
yöntem kullanım oranı % 48 olarak
hesaplanmaktadır.

Ülkemizde tercih
edilen
kontraseptif
yöntemler ve
sıklıkları:
RIA
YÖNTEM
18.3
Kondom
6.6
Hap
4.9
Tüp Ligasyonu
2.9
Diğer Modern
1.3
Vazektomi
0.0
Norplant
0.0
Enjeksiyon
0.0
Geri çekme
26.2
Diğer geleneksel
Yöntem kullanmayanlar
1.9
37.4
Pearl indeksi
 100
kadın yılında rastlanan
gebelik oranı
P.İ.=
Gebelik Sayısı
Tüm çiftlerin uyguladığı ay sayısı
toplamı
x 1200
Coitus interruptus
= Geri çekilme yöntemi






Dünyada 85 milyon çiftin bu yöntemi tercih ettiği
tahmin edilmektedir.
Avantajları:
◦ Kolay ve anında uygulanabilir
◦ Bedava
Dezavantajı:
◦ Erkeğin kontroluna bağlı
Risk:
◦ Gebelik
Ek yararlar:
◦ HIV (+CYBH?) riskinde azalma
Etkinlik:
◦ 100 kadın-yılında 4-27 gebelik
Takvim yöntemi






“Ovulasyon dönemine isabet eden fertil
günlerde ilişkiden kaçınmak esasına
dayanır.”
Güvenirliği çok düşük!
DSÖ’nün 5 ülkede yürüttüğü çalışmada, 3
aylık eğitim sonrası, bir yıldaki gebelik
oranı: %3,1.
Bu yöntemin uygulandığı gelişmekte olan
ülkelerde 100 kadın-yılında 24 gebelik!
Ovulasyon zamanına,
Spermin yaşam süresine güven olmaz!
Bariyer
yöntemleri
* Kondom
* Vajinal diafram
(spermisidlerle
kullanılırlar)
Ek yararları
1. CYBH riski↓
- gonore, ureaplazma, chlamydia, HSV 2, hepatit B, HPV!
- PID, tubal infertilite riski ↓
2. Rahim ağzı kanseri ve kanser öncüsü hastalıkları riski ↓
%60-80 ↓
Rahim içi araç (RİA)
Hormonal kontrasepsiyon
(Sentetik östrojen + Sentetik progesteron)
*Oral kontraseptifler (doğum kontrol hapları)
*Transdermal bandlar
*Enjektabl preparatlar
*Subdermal implantlar
*Vaginal halkalar
Güvenirlik:
Kombine OKS’ler: 100 kadın-yılında
0,2-0,3 gebelik
Sterilizasyon
En kesin yöntem
Geri dönüşü yok
0
SERVİKS
KEMİK İLİĞİ
OVARYUM
ENDOMETRİ
UM
KOLON
MİDE
AKCİGER
5.27
5.83
5.86
6.08
6.53
6.68
6.73
7.15
10
TROİD
14.86
20
DERİ
MEME
34.73
Kanser ve Kadın Sağlığı
8 İLDE KADINLARDA GÖRÜLEN İLK 10 KANSER TÜRÜ (2004)
35
30
25
15
5
Kanser ve Eğitim
Ailedeki kanserler bilinmeli
 Ailevi yönü olan kanserler ayrılmalı
 Her kanser için risk faktörleri bilinmeli
 Her kanserin seçtiği yaşlar bilinmeli
 Toplumdaki riskli kişiler belirlenmeli
 Riskli kişiler/ aileler öncelikle eğitilmeli
 Bu kişiler uygun zaman aralıkları ile incelenmeli
 Toplum geneline yaygınlaştırılabilecek tarama
yöntemlerinden her kadının yararlanması
sağlanmalı
 Taramaların tekrarlanabilirliği sağlanmalı
 Hangi kanserin hangi belirtileri verdiği öğretilmeli

Meme kanseri – Kliniği ve risk
faktörleri


Yaş: 35 yaştan (yüz binde 66) itibaren giderek artar,
70-80 arası pik (yüz binde 400)
Belirtiler:
◦ Meme kontüründe düzensizlik, asimetri,meme başı veya
derisinde çekilme,
◦ Ele gelen kitle,
◦ Meme başı akıntısı (yeşilimsi, kanlı)

Risk faktörleri:
◦ 1. derece yakınında meme kanseri
◦ Geçmişte “proliferatif hastalık” veya “atipik hiperplazi”
◦ Emzirmenin koruyuculuğu: Tartışmalı
Meme kanseri - Korunma
Klinik meme muayenesi: 40 yaşında
başlamalı (yılda bir)
 Kendi kendini muayene: Her yaş (ayda bir)
 Mammografi (+ meme ultrasonu):

◦ 40-49 yaş: 1-2 yılda bir (Aile öyküsü+ : 35’te
başlanır)
◦ 50-74 yaş: Yılda bir
Rahim kanseri – Kimler riskli?











Hiç doğurmamışlar (x2-3)
Kısırlık, Polikistik over
Geç menopoz (>52 yaş) (x2,4)
Obesite (x3-10)
Östrojen salgılayan over tm.leri
Menopozda yalnız östrojen tedavisi (4-8)
Tamoksifen tedavisi (x2-3)
Diabet (x2)
HNPCC sendromu (%40-60 risk ↑)
Atipik endometrial hiperplazi
(Hipertansiyon, hipotiroidi)
Rahim kanseri – Belirtileri neler?

Yaş: 55-70; pik 61 (% 75 menopozda)




%5 hiç belirti yok
Menopoz öncesi düzensiz, inatçı kanama
Menopozda kanama
Akıntı (iltihaplı, kokulu)

Pelvik baskı
Rahim kanseri – Erken tanı






Tanı ve maliyet açısından uygun test yok
Pap test yetersiz
Endometrial sitoloji nonspesifik, yararsız
TV ultrason: Tarama için yüksek maliyet
Endometrial biopsi: Maliyet, invazif (!)
Sadece yüksek riskliler: ½ kanser yakalar
SONUÇ
 Peri-/ postmenopozal kanama → uygun testler →
> erken tanı
> zamanında tedavi
> yüksek iyileşme oranı
Rahim ağzı kanseri
Ort 47 yaş; 34-39 ve 60-64 yaş arası iki pik
 %90 öncü hastalığı takiben
 Önlenebilir hastalık!
 %30-60’ı hiç Pap-test yaptırmayanlarda
 Yıllar içinde sıklığı↓, erken tanı↑, yaşam↑

Rahim ağzı kanseri – Risk faktörleri
◦ birden fazla cinsel eş, yüksek riskli eş,
◦ cinsel aktiviteye erken yaşta başlama (<16y)
◦ CYBH hikayesi,
◦ sigara (x2-4),
◦ immün yetmezlik,
◦ düşük sosyoekonomik durum
◦ çok doğurma,
◦ uzun süre OKS kullanımı
◦ HPV enfeksiyonu (x250!!!)
Rahim ağzı kanseri – Belirtileri neler?




hiç belirti olmayabilir
anormal vaginal kanama,
kötü kokulu akıntı
ileri hastalıkta
◦
◦
◦
◦
◦
◦
pelvik ağrı,
idrar ve gayta kaçırma,
obstruktif üropati,
halsizlik,
kilo kaybı,
anemi
Rahim ağzı kanseri - Korunma
Pap test (smear ) yönteminin bulunması
 Öncü hastalığın tanınmış ve tarif edilmiş olması
 Öncü hastalık döneminin uzun sürmesi
 %90 öncü hastalığı izliyor oluşu
 %90 HPV enfeksiyonu ile ilişkili olması
 HPV aşısının bulunmuş olması

→
Her yıl smear testi yaptıran
 Zamanında aşı olan kadın
ciddi ölçüde korunmuş demektir

Smear
fırçaları
Smear alma yöntemi
Yumurtalık Kanseri – Risk faktörleri

Yumurtlama travması
◦ Kr. anovulasyon, çok doğurmuşluk, emzirme
koruyucu
◦ Gebelik (gebelik başına %13-19) koruyucu
◦ Kısırlık ted→ risk ↑
◦ Erken menarş, geç menopoz →risk ↑
◦ Doğum kontrol hapı (≥ 5 yıl kullanım: Risk %50 ↓)

Diyet
◦ Doymuş hayvansal yağlardan zengin beslenme
◦ Alkol (?), süt ürünleri (?)


Talk pudrası
Genetik eğilim (%5-10):


BROC Sendromu
HNPCC Sendromu
Yüksek riskli kişilere öneri
 Genetik
danışma; risk saptanırsa BRCA1 ve
BRCA2 testi
 6 ayda bir vaginal ultrason (+CA 125)
 Doğum kontrol hapı
 Fertilite tamamlanınca her iki yumurtalığın
çıkartılması (peritoneal kanser riski!)
 30 yaşından itibaren yıllık mammografi
 HNPCC Sendromu: Periyodik mammografi,
kolonoskopi, endometrial biyopsi
Yumurtalık kanseri – Klinik özellikler
ve belirtiler
 Jinekolojik
kanserler arasında görülme sıklığı
açısından 2. sırada
 Ölüm oranı açısından 1. sırada
 Jinekolojik kanserlerden dolayı ölümlerin %50’sinin
nedeni
 > %80 menopoz sonrasında (pik: 56-60 yaş)
 Tanı konduğunda: 2/3 olgu ileri evrede
 Erken dönemde:
- adet düzensizliği (premenopozal ise),
- sık idrar/ kabızlık (bası varsa)
 Geç dönemde:
- Batında şişkinlik, kabızlık, aşırı zayıflama, ağrı
Yumurtalık kanseri – Erken tanı
 Mümkün
 Fizik
değil (rastlantı!)
muayene
 Ultrason
 Tümör
(+ Doppler)
belirteçleri (CA 125)
PM adneksiyel kitle + CA 125>200U/ml: %96 habis
 Servikal
sitoloji (smear) ?
 Endometrial
örnekleme
 Kolonoskopi
- Gastroskopi
 Laparatomi:
Kesin tanı
Son Zamanlarda
Yürütülen
Projeler
“Anne Baba Çocuk Eğitimi Projesi”
Anne, baba ve çocukların eğitim ihtiyaçları tespit
edilmekte
 Bu ihtiyaçlar doğrultusunda düzenlenen eğitim
programları → toplumun bilinç düzeyinin geliştirilmesi
ve statülerinin yükseltilmesi
 Üreme sağlığı, ergen ilişkileri, aile içi ilişkiler, kadının
toplumdaki yeri ve önemi, ders başarısı ve benzeri
konularda konferans, panel, kurs, ev ve köy ziyaretleri
 1998–2008 arasında 2.149.370 kadın, 697.590 erkek
olmak üzere toplam 2.846.960 kişiye “Aile İçi Şiddet,
Aile Planlaması, Gençlerin Kötü Alışkanlıklardan
Korunması, Töre Namus Cinayetleri, Kadına Karşı
Şiddet, Çocuk İstismarı” vb. konularda eğitim verilmiştir.

“Kardelenler-Çağdaş Türkiye’nin Çağdaş
Kızları Projesi”
2000 / özel sektör ve sivil toplum işbirliği
Maddi yetersizliği nedeniyle öğrenimlerine
devam edemeyen kız çocuklara eğitimde
fırsat eşitliği sağlanması,
 Kız çocuklarının meslek sahibi, ufku açık
"birey"ler haline gelmelerini amaçlamaktadır.
 12.300 öğrenciye burs verilmiş, 7380 öğrenci
liseden mezun olmuş, 950 öğrenci
üniversiteyi kazanmış, 67 öğrenci ise
üniversiteden mezun olmuştur.
 Proje başarısı nedeniyle 2015 yılına dek
uzatılmıştır.

“Ulusal Eğitime Destek Projesi”





Ülke genelinde açılan Okuma-Yazma kursları
(en çok yararlanan kadın kursiyerler)
Benim Ailem,
Anne Çocuk Eğitim Programı
Baba Destek Eğitim Programları ile
farkındalık yaratma ve zihniyet dönüşümünün
sağlanması ile risk önlemeye yönelik eğitim
faaliyetleri devam etmekte
Amaç:
◦ Kadınların toplumsal fırsatlardan eşit biçimde
yararlanmalarının sağlanması
◦ Kadının insan haklarının korunması
◦ Kadına yönelik şiddetle mücadele konularında
koruyucu, önleyici hizmetlerin yaygınlaştırılması
Eğitim kitaplarında cinsiyet eşitliği





Milli Eğitim Bakanlığı, ders kitapları ve eğitim materyallerini;
temel insan haklarına aykırılık taşıyıp taşımadığı; cinsiyet, ırk,
dil, din, renk, siyasi düşünce, felsefi inanç, mezhep ve benzeri
ayrımcılık içerip içermediği yönüyle incelenmekte,
ders kitapları ve eğitim materyallerinde cinsiyet eşitliğinin
sağlanması ve kadına karşı ayrımcılığın engellenmesi
amacıyla, kadın-erkek ile kız ve erkek çocuklara ait bilgi,
fotoğraf ve resimlerde niceliksel açıdan eşitlik sağlamaya
çalışmakta,
geleneksel olarak kadın için uygun görülen roller/işlerde
(öğretmenlik, annelik, hemşire, ev kadınlığı gibi) ya da
önemsiz rollerde gösterilen kadınlar yerine, toplumda aktif
olarak rol alan “başarılı kadın” vurgusuna yer verilmekte,
erkeğin güçlü, başarılı, zeki, aktif ve bağımsız; kadının ise
uysal, düzenli, duygusal gibi özelliklerle tanımlanmasından
kaçınılmaktadır.
Ancak halen eğitim materyallerinde cinsiyetçi öğelerin varlığı
söz konusudur.
Belediye hizmetleri

İstanbul Büyükşehir Belediyesi:
◦ (Sağlık ve Hıfzıssıhha Müdürlüğü bünyesinde)
30 sağlık merkezi: jinekolojik muayene, kemik
ölçümü, rahim ağzı ve meme kanseri taraması,
eğitim ve danışmanlık hizmetleri

İzmir Büyükşehir Belediyesi
◦ Kadın Danışma Merkezi
◦ Kadın Sığınma Ara İstasyonu
◦ Kadın Dostu Kent Projesi (BM)

Diyarbakır Bağlar Belediyesi
◦ Kardelen Kadın Evi

“Amaca giden yolda hizmette sınır
olmamalı, yeter ki, toplumun tüm
kesimlerine ulaşılabilsin; bu uğurda
yalnızca kadınlar değil, erkekler (belki
de öncelikle erkekler)
bilinçlendirilebilsin!”
Teşekkür ederim