Transcript Teatr średniowieczny

Teatr średniowieczny
Dramat liturgiczny
• Termin ten został wprowadzony dopiero w XIX w. – określał on
przedstawienia łacińskie związane z liturgią. W średniowieczu
nazywano je: ordo, officium, processio, historia, miraculum,
misterium, ludus, representatio, visitatio sepulchri.
• Przedstawienia te rozwinęły się z dialogowanego śpiewu
wielkanocnego wykonywanego przez dwa chóry Quem
quaeritis poprzedzającego hymn zmartwychwstania. Za
twórcę śpiewu dialogowanego uznaje się mnicha Tuotila z
klasztoru Sankt Gallen.
Wydarzenia sceniczne według tekstu
ewangelicznego
Quem quaeritis in sepulchro, a
christicolae?
(Kogo szukacie w grobie, córy
chrześcijańskie?)
Jesum
Nasarenum
crucifixum, o Caelicolae.
(Jezusa
Nazareńskiego
ukrzyżowanego, Synowie
Nieba).
scena visitatio sepulchri
Uczniowie biegną do grobu – Piotr i Jan, powiadomieni przez
powracające niewiasty, śpieszą do grobu. Scena ta zwiastuje
pierwsze momenty teatralnej groteski.
W XIII w. pojawia się Chrystus jako uczestnik wydarzeń. Przed
Visitatio sepulchri umieszcza się sceny z Piłatem i ze strażnikami.
Pojawia się także akt zmartwychwstania, początkowo tylko
zamarkowany poruszeniem strażników.
Widowisko na Boże
Narodzenie oglądane
przez widzów ubranych
w stroje z epoki, w której
żył artysta; obraz Hansa
Multschera z 1473 r
Na wzór takiego przedstawienia wielkanocnego powstawały
również widowiska dramatyczne z okazji świąt Bożego
Narodzenia.
Formy chorału gregoriańskiego
• Tropy – (łac. Tropus; z gr. tropos = zwrot, melodia)
średniowieczne krótkie wstawki tekstowe pod melizmatami
Kyrie, a później innych wyrazów śpiewów liturgicznych. Za
twórcę tropu uważa się mnicha z klasztoru S. Gallen Tuotila.
Hildegarda z Bingen – mniszka, autorka zbioru
poetycko muzycznego pt. „Symphonia armonie
celestium revelationem”
(Symfonia harmonii
objawień niebieskich), w skład którego wchodzi 77
pieśni i dramat muzyczny Ordo virtutum (moralitet
na temat walki pomiędzy siedmioma cnotami i
diabłem o los kobiecej duszy).
Formy chorału gregoriańskiego
• Sekwencje – (łac. sequentia = następstwo) specjalny rodzaj
tropu, dodanego do wersu Alleluia, którego melodia
odznaczała się długimi melizmatami. Dzięki takiemu
umiejscowieniu zyskała większą samodzielność niż właściwy
trop i mogła się bez przeszkód rozwijać. Trop był zawsze
związany z jakimś śpiewem liturgicznym, natomiast sekwencje
po pewnym czasie stały się samodzielnymi utworami.
Formy chorału gregoriańskiego
• Hymny – (gr. hymnos – pieśń) pieśń sławiąca Boga. Ośrodkami
tej formy były Konstantynopol (Bizancjum) i Antiochia (w
Syrii). Z czasem hymny zostały przeniesione na teren kościoła
zachodniego a za ojców hymnodii łacińskiej uważa się min. św.
Ambrożego oraz św. Augustyna, których hymny mają budowę
zwrotkową, wierszowaną, melodykę zaś niemal całkowicie
sylabiczną.
Przestrzeń sceniczna teatru średniowiecznego.
• Teatr
średniowieczny
wypracował
sobie
własną,
niepowtarzalną formułę przedstawień – scenę symultaniczną.
Widzowie oglądali jednocześnie wszystkie miejsca akcji wraz z
dekoracjami przygotowanymi dla całej sztuki. Były to
mansjony, czyli odrębne konstrukcje wyobrażające różne
budynki i miejsca ustawiane obok siebie na placu lub na
podium. Akcja przenosiła się od jednego mansjonu do
drugiego.
Hans Memling Pasja Chrystusa - nic nie wskazuje na bezpośredni
wpływ przedstawień teatralnych na ten obraz niderlandzkiego mistrza,
znajdujemy na nim analogiczny podział przestrzeni na mansjony, jak w
średniowiecznych dramatach.
• Rozwój dramatu liturgicznego zaznacza się też w jego
warstwie muzycznej. Do śpiewów łacińskich jednogłosowych
wykonywanych głównie przez mnichów włączał się lud z
pieśniami religijnymi w języku ojczystym. W miarę rozwoju
muzyki pieśni te stały się wielogłosowe. Pojawiła się zatem w
muzyce nowa forma, którą nazwano motetem.
• Motet – forma wielogłosowej pieśni religijnej
• Mirakle – ich rozwój przypada na XIV w. Są to dramaty o
Matce Boskiej i o świętych oraz o ich cudownych
interwencjach. Zachowało się sporo mirakli, typowy jest utwór
Ruteboefa o Teofilu, kleryku, który sprzedał duszę diabłu. W
miraklu istotna jest interwencja nadprzyrodzona.
• Dramat liturgiczny przetrwał do naszych czasów. Wystawiany
jest w różnych miejscach Polski zwłaszcza w okresie Wielkiego
Tygodnia, czy też w okresie świat Bożego Narodzenia pod
nazwą Jasełka.