Transcript Czas na wdro*enie systemów stypendialnych opartych na filantropii

Jan Macieja
Czas na wdrożenie systemów
stypendialnych opartych na
filantropii w przebudowie polskiej
szkoły
Definicja filantropii
• Filantropia– dobroczynność, życzliwość,
działalność osób bądź instytucji, polegająca na
bezinteresownym udzielaniu pomocy
finansowej lub materialnej potrzebującym.
• „Człowiek, który umiera bogaty, umiera w
hańbie”—mawiał Andrew Carnegie, jeden z
twórców ruchu filantropijnego w Ameryce.
Jak wykształcił się w Anglii, Polsce i w Ameryce
system stypendialny oparty na filantropii?
Podstawą systemu stypendialnego w Anglii,
Polsce i w Ameryce, była od samego początku
istnienia tych narodów filantropia, zazwyczaj
mocno związana z kościołem lub organizacjami
charytatywnymi związanymi z kościołem. W
Ameryce rola filantropii religijnej jest ciągle
znacząca. W Europie, w tym w Polsce posiada
znaczenie marginesowe.
• Ukształtowany w średniowieczu filantropijny
model pomocy społecznej, w tym wspierania
wielce utalentowanej młodzieży, w dostaniu
się do najlepszych szkół i zagranicznych
uniwersytetów polegał na pomocy udzielanej
przez zamożne osoby i tworzone przez nie
organizacje charytatywne.
• Działalność charytatywna była w Polsce i
Europie,
a
w
Ameryce
jest
w
dalszym ciągu, ściśle związana z tradycją
chrześcijaństwa w tych krajach.
• Prekursorem
działań
filantropijnych
społeczeństwa była działalność dobroczynna
Kościoła rzymskiego oraz zakonów i bractw
kościelnych.
• Drugim obszarem działalności charytatywnej
Kościoła rzymskiego było prowadzenie
szkolnictwa. Była to realizacja postanowień IV
Soboru Laterańskiego z 1215 roku.
Również na ziemiach polskich geneza
działalności organizacji społecznych była ściśle
związana z tradycją chrześcijańską. W wyniku
przyjęcia chrześcijaństwa w 966 r. Polska
znalazła się w kręgu kultury łacińskiej,
przejmując z zachodniej cywilizacji podstawowe
elementy kultury i ładu instytucjonalnego.
• Duchowni przyjeżdżający z misją z innych
krajów Europy Zachodniej wprowadzili
zachodnie modele instytucji charytatywnych i
oświatowych nakazujących prowadzenie
działalności oświatowej przy kościołach
parafialnych.
• Instytucje charytatywne zakładane były dzięki
fundacjom biskupim, darowiznom dworów
królewskich i książęcych.
• Historyczną rolę w rozwoju filantropii
ukierunkowanej na edukację odegrał Piotr
Skarga (1536-1612), urodzony w Grójcu w
bardzo ubogiej, mieszczańskiej rodzinie. Dzięki
wielkim uzdolnieniom, po ukończeniu
Akademii Krakowskiej i otrzymaniu święceń
kapłańskich wyjechał na dalsze studia do
Rzymu. Tam wstąpił do zakonu jezuitów. Po
powrocie do Polski stał się gorliwym
organizatorem szkolnictwa jezuickiego.
W Anglii
W reakcji na brak zgody na unieważnienie przez
papieża małżeństwa z Katarzyną Aragońską– król
Anglii zerwał z kościołem rzymskim i ogłosił się
głową kościoła Anglii. Za czasów panowania
Henryka XIII i jego następcy Edwarda VI, doszło
do konfiskaty majątku należącego do klasztorów
oraz fundacji kościelnych i przekazania go na
rzecz państwa.
W Polsce
Od XVII wieku, rośnie zapotrzebowanie na
pomoc charytatywną dla biednych, na co
przeogromny wpływ miało niewyobrażalne
zubożenie ludności spowodowane licznymi
wojnami.
W tej sytuacji, inaczej niż w Anglii, począwszy od
XVII wieku, gros działań opiekuńczych i
oświatowych przejmuje kościół, gminy
wyznaniowe, cechy rzemieślnicze. Działalność
wspomagającą oświatę prowadzą głównie
zgromadzenia zakonne. Szkoły prowadzone przez
kolegia zakonne prezentowały znacznie wyższy
poziom od szkół parafialnych. One też były
najbardziej aktywne w gromadzeniu środków na
stypendia zagraniczne dla najbardziej
uzdolnionej, pochodzącej z biednych rodzin
młodzieży.
W XVIII wieku
Największą rolę w reformowaniu polskiej szkoły
odegrał Stanisław Konarski. Otworzył w
Warszawie elitarną szkołę dla młodzieży
szlacheckiej Collegium Nobilium. Zreformował
szkolnictwo pijarskie w Polsce według
opracowanego przez siebie programu. Reforma
szkolna Konarskiego stanowiła punkt zwrotny w
walce o modernizację nauczania w naszym kraju
w XVIII wieku.
Ameryka
Rozwój wolontariatu rozpoczął się w I połowie
XVII wieku. Powstające wolontariaty odegrały
decydującą rolę w przekształcaniu wspólnot
złożonych z małych grup w zorganizowane
społeczeństwo.
Warto podkreślić, że filantropii amerykańskiej od
samego jej początku, towarzyszyła i towarzyszy
troska o przyszłość kraju. Andrew Carnegie i
Andrew W. Mellon pozbawili swoje dzieci - nie
posiadające uzdolnień - spadku majątku,
przekazując go na krzewienie oświaty i rozwój
badań naukowych. Podobnie 100 lat później
postąpił Bill Gates.
Naród amerykański pozostał
narodem darczyńców – cenna lekcja
dla Polaków
• Na przełomie XX i XXI w przeciętna rodzina
amerykańska przeznaczała na filantropie ok.
2.700 ówczesnych dolarów rocznie.
• W stanach zamieszkałych przez ludzi
zamożnych, takich jak Kalifornia, ludzie
przeznaczali ok. 10 % dochodów.
• Miliarder Ted Turner wpłacił wówczas na cele
charytatywne 1/3 posiadanego majątku.
W tym okresie odnotowało wzrost darowizn o
13 % w stosunku rocznym. Na początku ubiegłej
dekady Armia Zbawienia zbierała pomiędzy
2.100 do 2,500 mln dolarów, Czerwony Krzyż ok.
0,5 mln.
Według IRS w latach 1975- 1995 budżet
zwolnionych z płacenia podatków organizacji
charytatywnych powiększył się trzykrotnie i
osiągnął sumę blisko 2 biliony dol.
Najbogatsi Amerykanie najchętniej przekazują
pieniądze na wspieranie edukacji, w tym
wspieranie wybitnych talentów wywodzących
się z ubogich rodzin (Bill Clinton).
Upadek i odradzanie się
filantropii w Polsce
Przyczyny upadku ukształtowanego przez
wieki modelu filantropii:
• wojny w XVI, XVII wieku osłabiające gospodarkę i
obniżające zamożność obywateli, prowadzących przedtem
działalność filantropijną;
• rozbiory;
• pierwsza wojna światowa i wojna bolszewicka 1920 roku:;
• długotrwały kryzys światowej gospodarki w latach 19291935 pogłębił dodatkowo panujący w Polsce kryzys;
• druga wojna światowa – oprócz ogromnych strat
gospodarczych, spowodowała ogromne straty
w ludności. Liczba ludności zbliżyła się do poziomu
przedwojennego dopiero w 1975 roku;
• powszechny etatyzm w czasach PRL;
W Polsce istnieje już ogromny,
niewykorzystany potencjał dla rozwoju
filantropii indywidualnej
• Świadczyć o tym mogą różne raporty publikowane w
GOOGLE, a zwłaszcza raport „Filantropia w Polsce”. Raporty
na temat różnych aspektów filantropii w Polsce będą ważną
wskazówką jak zbudować system stypendialny dla
utalentowanych dzieci i młodzieży, wywodzących się z
ubogich rodzin.
• Rośnie też liczba osób zamożnych. Według raportu
brytyjskiej firmy MDRC z 2008 r. liczba osób w Polsce z
majątkiem wartym ponad 1 mln dolarów wynosiła ponad
78 tys. Jednak mimo przekonania o wartości tego typu
działań i wystarczającej ilości pieniędzy, ich zaangażowanie
w rozwój oświaty jest niewielkie.
Dlaczego?
Nie znam odpowiedzi
Filantropia we współczesnej Polsce.
Jak pomagają najzamożniejsi Polacy?
• Jan Kulczyk wspiera szkoły, muzea i przedszkola, Leszek
Czarnecki prowadzi fundację, a Ryszard Krauze finansuje
pracownie komputerowe w polskich szkołach. Najbogatsi na
działalność filantropijną wydają już milion złotych rocznie.
• Widziałem wiele przykładów zmarnowanych talentów tłumaczy jeden z milionerów pytany o powód
zainteresowania się filantropią. Wśród badanych, którzy
ujawnili skalę swojego rocznego zaangażowania
finansowego, większość określiła wysokość rocznie
udzielanej pomocy na około 1 miliona złotych. W
niektórych przypadkach sięga ona 2-3 milionów, a nawet 10
milionów złotych.
W świetle powyższej dywagacji wydaje się
możliwe gruntowne zreformowania polskiej
szkoły na wzór amerykańskiej.
Jednakże Projekt musi pozyskać życzliwość
mass mediów.
Brak jest przesłanek do likwidacji obecnego,
państwowego systemu wspomagania dzieci w
potrzebie.
Istniejący państwowy i proponowany prywatny
system stypendialny będą się wzajemnie
uzupełniać.
Według prezentowanej przez nas w
opracowaniu koncepcji systemu
stypendialnego, istnieć będą dwa systemy
stypendialne w polskiej szkole:
• państwowy system wspierający dzieci wywodzące się z
biednych rodzin, które nie zostaną wyłonione jako talenty,
lecz jako dzieci z biednych rodzin potrzebujące pomocy
społecznej;
• prywatny, filantropijny system wyłaniania wybitnie
utalentowanych dzieci z biednych domów, stwarzający im
możliwość kończenia najlepszych uczelni w kraju lub
zagranicą.
System państwowy przyznawał zatem będzie
stypendia według jednolitych zasad biednym
dzieciom, aby mogły ukończyć i rozpocząć
starania o pracę. Stypendium szkolne może
otrzymać uczeń, w którego rodzinie miesięczny
dochód na osobę wynosi mniej niż 351 zł.
Miesięczna wysokość stypendium może się
wahać w przedziale 72 do 182 zł.
Dziękuję za uwagę