Transcript Slide 1 - WordPress.com

ប្រធានរទ:អេស្ទែ និង អាស្ ៉ែន
មុខវិជ្ជា: គីមីវិទា
ប្រុមទី:M៦
ទមាជិរ: តាង ទុវណ្ណា ័ត្ន
យិន វល័រខណ៍
ស្ត្⁣ទុខចាន់
ធី⁣ឡុងអេង
ទត្ រ៉ែវី
អយ៉េន គីមឡាយ
អវ៉ែង លរខណ្ណ
ិ
អោរ ខទីម៉េ៉ះ
សាលី ខទុីយ៉េ៉ះ
វ៉ែ ដានីន
សេចក្ត ីស្ត ើម
គីមីេ រ ីរាង្គ គឺជាការេិក្ាអំពីេមាេធាតុ ដែលមានបង្្គំនាទីីកាបន ន កាបន នគឺ
ជាធាតុចំបង្ក្នគង្េមាេធាតុេ រ ីរាង្គ ស ើយនិង្មានការចន លរ ួមនន វធាតុជាស្ចើនែន ច
ជាអាតន មអ្ែូដេន នី្ែូដេន អុក្េុីដេន ្ន េវរ ក្ល រ និង្ធាតុែទីស្េង្សីៀត
េមាេធាតុេ រ ីរាង្គ មានសារៈេំខាន់ណាេ់ក្នគង្ជវី ភាពរេ់សៅ ែន ចជាចំណី
អាហារ ថ្នសំ ពីយ សាបន សារធាតុជំរះ ជីេ្មាប់ក្េិក្មម និង្វតថគស្បើ្ាេ់ជាស្ចើន
ស្េង្ៗសីៀត សអដេែ និង្អាដរ៉ែនជាេមាេធាតុចំបង្ក្នគង្ការេិក្ាគីមីេ រ ីរាង្គ
ស ើយមានលក្ខ ណៈ្បស ើរ។
អេស្ទែ
ទប្មង់
អេស្ទែ គឺជ្ជេងគធាត្ុប្ទលាយននអាទុីការុរទុលី ិច (R-COOH) ស្ែលបានពីកា ជំនួទប្រុម (-OH)
ូរមនតទូអៅ:
រទ់អាទុីត្អដាយប្រុម រទ់អាល់រុល។
រងគុំនាទី:
ទមាគល់៖
R អាចជ្ជអាត្ូមេុប្ី ែូស្ទន ឬរ៉ែឌីកាល់េុីប្ែូការួ។
R’ ជ្ជរ៉ែឌីកាល់េុីប្ែូការួ។
អាត្ូមេុីប្ែូស្ទន:
រ៉ែឌីកាល់េុីប្ែូការួ:
អមទីល(Methyl)
ទុិចរុយទីល(Sec-butyl)
អេទីល(Ethyl)
ប្រូពីល(Propyl)
ស្ទទយូ រុយទីល(Tert-butyl / tertio-butyl)
េុីទូប្រូពីល(Isopropyl)
េុីទូរុយទីល(Isobutyl)
រុយទីល(Butyl)
រង់ទុីល(Bunzyl)
អេស្ទែ
នាមវលលី
អែើមបីអៅអ្ន ៉ះ រទ់អេស្ទែ អយើងប្ត្ូវ៖
ទី១ អៅអ្ន ៉ះរ៉ែឌីកាល់ រទ់អាល់រលុ ស្ែលភ្ជារ់អដាយទមព័នធមួយជ្ជន់អៅនឹងអាត្ួមេុរទុីស្ទន។
ទី២ អៅអ្ម ៉ះអាទុត្ី អដាយលុរពារយអាទុីត្ និងរតូ រចចមិ រទេូេចុិ អៅេូអាត្។
ឬ
អេទីលអមតាណូ អាត្(Ethyl methanoate/ Ethyl acetate)
ទមាគល់៖ រនុងរ ណីស្ែល R ឬ R’ មានស្ខនង៖
*អរើរ៉ែឌីកាល់អាល់រុលមានស្ខនង ប្ត្ូវរង់អលខ ១ ឲ្យអៅអាត្ូម C ស្ែលភ្ជារ់អដាយ ទមពន័ធមួយជ្ជន់អៅនឹងអាត្ូមេុរទុីស្ទន។
2-អមទីលប្រូពីល អមតាណូ អាត្(2-methylpropyl methanoate/ 2-methylpropyl acetate)
*អរើរ៉ែឌីកាល់អាទុីត្មានស្ខនង ប្ត្ូវរង់អលខ ១ ឲ្យអៅអាត្ូម C ននរងគុំការូនីល។
អមទីល 3-អមទីលរុយតាណូ អាត្(methyl 3-methylbutanoate)
អេស្ទែ
លរខណៈគីមី រទ់អេស្ទែ:
រ.េុប្ី ែលូ ទី
ប្រត្ិរមមទំខាន់ រទ់អេស្ទែ គឺេុីប្ែូលីទស្ែលជ្ជប្រត្ិរមម វងអេស្ទែ និងទឹរ រអងកើត្បានជ្ជអាទុត្ី និងអាល់រលុ វិញ។
អេស្ទែ
ទឹរ
អេទីលអេតាណូ អាត្
អាទុីត្
ទឹរ
អាល់រលុ
អាទុត្ី អេតាណូ េុចិ
អេតាណុ ល
ប្រត្ិរមមអន៉ះ ជ្ជប្រត្ិរមមយឺត្និងអៅមរ។ អែើមបីរអងកើនអលបឿនប្រត្ិរមម អគអាចអធវើេុីប្ែូលីទអេស្ទែ អដាយែុត្រអដៅ និងអប្រើកាតាលីរ អាទុីត្។
ខ.សាររូ មម
អរើអគរអដត លាយអេស្ទែនិងទូលុយទយុងរ៉េតាូ ទយូមេុប្ី ែុរទុីត្ (KOH) ឬទូលុយទយុងទូែយូមេុីប្ែុរទុីត្ (NaOH) េូត្ែល់ពុ៉ះ
អេស្ទែបានរំស្លងអៅជ្ជេំរិលននអាទុីត្និងអាល់រលុ វិញ។
អេស្ទែ
អេទីលអេតាណូ អាត្
ទូែយូមេុប្ី ែរុ ទុត្ី
ទូែយូមេុប្ី ែរុ ទុត្ី
េំរលិ ននអាទុត្ី
ទូែយូមអេតាណូ អាត្
អាល់រលុ
អេតាណុ ល
អេស្ទែ
លរខណៈគីមី រទ់អេស្ទែ
គ.ប្រត្ិរមមជ្ជមួយអាម៉េញ
ូ ៉េ រ់់
អាម៉េូញ៉េរ់រំស្លងអេស្ទែជ្ជអាមីត្និងអាល់រលុ ។
អេស្ទែ
អេទីលអមតាណូ អាត្
អាម៉េញ
ូ ៉េ រ់
អាម៉េូញ៉េរ់
អាមីត្
អមតាណ្ណមីត្
អាល់រលុ
អេតាណុ ល
ឃ.ប្រត្ិរមមអ ែុរមមអេស្ទែ
អេស្ទែអាច ងអ ែុរមមជ្ជអាល់រុលអៅចំអពា៉ះមុខកាតាលីរ ែូចជ្ជលាយននេុរទុត្ី រទ់ទង់ស្ែង(Cu) និងប្រូម(Cr)
(ឬទង់ស្ែងប្រមូ ិត្) ឬជ្ជលីចូម អាលុយមីញ៉េូមេុីប្ែួ(LiAlH4)។
អេទីលប្របាូ ៉េ ណូ អាត្
ប្រូបា៉េន -1 -េុល
អេតាណុ ល
អេស្ទែ
ទអងវើអេស្ទែ
រ.អេស្ទរែ មម
អេស្ទែរមម គឺជ្ជប្រត្ិរមម វងអាទុីត្ការុរទុីលិចនិងអាល់រលុ រអងកើត្ជ្ជអេស្ទែនិងទឹរ។ ប្រត្ិរមមអន៉ះជ្ជប្រត្ិរមមអៅមរនិែអប្រើអាទុីត្ទុលផួ ិច ឬអាទុីត្រល ីប្ឌីចជ្ជកាតាលីរ ។
អាទុីត្ការុរទុីលិច
អាល់រុល
អាទុីត្អាអទទិច
អេស្ទែ
អមតាណុ ល
អមទីលអេតាណូ អាត្
ទឹរ
ទឹរ
ខ.ប្រត្ិរមម វងអានីប្ឌត្ី អាទុត្ី ឬអាទុីលរល ួ និងអាល់រលុ
ប្រត្ិរមម វងអាល់រលុ និងអាទុីត្ការុរទុីលចិ ប្រប្ពឹត្អត ៅយឺត្និងជ្ជប្រត្ិរមមអៅមរ។ អេត្ុអន៉ះអគនិយមអប្រើអានីប្ឌីត្អាទុត្ី ឬអាទុីត្រល ួជំនួទ វិញ អប្ពា៉ះវទរមមជ្ជងអាទុីត្ការុរទុលី ិច។
អានីប្ឌីត្អាទុត្ី
អានីប្ឌីត្អាអទទិច
អាល់រុល
អមតាណុ ល
អេស្ទែ
អមទីលអាអទតាត្
អាទុីត្ការុរទុីលចិ
អាទុីត្អាអទទិច
អេស្ទែ
ទអងវើអេស្ទែ
អាទុីត្រល ួ
អាល់រលុ
អាអទទីលរល ួ
អមតាណុ ល
អេស្ទែ
អមទីលអេតាណូ អាត្
េុីប្ែស្ូ ទនរល ួ
េុីប្ែស្ូ ទនរល ួ
អេស្ទែ
កា អប្រប្ើ បាទ់ រទ់អេស្ទែ
អេស្ទែភ្ជគអប្ចើនមានអៅរនុងធមមជ្ជត្ិ។ អេស្ទែមួយចំនួនធំស្ែលមានមា៉េទម៉េលូ អលគុលត្ូច ងាយអេើ និង
មានរលិនគួ ជ្ជទីគារ់ចិត្។ត ទប្រេូរប្រអេើ រទ់ផ្កកអរើត្អឡើងអដាយវត្តមាន រទ់អេស្ទែ។ លាយននអេស្ទែប្ត្ូវបាន
អប្រើប្បាទ់ ជ្ជអប្គឿងប្រេូរទប្មារ់អធវើទឹរេរ់ នំ រស្ងែម អេទជា:ជ្ជអែើម និងអេស្ទែមួយចំននួ អប្រើជ្ជធាត្ុ ំលាយ។
ផលប្រអោជន៍ននអេស្ទែ
-ងាយប្ទួលរអងកើត្
-ងាយប្ទួលអប្រើប្បាទ់
- ររនុងធមមជ្ជត្ិ អាចទំអោគអចញពីរនុងរលិននិង ទជ្ជត្ិស្ែលបានពីរនុងធមមជ្ជត្ិ។
-ផលិត្ថ្នំ
ផលរ៉េ៉ះពាល់ននស្េស្ទែ
ផលរ៉េ៉ះពាល់ននអេស្ទែមានែូចជ្ជ៖
-រ៉េ៉ះពាល់ែល់ទុខភ្ជព
-ពិបាររនុងកា រំបាត្់
-រ៉េ៉ះពាល់ែល់រ ិសាាន
អាស្ ៉ែន
ទម្រង់
អាដរ៉ែនគឺជាអុី្ែូកាបួ ដែលមានរ នបមនត របេ់វាជា្េលាយសចញពីបង្់ដេន សោយស តុ
សនះស ើយសីើបសយើង្អាចនិយាយាន
ថ្បង្់ដេនមានី្មង្់ែនចអាដរ៉ែន ី្មង្់របេ់ បង្់ដេនមាន៖
- បង្់ដេនជាសារធាតុរាវគ្មមនព៌ណ ស ើយមានរ នបមនត C6H6
- អាតន មកាបន នទ ំង្៦ បសង្ក ើតានជាេណា
ា នឆសកាណសេម ើបលង្់មួយអាតន មអុី្ែូដេន
ទ ំង្៦ ក្៏តំង្សៅក្នគង្ បល ង្់របេ់ឆសកាណ
អាស្ ៉ែន
នាមវលលី
អែើមបីអៅអ្ម ៉ះរង់ស្ទន អយើងប្ត្ូវ៖
ទី១ ប្រទិនអរើមានកា ជំនួទអៅអលើរង់ស្ទន ចារ់ពីមួយអឡើងអៅកា រំណត្់ទីតាំងស្ែ ប្ត្ូវជំនួទ
េុីប្ែូស្ទន អដាយធាត្ុអផេងៗអៅអលើរង់ស្ទន ប្ត្ូវអធវើអដាយរង់អលខ និងកា រំណត្់អផេងៗអទៀត្។
ទី២ បា៉េរ៉ែ អមតា និង េុរតា គឺជ្ជរុពវរទទប្មារ់អៅ ទីតាំងស្ខនង រទ់រង់ស្ទន។
-រុពវរទបា៉េរ៉ែ មានទីតាំងអៅការូនទី១ និងការូនទី៤
-រុពវរទអមតា មានទីតាំងអៅការូនទី១ និងការូនទី៣
-រុពវរទេុរតា មានទីតាំងអៅការូនទី១ និង ការូនទី២
ទី៣ ប្រទិនអរើមានកា ជំនួទចារ់ពីរីអៅ ប្ត្ូវអៅអ្ម ៉ះរង់ស្ទនអដាយកា រង់អលខវិញ។
ឧទាេ ណៈ
ចំណ្ណំ៖ ធាត្ុគីមីទ ីរងគនីមួយៗស្ត្ងស្ត្មានអ្ម ៉ះតាមទំលារ់ និង IUPAC
ឧទាេ ណៈ
អាស្ ៉ែន
លក្ខ ណៈគីរីរបស់អាររ៉ែន
ក្. ្បតិក្មម បំដបក្
រំស្ររអដាយរំអៅ
2C6 H 6 700C

C6 H 5  C6 H 5  H 2
3000C 
C6 H 6 2C2 H 2
C6 H 6 
 6C  3H 3
រំស្ររអដាយរល

C6H6  3Cl2 
 6C  6HCl
ចំអេ៉ះមិនទពវៈ

ត្ិចជ្ជង
C 6⅓Hននមាឌ
6
O2
ឹង 7.56 ននមាឌ
Cអទម6ើនH
ចំអេ៉ះទពវៈ

O2

អាស្ ៉ែន
ខ.ប្រត្ិរមមរូរ
ប្រត្ិរមមេុីប្ែូស្ទនរមម
Ni200C
Toluene H2 
 methylcyclohexan
ប្រត្ិរមមអាឡូស្ទនរមម
ethyl benzene
+
3𝐵𝑟2
1-bromoethyl benzene + HBr

គ.ប្រត្ិរមមជំនួទៈ ប្រត្ិរមមជំនួទអដាយអាឡូស្ទន
C6 H 6  Cl2 
 C6 H 5Cl  HCl
C6 H 5Cl  Cl2 
 C6 H 4 Cl2  HCl
C6 H 4 Cl2  Cl2 
 C6 H 3Cl3  HCl
C6 H 3Cl3  Cl2 
 C6 H 2Cl4  HCl
C6 H 2Cl4  Cl2 
 C6 HCl5  HCl
C6 HCl5  Cl2 
 C6Cl6  HCl
អាស្ ៉ែន
ប្រត្ិរមមនីប្តាត្រមម
ប្រត្ិរមមនីប្តាត្រមម ជ្ជប្រត្ិរមមទំគាល់រង់ស្ទន រង់ស្ទនមានប្រត្ិរមមជំនួទជ្ជមួយ
អាទុីត្នីប្ឌិចប្រប្ពឹត្តអៅស្ត្ ៣ែំណ្ណរ់កាលគឺមាន
H 2 SO4
ជ្ជកាតាលីរ ។
H SO
2
4
C6 H 6  HNO3 

C6 H 5 NO2  H 2O
H 2 SO 4

C6 H 5 NO2  HNO3 
C6 H 4 (NO2 ) 2  H 2O
C6 H 4 (NO2 ) 2  HNO3 HSO

C6 H 3 (NO2 ) 3  H 2O
ប្រត្ិរមមទុលផួរមម


C6H6  H2S04 
 C6H5  SO3H  H2O
អាស្ ៉ែន
ង. ប្រត្ិរមមនីប្តាត្រមម
ប្រត្ិរមមនីប្តាត្រមម ជ្ជប្រត្ិរមមទំគាល់រង់ស្ទន រង់ស្ទនមានប្រត្ិរមមជនំ ទួ ជ្ជមួយអាទុីត្នីប្ឌិចប្រប្ពឹត្អត ៅស្ត្
ជ្ជកាតាលីរ ។H 2 SO4
៣ែំណ្ណរ់កាលគឺមាន

H SO
2
4
C6 H 6  HNO3 

C6 H 5 NO2  H 2O
H SO
2
4
C6 H 5 NO2  HNO3 

C6 H 4 (NO2 ) 2  H 2O
C6 H 4 (NO2 ) 2  HNO3 HSO

C6 H 3 (NO2 ) 3  H 2O
ឃ. ប្រត្ិរមមអវៀរ- ីត្ទីរ

អាស្ ៉ែន
ទអងវើអាល់គីលរង់ស្ទន
រំណិត្ប្រងកាត្ធយូងថ្ម
អប្រងកាត្ និងធយូងថ្មជ្ជប្រេពធមមជ្ជត្ិពី ោ៉េ ងទំខាន់ ស្ែ ផតល់រង់ស្ទន និងអាល់គីល
រង់ស្ទនអអាយផលជ្ជត្ូលុយស្េន ទុស្ី ឡន អេទីលរង់ស្ទនឲ្យវិទ័យឧទាេរមមផលិត្គីមី។ អប្រងកាត្ជ្ជលាយចំ ុ៉ះស្ែ មាន េុីប្ែូការួជ្ជទំខាន់ និងរណ្ណតប្រអេទេងគធាត្ុ លាយវង់ អដាយរ ិមាណត្ិចត្ួច។ អដាយរំណិត្ប្រភ្ជគ
អគផ្កតច់អចញបាននូវ រង់ស្ទន ត្ូលុយអេន ទុស្ី ឡនពី ប្រងកាត្។ តាម
យៈលំនាំរំណ ននកាតាតលីរមម អគអាចស្រលងអាល់កាន ឬ ទុរី លូអាល់កានមួយចំនួនែូចជ្ជ រង់ស្ទន
ត្ូលុយស្េន ទុស្ី ឡនបាន។
ឧទាេ ណ
𝐶𝐻3 (𝐶𝐻2 )5 𝐶𝐻3
𝐶𝑟2 𝑂3 +𝐴𝑙2 𝑂3
𝑃𝑡/𝐴𝑙2 𝑂3
𝐶6 𝐻5 − 𝐶𝐻3 + 4𝐻2 𝑂
+ 3 𝐻2
អាស្ ៉ែន
កា អប្រើប្បាទ់អាស្ ន៉ែ
-អប្រើប្បាទ់រនុងឧទាេរមមផលិត្សា ធាត្ុគីមី
-អែើ ត្ួទំខាន់រនុងប្រត្ិរមមគីមីជីវ:រនុងប្គរ់សា ពាងគកាយមានជីវិត្
-ផលិត្ថ្នំទមាលរ់ទត្វលែិត្ ល័រខ
ផលប្រអោជន៍ននអាស្ ន៉ែ
-រនុងវិទ័យទុខាេិបាល: អគទំអោគបានជ្ជថ្នំអាទពី ីនឱទថ្ពាបាលជំងឺអផេងៗ។
-រនុងវិទ័យឧទាេរមម: អគទំអោគវអធវើជ្ជថ្នំទំលារ់ទត្វលែិត្ អធវើជ្ជល័រខ និងរំស្លងតាមវិធីគីមីបាជ្ជ
ទមាទធាត្ុគីមីអផេងៗែូចជ្ជ អាល់រុលប្រអេើ អាល់អែេុីត្ប្រអេើ អាទុីត្ប្រអេើ ។
អាស្ ៉ែន
ផលរ៉េ៉ះពាល់ននអាស្ ន៉ែ
អាស្ ៉ែនខល៉ះវរ៉េ៉ះពាល់ែល់មនុទេែូចជ្ជ៖
-អធវើឲ្យមានកា ស្ប្រប្រួលប្ចវរ់អាទុត្ី អាមីអន អៅរនុងប្រូអត្េុីនរនុងសា ពាងគកាយ។
-អប្គា៉ះថ្នរ់ែល់អគាលិកាប្រេម និងអកាទិកាអថ្លើម
-ខូចប្រព៉ះ
-ងងុយអែរ
-អរ៉ះែូងអលាត្ញរ់
-ប្រកាច់
-អាចរណ្ណតឲ្យសាល រ់បាន។ អដាយសា ស្ត្វមានជ្ជត្ិពុល។