Transcript Dia 1

De gezinsdeeltijdbehandeling
Voor adolescenten bij de
Viersprong
Bruno Hillewaere & Iris Deuss
Psycholoog, gezinstherapeut & Systeemtherapeut / gezinstrainer
PTC De Viersprong - Brussel: VUB –
Congres kinder- en jeugdpsychiatrie - 7/02 ‘08
• Noot vooraf: uit respect voor onze cliënten en de gezinnen zijn
alle patiëntenillustraties uit deze presentatie verwijderd
• Voor meer info en artikels: zie website www.deviersprong.nl  VISPD
De krachten en
mogelijkheden van
gezinnen… en hun
vermogen om te
helpen!
‘Agenda’:
1.
2.
Inleiding: ontstaan idee van de gezinsdeeltijd in de Viersprong
Visie en methodiek:
1. Veranderd paradigma in de systeemtherapie
2. De oplossingsgerichte benadering: van intake tot afsluiting
3. Multi-Family Therapy met adolescenten: samen en toch ook
apart
4. Reflecting team en reflecting processes
3. Discussie
Misschien iets te ambitieus?
Dan zijn er nog steeds onze artikels
(www.deviersprong.nl)--> VISPD
1: Ontstaan idee van de gezinsdeeltijd
in de Viersprong
Van de viersprong als oase …
Tot bruggen naar de gezinnen …
en de hulpverleners…
2. Visie en methodiek:
1.
Veranderd paradigma in de
systeemtherapie
Van modern naar postmodern:
van het individu als middelpunt
met de nodige valkuilen:
Too much attention to the
individual units leads to
blindness of relationship
(Gergen,1999)
… en
de therapeut als ‘meester’
Naar een meer
nederig ‘niet-weten’
Collaborative (language) approach
We learned to use the not-knowing position as a
new stance to become involved in conversations
that generate - through a crisscrossing of ideas new meanings toward the dissolving of problems
Anderson & Goolishian (1988)
The art of
conversation
Het postmoderne in de
familietherapie: een verademing… (?)
Filmfragment:
What the bleep do we know?
Wittgenstein (1978)
 Words are not a represention or reflection
of reality, but they do things.
 Words create reality; they create the
stories we live.
Constructivism, social constructionism, postmodern
thinking
All contributed to replacing the
belief in absolute and objective
knowledge acquired through
individual thinking by emphasizing
the existence of multiple local
truths that are constructed
within language
‘Postmoderne’stromingen:
 Verlaten van de zoektocht naar dé oorzaak, dé
waarheid
 Meerdere perspectieven ipv één waarheid
 Veranderde positie van de therapeut:
Geen ‘objectieve’ buitenstaander meer, maar een
gelijkwaardige partner in de dialoog
‘Postmoderne’stromingen:
 Gericht op een respectvolle, gelijkwaardige samenwerking
– ‘Collaboratief’
 Meerdere perspectieven ipv één waarheid
 Gedeelde expertise – dialoog
 ‘Not- knowing’(Anderson & Goolishian)
– ‘Informed not knowing’ (Epston)
– Curiosity ( Cecchin, Epston)
 Narratieve stroming: de mens als verhaal
 Oplossingsgerichte benadering: de mens en zijn
mogelijkheden
2. Visie en methodiek:
2. De Oplossingsgerichte
benadering
(Solution focused therapy)
Systeemtherapie: van nature
gericht op positieve krachten
Solution focused therapy:
Korte geschiedenis:
 Grondleggers: Steve de
Shazer en Insoo Kim Berg
(jaren 80)
 Brief Family Therapy
Center, Milwaukee
(Solution focused brief
therapy)
Solution-focused therapy: Inspiratiebronnen:
 MRI & Bateson:
– Communicatie en
pragmatiek
– Kortdurend:
niet langer dan nodig
 Milton Erickson:
– Zelfhelende krachten
– Hypnose en hoop
 Wittgenstein: Taal
Uitgangspunten:
 Respect voor de vraag en het mandaat: Cliënt is zelf expert
en verantwoordelijk voor de therapie
 Respectvol geloof in de (groei)mogelijkheden van de cliënt.
 Cliënten/gezinnen gebruik laten maken van hun kwaliteiten
en hulpbronnen om hun problemen zelf op te lossen.
 Pragmatisch: ‘wat niet stuk is moet je
niet maken’ ‘Als iets werkt, doe zo voort’
 Gericht op kleine, haalbare veranderingen
Solution focused therapy:
uitgangspunten:
 De klasse van de problemen is anders dan de klasse van de
oplossingen
 Samenwerking is onvermijdelijk.
– Weerstand is een onbruikbaar begrip
 Verandering is onvermijdelijk.
– Slechts een kleine verandering is nodig
– Cliënten hebben de hulpbronnen voor verandering
 Cliënten definiëren zelf de behandeldoelen. Deze zijn
concreet, haalbaar en positief geformuleerd.
Uitgangspunten:
 Keuzevrijheid vergroten
 Cliënt bepaalt, beslist en kiest binnen de therapie
(ondermeer door wensen en doelen)
 Aandachtsverschuiving: van problemen naar
mogelijkheden
 Systemisch: richten op het patroon van interactie, eerder
dan op de problemen binnen de personen
Taal is erg belangrijk:
 Sluit aan bij wat de cliënten
zelf brengen… de eigen taal
 En ga dan op zoek naar de
wens tot verandering,
nieuwe hoop
Taal:
Probleemgericht:
 Wat ik niet wil
 Wanneer het niet goed
gaat
 Dingen buiten mijn wil/
invloed.
 Ik zit vast.
 Meer problemen
Oplossingsgericht:
 Wat ik wel wil.
 Wanneer het wel ging/
beter ging.
 Dingen binnen de invloed
 Ik beweeg naar.
 Mogelijkheden en
mogelijke oplossingen
Taal (vervolg):
 Hertaling van de problemen in
mogelijkheden
(cave: zonder het onder de mat te
vegen!)
  Aandachtsverschuiving
 Richt u in uw taal op het patroon
tussen mensen (eerder dan in
mensen)
Technieken:
 Cliënt bepaalt, beslist en kiest binnen de therapie (doelen
en opdrachten)
 Taal!
 Permissieve formuleringen (“Ik vraag me af...”)
 Uitzonderingen
 Onderbreken van het patroon
 Toekomstprojecties en schalen
 Nadruk op het besef van keuzes
 Doelstellingen als essentiële techniek
De kunst van vragen stellen:
 Vragen naar krachten, hulpbronnen:
‘Waar ben je het meest trots op?’ ‘Wat is helpend?’ ‘Wat zijn
jouw goede redenen om dit te doen?’
 Complimenten geven
“Wow” ( Cave: gebruik je eigen taal!). Nog:
‘Hoe heb je dat klaargespeeld?
 Continueringsvraag
‘Wat wil je behouden?’
 Coping question:
‘Hoe is het jullie tot nu toe gelukt hiermee om te gaan?’
De kunst van vragen stellen (1b):
 Vragen naar krachten, hulpbronnen:
– Zijn er mensen uit de familie / omgeving die helpend
kunnen zijn?
 Complimenten geven
– Directe complimenten: Knap gedaan,
– Indirecte complimenten: Wat zou je beste vriend zeggen
waar je goed in bent?
 Continueringsvraag
‘Wat wil je behouden?’
 Coping question:
‘Hoe is het jullie tot nu toe gelukt hiermee om te gaan?’
De kunst van vragen stellen (2):
 Uitzonderingsvragen:
‘’Zijn er momenten dat u zich meer depressief
voelt? En minder?’ ‘Vertel me eens over die
momenten?’
 De wens of verandering benadrukken:

‘Ik zie geen uitweg?’  ‘Oh, dus je wilt een uitweg’
 ‘Ik heb een ongelukkig leven’  ‘Hoe zou dat eruit
zien, een iets gelukkiger leven?’
Oefening…
Intake: Genogram:
Zelfde verhaal:
Van een diagnostisch instrument van de therapeut
Van problematische verhalen:
Genograms in Family Assessment (Mc.Goldrick &
Gerson,1985)
Genogrammen: de uitdaging
 Shift van:
 De therapist die zich richt op structuren en
pathologie
 Naar een creatief proces van verhalen van hoop
en mogelijke oplossingen
Intake: oplossingsgericht Genogram: … naar een
therapeutisch instrument
Genograms: Assesment ànd Interventions (Mc.Goldrick & Gerson, 1999)
Verhalen van mogelijkheden (Ook narratieve
mogelijkheden)
 ‘From what position does a therapist speak or listen
in a storry-telling universe where all tell stories and
all stories are valid though not necessarily true?’
(Parry, 1991)
 Zie artikel over ‘Narratieve en oplossingsgerichte
toepassingen bij genogrammen’(tijdschrift
systeemtherapie, 2006, website VISPD)
Een universum aan betekenissen…
Waar we zelf betekenis en verbanden in leggen…
Van ‘dunne beschrijvingen’ en een
probleemgesatureerd verhaal…
(convergent denken)
‘Oorzakelijk’ denken in een genogram:
Naar ‘rijke beschrijvingen’ en verhalen van
mogelijkheden
(divergent denken)…
En wat met de kinderen?
Start met ‘veilige’, vrij neutrale vragen,
en vragen die peilen naar
mogelijkheden:
 Namen, leeftijd
 Werk, Hobbies
 En dan kwaliteiten
Intake: genogrammen:

Meerdere, ‘rijkere’ verhalen:


Positieve eigenschappen (hobbies,…) en positieve
verhalen, zonder de problemen uit de weg te gaan
Gekoppeld aan de toekomst: doelstellingen
Technieken:
 De wondervraag:
Komt van de cliënt zelf!
 Meer dan mirakels:
Voor - en navraag
De wondervraag:
 Gaat uiteraard om
de eigen projectie
en de wens tot
verandering
De Shazer :
‘De meest zinvolle manier om te beslissen welke deur
geopend kan worden om bij een oplossing te komen is door
een beschrijving te krijgen van van wat de cliënt anders zal
gaan doen en/of wat voor soort dingen er zullen gebeuren
die anders zijn als het probleem is opgelost, om zodoende
een verwachting te creëren van een gunstige verandering’ (
1985)
De kunst van vragen stellen (3):
 Toekomstprojecties
De wondervraag: ‘Stel dat er vannacht een wonder geschied
en je zou het niet weten, waaraan zou je als eerste merken
dat het wonder heeft plaatsgevonden?’
 Schaalvragen: ‘Als 0 betekent dat je er geen vertrouwen in
hebt een oplossing te vinden en 10 betekent dat je er alle
vertrouwen in hebt, waar zit je dan nu?’ ‘En wat is er nodig
om een stapje verder te komen?’
 ‘Hoe’vragen en vragen naar kleine verschillen zijn nog
belangrijker dan de vragen op zich.
De kunst van vragen stellen (4):
 Circulaire, relationele vragen:
 Stel dat het je zou lukken om een stapje verder te komen,
hoe ziet dat eruit?
 Hoe zou je vader dit aan jou kunnen zien? Wat zou je zusje
zeggen?
 Stel dat ze dat doet, wat doe jij dan anders?
 Wie van je ouders zou zich het meest verheugen?
 Hoe zie je dat? En als dat zo doorgaat, wat zou er tussen
jullie veranderen?
 Wat is het verschil tussen nu en anderhalf jaar geleden?
Het eigenlijke programma:
 Het eerste weekend:
 Verfijnen contract (meer ‘smart’)
 Eerste weekend: holding
 De gezinstekening: voorbeeld
 Verfijnen doelen & oefenen schalen
Het eigenlijke programma:
 Tweede weekend:
 Kernkwadranten & feedback
 Derde weekend:
 Communicatie & gevoelens
 Vierde weekend:
 Afscheid: Loslaten in verbondenheid
Oplossingsgerichte therapie:
kritische bedenkingen:
 Mooie en heldere uitgangspunten; respectvolle
benadering
 Concrete en bruikbare technieken
 Hoopvol en constructief
 Haar eenvoud is evenwel ook haar valkuil:
 Degelijk oplossingsgericht werken vergt goede kennis
en kunde
 ‘Simple’ mag niet leiden tot ‘simplicity’
2. Visie en methodiek:
3. Multi Family Therapy:
Samen en toch apart….
2.3: Multi Family Therapy:
Samen en toch apart….
Gezinnen met adolescenten:
Op zoek naar de juiste
afstand en nabijheid
 Ontwikkelingsopgaven van:
adolescent en gezinnen:
Op zoek naar de passende
 nabijheid / gebondenheid
 Omgaan met grenzen
 Omgaan met kwaadheid
 Daarom: sommige sessies grote groep, andere
per gezin, nog andere ouders en jongeren
afzonderlijk
Voordelen van Multi Family Therapy:
 Gezinnen ervaren steun aan elkaar, ze vormen als het ware
natuurlijke hulpbronnen
 Veel plaats voor herkenning en erkenning
 Er ontstaat meer hoop
 Ook het geven van steun kan erg versterkend werken:
gezinnen ervaren zichzelf terug als competent en hebben
het gevoel dat ze iets te betekenen hebben
 Gezinnen ervaren een klimaat waarbinnen ze vrij kunnen
oefenen en vergelijken.
 Door het feit dat er oplossingsgericht gewerkt wordt
hebben gezinnen de ervaring dat ze allen samen op een
positieve manier naar een zelfde doel toe werken
2. Visie en methodiek:
4. Reflecting team
Insoo Kim Berg:
The enlighted traveller leaves no
footprint’
‘Leading from ons step behind’
Op zoek naar nederige reflecties die
kunnen helpen
Van reflecting team naar reflecting
processes:
 Eerste weekend vormen de systeemtherapeuten het
reflecting team
 Tweede weekend worden de jongeren gevraagd om mee te
reflecteren en te kijken welke (respectvolle) reflecties ze
aan hun ouders zouden willen geven
 Het derde weekend gebeurt precies het zelfde met de
ouders naar de jongeren toe
 Het vierde weekend tenslotte reflecteren de gezinnen naar
elkaar toe
  op die manier zit er duidelijk een evolutie in de
reflecterende processen
Nog meer mogelijkheden: Kernkwadranten:
Te veel van het goede
Kernkwadranten:
Te veel van het goede
Te veel van het goede
Tegenovergestelde
Positieve -->
Te veel van het goede
Tegenovergestelde
Positieve 
4. Aanmelding
‘Flow-chart’(samenwerking):
 Is een oplossing denkbaar? Nee: beperking
Ja: probleem
 Is er een hulpvraag? Nee: vrijblijvende relatie
Ja: ga verder
 Is het een werkbare hulpvraag? Ja: ga verder
Nee: zoekende relatie
 Zijn er passende hulpbronnen? Ja: co-experts
Nee: consulterende relatie
De gezinsdeeltijd: mogelijkheden en
beperkingen:
• Het gaat om kleine, haalbare
veranderingen
• Voor gezinnen én hulpverleners met
een passende hulpvraag
• Mogelijk passend binnen een
ruimer traject
Aanmelding:
 Schriftelijke verwijzing (met of zonder
telefonisch vooroverleg)
 Indicatie door DIA team Jeugdcircuit
 Standaard intake
 Verkorte procedure bij gerichte
verwijzing
 Intake GDB: gezinsgesprek met
verwijzer én een huisbezoek
Als we in ons eentje dromen, is het enkel
een droom…,
maar als we samen dromen is het
het begin van een
nieuwe werkelijkheid.
(Dom Helder Camara,
Amnesty International)
Dank voor jullie aandacht…
En veel plezier met de gezinnen!