Transcript File
Lidership Burimet e fuqisë Sokol Krasniqi MAJ 2012 DEFINIMI I FUQISË Fuqia është aftësia e liderit që të ndikojë në personat e tjerë të ndikojë tek ata pavarësisht rezistencës së tyre Fuqia gjithashtu është krijimi i efektit që e synon lideri ; në prodhim , organizim, menaxhment etja Aftësia e liderit që në momente të caktuara të ndikojë mbi individ apo grupe, në sjelljet e tyre me qëllim të arritjes së objektivave të synuara DEFINIMI I FUQISË Fuqia dhe ndikimi Fuqia dhe autoriteti Autoriteti formal pa fuqi reale – ai qe e disponon autoritetin formal ka te drejte por nuk ka fuqi te ndikoje te tejeret Fuqia reale pa autoritet formal – ai qe e ka fuqine ka aftesi por nuk ka drejte ta beje te ndikoje te tjeret Fuqia AUTORITETI Fuqia reale dhe autoriteti perputhen – ai qe e disponon ka te drejte ta beje dhe ka fuqi ta beje Fuqia individuale Fuqia individuale Fuqia nga ekspertiza Fuqia nga Përvoja - edukimi Fuqia nga Karaizma Fuqia formale – fuqia nga pozita Fuqia e detyrimit Fuqia e shpërblimit dhe denimit Fuqia nga kontrolli i informatave Fuqia legjitime Fuqia individuale Janë katër lloje të fuqisë individuale: Dhuna. Fuqia e mbështetur në dhunë- quhet fuqi e detyrimit Shpërblimi Fuqia që ka për bazë shpërblimet – quhet fuqi e shpërblimit. Fuqia e të bindurit . Kjo lloj fuqie e cila mbështetet në aftësitë e liderit – ka aftësi dhe fuqi që të bind të tjerët Dituria . Ai i cili ka dije që i nevoitet ndërmarrjës ka fuqi të cilën e quajmë fuqi të dijës. Fuqia individuale Burimet e fuqisë tregojnë se si lideri ka atë pozicion që të arrijë ose të ketë fuqi Pozicioni. Pozita e individit në grupin formal automatikisht i jep fuqi. Karakteristikat personale. Ekspertiza. Shansa për të realizuar objektivat Si të vijmë në pozicion të arrijmë fuqi Pozicioni Karakteristika personale Ekspertiza Shansa drejt objektivave Çka të shfrytëzojmë që ta arrijmë atë fuqi Detyrimi Shpërblimi Bindja Dituria KONCEPTI I FUQISË Burimet fuqisë e Kontrola Burimeveresurseve Proceset politike Aftësitë lideriste Nëpërmjet Procesit të arritjes së fuqisë krijon Bazat e fuqisë Realiteti shoqrore dhe ekonomike Ndryshimi i pabarabartë Legjitimimi Varëshmëria nga burimet - resurset Institucionalizimi Dijet kognitive Rezulton Forma e fuqisë Burimi i fuqisë Fuqia e interpretimit Procest politike Problemet që lindin nga politikat dhe konceptet e ndermarrjës Kriterijumet e definimit: Interesat personale Veprimi në kahje të kundërt të synimit të ndërmarrjës Alokimi i burimeve Sjellja joformale Konlfiktet Tentimi për ndikim Udhëheqësit karizmatikë • Hulumtimet kanë treguar se liderët karizmatikë cilësohen me shkallën e lartë të vetëbesimit, • Ata janë shumë të sigurtë në aftësitë e tyre. • Këta liderë kanë vizion, • Ata e paraqesin qartë vizionin e tyre dhe janë në gjendje të sakrifikojnë që atë ta shndërrojnë në realitet. • Ata nuk e dëshirojnë status-quonë, por dëshirojnë që gjërat të lëvizin vazhdimisht nga vendi. • Liderët karizmatikë janë shumë realistë sa i përket asaj se çka munden dhe çka nuk munden të bëjnë. • Hulumtimet kanë treguar se udhëheqësit nganjëherë mund të kenë efekte shumë të mëdha mbi pasuesit dhe vartësit dhe organizatën e tyre. • Janë këta udhëheqësit të cilët organizojnë: • efektivisht punën e personelit, • caktojnë qëllimet e arsyeshme, • ndërsa vartësve u ofrojnë të gjitha ndihmat, • këshillat dhe resurset e nevojshme për të realizuar qëllimin e caktuar. Udhëheqësit transformativë Roger Bennett thotë se udhëheqës transformativë janë ata të cilët janë në gjendje të ndryshojnë qëndrimet dhe sjelljet themelore të vartësve me qëllim që ta ngrisin përkushtueshmërinë e tyre ndaj organizatës. • Këta udhëheqës posedojnë: • karizëm, • vizion, • mirëkuptim dhe • ndjenja për vartësit dhe nevojat e tyre. • • Udhëheqësit transformativë e ushtrojnë ndikimin e tyre duke i stimuluar vartësit intelektualisht, në mënyrë që ata të jenë të vetëdijshëm për problemet e grupit dhe t’i shohin problemet nga një perspektivë e re, nga ajo e vizionit të udhëheqësit. • Udhëheqësit transformativë po ashtu ndikojnë në vartësit përmes konsideratës . Kjo konsideratë, përveç të tjerash, përfshin sjelljen përmes së cilës udhëheqësi ofron përkrahje dhe kurajim për pasuesit. • Esenca e udhëheqjes transformative qëndron në atë se ajo motivon vartësit të përkrahin vizionin, të lënë anash interesin e tyre personal për hir të grupit apo të ndërmarrjes dhe të marrin përgjegjësinë për zgjidhjen e problemeve. Shkathtësitë dhe cilësitë e udhëheqësit të suksesshëm Nga hulumtimet e shumta të zhvilluara për lidershipin, del se udhëheqësit duhet t’i disponojnë disa kualitete të domosdoshme. Këto veti apo cilësi, që njihen edhe si çelësa drejt lidershipit të suksesshëm, janë: • Besojuni vartësve tuaj. Ekspertët e manaxhmentit thonë se çelësi për të krijuar një organizatë me përkushtim të lartë qëndron në besimin e dyanshëm mes udhëheqësve dhe punëtorëve. - Aftësia për të krijuar një marrëdhënie të tillë besimi është bërë numër një në testin për lidership. - Vlerësohet se një involvim i tillë i punëtorëve ka qenë një nga faktorët kryesorë që ka çuar deri te një përmirësim i cilësisë së veturave Ford në të 80-at, gjë që ka luajtur një rol të madh në rezultatin financiar të kësaj kompanie. • Shembull për vartësit. Njerëzit më shumë i kushtojnë kujdes asaj çka punon udhëheqësi sesa asaj që urdhëron të bëjnë të tjerët. • Udhëheqësi duhet të jetë shembull i punëtorit të mirë dhe të suksesshëm, i besueshëm për të tjerët dhe i hapur. • Motivimi për lidership. Dëshira për të influencuar tek të tjerët dhe për të arritur qëllimet e shtruara. • Vetëbesimi. Udhëheqësit duhet ta provojnë se me çfarë suksesi mund të udhëheqin veten. Kështu ata njohin vetveten, fuqinë dhe dobësitë, do të vë kontrollin mbi emocionet e tij dhe do të jetë në gjendje të rezonojë se si të japë çdo gjë prej tij për rritje të efekteve. • Harry Truman thote: Lidershipi është “aftësia për të shtyrë njerëzit tjerë të bëjnë atë që nuk duan ta bëjnë dhe që kjo t’u pëlqejë”. Vazhdim • Vizioni. • Gjakftohtësia. • Kurajimi për të rrezikuar. • Ekspert për biznes. • Kreativ. Udhëheqësi duhet të ketë kapacitete që të vijë gjithnjë me ide origjinale. • Fleksibil dhe i hapur ndaj kundërshtimeve. • Thjeshtësimi. • Komunikimi i mirë. Performansat e lidershipit Sistemi i tërësishëm i performansës së modelit të lidershipit përfshin disa komponente. Ne do të paraqesim një model gjashtëkomponentësh, i cili shpreh vlerat e lidershipit. Këto janë: • performansa • morali • emocioni • sjellja kritike e konsumatorit • klima organizative • karakteristikat personale Të gjitha këto komponente kanë një apo dy kategori të sjelljeve: të butë apo të fortë. Vija e lartë e performansës. Profitabiliteti vjen i pari në vijën e lartë të performansës. Ai influencohet nga performansat interne dhe eksterne. Morali është i butë nga natyra. Këtu kemi të bëjmë me masat që kanë të bëjnë me sjelljet e konsumatorit, me opinionin e tyre, konsideratat etj. Emocioni është i ngjashëm me moralin. Emocionet bazike bëjnë që ato të jenë diskrete dhe reaktive nga natyra. P.sh. performansat e ulëta tek një punëtor (pak shitje) do të ndikojnë në fajësimin dhe hidhërimin e tij, sepse do të pasojë një vend më i ulët i punës dhe i pozitës së tij. Nga emocioni rezultojnë gëzimi, hidhërimi, zemërimi, fajësimi, falja etj. Sjellja kritike e konsumatorit. Konsumatori e di se kur dhe si i pranon produktet dhe shërbimet Vazhdim Klima organizative. Qëllimet ndërlidhen me tre variabla: • faktorët e klimës së punës, • sjellja e ekipit dhe • sjellja e lidershipit. Karakteristikat personale. Në këtë rast mendohet për dy tipe të karakteristikave personale. • Së pari karakteristikat biografike, të cilat përfshijnë: • • • • moshën, racën, gjininë dhe funksionin. • E dyta është personaliteti që i referohet sjelljeve të shumta stabile. Pasi të jenë analizuar të gjitha këto komponenta, atëherë bëhet integrimi i tyre dhe lidhja në një sistem unik të modelit të performansave. Organizimi sipas këtij modeli ndikon që të arrihet harmonizimi cilësor i lidershipit me performansën. Lidershipi Karakteristikat personale të të punonësuarve KLIMA KLIMA Lidershipi Ekipimi Morali i punonjësve Emocionet e punonjësve KLIMA Ekipimi Rrethina kritike e kionsumatorit Performansa KLIMA Karakteristikat personale të konsumatorit Morali i konsumatorëve Emocionet e konsumatorit Komunikimi • Komunikimi është një proces shumë i rëndësishëm i udhëheqjes së ndërmarrjes. • I themi proces, sepse ai është pjesë përbërëse e aktiviteteve udhëheqëse; • të ndërmarrjes, • komunikimit të detyrave, • informimit për kryerjen e tyre dhe • ndërhyrjeve korrigjuese. • Chaster I. Bernard e konsideron komunikimin si mjet të ndërlidhjes së njerëzve në organizatë për realizimin e qëllimit të përbashkët Udhëheqësit ballafaqohen me shumë situata dhe probleme siç janë: • forcimi i konkurrencës; • globalizimi i afarizmit; • përparimi teknologjik; • ndryshimet e vazhdueshme në treg; • rritja e fuqisë dhe e kërkesave të blerësve; • intensifikimi i afarizmit dhe nevoja për vendosje të shpejtë; • paparashikueshmëria e trendeve të ardhshme Komunikimi zhvillohet në relacionin konsumatorët, stafi (personeli), manaxherët (lidershipi). Në aktivitetet e komunikimit në ndërmarrje dhe me rrethinën gërshetohen të dhënat për : • mjedisin e jashtëm, • për resurset të cilat përdoren si inpute në prodhim, vendimet mbi objektivat dhe qëllimet të cilat i ndërmerr udhëheqja, • të dhënat mbi aktivitetet e biznesit, • informatat për outputet e prodhimit. Komunikimi me personelin Udhëheqja me punëtorët dhe marrëdhëniet me punëtorët janë procese mjaft të ndërlikuara. Njerëzit nuk janë të predispozuar sikurse procesi i prodhimit. Nuk ekziston një formulë magjike për inspirimin dhe lojalitetin e punëtorëve ose për evitimin e konflikteve të personelit. Megjithatë, arti i motivimit mësohet. Kurset mbi evitimin e konflikteve, ngritja e aftësive për negociata etj. kanë ndihmuar mjaft në ngritjen e ekipeve efektive. Informatat për biznesin Të dhënat për mjedisin Manaxhmenti Faktet për aktivitet Urdhëresat Aktivitetet e biznesit Resurset themelore Produktet dhe shërbimet Shpenzimet si instrument i vendosjes Ndikimi i udhëheqjes në shpenzimet e ndërmarrjes është shumëdimensional. Qëllimi themelor i masave organizative është kombinimi racional i faktorëve të prodhimit në mënyrë që sasia dhe struktura e prodhimit të realizohet në bazë të shfrytëzimit dhe angazhimit optimal të kapaciteteve prodhuese dhe faktorëve të tjerë të prodhimit. Në vendimet të cilat i marrin organet udhëheqëse, konsiderimi i shpenzimeve është i rëndësishëm me sa vijon: • Shpenzimet dhe dinamika e tyre janë të rëndësisë primare gjatë përcaktimit të vëllimit të prodhimit dhe të asortimentit prodhues. • Shpenzimet janë bazë nisëse për përcaktimin e çmimit të kostos dhe të çmimeve të shitjes. • Shpenzimet oportune ose ekonomike janë relevante me rastin e orientimit alternativ në prodhim. Udhëheqja e ndërmarrjeve, sidomos atyre private, duke patur parasysh angazhimin e kapitalit personal, do të trajtojë me kujdes të veçantë shpenzimet implicite që lidhen me pronën e vetë firmës dhe janë të barabarta me pagesat monetare të cilat mund të merreshin nga përdorimi më i mirë alternativ i tyre. • Shpenzimet paraqiten si faktor kyç vendosës në politikën zhvillimore të ndërmarrjes. • Shpenzimet e furnizimit do të ndikojnë në marrjen e vendimeve mbi zgjidhjen e tregut të lëndës së parë dhe materialit, të makinave, pajisjeve, teknologjisë dhe fuqisë punëtore, makinave etj. Optimalizimi i faktorëve të prodhimit dhe shpenzimeve . • Optimalizimi i faktorëve të prodhimit për minimizimin e shpenzimeve dhe maksimizimin e rezultateve është synim i liderëve • Me kombinimin optimal të faktorëve lidhet edhe maksimizimi i profitit. • Për ta maksimizuar profitin, ndërmarrja duhet ta punësojë çdo faktorë, përderisa vlera e prodhimit kufitar të mos barazohet me shpenzimin kufitar të zvogëlimit të këtij faktori. Shfrytëzimi i kapaciteteve • Për arritjen e një ekonomizimi të lartë duhet të arrihet harmonia sasiore dhe cilësore e kapacitetit me fuqinë punëtore dhe materialin. • Mirëpo, në praktikë shpesh hasim në ndryshime sasiore ndërmjet kapaciteteve të mjeteve për punë dhe potencialit prodhues, i cili është më i vogël nga këto kapacitete. • Shpenzimet fikse janë të pandryshuara për një periudhë të dhënë, pavarësisht nga shkalla e shfrytëzimit të kapaciteteve. • Në rastet kur vëllimi i prodhimit është nën nivelin e sasisë së mundshme, atëherë shpenzimet e përgjithshme fikse mbesin të pandryshuara, por vjen deri te zbërthimi i tyre në shpenzime objektivisht të kushtëzuara dhe ato të kushtëzuara organizativisht Analiza SWOT Për të ndërmarrë masa adekuate në ndërmarrje, duhet të shqyrtohet gjendja e tërësishme e saj, si në aspektin e ndikimit të faktorëve të brendshëm ashtu edhe të reflektimit të faktorëve të jashtëm. Më e njohura është analiza komplekse SWOT. SWOT është shkurtesë angleze për katër pika analitike: S = Strenghts = potenciali ose përparësia e ndërmarrjes, W = Weeknesses = dobësitë ndërmarrëse në treg, O = Opportunities = shanset dhe mundësitë në treg dhe T = Threats = rreziqet në treg dhe kërcënimet ndërmarrëse. Analiza financiare Udhëheqja e ndërmarrjes mund ta përdorë analizën financiare si: mjet planifkikimi mjet kontrolli ose mjet për të identifikuar dobësitë e firmës Në kushtet e tanishme, analiza financiare është e nevojshme për shumë subjekte në ndërmarrje: • për udhëheqësit, • për punëtorët, • për sektoret e ndryshme kreditorët dhe investitorët e përdorin analizën financiare për të vendosur aftësinë e ndërmarrjes në shërbim të borxhit të tyre dhe të realizimit të fitimeve për pronarët e aksioneve apo për bankat. • • • Rentabiliteti Rentabiliteti si raport ndërmjet rezultatit financiar dhe mjeteve të angazhuara shpreh pozitën ekonomike dhe financiare të ndërmarrjes në një moment të caktuar. Llojet dhe madhësia e të ardhurave të ndërmarrjes ndikohen edhe prej: • metodës së kontabilitetit dhe të vlerësimit që zgjedh udhëheqja e ndërmarrjes; • natyrës dhe llojit të rezultateve jooperative. Rentabiliteti, më shumë se çdo tregues tjetër i ndërmarrjes, shpreh aftësinë e udhëheqjes së ndërmarrjes dhe arsyen për marrjen e vendimeve për investime dhe financim Rentabiliteti, më shumë se çdo tregues tjetër i ndërmarrjes, shpreh aftësinë e udhëheqjes së ndërmarrjes dhe arsyen për marrjen e vendimeve për investime dhe financim Rentabiliteti ekonomik dhe Rentabiliteti financiar Nga praktika njihet se një ndërmarrje mund të ketë rentabilitet të mirë ekonomik dhe njëkohësisht rentabilitet të keq financiar ose mund të ketë rentabilitet të mirë financiar dhe rentabilitet të keq ekonomik. Ky dallin rrjedh si pasojë e borxhit financiar (ose levës financiare). TP = TR Shpenzimet Fitimi SH = TC = FC + VC SHV = VC Humbje SHF = FC